Friedrich Geerds
Schmidt-Rómhild, Lubeck 1991, stronic 107
(Versicherungsmissbrauch. Strafrechliche, kriminologische
und kriminalistische Probleme dieser sozialbetrugerischen
Praktiken)
ubezpieczeniowych w gospodarce morskiej i ubezpieczeń od ognia, a Pozycja ta stanowi 4 tom w serii po
święconej przestępczości gospodar czej. Autor ujął problematykę opraco wania w 5 rozdziałach (częściach), a mianowicie:
1. Historia i współczesność ubezpie czeń;
2. Karalność według obowiązującego prawa;
3. Praktyka nadużyć ubezpieczenio wych i kryminalistyczne możliwości ich zwalczania;
4. Kryminologia nadużyć ubezpiecze niowych;
5. Potrzeba skuteczniejszego zwal czania nadużyć ubezpieczenio wych.
We wstępie Autor stwierdza, iż re gulacja prawna tej problematyki w Nie mczech jest niedoskonała, gdyż
ściga-Nadużycia
obezpfeezeniowe.
Prawno-karne,
krymśnotogiczne
i
kryminalistyczne
problemy
spoteczno-oszukańczych praktyk
nie możliwe jest częściowo jako tzw. oszustwa ubezpieczeniowego wg §
265 kk, a częściej jako oszustwa wg § więc ma ograniczony zasięg. Oszu- 263 kk. Niemniej jednak całościowe stwa ubezpieczeniowe wg § 263 kk są ujęcie tej problematyki będzie korzyst- to indywidualne przestępstwa mająt- ne dla dalszych prac naukowo-badaw- kowe. § 265 kk przewiduje kary od czych w zakresie kryminologicznym i jednego do 10 lat pozbawienia wolno- kryminalistycznym. Zdaniem Autora ści, natomiast maksymalna karalność lepszemu wyjaśnieniu gospodarczej i wg § 263 mieści się w granicach od społecznej funkcji ubezpieczeń posłu- jednego miesiąca do 5 lat, a przeważ- ży wgląd w historyczny rozwój tej in- nie są to kary grzywny. Tylko szcze- stytucji. W części pierwszej tego oprą- golnie ciężkie przypadki zagrożone są cowania omawia on początki ubezpie- karą od 1 -10 lat.
Autor omawia krótko problemy usi łowania, sprawstwa i współsprawstwa
oraz czeń, sięgające czasów Hammurabie-
go-W części drugiej Autor ustosunko- nadużyć ubezpieczeniowych wuje się do artykułów niemieckiego zbieżności przepisów,
kodeksu karnego i ich zastosowania w W obszernej części trzeciej opraco- praktyce. Paragraf 265 kk obejmuje wania Autor przedstawia przegląd sto- pewne sprawy z zakresu nadużyć sownych technik przestępczych, które
czone
nych, badania ubezpieczonego co do choroby lub uszkodzenia ciała,
bada-celowe są badania w odpowiednich zakładach. Można dzięki nim ustalić czy spalone bądź skradzione
przed-ubezpieczeniowej kwoty większej niż prawnie dopuszczalnej, np. w przypadku włamania podawanie w poszczególnych rodzajach ubezpie
czeń mają odmienne znaczenie. Zwraca także często uwagę na niedo statecznie wykorzystywane możliwo ści techniki kryminalistycznej w udo wodnieniu sprawcom ich czynów. Zwalczanie tych przestępstw, również w zakresie taktyki kryminalistycznej, powinno być nastawione na zwiększe nie skuteczności wykrywczej, m.in. na lepszą współpracę państwowych or ganów ścigania z instytucjami ubez pieczeniowymi.
