Tęgowski Kazimierz

1

S PIS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I — _

cr--

. .c A M i ...

l / l . Relacja ^ Ą % 5 A ~ A b

1/2. Dokumenty (sensu slriclo) dotyczące osoby relatora]^ 5 * 5 / ” 5

1/3. Inne rflaleriały dokumentacyjne dotyczące osoby relatora

II. Materiały uzupełniające relację L| 5 f - l\

111/1 - Materiały dotyczące rodziny relatora ---

III/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. -— .

III/3 - Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) k *■

III/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r.

lłl/5 - inne... —

S . / »

IV. Korespondencja ,o

* } ... ... i : - /• P ■?.. / ' -'2r.

.../ & . , . A . . . Ą . . i * . - * ! .

V. Nazwiskowe karty informacyjne l c . / l i

VI. Fotografie

2

3

1 .

K azim ierz Piotr TEGOWSKI / syn F ra n c is zk a / zam ieszkały od 1 9 ^ 9 r . w O ls zt y n ie przy A l .P r z y j a c i ó ł 39 m 10 t e l . 21-429

U rodziłem s i ę 88 lutego 1 9 0 9 r , vi m iejscowońci M ierzyn pow. Lubawa.

O jc ie c mój F r a n c is z e k był u c ze s tn ik ie m I Wojny Światowej od c h w ili m o b i l i z a c j i w 1 9 1 4 r . do k a p it u l a c j i Niemiec w l 9 l 8 r o k u . W alczył we F r a n c j i , na Litw ie i M a ced o n ii' łt/jk 1 9 1 9 roku był członkiem straży

L u d o w e j/,

S z k o łę śre d n ią ukończyłem w 1 9 2 7 r . w Nowym M ieście nad Drwęcą,

Od tego c za s u do wybuchu wojny w 1 9 3 9 r , pracowałem na poczcie w charak­

te r z e a s y s t e n t a ,

W la ta c h 1932- 34 odbywałem czynną s łu ż b ę wojskową w Kompani T e l e g r a f ic z n e j 4 D y w iz ji Piechoty w T o r u n iu .

r *

Zastępcą Dowfldcy te j Jrednostki był po ruc zn ik K azim ie rz LAHYS - p ó ź n ie js zy u c z e s t n ik powstania w arszaw sk ie g o .

W drugim roku służby w ojskowej zostałem wraz z k i l k u innymi kolegami p r zy d zie lo n y do c e n t r a li t e l e f o n ic z n e j DOK - jako monter d la utrzym ania ruchu i usuwania p r ze s zk ó # , W c z a s ie pracy zawodowej sp o łe c zn ie d zia ł a ł e m w Pocztowym P rzysp osob ieniu Wojskowym a w Z w ,Z a w .P r a c .P o c z t , byłem

sekretarzem koła*

W la ta c h 1938- 39 pracowałem na p o c zc ie w B ro d n ic y . Czasy poczęły być

n iesp oko jne - na początku 1 9 3 9 r , powołamo do służby w ojskow ej w charakterze o fic eró w kontraktowych dwóch ko legów , Prasa i r a d io niem ieck ie podnosiły alarm o prześladow aniach w Polsce narodowości n i e m i e c k i e j , Niemcy w Polsce u r z ą d z a li awantury i prow okacje, T zw , V-ta kolumna była dobrze zo r g a n izo w a n a . D z ia ł a l n o ś ć i poczynania nieraców na te r e n ie Brodnicy b ok o licy były

z'-' v obserwowane przez o fic e r a wywiadu k p t , B run era, Władze ostrzega ły społeczeństw o p o l s k ie , aby nie dało s i ę prowokować i zachowało s p o k ó j.

Dnia 2^* s ie r p n ia 1 9 3 9 r , po nocnej s ł u ż b ie wróciłem po k i l k u

g o d zin a c h do biura aSy d o w ie d z ie ć s i ę w c e n t r a li t e l e f o n i c z n e j najnow szych w iad o m o śc i. Był wzaożony ruch w c e n t r a l i , jedna z t e l e f o n i s t e k zw ró c iła s i ę do mnie M t e l e g r a f woła o d b i«£ z t e l e i p t f T * * ^ "

Sygnał wywoławczy był nietypowy " mob, mob, m o b ," Odebrałem

telegram za rzą d za ją c y raobilisac j ę t telegram z o s t a ł natychm iast d ostarczony do starostw a*

W k a r c ie m o b ilit a c y jn e j miałem p r z y d z ia ł do Kompanii T e l e g r a f ic z n e j

16 D y w iz ji w G ru d zią d zu i obowiązek zg ł o s ze n ia s i ę w jed nostce pierw szego d n i a m o b i l i z a c j i *

4

Pożegnałem s i ę z k o le g a m i, z domu zabrałem niezb ęd n e w yposażenie

i w drogę* W G rud zią d zu po um undurowaniu, skompletowani * 'e n iu

o d c in k u M ełno- Sw iecie, n /O s ą . M o b i l iz a c ja to j e s z c z e n ie wojna-tylko nerwowe w yczekiw anie - co d a l e j ?

Wieczorem o sta tn ie g o s ie r p n ia po w ysłuchaniu wiadom ości i komunikatów je s z c z e była n a d z i e j a a że do wojny nie d o j d z i e *

Nad świtem obudziły nas odgłosy i wybuchy bomb, zbombardowana z o s t a ł a s t a c j a kolejow a Jabłonowo Pom orskie. Ukazały s i ę nisko la t a ją c e

n i e p r z y ja c i e l s k i e * T ej k ry ty c zn e j nocy s ł u ż b ę na c e n tr a li t e l e fo p e ł n ił a moja żona*

poszczególn ych placówek - niemcy a t a k u j ą , wymiana ognia k a rab ino w eg o ,

” w ycofać s i ę

Po 3 d n ia c h z a c ię ty c h bojów je d n o stk i n a s z e g * wojska w ycofały

s i ę z pod Mełna w k ierunk u południowym na K i k ó ł , L ip n o , Włocławek i Kutno.

W K ik o le u jr ze liś m y pierw sze o fia r y n i e p r z y ja c ie l s k i e g o n alotu na u c i e k i ­ nierów c y w iln y c h . Trupy d z i e c i , k o b i e t , m ężczy zn, r o z b it e tabory i porozry­

wane konie*

W r e jo n ie Kutna - nocą na d z i e ń lO w r ze śn ia na t « z w . tr a k c ie Napoleońskim w kierunku na Łowicz uformowały s i ę trzy kolumny w ojska z taborami

i a r t y l e r ia * Po obu stron ach szosy głębokie i s z e r o k ie row y, n ig d z ie w ja z d u w pole*

Bano lotnictw o n i e p r z y j a c i e l s k i e zaatakowało cały ten tabor i k o s ił o z karabinów maszynowych* Ż o łn ie rze u c ie k a l i w pole* Na s z o s ie i w rowach pozostało dużo s p rzę tu ^b r o n i i k o n i* Lotnictwo nie m ie ck ie grasowało

b e z k a r n i e , nie było a r t y l e r i i p r z e c i w l o t n i c z e j , nie w id z ie liś m y doty ch czas p o ls k ie g o sam olotu w a k c j i * 10 d z i e ń wojny zro zum iałem , że to j e s t k l ę s k a . W d n iu l 4 i 15 w rze śn ia z nad Bzury r u s zy ło ^ u d e r z e n ie w kierunk u na Łódź*

W opuszczonym n ie p r z y ja c ie l s k im stanow isku k a r a b in u maszynowego zn alazłem mapę wojskową /is lO O O O O /n a s z y c h terenów z zaznaczeniem czerwonym nadrukiem obiektów wojskowych - F e l d b e f e s t i g u n g , Bruckenkopf i t p .

