Dr Kazimierz Polarczyk – emerytowany pracownik Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu. Obecnie Biuro Analiz Sejmowych ISSN 1899-1114 nr 6 (6) 30 lipca 2008
Opodatkowanie wynagrodzeń za pracę (składki i PIT)
w państwach Unii Europejskiej
Kazimierz Polarczyk
1. Wstęp
Podatki – termin ten używany jest w tym opracowa- niu w takim znaczeniu, w jakim na ogół jest prezentowany w literaturze anglojęzycznej. Podatki w tym znaczeniu to tak- że podatki celowe, do których należą obowiązkowe składki na publiczne ubezpieczenia społeczne (z reguły, również w tym opracowaniu, nazywane składkami ubezpieczeniowymi). Za- kres znaczeniowy terminu „podatki” obejmuje więc składki ubezpieczeniowe, co w terminologii stosowanej w Polsce wy- stępuje rzadko, np. w pojęciu klina podatkowego, złożonego zresztą głównie ze składek ubezpieczeniowych. Odpowiednio termin „opodatkowanie” odnosi się w tym opracowaniu do procesów związanych z pobieraniem przez władze publiczne zarówno podatków ogólnych (w tym PIT), jak i składek ubez- pieczeniowych.
Zawarta tu prezentacja wielkości stawek podatkowych (w tym stawek składkowych) dotyczy tylko stawek podatko- wych od wynagrodzeń za pracę zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Nie są tu więc prezentowane stawki podatko-
we odnoszące się do pozostałych rodzajów dochodów (eme- rytur i rent
, samozatrudnionych, zasiłków dla bezrobotnych i innych zasiłków opodatkowanych, umów o dzieło, docho- dów kapitałowych, itp., a także do grup zawodowych trakto- wanych odrębnie, np. w Polsce rolników), jeśli są one inne niż w przypadku stawek podatkowych od wynagrodzenia za pra- cę na podstawie umowy o pracę.
Opracowanie uwzględnia opodatkowanie obywateli pra- cujących w kraju stałego zamieszkania, pomija zaś opodat- kowanie pracujących w danym państwie obywateli innego państwa, jeśli taka różnica w sposobie opodatkowania ma miejsce.
Opracowanie nie zawiera również informacji do jakich rodzajów funduszy publicznych wpływają podatki od wyna- grodzeń w danym państwie. Warto tu jedynie zaznaczyć, że
Por. opracowanie: K. Polarczyk, Opodatkowanie świadczeń eme- rytalno-rentowych w krajach członkowskich UE oraz w Szwajcarii, Kana- dzie i USA, Analizy BAS – nr /2008, http://www.bas.sejm.gov.pl/anali- zy_pdf/analizy_bas_2008_.pdf
Abstract
The law regulation concerning the ear-marked taxes (in it the insurance contributions) as well as an personal income tax (PIT)
is a domain of member states of the EU. Hence, the taxing labour systems are considerably different among particular member
states. In some of them one insurance contribution is levied on remuneration but in the majority states there is more contributions
with different rate and different proportion in relation to PIT. In the majority states visibly predominates the insurance contribu-
tions imposed on remunerations (especially in Romania and Greece), only in Denmark decidedly predominates the PIT imposed
on remunerations. The diversity of systems does not allow to assess the scale of taxation of labour in particular states through sum
up of tax rates. A such evaluation needs the holistic treatment this taxation it means a synthetic presentation its both alternative
elements: the insurance contributions and PIT. The real amounts of the taxation of labour are calculated on the base of two in-
dexes: the tax wedge and the implicit tax rate on labour. The high tax wedge and the high implicit tax rate on labour have negative
impact on the labour market and the economy growth as well. Among the EU states the highest indexes of the labour taxation are
in Belgium, Sweden, Germany, France and Italy and the lowest in Cyprus, Malta, Ireland, the United Kingdom and Luxemburg.
w państwach UE najczęściej występuje sytuacja analogiczna do rozwiązania stosowanego w Polsce: podatek PIT wpływa głównie do budżetu centralnego (wyjątkowo we Francji głów- nie do funduszy ubezpieczeniowych, a w Szwecji, Słowacji, Estonii, Rumunii i na Łotwie głównie do budżetów lokalnych), natomiast składki ubezpieczeniowe wpływają głównie do publicznych funduszy celowych (wyjątkowo w Wlk. Brytanii i Danii do budżetu państwa).
Rodzaj funduszu publicznego (budżet albo fundusz celo- wy) do którego wpływa opodatkowanie wynagrodzeń nie ma istotnego znaczenia z punktu widzenia przeznaczenia środków publicznych pochodzących z tego opodatkowania. Z założe- nia podatek ogólny PIT, trafiający z zasady do budżetu, nie ma swojego określonego przeznaczenia, natomiast składki ubez- pieczeniowe jako podatki celowe powinny być przeznaczone na wskazany cel (np. składki emerytalne na wypłatę emerytur).