Z kryminalistycznego punktu widze nia można rozróżnić cztery postacie nadużyć ubezpieczeniowych:
1. Oszukańcze sformułowanie umo wy. Ubezpieczającemu się chodzi o uzyskanie nienależnych świad czeń z ubezpieczenia, stąd wpro wadza on w błąd instytucję ubez pieczeniową (agenta) co do czyn ników ryzyka, wiąże się to z wyso kością składki. Takie działania sprawcy kwalifikuje się jako usilo- wane bądź popełnione oszustwo (§ 263 kk): na przykład przy ubez pieczeniach na życie lub od chorób zainteresowany świadomie zataja przed agentem chorobę (bada niom lekarskim poddaje się inna, zdrowa osoba).
3. Oszukańcze spowodowanie szko dy dla wyłudzenia odszkodowania z instytucji. Są to najczęściej przy padki podpaleń dla uzyskania od szkodowań z tytułu ubezpieczenia, ale także w zakresie ubezpieczeń komunikacyjnych (np. rzekome wy-2. Oszukańcze zgłoszenie szkody ja ko objętej ubezpieczeniem. Prze stępstwo jest popełniane po zawar ciu umowy ubezpieczeniowej. Charakteryzuje je okoliczność, że albo szkoda przez ubezpieczają cego się jest fałszywie zgłoszona, albo wprawdzie wystąpiła, lecz in stytucja ubezpieczeniowa nie jest zobowiązana do świadczeń. Spra wca musi więc sfingować szkodę w przypadku ubezpieczenia obo wiązkowego albo tak ją fałszywie przedstawić, by obejmowało ją ubezpieczenie. Do tego typu nadu żyć należy samobójstwo pozoro wane na zabójstwo bądź na natu ralny zgon oraz w zakresie ubez pieczeń autocasco zgłaszanie kra dzieży samochodów faktycznie sprzedanych cudzoziemcom itp.
Autor rozważa problemy z zakresu taktyki kryminalistycznej, związanej z nadużyciami ubezpieczeniowymi, zwła- 4. Oszukańcza likwidacja szkód. Jest szcza ich zwalczanie. Tylko w nielicz- to technika przestępcza często nie nych przypadkach ważne dla instytucji dostrzegana i różni się od trzech ubezpieczeniowej zdarzenia powodu- poprzednich głównie tym, że szko- jące szkody mają charakter kryminal- da rzeczywista powstała i jest obję- ny, wymagający włączenia organów ta ubezpieczeniem. Machinacje ścigania, np. szkoda w wyniku włama- przestępcze polegają w tym przy- nia i kradzieży. Policja wzywana jest padku na żądaniu od instytucji do poważniejszych wypadków komu
nikacyjnych z dużymi szkodami lub ofiarami śmiertelnymi, do pożarów itp.
Zwykle agenci instytucji ubezpie- większej liczby bądź wartości skra- czeniowych czynią rozeznanie w kon- dzionych rzeczy. Nierzadko, przy kretnej sprawie, aby móc ocenić szan- obowiązkowych ubezpieczeniach se zgłoszenia sprawy policji. W docho- komunikacyjnych, od instytucji dzeniu nadużyć ubezpieczeniowych ubezpieczeniowych żąda się od- nie można specjalnie liczyć na dowody szkodowań za szkody na zdrowiu osobowe. Zwykle trudno jest o świad- nie związane z wypadkiem drogo- ków, a wyjaśnienia podejrzanych i ich wym. bliskich niewiele wnoszą. W
spra-Obok dowodów osobowych w wach tych większe znaczenie mają wielu wyrafinowanych naduży- dowody rzeczowe, pozwalające na ciach ubezpieczeniowych duże odtworzenie przebiegu zdarzenia, znaczenie mają dowody rzeczowe, można je również wykorzystać w prze- Dlatego możliwości techniki krymi- słuchaniu i udowodnieniu sprawstwa, nalistycznej zasługują w tych spra- Autor podkreśla znaczenie pracy na wach na szczególną uwagę, po- miejscu zdarzenia, zwłaszcza przy zwalają bowiem na rekonstrukcję włamaniach upozorowanych. W przy- przebiegu wypadków i udowodnię- padkach pożarów i wybuchów nieod- nie winy sprawcom. zowna jest współpraca z biegłymi Autor omawia badania niektórych (przykładem może być wzrastająca li- dowodów rzeczowych, mających zna- czba pożarów samochodów z ubez- czenie w wyjaśnianiu nadużyć ubez- pieczeniem autocasco).
