Wybrane aspekty analizy okoliczności i przyczyny śmierci Sergiusza Jesienina

Renata

Grzegorz

Ojcetoicz

Wybrane

aspekty analizy

oko

liczności

i przyczyny

śm

ierci

Sergiusza Jes

ienina

Wstęp

Peł ne wyjaśnienie okoliczności iautorytatywne po -danie przyczynytragicznejśmie rci wielkiegorosyjskie

-go poety Sergiusza Jesienina (1895-1925) nie należy

wcale do zadań łatwych. Każdy, kto zechce rozwiązać

tę wieloas pektowązagad kę,będzi emusiał zde rzyćsię zzawiłą historią Rosjiporewolucyjnej,s komplikowany-mi biografiami osób sterujących pa ń stwem, a także zdać sobie sprawę z powiązań życi orysów wybitnych twórcówliteratury zówczes n ą polityką i politykami.

Celemanalizy nie jest przytaczani e i komentowanie całej dostę pnejwiedzy na temat podłożapolitycznego i kulturowego, które doprowadziło do nagłej śm i erci

SergiuszaJesienina, autorzywyekspon owalito, cosię

wydarzyłow nocy z 27na 28 grudnia 1925 r. wl enin-gradzkim hotelu "Angleterre" i tajnym areszcie OGPU przy prospekcie Majorowa 8/23, by przy okazji zaak-centować nie tylko fakt ud ręczen ia osoby samego Jesienina,leczta kże świadom egozbezczeszczeniaj e-go zwłok.

Autorzyw swojej monografii.ZabójstwoJesienina"! podali, ich zdaniem, najbardziej prawdopodobną wer-sję wydarzeń, która w całości uwzględn ia wcześniej

przeprowadzoną analizękryminalistyczną.Łańcuch

ko-lejnych etapów zabójstwa kombinowanego tworzyły określoneogniwa,które jedno po drugimstaralisięwy -jaś niaćorazwielokierunkowozbadać.

Kilkalattrwałapracazwiązanaz ustalaniemokol

icz-ności iprzyczyny śmie rci Sergiusza Jesienina.To w

ie-le i mało zarazem,jeśli weżmie się pod uwagę możli­ wości dostępu do żródeł pisanych orazprzechowywa

-nych w archiwach rosyjskich fotografii, dokumentują­ cych samo miejscezdarzenia (apartamentnr 5)iujęcia zwłok w prosektorium Szpitala Obuchowskiego. Nie bez znaczeniaokazafasię tutajwspółpracaz polskimi

ekspertami i rosyjskimi przyjaciółmi, przeprowadzone eksperymenty i liczne analizy oparte na odważnych przemyśleniach. Wszystko to pozwoliło na skonstru-owanie dość obszernego artykuł u "Samobójstwo czy perfidne zabójstwo? Śmierć Sergi usza Jesienina w świetle współczesnej wiedzy kryminalistycznej i hi -storycznoliterac kiej,któryukazałsięw dwóch kolejnych numerach kwartalni ka "P rz eg l ąd Policyjny" [4(92) i 1(93)], następn ie zaś w monografii przywoływanej

66

wcześniej. Autorzy mają nadzieję, żeichgłosprzy

czy-nisię w pewnej mierze do ustalenia prawdy his torycz-nej i tym samym pozwoli oczyścić imię Sergiusza Jesienina z piętna psychopatycznego samobójcy. Chcieliby również , aby ich uwagi zainspirowały kręgi karnistów,którzy mogliby ocenić, na przykład p opraw-nośćprocedurśledczychw sprawieokolicz nościśmier­

ci Sergiusza Jesienina. Przedmiot badań

Wartykule autorzysku pi ą si ę jedynie na zasy gnali-zowaniu najistotniejszych rozb ieżn ości wynikaj ących

zkilku przekazówinformującycho tragicznymwydarz e-niu,tj.ze zdjęć (ryc.1- 8),zrysunkówWasilijaSwa ro-ga (ryc. 9) i aktu anatomopatologicznego otwarcia zwłok Sergiusza Jesienina,sporządzon egoprzez p ro-fesora Aleksandra Gilarewskiego po dokonaniu oglę­ dzinzewnętrznych iwewnętrznych ciałapoety.