W praktyce współczesnych państw środki uzyskane ze składek ubezpieczeniowych nie wystarczają jednak na pokrycie nie- zbędnych transferów socjalnych do ludności (emerytur, rent, zasiłków, itp.) lub na pokrycie kosztów niezbędnych świadczeń w przypadku tzw. usług bezpłatnych (głównie zdrowotnych).
Ustawowe zobowiązania państwa muszą być wtedy realizowa- ne również z podatków ogólnych, w tym VAT czy PIT.
Międzynarodowe analizy porównawcze struktury docho- dów publicznych, a także klina podatkowego, świadczą o tym, że składki ubezpieczeniowe i PIT mają charakter alternatywny, z reguły wzajemnie się uzupełniają: niskie wpływy ze składek ubezpieczeniowych w danym państwie są rekompensowane wysokimi wpływami z PIT i odwrotnie. Będzie o tym mowa dalej, bowiem prawidłowość ta ma istotne znaczenie dla wy- jaśnienia dużego zróżnicowania w strukturze i stawkach ubez- pieczeń społecznych.
W rozdziałach 2–5 przedstawione są obciążenia podatko- we wynagrodzeń za pracę w 27 państwach UE. Charakterysty- ka składek ubezpieczeniowych i wielkości stawek jest przed- stawiona w rozdz. 2. Rozdział 3 zawiera informacje o stawkach podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) – jedynego podatku ogólnego obciążającego wynagrodzenia. Łączne obciążenie wynagrodzeń podatkami (PIT i składkami ubezpie- czeniowymi) jest prezentowane przez międzynarodowe in- stytucje statystyczne w postaci klina podatkowego, co przed- stawiono w rozdz. 4. Rozdział 5 prezentuje syntetyczne ujęcie obciążenia pracy podatkami wg metody Eurostatu.
2. Stawki składek na publiczne obowiązkowe ubezpieczenia społeczne
Ubezpieczenia społeczne w obszarze UE nie są przedmio- tem harmonizacji, tzn. regulacji czy koordynacji przez organy unijne. Systemy obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w poszczególnych państwach UE różnią się znacznie, zarów- no pod względem liczby i rodzajów ubezpieczeń, jak i wy- sokości stawek ubezpieczeniowych. Ilość składek ubezpie- czeniowych nie musi nawet być zgodna z ilością ubezpieczeń społecznych o określonych nazwach, bowiem w niektórych państwach pobierana jest od wynagrodzenia jedna składka o określonej wielkości, która jest odprowadzana do różnych funduszy ubezpieczeniowych albo do jednego funduszu, ale na różne cele, najczęściej w wielkościach określonych ustawo- wo. Pod względem ilości i rodzajów ubezpieczeń społecznych polski system tych ubezpieczeń reprezentuje sytuację dość typową dla państw UE (tab. ).
Tab. 1. Stawki składek ubezpieczeniowych w Polsce w II półroczu 2007 r.
Ubezpieczenie składki Fundusz Składka w % wynagrodzenia brutto
a)opłacana przez
pracodawcę pracownika razem Ubezpieczenia społeczne wg terminologii ustaw polskich
Emerytalne Emerytalny FUS 9,76 9,76
b)9,52
Rentowe Rentowy FUS 6,50 3,50 0,00
Chorobowe Chorobowy FUS - 2,45 2,45
Wypadkowe Wypadkowy FUS ,80
c)- ,80
c)Ogółem Fundusz Ubezpieczeń Społecznych zarządzany przez ZUS 8,06
d)5,7 33,77
d)Inne ubezpieczenia społeczne (w Polsce nie wliczane do ubezpieczeń społecznych)
Od bezrobocia Fundusz Pracy 2,45 - 2,45
Zdrowotne NFZ - 9,00/7,59
e)7,59
Razem ubezpieczenia
f)20,5
d)23,30 43,8
d)a) Podstawą wymiaru składki w przypadku osób utrzymujących się z pracy jest wynagrodzenie brutto (z wyjątkiem składki zdrowotnej, o czym jest mowa w przypisie e)). b) W przypadku wszystkich osób urodzonych po 968 r. oraz dobrowolnie w przypadku osób urodzonych w okresie 949–968, 7,3% podstawy wymiaru składki jest odprowadzane do wybranego otwartego funduszu emerytalnego. c) Składka standardowa. Zależnie od rodzaju zakładu pracy może być obniżona lub podwyższona – w ramach przedziału 0,67–3,60%. d) Przy uwzględ- nieniu standardowej składki wypadkowej. e) Podstawą wymiaru składki zdrowotnej wpłacanej do Narodowego Funduszu Zdrowia jest wy- nagrodzenie brutto pracownika minus składka na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe. Większość tej składki (7,75%) jest odliczana od podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). Wielkość 7,59% jest stawką nieformalną, przeliczoną w stosunku do wynagrodzenia brutto, by można było ją tu dodać do pozostałych składek ubezpieczeniowych posiadających większą podstawę wymiaru składki. f) Ubezpieczenia od bezrobocia i zdrowotne są na ogół w publikacjach i wypowiedziach traktowane w Polsce jako ubezpieczenia społeczne, tak jak jest to przyjęte na świecie. Jednak w oficjalnych pismach i materiałach przygotowywanych przez polskich urzędników nie są zaliczane do ubezpieczeń społecznych ponieważ są powołane odrębnymi ustawami, a nie ustawą „o systemie ubezpieczeń społecznych” regulującą tylko status tych czterech ubezpie- czeń, z których składki trafiają do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Źródło: opracowanie własne na podstawie stanu prawnego obowiązującego w 2007 r.