pieczeniowych, np. badanie pozosta- Biegli to zwykle eksperci z laborato- łości po pożarze, takich jak zabezpie- riów policyjnych, zaś w przypadkach resztki materiałów łatwopal- nadużyć ubezpieczeniowych w zakre
sie ubezpieczeń od chorób, wypad ków na życie - lekarze sądowi. Pra nie zwłok co do przyczyny zgonu itp. cownicy instytucji ubezpieczeniowych, Zdarza się, że sprawca swoje roszczę- ustalający szkody w postępowaniu nia podbudowuje dokumentami, stąd karnym, występują wyłącznie jako badania dokumentów dla stwierdzenia świadkowie. Rezultatem pracy bie- rzeczywistego stanu rzeczy są często głych jest pisemna opinia, którą zwy- konieczne. Wchodzą tu w grę różne kle objaśnia lub uzupełnia biegły pod- rodzaje badań pisma ręcznego, podpi- czas rozprawy głównej.
sów, pisma wytartego bądź zamaza- Szczególne znaczenie w zwalcza nego, podłoża dokumentów i użytych niu nadużyć ubezpieczeniowych ma atramentów itp. współpraca instytucji
ubezpieczenio-Z kolei w przypadkach podejrzenia wych z organami ścigania.
padki drogowe spowodowane nadużyć ubezpieczeniowych w zakre- przez osoby trzecie, a często przez sie rzemieślniczym lub przemysłowym samego właściciela samochodu).
W tej formie nadużyć ubezpie czeniowych występują także sa
mouszkodzenia i tzw. morderstwa mioty rzeczywiście znajdowały się w ubezpieczeniowe, w których spraw- podanej ilości i wartości. Badania tego ca, jako uprawniony do podjęcia rodzaju przeprowadza się także w in- sumy ubezpieczenia zabija lub zle- nych typach ubezpieczeń, np. w ca zabicie ubezpieczonego. Oczy- transporcie lub specjalnym ubezpie- wiście wchodzą wówczas w grę nie czeniu samochodów,
tylko paragrafy 265 i 263 kk ale i inne.
6. Część czwartą opracowania Autor
poświęcił kryminologii nadużyć ubez pieczeniowych, a więc formom i przy czynom przestępczości. Na wstępie omówił jako ważne kryminologiczne dane dotyczące tendencji rozwojo wych i rozmiarów nadużyć ubezpie czeniowych, w tym wysokości szkód jakie one powodują. Statystyki krymi nalne, z uwagi na rozproszoną regula cję prawną i inne czynniki nie dają jasnego obrazu sytuacji. Większą wy mowę mają natomiast określone
wy-ków i inwentarza Autor omawia trzy rodzaje nadużyć ubezpieczenio wych, w tym jako najczęstszą for mę włamania upozorowanego, zle canego lub dokonanego osobiście zwykle z pozostawieniem fałszy wych śladów. Należą tu takie przy padki włamania, gdy szkoda po wstała, lecz obiekt był nie zamknię ty (stąd pozorowanie włamania) oraz przypadki oszukańczego za wyżenia strat.
3. W ubezpieczeniach w transporcie główne formy nadużyć są analogi czne jak przy ubezpieczeniach bu dynków i inwentarza, tzn. pozoro wanie szkód w transporcie, oszu kańcze spowodowanie szkód i oszukańcze zawyżanie wielkości szkód.
4. Jeśli chodzi o szkody spowodowa ne przez siły natury, to wprawdzie pogodą nie można manipulować, lecz inne praktyki kryminalne w od niesieniu do ubezpieczeń są możli we, jak np.: oszukańcze powię kszenie szkód i inne.