Ryc.1.Rosyjskipoeta SergiuszJesieninwwieku 30 lal

źródło(ryc. 1,2,9):hltp:l lesen in.ru

Fig. 1.Russian Poe!Sergei Yesenin at the ageot 30

Ryc.2.CiałoSergiuszaJesienina umyte,po tzw. pierwszymmakijażu,

przebranew czyste i odprasowaneubranie,z zaczesanymiw miejscu postrzałui innychobrażeńwłosami,utozonedozdjęciana sofiew apartamencienr5 w hotelu ..Angleterrew

•Uwagęprzykuwanienaturalne

ułoż enienóg (szczególnielewej).Wtakimstanie28grudnia1925 r. ogodz.16.00zwłokiJesieninaprzetransportowano do Szpitala Obuchowsk iego,gdzienastępn eg odniaprof. AleksanderGilarewski przeprowadziłsekcję .Poautopsji dokonano drugiegoma kijażuzwłok.

Fig.2.Washed,dressedinc/eanandironedc/othesbodyo,Sergoi Yesenin stter the tirst monoerymske-uo.The hairof the poet arecombed so that 'heycovertne receivedinjuries.For the purpose of 'he

photograph, Yesenin was placed on tnesofa in the apartmentnumber 5 ottne"Angleterre"hotel.One'senenuonisattracted by anunnatural poemon otYesenin 's legs(especial/ytne left one).In that eonanionthe body wastranspo rtedto ObuchowHospitalon28December1925 at4pro.tnere.menext dar. ototeeeor Alexander Gilarevskyperlormed an autopsf. A" er meautopsy thebodywas made-up once again.

Ryc.4.Twarzdenatapo pierwszymmakijażu.z dobrze widoczn ym wgnieceniemwczęściczolowej,utrwalonąplamą- kraterempodprawą brwią.zmianamiokolic oczodol ówiślad a mi wgnieceńna nosie. Wnozdrzach,w prawymotwo rze tkwi najprawdopodobniejtampon mającyzahamowaćwyciekan iepłynówustrojowychpo zadanychofierze urazach.Widać teżwyciekwydzie linyzjamy ustnej.

Fig.4, Face of tne deceased body euer me firslmortuary make-up,with clearly visibledentot me frontal parl,an injury over the right eyobrow, tniuneeto eye- socketsandme nose.

IIishighlyprobabie that In the right nostrilthere is a tampon,placed mereto stop the leakageof bodyfluids.One can also seesa/iva slobbering fromYesenin's oretcavily.

PROBLEMVKRYMINALISTYKI272(2) 2011

Ryc.3. Prawarękadenatanienaturalniezgiętaistężaław skurczu kataleptycz nym.Powyżejpokazanoranę dartązodstającympiatem skórnymujawnionymna przedramieniuprawejręki.Obrażenieto powstaronajprawdopodobniejpozaczepieniu orozgiętemetalow eucho u podstawyrękojeścirewolweruNagant.Na prawejdło niista wie przegubowy mwidocznesąśladyposzn urzeztrudemodciągan ymprzez walczącąożycieofiarę.

źródło:Mois iejNappelbaum.hltp:l/www.kp.ru/daily/236D9.3/465481 Fig .3.The righlarmot the deceasedts unnatura/ly bent and neraenea in cataleplic spas m. Above,thereisalacerali anwith a protrudingf!ap of skin. On the right palm and arliculatedjointot Yesenin one can see several marks left by therope pulled away with difficulty by the victim fightingfor his life.

Ryc.5.Górnaczęść tułowia zwłokSergiuszaJesieninapoobdukcji zewnętrznejiwewnętrznejwykonanejprzezprol.Aleksandra Gilarewsk iegowSzpitaluObuchowskim wLeningradzie. Nadaldobrze widocznesązmianyokolicyczołowo-nosowej,oczodo rów.kilkabruzd na szyipozadzierzgnięte]pętli,głębo kiewgniecen ieiobrzmienielewego ramienia.Posekcjiprzystąpionodo drugiegoma kijażu .

