STUDIA SOCJOLOGICZNE 1993, 2(129) ISSN 0039-3371
S P R A W O Z D A N I A
Sprawozdanie z konferencji
First European Conference on Social Movements Berlin, październik 1992
W dniach 29-31 października 1992 roku odbyła się w Berlinie pierwsza europejska konferencja dotycząca ruchów społecznych. Intencją organizatorów było stworzenie forum do dyskusji nad ruchami społecznymi oraz nawiązanie osobistych kontaktów badawczych między osobami zajmującymi się tą problematyką. Kontakty te stanowić miały podstawę sieci wymiany informacji i doświadczeń badawczych, które mogłyby zaowocować w przyszłości utworzeniem Grupy Roboczej Badania Ruchów Społecznych należącej do struktury ISA (obecnie istnieje tylko „Grupa Tematyczna”). Sprawie tej poświęcone było specjalne zebranie uczestników konferencji.
N a plenarnym spotkaniu inauguracyjnym konferencję, 29 października, jej uczestników przywitał Friedhelm Neidhardt, dyrektor jednego z oddziałów Wissenschaftszentrum Berlin (gdzie odbywała się konferencja) zajmującego się badaniem ruchów społecznych. Następnie wykład wprowadzający wygłosił Bert Klandermans z Wolnego Uniwersytetu w Amsterdamie, a Jochen Lassig, aktywista ruchu obywatelskiego 1989 roku z Lipska, opowiedział o swoich doświadczeniach praktycznych.
Wystąpienia konferencyjne zorganizowane były w dwóch sesjach plenarnych i w szesnastu sesjach problemowych. N a każdej sesji występowało trzech referentów, przewodniczący i osoba prowadząca dyskusję (koreferent), która wcześniej miała możliwość zapoznania się z treścią wystąpień.
Obrady rozpoczęły się 30 października od sesji plenarnej „Proces transformacji na Wschodzie i Zachodzie” . Referaty przedstawili: Hans Peter Kriesi z Uniwersytetu Genewy: „Rola ruchów społecznych w rozwoju Zachodniej Europy” , Bronisław Misztal z Uniwersytetu Indiana/Purdue:
„Sposoby widzenia a sposoby działania. Ruchy społeczne a zmiana społeczna w czasie kryzysu”
oraz Mate Szabó z Uniwersytetu ELTE w Budapeszcie: „Reformy polityczne i ruchy społeczne we Wschodniej Europie. Po tych trzech wystąpieniach głos zabrał koreferent (discussant), którym w tej sesji był Michael Th. Greven z Uniwersytetu Technicznego w Darmstadt. Podkreślił te wątki, które w przedstawionych referatach wydały się mu szczególnie istotne oraz wydobył te kwestie, które jego zdaniem wymagają doprecyzowania. Ponieważ organizatorzy przeznaczyli na każdą sesję 1 godzinę i 45 minut, niewiele czasu pozostało już na ogólną dyskusję.
140 SPRAWOZDANIA
Następnie równolegle toczyły się obrady w trzech sesjach problemowych: la. Ruchy Wschodniej Europy a teoria ruchów społecznych, lb. Now e ruchy społeczne w różnych kulturach, lc . Ideologie i utopie. Dyskurs ruchu a dyskurs publiczny. Akcentem polskim tej części sesji było wystąpienie w grupie la. Heleny Flam (obecnie w Uniwersytecie Konstanzy) „Tworzenie i niszczenie opozycyjnej tożsamości. Przypadek Polski” .