N i e p r z y j a c i e l nie s ze d ł w "n ie zn a n e M* W alki to czyły s i ę do 1 7 w r z e ś n i a , w tyra c ła sie część w ojsk przed o sta ła s i ę do Puszczy K am pin ow skiej, część do Sochaczewa a r e s z t a p ozostała w kotle na zachód od Sochaczewa*

d r u ż y n y , ru szy liśm y w kie ru n k u g ranicy Prus W schodnich

w niektó rych placówkach są ran ni i z a b i c i . Bozkaz Komendy brzm iał -

5

Z braku łą czności r ad io w e j nie orientow aliśm y s i ę w s y s t a c j i na f r o n c i e , 1 7 w rze śn ia o zmroku szuk ając w y jś c ia z okrążenia wpadliśmy w ręce

niemców .

Położenia nasze w y ja ś n ił o f i c e r n ie m ie c k i, który w swobodnej rozmowie z grupą - te r a z ju ż jeńców wojennych - poinformował nas f że wojna j e s t na u k o ń c ze n iu , Warszawa j e s t okrążona, armia r a d zie c k a na o a łe j sze r o k o ś c i p rzekroczyła g r an ic e P o lsk i*

Mówił również , że wojsko polsk ie w d n iu 3 w r ze ś n ia u r z ą d z ił o "B lu tso n ta g i n Brom berg". Wiadomości te wywarły na nas p rzy g nęb iają ce w rażenie

i uznaliśm y je jako propagandę, bo ze gwiązkiwm Radzieckim mamy pakt o n i e a g r a s j i .

M arsz w odwrotnym k ierunk u odbył s i ę poprzez Ł o w ic z, Łódź do S ie r a d z a skąd pod koniec w rześnia transportem kolejowym w kie r u n k u Torun ia do fo r te c y w G r u d z ią d z u .

Wachmani na te re n ie fortecy n o s i l i broń na plecach a w ręku k i j przy pomocy którego utrzymywali d y s c y p lin ę oi porządek* Narodowość żydowska zo s ta ła wyodrębniona w osobną kompanię która podlegała s p e c ja l n e j d y s c y p lin ie m i n .: b ie g i na u j e ż d ż a l n i , g d zie k i j był ciągło w u ż y c iu *

^a te re n ie fortecy s p o ty k a li s i $ k o le dzy i znajom i z różnych je d n o s te k

✓

m in . spotkałem k o le gę szkolnego S tan is ław a B0N |c który jako o f ic e r rezerjitwy brał u d z i a ł w obronie Warszawy -» p o w ie d zia ł " szedłem w szę d zie g d z ie był ro zk az i nawet mnie ku la nie d r a s n ę ł a ". C zęść jeńców urodzonych na terenach włączonych do B eichu zo s ta ła zwolniona i w końcu p a ź d z ie r n ik a razem wracaliśmy do domu - ja do Brodnicy on do Nowego M ia s t a . W t y d z ie ń po powrocie zo s t a ł w Nowym M ie ście zamordowany p rzez S e l b s t s c h u t z .

Ilustrow ane wydawnictwo - "D e r Grosse Deutsche Feldzug gegen P o le n "

wydane w 1 9 4 0 roku w r o z d z ia l e "V o rg e sc h ic h te des F eld zug es i n O s t e n "

p is z e m .i n ,

i

Am 31 August wurde der deutsch-russtfche Nichtrfangrifspakt von 23 in B e r l in und Moskwa r a t i f i z i e r t , / Vor dem 0b*rstem Bat betonte der

' /

Aussenkommissar Molotow das Abkommen begenge einera zweitem W eldkreg und bedeute einem Unschwung i rut der P o lit y k S u ro p as.

Nach B e ^in wurde sine r u s s is c h e M ilit & r m is io n e n t s e n d e t ,

0 powyższym p a k c ie9 który dokonał k o le jn e g o r o z b io r u p o lsk i - myśmy

nie w i e d z i e l i , ______________ - _____ w&tei---

6

Po powrocie z nie w o li n a le żało s i ? natychm iast zameldować w komendzie g a r n izo n u i "A r b ^it a ia tc ie " / Urząd Pracy / .

pierwsze tygodnie po wojnie poszukiwały s i ę rodziny i k o l e d z y , n a j b l i ż s z y c h kolegów znalazłem w °ro d nicy a o lo s ie członków ro d ziny do w ie dzia łe m s ię

i ,

w D ziałdo w ie u r o d zic ó w .

W c za s ie wojny r o d zic e nie o p u s z c z a li m iejsca z a m ie s z k a n ia . Starszy brat F e lik s brał u d z ia ł w obronie " H e l u " . Po k a p i t u l a c j i zo s ta ł zw o ln io n y .

Q Młodszy brat Wacław zo s ta ł powołany do l6 D y w iz ji Piechoty i z rupą

O perne. Gen.M .BOł!jClA p rzeszed ł z pod ^ełna nad B zu rę , był ranny w walkach o Ł ow ic z. W c za s ie Kampanii n ie spotkaliśm y s i ę na f r o n c i e .

Brat Klemens z 11 pułkiem Ułanów w alc zy ł pod Mławą. W c z a s ie potyczki na pograniczu z o s t a ł ranny i d o sta ł s i ę do n i e w o l i .

Poprzez S talag w °ls z t y n k u zawędrował w r e jo n K łajp edy / K r .H e i d e k r u g / g d z ie do końca wojny pracował w gospodarstwie sta ryc h samotnych niemców.

Brat A lb in jako poborowy z n a l a z ł s i ę w p ierw szych d n ia c h wojny pod Modlinem i po k a p i t u l a c j i wrócł do D z ia ł d o w a , Pod k o n ie c 1 9 3 9 r . d o sta ł s i ę do obozu ko ncentracy jnego w D zia łd o w ie g d z ie p r z e s i e d z i a ł k ilk a m ie s ię c y .

Zimą 1939- 40 przebywałem w Br o d n ic y . A r b e it a # t /U r zą d pracy / k ierow ał

niep rac u ją c y c h Polaków do doraźnych prac w $xmtx£sk Brodnicy przy odgruzowywaniu zamku,^bydowy parku i t p .

W io s n ą / S Ś r . Urząd pracy organ izow ał grupy Polaków na w yjazd do/BSttnaarfe/

nieraiec. Dla u n ik n ię c ia w y ja zd u angażowałem do Bodenamt'^/Urząd z i e m s k i / jak o r o b o t n ik do brygady k w a l i f i k u j ą c e j grunty w okolicy Brodnicy*

W 1941 roku nadal pracowałem w w/w i n s t y t u c j i ja k o k r e ś l a r z . Kierow nictw o biura s k ład a ło s i ę z tr ze c h niemców oraz około 50 pracowników polaków.

N ie je d n o k ro tn ie pracownioy w y ja Ż d ż a li na k ilk u d n io w e d e l e g a c j e , W d e l e g a c j i n ie za zn a c za ło s i ę narodow ości. Z ko legą Barczem otrzymałem d e l e g a c j ę

do majątku / nie pamiętam n a z w y / w ok o lice S ę p o ln a . W ł a ś c i e ie l majątku

&ęę ó śm r niemiec z a s ie d z i a ł y w Polsce zakwaterował nas w oddzielnym pomiesz­

c z e n i u , które sk ła d a ło s i & z biu ra i pokoju g o ś c in n e g o , W b iu rze był ~ t e l e f o n i r a d i o . Wieczorem w ysłuchiw aliśm y komunikatów r a d ia z Londynu.