źródło(ryc.5,8):http://lo to.ra dikal.ru

Fig. 5.Upper parlot Yesenin's frunk af/er the aulopsyperlormedby professor Gilarevsky in ObuchowHospital inLeningrad. Theinj urieslo

frontal and nasalpens.eye-socketsand totheneck as well as Ihe injury and the swellingot the teft arm are stillclearty vtstbte.Atter theaulopsy the secondmottu ery make-upwasputon Yesenin

Ryc .6.Uwid ocz niona glowaiszyjazwłokSergiusz aJesienina przygotowanychdo drugiegomakijażu,posek cjiwdniu29 grudnia 1925 r.wkostnicySzpitalaObuchowskiego.Zaznaczono bruzdyna szyi poety zwyraźnymodciskiemplecionegosznura.Powyż ejprawegouchawidać

tamponzatykającyotwó rwlotowy popos trza le zbroni palnej, najprawdopodobniejz rewolw er u NaganIkar.7,62,oddanymze stosunkowo blisk;iejodl egł ości.

Fig.6.The head and theneekot Yesenin'sbody (eady forthe second mortuarymake-upafter theautopsy pertormeain the mortu8IY ot the Obucho w Hospit al on29ot December1925.The injuriesloYesen in's

neek and thetmpreseion ot therope are specially marked.Abovethe righfearonecannoticeatampon blocking theinlet made by tne shot

(probably fromNagat caliber7,62)Theshot wastaken fromarelatively

closedistance.

Ryc.8.Zbl iżeniena twarz poety z dobrzewidocznymizmian am i,chocia ż

ju żpo trzecimmakijażu,w dniupogrzebu31grudnia1925r.w Moskw ie .

Ciągle obrzmiałe.pokrytesińcamiczołoi policz ki,niezszedłjes zc ze siniec okularowyoczu,mimowypełnieniawidocz neg ozagłębienia

usz kod zonejkościczaszkiwokolicyczołowej.prawego okai nosa. Fig.8, Aetose-upto the faceot Yeseninafter thethirdmortuarymake-up

withclearly visible injuries.

Itwas taken onthe funeral day(31December1925)in Mosco w. Yesenin'sforehead andcheeks are stillswoI/en andcovered withbruises.

rnebrutseon Yesenin 's eye-socke tisstill visible.

68

Ryc,7.Gipso wamas kapośm iert n aSergiuszaJesieninaprzechow ywana w DomuPuszkinowskimw Sankt Petersbu rgu.Uchodzionazanajlepszą,

zpunktuwidzeniakry mina listyczneg o,wśródwszystk ichpoś m iert nych

masek poety, ja kichużytopodczasbadańporów nawczych.

Źródło: ŚmierćSiergi ejaJesienina :dokumenty,fakty,wersje .Materiały komisji ds.wyjaśnieniaprzyczy nśmiercipoetyRosyjskiegoKomitetu Pisarzyim.S.Jesieni na.

Fig.7.Gypsumdeath mask ot Yeseninheld inSt Petersburg .11is

consider edtobe the best,trom thelorensiepoint otview.ofalJthe death

masks ot theooetusedin course otcomparativeexami nations.

Niemałą wartość dowodową w ustalaniuokol iczno-ściiprzyczynyśmie rciSergiuszaJesieninamająrysu

n-kiwykonaneprzez WasilijaSwaroga namiejscu ujaw-nienia zwłok poety, tj. przed połud n iem 28 grudnia 1925 roku,w naturalnieoświ etlonymapartamencie nr 5 hotelu"Angleterre". Autorzyprzypisująimniemałe zna-czeniekryminalistyczne.Naszczególną uwagę zasłu­

guje zwłaszcza szkic przedstawiający całą sylwetę

martwego ciała poety.Swarog jako jedyny zarejestr o-wałwidok denatabezpośredniopo uwolnieniugo zpę­