Analizy BAS nr 6 (6) 30 lipca 2008 3/13
W Polsce występuje sześć rodzajów ubezpieczeń społecz- nych
2. Są one wymienione w tab. oraz w tab. 3–5, wraz ze stawką składkową ogółem i w podziale na stawkę składki opłacanej przez pracodawcę i stawkę składki opłacanej przez pracownika. Takie same rodzaje składek ubezpieczeniowych jak w Polsce występują tylko w Słowacji, ale w przypadku większości pozostałych państw UE różnice w stosunku do sy- stemu ubezpieczeń publicznych Polski nie są duże. Różnice te najczęściej wynikają z łączenia lub rozdzielenia poszczegól- nych rodzajów ubezpieczeń. Przykładowo, oddzielna skład- ka emerytalna i rentowa, tak jak w Polsce, występuje tylko w Słowacji, natomiast w 0 państwach UE stosowana jest łączna składka ubezpieczenia emerytalno-rentowego, w
państwach składka na te cele jest opłacana w ramach składki bardziej ogólnej obejmującej ubezpieczenia jeszcze innego rodzaju, w jednym państwie (Dania) nie istnieje taka składka bowiem państwowe emerytury i renty są finansowane tylko z podatków ogólnych i wypłacane z budżetu jako emerytury
2
W niektórych państwach UE pracodawcy płacą również składkę na fundusz gwarantujący wypłatę wynagrodzeń w razie niewypłacal- ności pracodawcy. W Polsce jest to Fundusz Gwarantowanych Świad- czeń Pracowniczych (stawka składki od 2006 r. wynosi 0,0%). Składka ta nie jest uwzględniana w materiałach źródłowych UE dotyczących ubezpieczeń społecznych (MISSOC). Dlatego nie jest przedstawiona w tab. –6. Natomiast brana jest pod uwagę przy wyliczeniach łącz- nych obciążeń podatkowych wynagrodzeń w formie klina podatko- wego, co przedstawiono tu w rozdz. 4.
i renty socjalne
3, a w pozostałych trzech państwach występu- ją jeszcze inne kombinacje połączeń składek emerytalnych i rentowych.
Podany wyżej przykład Danii wskazuje, że brak jakiegoś rodzaju ubezpieczenia społecznego w danym państwie nie musi wcale oznaczać, że nie istnieją świadczenia tego rodzaju o charakterze socjalnym (bezpłatne w naturze lub w postaci świadczeń pieniężnych). Jedynie w Danii publiczne emerytury i renty finansowane są tylko z podatków ogólnych, ale w przy- padku innych świadczeń – traktowanych dość powszechnie jako „ubezpieczeniowe” – podatki ogólne mogą być jedynym lub podstawowym źródłem finansowania również w innych państwach. Przykładem jest finansowanie publicznej ochrony zdrowia, której usługi są bezpłatne w całości lub w zasadniczej części we wszystkich państwach UE.
Publiczna służba zdrowia w większości państw jest finan- sowana z ubezpieczeniowej składki zdrowotnej. Ale w sześciu państwach UE finansowana jest jedynie z podatków ogól- nych: z budżetu państwa (Cypr, Hiszpania, Łotwa, Portugalia) lub z budżetów lokalnych (Dania, Szwecja). W kolejnych pię- ciu państwach jest finansowana w zdecydowanej przewadze z budżetu państwa (Irlandia, Litwa, Malta, Wlk. Brytania) lub z budżetów lokalnych (Finlandia). Ponadto, w wielu innych państwach, w tym w Polsce, regułą jest udział państwa lub
3
W Danii, tak jak w wielu innych państwach „starej” UE, występują oczywiście składki emerytalne na emerytury uzupełniające emerytury publiczne, ale są to składki dobrowolne i prywatne.