W ł a ś c i c ie l - sta rszy pan opowiadał nam ja k Polacy mu d o k u c z a li - m .i n , u s i ł o w a ^ z m i e n i ć n a zw is k o . K orespondencję do n ie g o ad re so w a li "do E r ik a Palla^- j^heisse łrnłiw doch E r ic h P a h l,

J ako pracujący posiadałem p r z e p is t k ę u p raw n ia ją cą do poruszania s i ę po m ie śc ie do g o d z .2 2 g i e j , W c z a s ie wolnym od pracy czę sto odwiedzałem r o d zin ę K r a jn ik a B ro n isław a,k tó ry m ieszk ał na uboczu przy u lic y M ie js k ie P o le ,

7

Na p iętrze m ieszkał kolega F r a n c is ze k Jarzęb ow sk i z s i o s t r ą , Oo wyżej wymienionych miałem pełne za u fa n ie a kolega K r a j n i k / p s . S ę p / poinformował

, m4 « M - -2 -S —-- 1---t J * ______Ł X ----

Z p o c z ą t k i e m 1 9 4 1 r o k u r o d z i n a K r a j n i k ó w z a s t a ł a w y s i e d l o n a do

\ / G e n . G u b i e r n i i . A g e n d y K r a j n i k a - k i e r o w n i k a ł ą c z n o ś c i I n s p e k S r a t u - p r z e j ą ł k o l . J a r z ę b o w s k i F r . / p s . B l u s z c z / . W p o c z ą t k o w y m o k r e s i e n i e m i a ł e m k o n k r e t n e g o z a d a n i a . P r z e k a z y w a ł e m w i a d o m o ś c i z n a d s ł u c h u r a d i o w e g o i ż b i e r a ł e m i n f o r m a c j e o d z i a ł a n i a c h w ł a d z o k u p a c y j n y c h t j . o a r e s z t o w a n i a c h i w y s i e d l e n i a c h . _____

1 9 4 2 / 4 3 roku zm ieniłem pracę i p r z e n io s ł e ś s i ę do B y p in a , g d zie pracowałem jako U i buhhalter w p r ze d s ię b io r s t w ie h an d lu ziemio-płodów " K .K a i s e r Biuro m ie śc iło s i£ przy u lic y M ł a w s k ie j.

W la ta c h 1 9 4 3 /4 4 ożyw iła s i ę d z i a ł a l n o ś ć A K. Z o r g a n iz a c j i / I n s p e k t o r a t u / od k o le g i Jarzębow skiego otrzymałem konkretne zadanie zo rganizow ania łą czności na te re n ie powiatu /O b w o d u / t j . o r g a n iz a c j i tzw . l i n i i s ztafeto w y ch / l i s z t ó w / na odcinku Bypi&i-Ostrowite-Badom in- Golub.

ęącztę do Bypina - z in s p e k to r a tu d o s t a r c z a l i ł ą c zn ic zc e Stem p lew skiej ^ r i i /p s .^ Ł ł a d f o / łseb Cybulska / p s . A d a / ^ m i ń s k a / p s . ^ a l i n a / J arzębow ski / p s . B l u s z c z / Stemplewska dojeżdżano c o d zie n n ie do pracy w Gminie O g iek a na s t a c j i V

ko le jo w e j spotykała ł ą c z n ic z k ę Oryl H e le n ę $ która z k o l e i d o je żd ża ła do pracy w B y l i n i e . Punktem kontaktowym było biu ro p r ze d s ię b io rs t w a

K .K a i s e r , dokąd zg ła s za ł s i ę ł ą c zn ik Żołobiński Zenon / p s . A s / k t ó r y

kursował rowerem na odcinku Bypin- Golub. K o l .Ż a i i b a K s k i Ż o łobiński z ty tu łu pełnionego zawodu miał swobodę poruszania s i ę na te renie p ow iatu.

L in ia ta funkcjonow ała spraw nie do czasu areszto w an ia członków In sp ek to ra tu t j , do grudnia 1 9 4 4 r o k u . N ie je d n o k r o t n ie - lin ią tą p rze c h o d ziła poczta

pod adresem szefów Okrecu /n s .W i c h e r i os- M i c h a ł /. V ^ D r u g a l i n i a p l a n o w a n a b y ł a w k i e r u n k u n a Ś w i e d z i e b n i ę - a l e n i e

r o z k a z u n a j e j u r u c h o m o e n i e . _ ____ r _______L____

— r - n u Łjai/jn } w u y i u s i f b K w a r e r z e / m e l i n i e / w r e jo n ie Z b ó jn a . Omówiono sprawę ewentualnego p ołą czenia s ztafeto w eg o w kierunk u L i p n a . Latem 1 9 4 4 roku w poszukiw aniu kontaktów na odcinku Ostrowite- Zbójno d ow iedziałem s i ę o s t r z e l a n i n i e z żandarm erją w wyniku k t ó r e j zginą ł- jeden o f i c e r p o d ziem ia, Jak s i ę p ó źn ie j okazało w spotk an iu tym zg in ą ł K p t .

ił

G ritzm acher / p s . M i c h a ł / s z e f łą czn o śc i o k ręg u. W p oszukiw aniu kontaktów

✓ * /

w te re n w yjeżdżałem z Decem Romanem / p s .G r o c h A t ó r e g o zwerbowałem do w spółpracy.

W osieku d z i a ł a ł K u tn ik Jan / p s . S a s / który wykonywał zadania zlecan e przez i

*ns p e k to rat.

O ^ h S S li^ oLu j+o

8

U Hutnika spotkałem s i ę o sta tn i r a z j e s i e n i ą 1 9 4 4 roku z JarząŚleissw V r # Omówiono sprawę ew ent. za b e z p ie c z e n ia ważnych obiektów na tere n ie

obwodu w r a z ie ew akuacji n i e p r z y ja c ie l a - zgodnie z rozkazem z

p a ź d z ie r n ik a 4 4 r . ~-r

W Rypinie n ie je d n o k ro tn ie spotykałem K r y się B A K /p s .? / k t o r a (^Jako maszy­

n is t k a u K re is B a u ern fu flB e ra / K iero w nik PowiatSTt^rganizacji C h ł o p s k i e j / Wiadomości t$m uzyskane d o s ta r c za ła bezp ośrednio do In s p e k t o r a t u .

O r g an iza c ja podziemna "ZwŻHlK na te re n ie Obwodu i In s p ek to r a tu nie była zdolna i przygotowana do organizow ania d y w e r s ji i s a b o t a ż u . Brak s z k o l e n ia o ra z broni i m at. wojskowych / j o granatów , min i m at. w ybuchow ych/.

Była je d ynie kręgiem osób powiązanych ko ntaktam i.

D z ia ł a l n o ś ć cuchu podziemnego koncentrowała s i ę na t z w . małym sabotażu gospodarczym , w yw iadzie i o b serw acji poczynań w ład z okup acy jnych .

W p r ze d s ię b io r s t w ie w którym pracowałem główny magazyn zbożowy oraz skład opału znajdow ał s i ę przy rmpie k o l e jo w e j. Obieg dokum entacji w p r ze d s ię ­ b io rstw ie nie był doskonały i pozwalał na różne m a n i p i l a c j e . Dla kręgu zaufanych osób a s zc z e g ó ln ie chłopów ze w s i - wydawałem dysp o zycje

kredytowe na wydawanie węgla oraz i n . artykułów poza przy działem /n a l e w o /.

D e f i c y t / h r a k / w ęgla na k o n ie c roku 1 9 4 3 w y nosił ponad 30 ton - za 1 9 4 4 rok p r ze s zł o 70 t o n .

a s t a c j i k o le jo w e j często zatrzymywały s i ę transporty wojskowe i n ie r a z n

ż o ł n ie r ze b r a li wiaderko w ę g la . M agazynier meldował natychm iast w ł a ś c i d e l o w i że wojsko b ie r ze w ę giel - a w ł a ś c ie i e l K is e r był wyrozumiały i nie żałował węgla zołnierzom k t ó r z ^ i 4 ą ^ n a f r o n t . Chłopom sprzedawałem p r ze n ic ę do siewu k tó r ą w i e ź l i do młyna na p rza m iał.