tli i ułożeniu na podłodze. Artysta w swoim przekazie

zawarł wielecennych informacji, dając w ten sposób

możliwość przybliżenia się do rozwikłan ia trudnej za-gadki z odległej przesz/ości. Na rysunkuwyrażnie w i-dać, żeprawa rękajest nienaturalniewygiętaistężała wło kc i u;zaznaczono m.in.śladyob rażeńnadłoni, od-cinkumiędzy dłoniąało kci e m, ażdo ramienia.Swarog

narysował rozwichrzone,wnieład zi e i posklejanewło­ sy. Na twarzy,zwłaszcz a w okolicy prawej skroni,

za-kreślił też strzał i zasinienia jako skutek pobicia (na

wszystkich szkicach Swaroga jest to uwiecznione).Na szyi dostrzec można odwzorowania bruzd po pęt l i wi-sielczej. Koszula podciągnięta, z obnażoną okolicą

pępka. Na torsie leży wyrwana szelka,a spodnie za-gadkowo rozchylone,rozpięte i lekko spuszczone.

Wi-daćkalesonyzapi ętetylkona jeden guzik,które wk

ro-czuodsła n iają okoli cę wzgórka łonowego. Nogin

iena-turalnie ułożone i w takiej pozycji stężał e, przy czym prawa stopa jest silnie skręcona w prawo pod kątem

ne ciemnoczerwone wybroczyny krwawe."; "

Ciemnofio-letowy kolor kończyn dolnych wybroczyny krwawe na nich wskazują na to, że denat w stanie powieszenia

znajdowałsięprzezdługiczas";"Rany nagórnychkoń­

czynachmogły być zadaneprzez samego denata i ja

-ko powierzchniowe, wpływu na śmierć nie miały." ; "W krtani i tchawicy- pienistyśl uz, błona śl uzowa j a-snoróżowa . Płu ca leżą w klatce piersiowejswobodnie. Serce wielkości pięści denata, w jego jamach płynna

krew.Wżołądku około 300 cm3półpłynnej treści";.Po

Ryc.9. Szkic WasilijaSwaroga Fig.9.$ketcho/VasiliSwarog

dziewięćdz iesięciu stopni, aprawdopodobniewykręco­ na lewa nogawyrażniewspierasięna prawej.

Autorzyuważają, żeSwarogświadom ienienakreślił

linii konturowej lewego boku denata (okolicy

biodro-wej), która w normalnych warunkachpowinna biec od korpusu do lewej nogi. Niewątp liwie wskazuje on na

obecność obrażeń (wykręcen i a , zlamania),których ar

-tystaniemógł naszkicowaćipokazaćodbiorcy.Cie

ka-wie ułożona jesttakż egłowaJesienina, która wskutek

zła man iardzeniakręgowegoprzechylasięnieco wpra

-wo i prawdopodobniewcale niestęż ała .Gdyby odcinek

szyjnykręgosłu paniebyłnaruszony,zostałaby zac

ho-wana jego ciąg łość, więc głowadenata miałaby poz y-cję znacznego odchylenia bardziej w lewo,a nie

przy-jęłausytuowaniaprosto.

Przyglądając się udostępnionym zdjęciom martwe-gociała Sergiusza Jesieninaianalizującaktpośmiert­

ny spo rządzo ny przez prof. Aleksandra Gilarewskiego podokonanej przez niegosekcji zwło kpoety,nasuwa

sięwielewątpliwościnaturykryminalistycznej, me

dycz-no-sądowej, psychologicznej, moralnej itp. Niewątpli­

wie pytania ekspertów rodzą się pod wpływem za-mieszczonychtamokreśleń, naprzykład: "Otwory no-sowe czyste"; "Usta zaciśnięte" ; "Asfiksja wywołana uciskiemnadrogioddechowe";"Ko ńczy ny dolnec

iem-nofioletowego koloru,na goleniach wskórzezauważa

l-PROBLEMYKRYMINAUSTYKl 272(2) 2011

środku czoła, nad nasadą nosa - wgnieciona bruzda

długości ok.4 cmi szerokośc i 1_{' /2} cm";

.