5. Szerzej omawia Autor nadużycia w zakresie ubezpieczeń samochodo wych, gdyż liczba ich w miarę roz woju motoryzacji zwiększa się. Przy ubezpieczeniach autocasco, które jest ubezpieczeniem rzeczo wym, mogą występować różne for my i ograniczenia (np. od kradzie ży, dzikich zwierząt, ognia itp.). Występują najczęściej 3 postacie nadużyć ubezpieczeniowych: a) umyślne spowodowanie szkody
(ubezpieczający chce się korzy stnie pozbyć starego samocho du);
b) upozorowanie szkody - wystę puje ona bez udziału ubezpie czającego się albo tylko on tak stwierdza wbrew prawdzie;
c) oszukańcza likwidacja szkód - zawyżone rachunki napraw itp.
W zakresie ubezpieczeń obo wiązkowych, zarówno od szkód rzeczowych jak i osobowych, Autor omawia cztery formy nadużyć ubezpieczeniowych:
a) praktyki oszukańczych sformu łowań umów (wyłudzenie korzy stniejszych warunków niż po zwala na to stan pojazdu); b) sfingowane wypadki samocho
dowe (rzeczywista lub rzekoma szkoda nie powstała z udziałem ubezpieczonego samochodu); c) sprowokowane wypadki drogo
we, a więc świadomie zaaranżo wane, zwykle przez bandy wspólników, np. trzej wspólnicy parkują samochody na poboczu, czwarty zaś uderza je wozem ciężarowym, powodując szkody materialne. Autor podaje liczne przykłady ilustrujące poszcze gólne formy występowania tych nadużyć ubezpieczeniowych. Występujące w różnych formach ubezpieczenia obowiązkowe są ty powymi ubezpieczeniami majątko wymi, które chronią ubezpieczo nych, np. właścicieli gruntów, war sztatów, hodowców zwierząt itp. od ryzyka szkód rzeczowych i osobo wych. Cechą szczególną ubezpie czeń jest możliwy układ trójkątny: ubezpieczający się może zawrzeć umowę ubezpieczenia obowiązko wego obejmującą swoich pracow ników, którzy wówczas stają się ubezpieczonymi, a trzecią stroną jest ten, kto wyrządzi szkodę. Autor omawia nadużycia polegające m.in. na oszukańczym zawarciu umowy ubezpieczeniowej, sfingo wanych szkodach, w których sprawca występuje jako poszkodo wany, oszukańczej likwidacji szkód (zawyżenie wielkości szkody). 7. Ubezpieczenia na życie stanowią
prototyp ubezpieczeń osobowych. Wśród form nadużyć ubezpiecze
niowych w tym zakresie Autor wy różnia:
a) oszukańcze zawarcie umowy ubezpieczeniowej na życie. Ty powe jest podawanie przez ubezpieczającego się fałszy wych danych o stanie swego zdrowia, zwłaszcza zatajenie zwiększających ryzyko chorób. Bardziej skomplikowane pod względem prawnym są sprawy, pożaru, rzadsze, lecz bardziej
skomplikowane,
c) celowe podtrzymywanie pożaru, niegaszenie i niewzywanie stra ży pożarnej,
d) spowodowanie pożaru przez niedbalstwo, nieumiejętne ob chodzenie się z łatwopalnymi materiałami itp.,
e) praktyki oszukańczej likwidacji skutków pożaru (zawyżanie po niesionej szkody).
Autor podaje wiele przykładów na miary szkód, chociaż też są ocenione poszczególne formy występowania niedokładnie. Rozmiary tej przestę- nadużyć ubezpieczeniowych.
pczości szacowane na podstawie licz- 2. W zakresie ubezpieczeń budyn- by skazanych (z §265 kk w 1980 r. -
100 osób, z §236 kk w 1980 - 160 osób, tylko za nadużycia z tytułu ubez pieczeń pożarowych) również nie są dokładne, ze względu na znaczną cie mną liczbę. Jeżeli przyjąć proporcję liczby skazanych do rzeczywiście po pełnionych przestępstw jak 1:30, to w roku 1980 mogło być w RFN popełnio nych 48 000 - 75 000 nadużyć ubez pieczeniowych.