Poza p r z y d z ia ł e m /b y * y naw ozy s zt u c zn e i p a s z e - t r e ś c iw e ., Nawozy sztu czn e były stosunkowo tanie/i chłopi chętnie k u p o w a li.

W łata ch 1941- 43 mieszkałem-w Radoszkach / l 5 km na w sch .od B r o d n i c y / i do pracy dojeżdżałem p o c ią g ie n .

M i e s z k a j ą c n a w s i czułem s i ę b e z p ie c z n ie j gdyą, obracałem ,

t Ąst*-iL

s i ę w ograniczonym kręgu fcntact osób któryó£nie g r o z ił o n ie b e z p ie c z e ń s t w o . Ulokowałem s i ę w gospodarstwie Szwedowskich w bezpośrednim s ą s ie d zt w ie s t a c j i k o l e j o w e j.

W początkowym okresie okupacji sporo osób poszukiwanych przez S e lb s ts c h u tz zmienili} teren^ ukryw ał* s i ę . Sy tuacja taka nie mogła trwać długo i poszukiw a­

nego trzeba było za le g a liz o w a ć pod nowym /s fa łs z o w a n y m /n a zw is k ie m .

9

7.

1’e sprany za ła tw ia ło s i ę d y s k r e t n ie * na te renie Urzęgu Gminy Grażany /D e ^ A m t s Kommissar des Amtjfeezirks G r a n d z e n / u s e k r e ta r za Gminy

^prawdopodobnie był to G o ł k o w s k i/.

J ako r o b o tnik drogony pod nazniskiem Kruk F e lik s zo s ta ł zameldowany k s ią d z Tęgowski Alfons - a jako r o b o t n ik rolny pod nazn iskie m Falkon ski Jan

k s i ą d z , którego nazniska nie pamiętam. W ten sposób u c h r o n il i s i ę od Obozu K oncentracyjn ego.

Obydnaj kwaterowali u S z n e d o n sk ic h .

W połonie 1 9 ^2 eoku nszyscy m ężczyźni polacy ze n s i z o s t a l i n e zn an i na K om isję n a l i f i k a c y j n ą na t z n . I I I grupę narodowości n ie m i e c k ie j.

Ponienaż przewodniczącemu K om isji zbyt o b sze rn ie udawadniałem że nie mam podstawy do w p is j^ a n ia s i ę na narodowościową l i s t ę niem iecką oraz

odmówiąem służby w Werhmachcie zdenerwował s i ę i p o w ie d zia ł " du damaSffiger Hund, s o l s t ja oder ftein sagen"- tak zakończył s i ę egzamin-

Z c a łe j wsi było dw uch, którzy odmówili - K s ię d z Bykaczewski i j a . J ak s i § dow iedziałem od k o le g i **arz£bouskiego, był on dwukrotnie wzywany di> prezydium p o l i c j i - w sprawie lis t y narodowościowej - stanow szo odm ówił.

e s ie n ią 1 9 4 3 roku zabłąkał s i ę u mnie jtósc je n ie c o fic e r r a d z i e c k i , zb ie g ły z obozu w T o ru n iu , i*r z e d z i e r a ł s i ę nocam i. Nie miałem warunków na jego przetrzym anie - u d z ie l ił e m mu pomocy doraźne j^ poinformowałem o s y t u a c ji w terenie oraz u d z ie lił e m wskazówek ja k p r z e d z ie r a ć s i ę w kierunku wschodnim nad Narew g d zie wówczas był fr o n t .

Xeren wsi nie był zbyt b e z p ie c z n y , gdyż na w zgórzu w s ą s ie d zt w ie wsi ~

i.

w 1 9 ^3 r . zo stał zainstalow any wojskowy punkt obserwacyjny p .l o t n i c z y . Obsadę sta no w iła żeńska załoga skład a ją ca s i ę 6-8 u m u n d u r o w a n y c h ^ ? ^ LC ?, Było połączenie te le fo n ic zn e i rad io w e .Sp o ra d y c zn e nocą nadlatywały

r a d z i e c k i e samoloty wywiadowcze.

Opór wobec władz okupacyjnych był powszechny./Na. s t a c j i k o le jo w e j

e v~c i a Cł. ' . .

w Rypinie - robotnicy r o zła d u ją c y wagony poodc jmowati węże przy n a g o n k a c h tonarowych . Sy p ali żwir do smarownic.* aby g rzały s i ę osie wagonów.

Z opresjim wyratował ich dyżurny r u c h u , który o św iad czy ł że wagony w takira s ta n ie nadeszły do % p i n a .

S ie d z ib a Gestapo m ieściła s i ę w Gmachu 11 ZGODY " na I p i ę t r z e .

Codzennie widywałem s ze fa haKptwjfturafiihrera Kay 'a jtf<£ około g o d a. 9- t^j p r zg ^h o d a i* c]o biuro, rysaki szczupły mążczyzna - m ieszkał w nowych blokach w kierunku dw orca. O statnieg o dnia przeećfopuszczeniem R y p in a /2#go S t y c z n i a m i 1/

miałem o k a zję spotkać s i ę z nim.

- 7 -

10

llĄjl

” ■/ : » z pi ar z ańst ^ am dla ruchu byli k o n fid e n c ji G estapo , którzy w c is k a l i s i ę do każd ej je d n o stk i i o r g a n i z a c j i .

W o sta tn ic h d niac h grudnia 1 9 4 4 r . k o n fid e n t B .C zo łb a spowodował ^ aresztow anie Kierownictwa In sp ek to ra tu w ^ r o d n ic y .

Gestapo k o rzy stało z różnych źródeł i n f o r m a c j i. Po powrocie z niew oli w 1939 roku - spotkałem w Brodnicy młodą niemkę / o k o lic z n o ś c i nie

Pam iętam / i^óra piękn ie mówiła po polsku - zaciekaw iony skąd ta tnajomość języka - w y j a ś n i ł a , że maturę zdawała w g r u d zią d z u a obecnie d la potrueb Gestapo tłumaczy k s ię ż k ę S .B i z a n a p t. "Pow iat i M iasto Brodnica w walkach

o

0 nie p o d le gło ść w 1914-20 r o k u ". ru g i tom t e j m onografii zo stał wydany A

w 1 9 3 9 r . a przy końcu był spis w y b it n ie js z y c h niepodległościow ców p ow iatu . Wiadomo, że ci niepodległościow cy w a lc zy li z^Greuzschutzem " w 1 9 1 9 roku a za Grew z^schutz w 1 9 3 9 roku m ścił s i ę "S e l b s t s c h u t z " . Do pierwszych aresztow ań na te r e n ie m iasta i powiatu w znacznym sto p n iu p rzy c zy n iło s i ę w/wym. wydawnictwo.

Bok 1 9 4 5 niemcy w i t a l i wesoło - o północy były wiwaty i s t r z e l a n i n a .

20 s ty c z n ia do północy t r ą b i l i po u lic a c h - alarm ując o o d je ź d zie o sta tn ie g o pociągu ewakuacyjnego a 21 s ty c z n ia odd ziały r a d z ie c k ie wkroczyły do

B y p in a .

*

W c za s ie odwnotu niemcy-nie zdąjcayli zn is z y z y ć urzą dzeń i obiektów uży te c zn o śc i p u b l i c z n e j . Po w kro czeniu arm ii r a d z i e c k i e j ruch podziemny nie podejmował żadnej d z i a ł a l n o ś c i - , członkowie tego ruchu r o z p ie r z c h l i s i ę 1 nie u ja w n il i s i ę . N i e l i c z n i z o s t a li a r e s z t o w a n i.