Pod

"Kości czaszki całe, pod płatem skórnym w miejscu wgniecionejbruzdy wczęści czołowejznajdujesięn

ie-wielkiepodbiegnięcie krwawe.";"Na szyi nad krtanią

-czerwona bruzda,biegn ąca odlewej do góry i zanika

-jącaokoło małżowi nyusznej z przodu; "zprawej

bruz-da biegnie nieznacznie w gó rę ku częśc i potylicznej,

gdzie zanika; szero kość bruzdy równa jest gęsi e m u

pióru..."2.

W opisie obducenta zwracauwagę nietypowe okre

-ślenieprzezniegogru bościbruzdy wisielczej,od powia-dającej szerokości "gęsiego pióra". Z całą pewnością określenie to nie odpowiada standardom medycznym i nie używano go nawet w ubiegłym stuleciu.A zatem

można domniemywać , że prof. Gilarewski przemycił wtekścieswojego aktucennąinformację3.

Ponadto w analizowanejtreści "Aktu anatomopato-logicznego otwarciazwłok" brak jest ustosunkowania

się obducenta do otworuwidocznego przy prawejmało

żowinieusznej zwłożonym weńtamponem. Nazdjęciu wykonanympo ujawnieniuzwłokw hotelu,odcięci upę­ tli i ułożeni u ciała wpozycjileżącej, otwór tenzakryto włosami, natomiast na fotografii wykonanej podczas autopsji widać wygolony odcinek skóry przy prawym

uchu z zatkanymotworemwlotowym popostrzale.B ie-gły nie odniósł się równ ież do tylnych okolic potylicy,

gdziemus iały wystąpić przecież ranyz otwora miwylo

-towymi po strzałach oddanych z bliskiej odległości

wprawą okolicęokaiskrońnad prawym uchem.

Wnioski

1.Na podstawiewieloaspek1owejanalizy o

koliczno-ściiprzyczynynagłejśmi e rciSergiusza Jesienina

autorzy twi erd zą, że poeta padł oti arą okrutnego

zabójstwa.Jego zgon poprzedziło brutalne prz

e-słuchanie w tajnym areszcie OGPU, połączone zprzemocą fizycznąitorturami.

2.Autorzy uznają, że bezpośrednią przyczyną śm ie rci poetystało się zadzierzgn ięcie , które mo-głoskutkować nawetprzerwaniem ciąg łościr

dze-niakręgowego .

3.Dwa st rzałyoddane z broni palnej trafiły już na

j-prawdopodobniej w martweciałopoety.

4.Znaczną kryminalistyczną wartość dowodową

w ustalaniu rzeczywistych okoliczności i przyczy-nyśmierci Sergiusza Jesienina mają rysunkiWa

-silijaSwaroga.

5.Dokumenty procesowe, które wiążą się ze spra-wą Jesienina, powstawały pod presją czasów

i grz eszą wieloma niedos konałościam i me

ryto-ryczno-tormalnym i.

6.Wiele przemawia za tezą , że akt obducenta z o-stał świadom ie przez niego skonstruowany tak,

aby stać się świadkiem ewidentn ego zabójstwa

SergiuszaJesienina.

PRZYPISY

1 Chodzi o studiumkryminalistyczno-historycznoliterackie

pod tym samym tytulem,którezostałowydane w 2009r. nakładem Wydziału Wydawnictw i Poligrafii WSPol.

wSzczytnie .

2Są to fragmenty aktuanatomopatologicznego otwarcia zwłokSergiusza Jesien inawtłumaczeniuGrzegorza Oj

-cewicza . Zob. AKT HaMOJlOrOa HaMOM&.1 4eC KOro

BCKpbrnHł ren a ECe H&.1Ha; wersja elektroniczna

http://ru.wikisource.org/w iki.

3Rozwinięcietej hipotezymożnaodnaleźćzarównowar -tykule "Samobójstwo czy perfidne zabójstwo? Śmierć

Sergiusza Jesienina wświetlewspółczesnejwiedzy kry

-minalistycznej i historycznoliterackiej", jak i monografii autorów.