Znaczenie tej przestępczości od zwierciedla suma szkód. Autor wymie nia wyłącznie szkody finansowe, które w efekcie zostają przerzucone na ubezpieczających się lub płatników podatków i można je określić wg po szczególnych rodzajów ubezpieczeń. Na przykład, szkody z tytułu nadużyć w ubezpieczeniach komunikacyjnych w 1976 r. wyniosły 500 min marek. Same oszukańcze pożary samocho dów powodują w RFN rocznie straty rzędu 150-200 min marek (nie uwz ględniając wielkiej ciemnej liczby).
Chociaż nie można wiele powie dzieć na temat ogólnego obrazu nadu żyć ubezpieczeniowych, to jego real ność i złożoność wyraźnie przedsta wiają poszczególne formy występowa nia. Autor omawia je w kolejności przejrzystej dla czytelnika (a nie wg gospodarczego znaczenia):
1. Ubezpieczenie od pożarów. Ochro na ubezpieczeniowa obejmuje jako obowiązkowe ubezpieczenie bu dynków i inwentarza oraz dobro wolne czy prywatne. W tym zakre sie autor omawia pięć form nadu żyć, a mianowicie:
a) celowe oszukańcze podpalenie ubezpieczonego obiektu, trudno wykrywalne z uwagi na wyrafino wane przygotowanie, pozorowa nie naturalnego pożaru itp., b) celowe zwiększenie rozmiarów
lub wyręczających się
wspólni-- udział kobiet jako sprawców nadu żyć w zakresie ubezpieczeń od po żarów można określić średnio na 15% skazań (z uwzględnieniem podpaleń). Udział ten w naduży ciach ubezpieczeniowych, w zakre sie ubezpieczeń gospodarstwa do mowego, od chorób, nieszczęśli wych wypadków itp. jest niewiele większy,
kami. Występują tu dwie odmia ny szkód - przejściowe, określa ne jako samouszkodzenia i trwa łe znane jako samookaleczenia. Celem sprawców jest uzyskanie świadczeń ubezpieczeniowych w formie „płatnego urlopu" lub przy trwałym uszkodzeniu zdro wia - częściowej lub pełnej ren
ty-9. Autor omawia też nadużycia w in nych ubezpieczeniach społecz nych. Techniki przestępcze różnią się w tym przypadku stosownie do rodzaju rzekomych lub rzeczywis tych szkód. Nadużywanie ochrony socjalnej można najlepiej przed stawić na przykładzie ubezpieczeń od bezrobocia, chociaż w tym obo wiązkowym ubezpieczeniu nie jest możliwe zawarcie oszukańczej umowy. Należy wskazać na osob ników zatrudniających cudzoziem ców. Ubezpieczenie od bezrobo cia odpowiada częściowo pomocy społecznej, podczas gdy wyłudza nie subwencji społecznych należy do kategorii oszustw socjalnych.
Reasumując, w ubezpiecze niach społecznych można wyróż nić dwie typowe formy nadużyć: a) oszukańcze pobieranie świad
czeń (np. mający wstręt do pracy wolą być bezrobotnymi, by uzy skać obowiązkowe świadczenia i dodatkowo pracować „na czar no”) ;
b) oszukańcze pozorowanie konie czności korzystania z pomocy społecznej, chytre współdziała nie z pracodawcą lub pozorne stosunki pracy (np. mąż zatrud nia żonę w swej firmie, umożli wia to pobieranie przez nią świadczeń).