Pod ko niec sty c zn ia ^zo r g a n izo w a n o S t a r o s t ^ * ? / s ta ro sta - le k a r z N i e l e w u d z k i / zarząd m ie jsk i / burm istrz - ^a p o ls k i Wacław ./uruchom iono m łyn, p ie k a r n ię ^ organizowano s p o ó ł d z ie ln ie roln ic zo - h a nd lo w e, ban&.*Brałem u d z i a ł wraz ..

z innymi d z i a ł a c z a m i / Ba n a c h e w ic z, B e d a n r s k i, K a t a r z y ń s k i, M a c ie je w s k i, S zu lc i i n . / przy reaktywowaniu Sp-ni r o l n .h a b d l . , która w początkowym o k r e s ie sk u p ia ła życie gospodarcze i sw iad czy ła u sługi dla l u d n o ś c i.

Zabezpieczono magazyny a r t . spoży w czych , zbożowych / o k . 2 t y s .t o n z b o ż a / młyra i m ag,cukru w °strow item / o k . 2 t y ś . t o n / .

Po za in s ta lo w a n iu s i e r a d z . Komendanta Wojennego - w s zy s tk ie te magazyny zostały za jęto przez wojskowe władze r a d z ie c k ie i opróżnione*

Dla ludno ści m iejscow ej nie wydano nawet worka cukru ,

^a tro le MO w tow arzystw ie ż o łn ie r zy r a d z i e c k i c h często p rzep row adzali r e w i z j ę m ieszkań w ieczoram i alb o nocą w p o szukiw aniu niemców - a przy

t

o k a z j i z a b i e r a l i aparaty radtfowe / rzekomo p o n ie m ie c k ie /.

11

Po roku d z i a ł a l n o ś c i - w m ię d zy c za sie p o s ^ią g a li do Bypina

" d zia ł a c z e ” , którzy r o z p ę d z i l i pierw szych organizatorów życia g o sp od arczeg o.

W 1946 roku znalazłem s i ę w S z c z e c in ie - W o k r e ę g . o d d z . ” SPOŁEM ” pracowałem jako kie ro w n ik k s i ę g a r s k i .

W 19 5 0 roku przeniosłem s i ę do O l s z t y n a .W c e n t r a l i Sp-ni M leczarsko - J

a jc z a r s k ic h - pracowałem jako G ł,K sięg o w y - poprzez różne r e o r g a n iza c je do 1 9 5 4 roku - p ó źniej w s p ó ł d z ie l n i inwalidów do em erytury.

Jtariery p o lit y c z n e j nie rob iłem .

O ls zt y n - 19 8 5 rok -

12

K ZC v *

I; y t f / w k

J T C t» ^ r /y

■■ * • j n i k Kzzimierz T -'ctP?bi

ni na terenie Danzlg-Weatpreussen bada zwolnieni niewoli. Zastanawialiśiy alf co rooio-ozy wracać do miejaea zamieszkania, czy wędrować na południa /Rumunia, Wfgry/. Ciekawość o Xoa najbliższych,

kolegów, | anajoaych wzifła góry-wracamy nieppatrzete- pod koniec września 1939 r,-po Kampanii wraadnio­

wej jako jeniec wojenny znalazłeś ai« w fortecy

w Grudziądzu, Ha terania fortecy było kilka tyaiicy jeńców a rośnych jednoatak wojaka polskiego, Komen­

da Wehrmachtu nie aorganlzowała zajyd dla jeńoów-

• jedynie jeńcy wojenni narodowości łydowakiej eosta­

li wyodrębnieni w kompanie t.z.w , "juden kompani" i podlegali oatrej dyscyplinie. Pozostali jeńcy mogli

aia poruszaó na taranie forteay itu spotkałam kolegf a ławy aakolnej-Staniaława Bonny. Po opuszczeniu szkoły spotykaliśmy ai« sporadyczni®, włyc był temat do opowiadania. Pozostał w Howym Mieście i pracował w Starostwie. V eaaaia Kampanii wraedniowej jako oficer rezerwy brał udział w obronie Warszawy. Po kapitulacji nla poeaedł da Oflagu, a jako aaeragowy

zawędrował da Grudziądze.

Hadze niemieckie a obszaru Wolnego Klaata Gdańaka 1 taranów województwa pomoraklego otworzyły nawą jednoatky adalnietraoyjną-Gau-Danzig-Weotpreueaen 1 jako tarany odzyakane włącayły da Craeoiej Rzeszy.

Komanda Wehrmachtu ogłoeiła, aa jeńcy wojenni urodzę- zwolnieni a ozy wracaó

__________ _ a południi

/Rumunia, Wygry/, Ciekawość o los najbliłszych, h wzifła góra-wracamy niepoat:

owao oa alf dzieje w nowych warun­

kach okupacji,

W Brodnicy mieszkałem niedługo, środowieko niemiec­

kie było niewielkie 1 wydawała aly nie groźne. Kolega Bonna nla opuaaoaał lomaga Klaata- pracował formalnie w Wydziale Powiatowym Staro a twa Bowego Klaata. a

jednocześnie w ostatnia okresie obserwował mniejaaośó niemiecką 1 jej poczynania, Dzlałalnaśwa była ściśle

K

waaalkia oznaki polakle a gmachów publicznych, polskie nazwy ulic, aklapów oraz zamamywano polakle napisy w kościołach 1 na cmentarzach. Zakazano uśywanla jyzy ka polakiego, a umundurowanym Wlemeeai należało slf kłaniać /do paaa/, Waaeohwładnle graeowali członkowie 8elbatachutzu /rekrutowani a miejacowych Kłamców/, przeprowadzali aamowolne 1 niekontrolowane aamoaądy na Polakach, Inlknyło dudo znajomych oeób, szczegól­

nie inteligencji, kupcówii rzemieślników. Duśo oaób zostało zamordowanych na miej ecu, niektórych aaadzono w więzieniach oraz rozeyłano do róśnych obozów kon­

centracyjnych,

26-go listopada I939r, Selbataohutz aaatał rozwią­

zany, członkowie taj organizacji przeszli da 8S/a akcjami ekatermlnacyjnyml klarowali funkcjonariuaze ałużby bezpieozeńatwa /Gestapo/. W dniu 7-go grudnia

A

13

•gzekucji-10 zakładników, wiród których znalazła alf dwóch kolagów szkolnych* Stanisław Bonna 1 Idaund Jankowski a Nowsko Miasta. Egzakucjs takia

o

14

M .

ŻYCIORYS

Podać poniżej życiorys za szczególnym uwzględnieniom służby w AK przydziały , akcjo bojowe t oaoby t pseudonimy # któie wspólnie z petentem służyły w AK •

Uredslłsa slf22 lutegb 1909 r,w alej ec owo dci Mierzyn po w.

Iowo lflssto Lubawskie.Sskołf średnią ukończyłoś w V.Miejcie i od 1927 roku pracowałeś aa poczcie jeko ssytont.Słuśbf woj­

skowe odbyłem w Koapanjl Telegraficznej 4 51 w w Toruniu

w leteoh 1932/34*Ie wojno sestałea zaobillzowany 24 sierpnie 19)9 r.

do 16 DP w Grudziądzu 7 wchodziło w skłsd grupy operac.Gen.