BIBLIOGRAFIA

1.Ojcewicz G.,WłodarczykR.:Samobójstwoczy perfid-nezabójstwo ?Śm i erć Sergiusza Jesienina wświet le wsp

ół-70

czesnej wiedzy kryminalistycznej i historycznoliterackiej, cz.1,"PrzeglądPolicyjny"2008,nr4(92),s.5-39.

2.Ojcewicz G.,WłodarczykR.:Samobójstwo czy pe

rfid-nezabójstwo? ŚmierćSergiusza Jesieninaw świetle współ­ czesnej wiedzy kryminalistycznej i historyczno literackiej,cz.

2,"PrzeglądPolicyjny"2009,nr 1(93),s.5-22.

3. Ojcewicz G., Włodarczyk R.. Zajdel O.: Zabójstwo

Sergiusza Jesienina. Studium kryminalistyczno-hi storyczne,

WWiP WSPol.,Szczytno 2009.

Streszczenie

Głównym celem artykułu jest przcdstmoienicwybrallych

aspektówdotyczącychmlaJizyokolicznościipr:yc:YIlYśmierci

rosyjskiegopoetySergiuszu jt'Sit'lIilla(1895-1 925).Takontro

-wersyjllapostaćbyłaikolląswoichCZllSÓWizaxndkądla ioictu

ludzitllmtejiobco /ej epoki .PrzyczYllyśmierci/eXCIldylatd

Wlf-dziestucho lIiezwykle skomplikowllll ej osobowości, którq był

Sergiusz jasienin,blldzą do dzisiaj wieli'cmocii, Na podstawie

wieloletnichbadańautorzy doszlidotuniosku,że

poeto

kato-wany,anastępniezamordowany.Przeprowadzone

eksperymen-ty (opisanew książce

pt.

-diunikrYlllilltllis tyczno-lzistorycZ/le)orazzwiązflI /I/

z

anttli-zamajązazadanieoczyścićIW/lOr JesicninaizdjąćzlIil':';opięt­

110samobójcy . Niniejszerozwf/ŻillJil1opartoJIIl wielllarcltiuml

-lIychdokumentachifotografiachzwiązanychześmiercią

Scrgil/-s:n[csieninn, atakie lIa dokoJlallycll cksl'crylllelltacll,

pozwala-jąLyc11stworzyć okrL'Ślollą wersję kryllliJlalist.1lczllą.

Słowa kluczo we:analiza krymilll1listyczna,wersjakrym

i-Ilt1listyczl1a, eksperyment,zabójstwo kOlllbinoWil lU',sntierć

po-ety Sergiusza[csienina.

Summary

Thc essentintaim oftltisartideistoprcscnt someaspects

concerning thellIwłysisof circumstoncceandCflIl::.t'Sof deathof

thcRussinnpodSergei Yescnin (1895-1925).This controtersi»t

figureUIflS mIiconandasecrctofhis timcs ./11farl,he retnains

50alsufor lIlallYCO/ltemporary pevple.Thcn'I1SOIlS bchindthe

dent11 ofSergd Ycseni n- tlleh'xc/Id 0/19205WiUImIextremcly

eomplicated persona/ity - cOllstallt/y C(lvkes t'ery strolIg

cmotione.LOllg yearsoj studicsattouvd tiu'

resca

rcnee

thatttu:

poet

expcruncnts(describedin thehaukClilit/cdTI/('MlIrder ofSergd

Ycscllill. Forellsic and HistoricalStlldy ) and the literatl/re

cOl/llectedwitliit,aintedat clealli/lgthchenaurojYcsenin and

removiugthestigl1la of thesuicidc.Thc presentctcbonuionsart'

based 0/1 1tl/llIerol/S architml dOClIlIlCllts al/d pllOtog raplIs

concerning Yescnin's denth, as uvt ! ilS 011 thc perf orllled

experintents that altogether ailotocd to reconsiruct thc past

evcnts.

Keyw ords:[orensic analysis, forel/sic reccn siru ction of

eients, experitncnt ,combined lunnicide.dcattt of thc Russion

pcctScrgci vesenin.