Jak do tej pory nie przeprowadzono kompleksowych badań odnośnie do przyczyn i sprawców nadużyć ubez- dysymulacji, to jest rzeczywiście pieczeniowych. Pewne uogólnienia są innej przyczyny czy wypadku jednak możliwe, i tak:
(np. skutki bijatyki podawane są jako wypadek w pracy). Usiłuje się często oszukać instytucję ubezpieczeniową przez wyol brzymienie skutków wypadku bądź przedłużenie czasu ich trwania;
c) jeszcze większe kryminalne skutki mają często świadome powodowania szkód na zdrowiu
przez samych ubezpieczonych - nadużycia ubezpieczeniowe są ty powym przestępstwem dorosłych, kiedy ubezpieczony już zmarł, a
ubezpieczenie zawarte jest na rzecz osób trzecich;
b) rzadszą formą jest morderstwo ubezpieczeniowe. Aby móc otrzymać świadczenie ubezpie czony musi zostać zabity. Sprawca musi być osobą upraw nioną do pobrania odszkodowa nia lub spokrewnioną. Stosow nie do rodzaju upozorowania przyczyny śmierci Autor omawia cztery typy morderstwa ubezpie czeniowego:
- upozorowanie nieszczęśliwe go wypadku, ze skutkiem śmiertelnym,
- zamaskowanie śmierci natu ralnej (często przy użyciu tru cizny),
- zgłoszenie naturalnego zgonu jako samobójstwa, lecz takie go rodzaju, jakie objęte jest ubezpieczeniem,
- skierowanie podejrzenia o za bójstwo na osoby trzecie. c) często ma miejsce pozorowanie
własnej śmierci przez ubezpie czonego, który nadal żyje (wy stępuje odpowiednio podstępne porozumienie z odbiorcą od szkodowania). Wyróżnia się przy tym dwie metody udowod nienia śmierci:
- podstawienie innych zwłok, rozpoznanych fałszywie, jako zwłoki ubezpieczonego, - udowodnienie instytucji ubez
pieczeniowej, iż ubezpieczo ny poniósł śmierć, bez przed stawiania zwłok do rozpozna nia. Jeżeli chce się popełnić nadużycie ubezpieczeniowe podstawiając zwłoki, ale bez dokonania zabójstwa, po- wstaje problem, w jaki sposób je znaleźć. Autor opisuje przy padki znalezienia i odpowied niego wykorzystania zwłok al pinisty oraz kradzieży zwłok z cmentarza;
d) przypadki zamaskowanego sa mobójstwa. Ta postać naduży cia ubezpieczeniowego jest inte resująca, gdy instytucja ubez pieczeniowa nie jest zobowiąza na do wypłaty odszkodowania np. w Niemczech przed upły wem 3 lat. Stąd samobójstwo fałszywie przedstawiane jest ja ko zgon naturalny lub nieszczę śliwy wypadek. Interesujące
jest, że nie tylko uprawniony do świadczeń stara się ukryć samo bójstwo, ale także często sam samobójca pozoruje inną przy czynę zgonu, aby zapewnić od szkodowanie rodzinie lub osobie trzeciej.
8. Ważnym działem są ubezpiecze nia od nieszczęśliwych wypadków i chorób. Praktyka nadużyć jest w tym przypadku obszerna. Świadczenia z tytułu tych ubezpie czeń obejmują koszty leczenia, utraty zarobków, rent wobec nie zdolności do pracy - a w przypad ku śmierci zbliżone są do odszko dowań z ubezpieczeń na życie.
Ubezpieczenia chorych zorgani zowane prywatnie lub państwowo są ubezpieczeniami osobowymi. Nadużycia ubezpieczeniowe wy stępują tu zasadniczo w trzech po staciach:
a) jako oszukańcze spisanie umów, zarówno w prywatnych jak i państwowych ubezpiecze niach. Sprawca zwykle przy współudziale lekarza ukrywa czynniki ryzyka (częstsze są od świadomie sfałszowanych da nych - przemilczenia). Na przy kład, ubezpieczający się, który miał potem faktycznie wypadek drogowy, otrzymał z instytucji ubezpieczeniowej ponad 1,5 min szylingów, a skutkiem wy padku była m.in. jednoznacznie stwierdzona epilepsja. Badanie jego przeszłości do 10 lat wstecz wykazało, że już wtedy cierpiał na tę chorobę - jednak przemil czał ją przy zawieraniu umowy; b) po zawarciu umów zdarzają się
zafałszowania dotyczące rodza ju i przebiegu wypadku lub cho roby oraz jej skutków. Są to naj częściej przypadki symulacji, sfingowania szkody osobistej,
j INNYCH
PAŃSTWACH
WALKI
Z
PRZESTĘPCZOŚCIĄ
W
POLSCE
chociaż występują również sprawcy młodociani,
- w omawianej dziedzinie przestę pczości przeważają motywy eko nomiczne, chęć osiągnięcia zysku oraz motywy mizantropijne, a tak że awanturnicze i wynikające z zarozumiałości bądź lekkomyśl ności.