M.Bołtucia/.Walki rozpoczęły sif as pograniczu Prus Wschodnich as odcinku Mełne - Swioclo n/Osą - dslsj asd Bzurą do 181wreŚnlo Hiswols ds końca listopada - powrót do Brodnioy«9tt spotksłsa ko*

logów ■•in.Krajnika Br.l Jarzfbowskiego Pr. , którzy poinfomowali

j o organizacji podzlsanej.W styczniu 1940 r.zoztałes zaprzyzlfiony ds ZWZ przsz kol.Krajnika Ir. / ps.Sfp /w jego sieaakanlu przy ul,Miejskie Polo.Początkowo nie siełesspscjsinego przydzlsłu-

sblsrsłsa inferaseje o poezynaniash władz okupacyjnych i roznosiłea wdród zsufsnych wiedoaodcl a nsdsłuchu radiowego.as przsłoalo

roku 1942/43 prssnissłsa sif do Kypins s s Ispektoratu od kol.

Jsrzfbewskisgo / ps.Blusscz /otrzyaałea konkretne zsdsnls organlsgz- ssoji łącznodoi sztsfstowsj ns odoiaku Bypin-Oatrowite-Mzdoain-

-Golub. Współprcowsłsa na odcinku Brodnico- Bypin s Łąeznlozksai Stfplewską ps. Paszyna,Oryl Kaliną ps.t ,ne odcinku Bypln-Golub s łącznikiea Zełeblnskls Z. ps.As.Punkt kontaktowy znajdował sif przy ul.Młswskisj 11w.*a terenie obwodu Bypin niejednokrotnie kwa­

terował asof sztabu okr«gu ajr.Chyliński pa Wlohor orss szsf łąozn.

okręgu kpt.Grutzsscher ps.Michał. Xs prsołoaie roku I I I P 1943/44

*w rSfoiSl Zbójna obw.Bypin spotksłsa sif a Michałea i zostało onó- wuons sprawa nawiązania łąeznodol /lizztu / na odolnku Ostrowite*

Lipno.Z asofoa łąoznodci Inspektorstu w Brodnicy Jarzfbowskia byłsa w stałya kontakcis.Oststnle spotkenle odbyło sif w Osisku w kwaterze kol.Kutnika ps.Sss.Oaawiano sprswf zabszpieszenia

ważnyoh objrktów aa teranie obwodu w rasie ewakuacji niejrzajaelola.

Pozstya pro wędziła? sif obssrwscjf rucha jsdnostek i tranoortów

oraz poozynania włada okupacyjnych.Pracując jako buohhalter w pr-*d- alfblorstwio handlowya * wspaaagałea saprsyjadnionyoh chłopów

w opał oraz zboże siewne,które szło na przesiał.

W grudniu 1944 r.w akutek zdrad? konfidenta geatapa KSZKJE Czołby nastąpiły liczne araostowania w Ispektoraolo w Brodnicy a w styoz- niu 1945 wkroczyły wojaka rodsAoekie * wobec tago zaniechano

dalazej działalnodci konspiracyjnej.

15

Keto Byłyoh Żołnierzy AK

Ąxkmz Bwidenoyjny

1. ‘ B w i o k o 1 t a t , ...

Stopirf . » P I « ? 4 5 ...

Data urodzenia , 2? }ułJ,. V 9?9. . . . .

Nazwisko panieński a aąfcatki ...

Imiona rodzic* frąnęi.z.^ Marla ; ...

Używane pseudonliay 1 w jakich okresach • • • • • « • * »

w . n ł i . ° f * i ! r . u . k . ... ...

Data wstąpienia 8V2,AX« lub organizacji podporządkowanej Armii Krajowej .19£°, • « • • i t « , « i , , « Bata zai.rzyszę żenią, przez kogo 1 w jakich okolicznościach

M y s * e i U l * ę * . ? * * • ? W W V - . S V . ^ .

Nazwa organizacji.komórki do której wszedł z dokładnym określeniem miejsca tej komdMki w hierarchji organizacyjej np.Okręg,Rejon, Xns pspsktorat t Obw ód , Placówka, Oddział , ltp«

1940 *-42* ebwói Średnice* 1943 •* &aćc* *1*44 .Obwed.Rypin, Uzyskana stopnia wojskowe • • • « • • • • • • • * • • • » Przebieg służby wojskowej wg poniższej tabelij

Czasokres od do Pełniona

oaaziacu funkcja

. ą « , o ę T1? . f9. j p . i V V ? ? W . e k l

.e W jO j/JO .- .jJs /S . SWt AK .otw^Brodale* organizacja. Iflcraofci .H « ? t ... ... m 4 ^ 0 V > ...orgąciząoja^łąozaości

Czy wnosił o weryfikację, kiedy i w jakiej Komisji Weryfikacyj.

Jeśli zweryfikowany podać nr, L,dz»zaświadczenia weryfikacyjnego nazwę komisji i datę zaświdozenia ,5*l6§69 ^tł^ ft J lfS iS t y n 0 Czy otrzymał legitymację krzyża A.K.jeśli tak podać ne#legit#

i datę wystąpienia • Hłe* ^t^zysęł,

Czy otrzymał Medal Wojaka,podać nr,legtymacji 1 datę

Óbeońy"adi»a! ! * ! 1<5 I ! 1? 1K F P f * !

, ^ v ).%

i A T

16

17

18

19

20

21

Z A R Z Ą D M I E J S K I

miasta Rypina

Rypin, ... 1945 r.

L. dz...

...

Z A S 7 I A r*. n *7- i? 2T I

Ilinis jszyn zaswi -dczam, zs Tegowski Kazimierz, syn Fran­

ciszka, ur. dn. 22. I I . 1 9 0 9 .r . w Mierzynie pow. Uowe Miastci obecnie zamieszkały w Rypinie u l . I,Hawska Kr 11 jest obywa­

telem Polskim, podczas okupieji niemieckiej nie działał na szkodę■Państwa Polskiego i ludności i zawsze byl lojalnym oby- watelem. Pobrano gcto-.-ka opłaty 5 Z l.

Burmistrz miasta Rypina:

A

v - iv ;

*

22

23

24

25

Olsztyn,dnia 25 luty 1975 r .

Związek Bojowników o Wolność i Demokrację Zarząd Oddziału

w O l s z t y n i e Partyzantów 1 / 2

10 522

Odpowiadając na list z dnia 2 ,'.0 ? .b r . - informuję uprzejmie, że deklaracje o działalności AK będę mógł uzupełnić w drugim półroczu br. ,V czasie urlopu postaram się odnaleźć kolegów, z którymi wspópracowałem w czasie wojny a po wojnie straciłem kontakt, działalność prowadziłem na terenie powiatów Brodnic? i Rypin dlatego nie mogę oświadczeń dostarczyć " od ręki , 1 roszę uprzejmie o przyjęcie na członka - o ile nie będzie za­

strzeżeń - bez udokumentowania działalności AK,którą pokaram s i v uzupełnić w terminie późniejszym.

K.Tęgowski, Al.Przyjaciół 39 m 10

26

27

28

Olsztyn* dnia 9 kwietnia 190^ r<>ku ^

Zarząd W ojewódzki

Związek Bojowników o Wolność i D e n 3 k r a c ‘‘ ę O ls zty n , ul „Kop '1’ silca 1C

E - 1 8 6 1 6 K A Z I M m t Z T E G O W S K I

O b ._________ ; _____________• ________________

Al*. li-zyjaciół 3 9 / 1 0

w ^ S Z T Y N K _______

zaliczerde działalni o i w FI, 0.

.7 związku z ubiegr.niera si ę r aywa la o Wojewódzka

Ilonisja 7/aryfiIcccy joa zgodnie z wynogc ai j j 1'. - 12 r e g u la n in u w e r y fik a c y jn e g o oraz w ykładni przepisów do tegoż re g u la n in u j r o s i o ua ł« s ł a n i e r e l a c j i z u o z ia ł u w w alce

z .:it le r c W 3 k in okupantoa w /g p o n iż s ze g o wzoruj 1 / Nazwisko i i n i g 9 i a i ę o jc a , data u ro d ze n ia

?rs::uaiożr,ość de odłnnu k o n s p i r a c j i w p e l n y n b r z n ie n iu 55 podań i on s z c z e b l a organi­

zacyjnego /ap**~dywiz;'a, b r y g ad a , p u ł k , kompania, p lu t o n , drużyna, okręg, obwód, inspektorat? r c j o n a placówka ~ nazwa łub k r y p t o n i e /.