W popołudniowej części konferencji odbyły się dwa bloki sesji problemowych. Pierwszy składał się z następujących trzech sesji: 2a. Organizowanie się dla środowiska, 2b. Polityczna struktura szans ruchów społecznych, 2c. Ruchy religijne i etniczne. W tej ostatniej wystąpił Janusz Mucha (Uniwersytet Mikołaja Kopernika) z referatem pt. „Ruch odrodzenia religijnego w Polsce: od antykomunistycznej opozycji do popierania przekształceń systemowych” . W drugim bloku znalazły się sesje poświęcone zagadnieniom: 3a. Problemy teorii ruchów społecznych, 3b. Ruchy społeczne w perspektywie porównawczej, oraz 3c. pierwsza z trzech sesji - Ruchy społeczne we Wschodniej Europie. W tej sesji Krzysztof Korzeniewski (PAN) przedstawił tekst pt. „Polityczna alienacja jako odpowiedź na panowanie solidarnościowe” . W ostatnim dniu konferencji, do południa, odbyły się dwa kolejne bloki sesji problemowych.
Pierwszy w grupach: 4a. Ideologie i utopie: kultury ruchów, 4b. Podejścia metodologiczne w badaniu ruchów społecznych, 4c. Ruchy społeczne we Wschodniej Europie II, 4d.
Mobilizacja i demobilizacja. W drugiej sesji dotyczącej ruchów społecznych we Wschodniej Europie, referat pt. „Społeczna anomia, apatia i pasywność” zaprezentował Janusz Grzelak (Uniwersytet Warszawski), a tekst pt. „Ruchy przeciw partyjnej dyktaturze we Wschodniej Europie; perspektywa demokratycznej normalizacji” przedstawił Jan Pakulski (Uniwersytet Tasmanii). Ostatni blok sesji problemowych obejmował spotkania: 5a. Zdarzenia przypadkowe a społeczne protesty, 5b. Ruchy prawicowe i populistyczne, 5c. Ruchy społeczne we Wschodniej Europie III. W tej ostatniej sesji wystąpiła Maria Nawojczyk (Uniwersytet Mikołaja Kopernika) z referatem „Rozwój i upadek ruchu samorządowego w Polsce” .
Po południu sesja plenarna zamknęła obrady konferencji. Wystąpili na niej Sidney Tarrow (Uniwersytet Cornell), przedstawiając „Społeczne ruchy Wschodniej Europy: globalizacja, różnice i polityczne szanse?” oraz Piotr Sztompka (Uniwersytet Jagielloński) prezentując referat „Ku trzeciej socjologii ruchów społecznych: społeczne stawanie się jako koncepcja integrująca” . Koreferentem był Claus Offe z Uniwersytetu w Bremie. W krótkiej dyskusji, która zamykała tę sesję i całą konferencję, zabierający głos zwracali przede wszystkim uwagę na problematykę ogólności teorii ruchów społecznych oraz możliwość przewidywania powstawania nowych ruchów społecznych, jak i kierunków przekształcania się już istniejących.
W konferencji brały udział 94 osoby, w tym 17 z Europy Wschodniej. W czasie obrad w sesjach okazało się, że problematyka ruchów społecznych jest bardziej zróżnicowana niż myślano poprzednio. Najnowsze (np. prawicowe) ruchy społeczne na zachodzie Europy, jak i ruchy społeczne we Wschodniej Europie stanowią wyzwanie dla dotychczasowych teorii i ich analiza może przyczynić się do rozwinięcia tych teorii.
Trudno dokonać ogólnego podsumowania dyskusji odbywających się w poszczególnych sesjach problemowych, gdyż równocześnie trwały obrady w kilku sesjach. Wydaje się, że najbardziej interesującą z nich była sesja 3a. Problemy teorii ruchów społecznych. Najbardziej kontrowersyjny i najciekawszy z przedstawionych tam referatów był tekst Friedhelma Neidhardta i Dietera Ruchta „Ku społeczeństwu ruchów? O możliwościach instytucjonalizacji ruchów społecznych” . Koreferentem w tej sesji był Sidney Tarrow. W świetnym podsumowaniu pokazał ewentualne drogi rozwoju ruchów społecznych i kierunki ich analizy teoretycznej.
Koreferenci, którzy mieli możliwość zapoznania się z przedstawianymi tekstami przed konferencją, we wszystkich sesjach pełnili bardzo przydatną funkcję.