Autor zwraca też uwagę na czynniki kryminogenne oraz okoliczności bez pośrednio wpływające na czyn prze stępny i sposób jego popełnienia. Stwierdza on, że nie wyjaśnione spra wy nadużyć ubezpieczeniowych sta nowią zachętę do powtórzenia czynu i naśladowania przez innych sprawców. Utrzymuje się opinia, że oszustwa ubezpieczeniowe to przestępstwa dżentelmeńskie. Sprawcy mogą ocze kiwać świadczeń za swoje składki i premie ubezpieczeniowe, a nielegalne wypłaty pochodzą od bogatych towa rzystw ubezpieczeniowych.
W ostatniej piątej części opracowa nia Autor omawia możliwości skutecz niejszego zwalczania nadużyć ubez pieczeniowych. Stwierdza on m.in., iż obok niezbędnej, nowej regulacji pra wnej ważne jest bardziej skuteczne stosowanie prawa karnego w
prakty-czba przypadków nadużyć ubezpie czeniowych wyłania nowe problemy, stywać możliwości prewencji w zakre- nie tylko w sferze prawa karnego, ale
■
informują i
o aktualnych
zagadnieniach
I
:■I
|
U
I
I
■
£
I
I
lt ls a review of the F. Geerd's book, devoted lów. Ważne jest odpowiednie opraco- to the problems of Insurance crimes, criminal wanie formularzy umów, jasne pytania law, criminological and crlmlnallstic aspects i konkretne stwierdzenie, co jest obie- as well social-fraudulent problems In practlce. ktem ubezpieczenia. Dane ubezpie
czających się należy starannie spraw- Zusammenfassung dzać, także przy pomocy ekspertów,
np. lekarzy. Analogiczna kontrola nie- Hier dargestellte Rezenslon betrifft die Arbeit zbędna jest przy ustalaniu wysokości vonF.GeerdsuberVersicherungsmlssbrauch odszkodowań. Agenci zajmujący się und -verbrechen. Es wurden Versiche- tym winni być odpowiednio wyszkolę- rungsmissbrauche, Ihre kriminelle, kriminolo- ni. W Austrii np. od 1963 roku działa gische und krlmlnalistische Aspekte ais auch związek towarzystw ubezpieczenie- sozial-betrugerischePraktikendargestellt. ce. Szczególnie organa ścigania kar- wych zajmujący się zwalczaniem nego nie powinny tak łatwo umarzać oszustw ubezpieczeniowych, dyspo- postępowań, jak to obecnie ma miej- nujący fachowcami w tej dziedzinie, sce. Pochopne stwierdzanie małej wa- Wewnętrzne organa dochodzeniowe, gi niektórych nadużyć świadczy o nie- jak dowiodła praktyka, mimo ograni- docenianiu społecznych skutków tej czonych kompetencji kryminalistycz- przestępczości, zwłaszcza przy wyso- nych, są opłacalną innowacją, kiej recydywie. I' : . kiej recydywie. Książka zasługuje na
opublikowa-Instytucje ubezpieczeniowe, pań- w języku polskim. Wzrastająca li- stwowe i prywatne powinny w przy
szłości w większym stopniu
wykorzy-sie: organizacji i wymiany doświad- kryminologii i kryminalistyki. czeń, działalności agentów ustalają- Brunon Hołyst cych szkody oraz pracy w środowisku
(opinia publiczna). Instytucje te powin
ny również udoskonalić zawieranie Summary umów ubezpieczeniowych tak, by