3 / M iejscowość^ u ia js c o w o ś c i / d z i a ł a n i a wg ówczesnego podzi- £ u a d m in is tr a c y jn e g o . h / Data w s tą p ie n ia do k o n s p i r a c ji /n a z w is k o lub pseudonim wp rowadz-r^0 0 ^ 0/ » P rz5jft y

pjseud-ooio, tryb i forn a sk ł a d a n ia p r z y s i ę g i , czy ślubowania.- X .

*

5 / Nazwisko i i n ię dowódcy czy jego zastępcy /z a s t ę p c ó w / lub .in e u d o n in y ,

6 / L ic ze b ucsć jsdr.ostł.i, nazw iska lub pseudeniny w sp ó łu cze stn ik ó w k o n s p i r a c j i .

7 / Udział r walce z a it lo r o w s k in okupanten - ro d za j a k c j i , datj. i n io js c o j e j d o k o n a n i ^ nazwiska lub pseudonimy jo j u c ze stn ik ó w , p o siad a b r o ń /s t a ł o $ z y tylko na ekres a k c j i / w y nik i a k c j i , straty własno - nazw iska lub p s e u d o n io y , s tr a ty okupanta.

6 / Czrsę riiojsco i o k o lic zn o ś c i za ko ń czen ia d z i a ł a l n o ś c i k o n s p lr a c y jn o j - r o z w ią za n ie o d d zia ł u , u ja w n ie n ie ~ data i r i e j s c e ow en t.nun er dok unentu.

/ Posiadany sto p ie ń wojskowy, odzn aczenia kiedy i p r z e z kogo nadr.ne , rany lujł ko n tu zje . oiiolic-ztiości-ich c c n io s a e n ia * K O /M iJ A W b S r R K A C Y K A .'} f

Zarządu Wo|ewó«Mtf*§p . ■'V

Z .fc o W . D . m O l o a r ty n l e \

Podpis /) '''• W

29

Olsztyn,dnia4 maja 1984 r.

Z a r e ą d W o j e w ó d z k i Z B • W i D

w O l s_z_t_y_n i e

Stosewnie do pisma zn.L86l6 z dn.9 kwietnia 1984 podaję "dan, dane z dziołalności konspiracyjnej jak mlżej:

1. T ę g o w s k i Kazimierz, Piotr syn Franciszka ur.,22 luty 19Ć//

2. Przynależność do Z W Z i A K - Obwód Brodnica m/a^kryptoala

K ę p y ,

3. Terem działalności obwodu - pawiat Brodnica i paw.Sypia, 4 . Do konspiracji wstąpiłea w 194a roku,początkowo da Z W Z

wprowadził anie K r a j n i k Bronisław / pseudania w aktach przysięgę składałea w jego obecności,

5. W 1941 raku Krajnik B.wyjechał da Opala L u b e l.i taa prowadzić , dsiałalaaśó konspiracyjną.Komendantem Obwodu został Jarzębowo'^

Franciszek - pseudonia Rozmaryn,

/

6. Współuczestaćy konspiracji przeważnie powyaierali,pozostała jedyaie w Brodnicy Krajnikowa,wdowa po Bronisławie,

7 . Moja działalność kpnsp.poegała aa organizowaniu łączności sztafetowej i zbieraniu Informacji o ruchach wojsk niepr*yja<2, i poczynaniach władz okupacyjaych.Fa terenie Rypina stacjoao wała część jdnoski " Heraan Goring Dyw.".W Rypinie praeowałe od 1 9 4 ^ ^ 4 5 roku tj.do końea wojny, ,

8. W styczniu 1945 roku po wkroczeniu wojsk radzieckich konspir racja sie rozwiała 1 aikt nie prowadził działalności konsp.

9. Stopnia wojskowego nie posladaa - za dsałalaość konspiracyć^

jną otrzyaałea aedal.

W razie potrzeby mogę udzielić dodatkowych wyjaśnień i przed_—

stawić in.dowody.Zasadnicze dane znajdują się w aktach.

Tęgowskl Kazimierz Al o Przyjaciół 39 a lo

A j oitU A - L f . 0 b , 'f i i ^ V ' M T u m e v * o ( t u .\ i & C v ic n 1 1 c (

T f w ' ' j ] vr 1 ^ L( f O O > o t c f a *

o U l D t h o ji ( ^ j U o U ^ Ą / h * o U ^ l l C y is U S * .■X/C^yy Ln\/ijQCl t- 'l rfv( k-c *-( lA

& ( , ■ / i 'CC- l U ^ l C u U o ruj j t / ‘v ?/ c

f i ( n $

30

xxxxxxxx Dąbrowszczaków 10 10-539 x x x x x

1987-10-06 xxxxxxx Zarząd Wojewódzki ZBotfiD

u l . Piem ikarska 1 87-100___ T 0 R U y

Zarząd Wojewódzki ZBoWiD w Olsztynia w załączaniu przasyła oświad­

czenia świadków ob,ab. Bronisława i Władysława Krajników z an.Brodnicy ul.Nowa 9a z prośbą o odnotowanie na odwrocie z jakiego tytułu zosta­

l i zweryfikowani, z podanie® Miejscowością czasokresu działalności, pełnionych lUnkcji a także nazwisk, imion i pseudonimów świadków ma per stawie, których zostali zweryfikowani.-

j S & . '

JK/JP

1917/87 xxxxxx

31

32

33

34

35

ZWIĄZEK BOJOW NIKÓW ^o WOLNOŚĆ i DEMOKRACJĘ

STOWARZYSZENIE WYŻSZEJ UŻYTEC ZN O ŚC I

Wpłynfło dn, &

i .

Telefony: 5 5 - 5 5 i 2 6 - 0 9

lQ-5flq

ZARZĄD WOJEWODZKI

ui H5Ą©fMKxDox Dąbrowszczaków 3t©j5cM Olsztyn

10

K o n ł o d z i a ł a l n o ś c i s t a t u t o w e j N B P II O M w O l s z t y n i e 5 1 0 2 8 - 2 2 3 5 - 1 3 2 K o n f o F u n d . P o m . S o c j a l n e j N B P II O M w O l s z t y n i e 5 1 0 2 8 - 2 2 3 5 - 1 8 9 - 9 9

Zv : p

L.dz. 1917/87... ę x«xxxx

y y ' v

\ W \ *

iown ików pm o k rację

ó Jzki 3.

O lsztyn, dnia 1 9 8 7 - 1 0 - 0 6

Zarząd Wojewódzki ZBcWiD u l . Piernikarska 1

87-100 T 0 R U N

>a xxx xxx

€>

JK/JP

Zarząd Wojewódzki ZBoWiD w Olsztynie w załączeniu przesyła oświad­

czenia świadków ob.ob. Bronisława i Władysława Krajników zam.Brodnica, ul.Nowa 9a z prośbą o odnotowanie na odwrocie z jakiego tytułu zosta­

li zweryfikowani, z podaniem miejscowości, czasokresu działalności, pełnionych funkcji a także nazwisk, imion i pseudonimów świadków na podstawie, których zostali zweryfikowani.-

... ES Żwirek Bojowników

o WolnoJ^^fi Sefnokrację

..Poligrafika” B-ce, z. 213I n. 15000

łk rez.