SPRAWOZDANIA 141
Jeszcze przed ostatnią sesją plenarną odbył się business meeting, prowadzony przez Berta Klandermansa i Bronisława Misztala (można z nimi nawiązać kontakt przez pocztę elektroniczną BK - V 76UK LAN @ HASARA11), BM - MISZTAL @ IPFWCVAX).
Jako współorganizatorzy Grupy Roboczej Badania Ruchów Społecznych przy ISA podkreślili oni konieczność współpracy badaczy zajmujących się tą problematyką, a zwłaszcza przyciąg
nięcia do niej osób z Europy Wschodniej. Grant wspomagający uczestników konferencji berlińskiej z Europy Wschodniej był pierwszym krokiem w tym kierunku.
Wymianie myśli służyła również zorganizowana w czasie trwania konferencji wystawa publikacji pracowników Wissenschaftszentrum Berlin na temat ruchów społecznych. Można było na miejscu zamówić sobie kopie tych publikacji, jak również referatów wygłaszanych na konferencji.
W sumie konferencja ta wydaje się być bardzo owocna. Można było zapoznać się z problematyką ruchów społecznych, ich różnorodnością oraz wielością podejść w analizowaniu tych zagadnień. Powstająca płaszczyzna wymiany doświadczeń oraz przeprowadzania badań porównawczych zapowiada się bardzo interesująco.
Maria Nawojczyk
Sprawozdanie z III ogólnopolskiego spotkania nt.
Ochrona dzieci przed okrucieństwem Łódź, 6-7 maja 1993
III Ogólnopolskie Spotkanie na temat „Ochrona dzieci przed okrucieństwem” odbyło się w Łodzi w dniach 6-7 maja 1993 roku. Zostało ono zorganizowane przez Sekcję Dziecka Maltretowanego Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych i Fundację na Rzecz Ochrony Dzieci przed Okrucieństwem. Konferencja była poświęcona przede wszystkim profilaktyce, polegającej w tym wypadku na wczesnym wykrywaniu dzieci zagrożonych maltretowaniem. Przy tej okazji zastanawiano się też nad sposobami identyfikacji oraz docierania do osób maltretujących, a także nad metodami terapii zarówno osób wykorzys
tywanych, jak i wykorzystujących.
Uczestnicy konferencji mogli się zapoznać z rozwiązaniami stosowanymi w Europie Zachodniej i skonfrontować je z polską rzeczywistością. D o udziału w konferencji organizatorzy zaprosili zajmujących się tą problematyką lekarzy i pracowników społecznych z Holandii, Wielkiej Brytanii, Włoch, a także z Polski. Wspomniane kategorie zawodowe były, obok psychologów z poradni rodzinnych i młodzieżowych, pracowników ośrodków opieki i pra
wników, najczęściej pojawiających się wśród uczestników konferencji (warte odnotowania jest silne sfeminizowanie tych kategorii).
Organizatorzy za spory sukces uznali udział stosunkowo licznej grupy lekarzy. Jest to fakt istotny, gdyż często są oni pierwszymi osobami, z którymi styka się wykorzystane fizyczne - pobite lub zgwałcone - dziecko. Przy tej okazji zwracano uwagę na nie
przygotowanie, niedoinformowanie lekarzy, czego efektem jest ich niezdolność do prawid
łowego rozpoznawania syndromu dziecka maltretowanego, bądź też bagatelizowanie sprawy.
Organizująca Spotkanie Fundacja na Rzecz Ochrony Dzieci przed Okrucieństwem rozesłała do łódzkich szpitali i przychodni pięć tysięcy ankiet dotyczących przypadków wykorzystywania dzieci. Otrzymała cztery zwrotne odpowiedzi. Podobna dysproporcja wystąpiła w rozpo
znawaniu tych przypadków przez lekarza należącego do Fundacji (40-60 rocznie) i przez