ć d z k ie g o

T W A R 0 O

87-109 Toruń

—

36

37

38

39

...

. @ & w f.

Zar ząd/Woj ewódaki-ZBoWiD

W . . . C.

Proszę o wydanie legitymacji uprawniającej do przejazdów z 50% zniżką kolej

państwowymi i PKS. , ^ _ j j ^<

Jestem r-enci-etą - emerytem i posiadam zaświadczenie kombatanckie Nr../...

wydane przez Zarząd Wojewódzki ZBoWiD w Załączniki: -decyzja ZUS

-fotografia

Legitymację Nr £^<C' o t r z y m ^ e m

(w

x/ niepotrzebne skreślić

PSfiiJO v/wa ul.Mokotowska 1^/20 Z«in.fc3S/»31 nakład ^>0<>0

40

ZWIĄZEK BOJOWNIKOW o WOLNOŚĆ I DEMOKRACJĘ

ZARZĄD GŁOWNY

W arszaw a, A l.U ja z d o w sk ie 6a W a rsza w a , dnia 1 9 8 . . . . r . L . d z . ^A /f « « / W e r /8 .T . r .

O R Z E C Z E N I E

Z arząd G łów ny Zw iązku Bojowników o W oln ość i D em okrację po rozp o zn a n iu sp ra w y

z tytułu d ziałaln o śc i w Ruchu Oporu

o r z e k a ; utrzymać w mocy odmowną decyzję Zarządu Wojew. ZBoWiD w O lszty­

n ie .

W/w w d eklaracji członkowskiej złożonej w 1972 r . podaje, że w okresie od 194o do 1945 r . należał do Ruchu Oporu / A K / na terenie Brodnica - Rypin. Obecnie przedstawił oświadczenia dwóch świadków, którzy potwierdza­

ją jedynie kontakty z w/w w okresie od stycznia 194o r . do marca 1941 r . a następnie świadkowie przebywali i d z ia ł a l i w ZWZ-AK na innym terenie.

Brak oświadczeń dwóch świadków, którzy d z ia ł a l i razem z w/w w ZWZ-AK na terenie Brodnicy w tym jeden ze świadków powinien w tym okresie pełnić funkcję dowódczą.

Ze względu na nieudokumentowanie dzia ła ln o śc i w ZWZ-AK - postanowiono j a k wyżej.

P o d sta w a : Regulamin Weryfikacyjny ZBoWiD.

Od d e c y z ji Z arządu G łów nego ZBoWi D w sp ra w ie otrzym ania le g ity m a cji kombatanta m oże O byw atel / k a / odw ołać s ię , za p ośred n ictw em Zai .'ądu G łów nego ZBoW iD do N a c z e ln e g o Sądu A dm in istracyjn ego w W a rsza w ie, u l. Jasna 1, w term in ie 3 0 dni od daty otrzym ania o r z e c z e n ia .

U Z A S A D N I E N I E

Otrzy. — .

Ob. Kazimierz Tęgowski

A l.P rzy ja ció ł 3 9 /i o , io-147 Olsztyn

Do w iad om ości:

A arząa W ojewodzki ;

w. .O lsztyn ie.___Zarząd W ojew ódzki ZBoWiD Zał : akta w eryfik acyjn e

41

/7J Pj

Z W I Ą Z E K B O J O W N I K Ó W O W O L N O Ś Ć I D E M O K R A C J Ę

Z A R Z Ą D W O J E W Ó D Z K I

O LSZ< PY N IS

Z A Ś W I A D C Z E N I E Nr 5 7 6 6 6 0

Zarząd Wojewódzki Związku Bojowników o Wolność i Demokrację stwierdza, że

KAZIMIER Z-P I0T 3____T ę g o w a k i

Obywatel [ka]

syn [córita]

(imię i nazwisko]

F r a n a i a z k a urodzony [a]

22 luta^o 1909 roku

[dzień, miesiąc, rok] W Miorayn

(miejscowość]

zamieszkały [a] w O ł S s b y n i e , u i . A l . P r a y j a o i ^ l 3 9 * 1 0

— jest członkiem zwyczajnym ZBoWiD, nr legitymacji * —0 1 ^ 1 6 0 4 S -- K —1 86'16

— odpowiada warunkom uprawniającym do członkostwa ZBoWiD *

Zaświadczenie jest dokumentem stwierdzającym prawo do korzystania ze świadczeń określo­

nych w Ustawie z dnia 23 października 1975 r. „o dalszym zwiększeniu świadcżeń dla komba­

tantów i więźniów obozów koncentracyjnych” [Dz. U. Nr 34, poz. 186].

Jednocześnie stwierdza się, że w rozumieniu przepisów art. 8 tej Ustawy do okresu zatrud­

nienia wymienionemu [nej] zalicza się następujące okresy działalności kombatanckiej oraz okresy uwięzienia w hitlerowskich obozach koncentracyjnych:

glufeby a « okresie od 1 * 0$ • i 939 r« do 3Q«09>1939 rolni f

pobytu w obozach Jenieckich od 30.09*1939 r. do 30*11*1939 roku

S e k ra ta ftE Zarzęci, Wop-y6t?zkUfeo

Stanisław Fłatel

podpis Sekretarza Zarzjfdu Wojew ódzkiego Z B o V

i pieczątka służbowi

[rodzaj działalności okres od — doi

Łącznie tizy miesiące

P R E Z E S

T f

podpis P r e z Z a r z ą d u "*■

W ojew ódzkiego Z B o W i D i piecza*fcr ilużbowa

pieczęć okrągła

0 1 | __Z ~b y P f . d n ia __ 7 l u t e g o _____1978 Ooku

* niepotrzebne skreślić

W zó r N r 1 K B

WZGraf. Zam. 2698 . 600 bl. a 100 X 2 k

42

43

IA

Olsztyn,dnia 25 luty 1975 r

Związek Bojowników o Wolność i Demokrację Zarząd Oddziału

w O l s z t y n i e 10 522 Partyzantów 1/2

Odpowiadając na lis t z dnia 2~.0 2 .b r . - informuję uprzejmie, że deklaracje o działalności AK będę mógł uzupełnić w.4rogim półroczu br. W czasie urlopu postaram się odnaleźć kolegów, z którymi wspópracowałem w czasie wojny a po wojnie straciłem kontakt, działalność prowadziłem na terenie powiatów Brodnicy i Rypin dlatego nie mogę oświadczeń dostarczyć " od ręki " .

Proszę uprzejmie o przyjęcie na członka - o ile nie będzie za­

strzeżeń - bez udokumentowania działalności AK,którą postaram się uzupełnić w terminie późniejszym.

K.Tęgowski,Al.Przyjaciół 39 m 10

44

45

46

47

48

49

n

ŚWIATOWY ZWIĄZfcK ŻOŁNIERZY ARMII KRAJOJŁ

OKWG w O L S Z T Y ^

0 lsztyn, d n .0 6 .0 6 .9 7 r .

Urząd M iasta Olsztyna Wydział Ewidencji Łudnośc i

Uprzejmie proszę o dokładne podanie na piśmie daty śmierci naszego k6legi ś.p.Tęgowskiego Kazimierza-Piotra, syna Franciszka i M arii z d*Lewalska a r , 22 lutego 1909 w M ie r zn ie .O s ta tn ie m iejsce zamieszkania w O lsztyn ie, A l.P r zy ­ jaciół 3 9 / nr 10.

Zwracamy się do Państwa tylko dlatego, że w Olsztynie ju z n ie mieszka n ik t z Jego n a jb liż s ze j rodziny.N ie znamy też adresu tej ro d ziny .D ata śmierci wymie­

nionego potrzebna jest nam do opracowań historycznych i archiwalnych.

Za pomoc z góry d ziękuję.

50

51

52

53

54