Tab. 2. Stawki ogólnej składki ubezpieczeniowej i rodzaje ubezpieczeń wyjątkowo wyłączonych ze składki ogólnej
Państwo Stawka składki ogólnej opłacana przez Ubezpieczenie wyłączone
ze składki ogólnej
pracodawcę pracownika razem
w procentach wynagrodzenia brutto
Belgia
a)24,77 3,07 37,84 -
Bułgaria
b)5,0–2,0 8,0–,5 23,0–32,5 zdrowotne
Cypr 6,3 6,3 2,6 -
Dania
c)- 8 8 -
Estonia 33 - 33 od bezrobocia
Hiszpania 23,6 4,7 28,3 od bezrobocia
Irlandia
d)8,5–0,75 4,0 2,5–4,75 zdrowotne
Litwa
e)30,7 3,0 33,7 -
Łotwa
f)24,09 9,00 33,09 -
Portugalia 23,25 ,00 34,25 wypadkowe
Wlk. Brytania
g)2,8 ,0 23,8 -
w euro tygodniowo
Malta 6,62–32,00 6,62–32,00 3,24–64,0 -
a) Jeśli zakład zatrudnia więcej niż 9 pracowników, to stawka składki pracodawcy wzrasta o ,69%. b) Wysokość składki jest zależna od zawodu pracującego. Dokonano podziału zawodów wg stopnia ryzyka na 4 grupy. Podane wielkości graniczne dotyczą stawek grupy pierwszej i czwartej. c) Tak niska stawka wynika z faktu, że w Danii praktycznie prawie wszystkie świadczenia o charakterze socjalnym są finansowane z budżetu. d) Wynagrodzenie do 27 euro tygodniowo jest zwolnione z opłacania składek ubezpieczeniowych. Stawka pierwsza obowiązu- je przy wynagrodzeniu 28–356 euro tygodniowo, druga przy wynagrodzeniu powyżej 356 euro tygodniowo. e) W ramach ogólnej staw- ki pobieranych składek określone są stawki poszczególnych ubezpieczeń. Wielkości łączne stawek ubezpieczeń: emerytalno-rentowe – 26,2%;
zdrowotne – 3,0% (od pracodawcy, niezależnie od wielkości odliczanych z PIT pracownika); chorobowe i macierzyńskie – 3,3%; od bezrobocia – ,2%. f) W ramach ogólnej stawki pobieranych składek określone są maksymalne wielkości stawek dla poszczególnych ubezpieczeń. Wy- datki na ochronę zdrowia pokrywane są z podatku ogólnego PIT. g) Składka jest pobierana od zatrudnionych otrzymujących wynagrodzenie większe niż 48 euro tygodniowo. W przypadku przynależności do zakładowego programu emerytalnego zatrudniony płaci 9,4% zamiast ,0%, a pracodawca otrzymuje rabat w wysokości 3,5%.
Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji unijnej bazy danych MISSOC (http://ec.europa.eu/employment_social/missoc/db/pub-
lic/compareTables.do?lang=en).
samorządów w finansowaniu ochrony zdrowia na zasadzie pokrywania kosztów działalności określonego rodzaju służb medycznych lub pokrywania deficytu funduszu ubezpiecze- nia zdrowotnego.
Są też takie świadczenia społeczne (głównie zasiłki ro- dzinne lub pielęgnacyjne), które w zdecydowanej większości państw UE są pokrywane z podatków ogólnych jako zasiłki socjalne, a jedynie w kilku państwach utworzono oddzielne fundusze ubezpieczeniowe dla tych świadczeń, finansowane ze składek ubezpieczeniowych (por. tab. 6).
Tab. 2 przedstawia stawki ubezpieczeniowe w 2 pań- stwach UE, w których występuje tylko jedna ogólna składka ubezpieczenia społecznego, ewentualnie dodatkowo z jed- nym rodzajem ubezpieczenia posiadającym odrębną skład- kę. W siedmiu państwach (Belgia, Cypr, Dania, Litwa, Łotwa, Malta, Wlk. Brytania) występuje tylko jedna składka ubezpie- czenia społecznego, tak jak to miało miejsce w Polsce przed
999 r. Należy dodać, że w przypadku Litwy i Łotwy można mieć wątpliwości co do informacji o jednej ogólnej składce na wszystkie rodzaje ubezpieczeń, bowiem poszczególnym ro- dzajom ubezpieczeń przypisana jest jednocześnie, na Litwie określona część stawki ogólnej, a na Łotwie maksymalna wiel- kość stawki, która może być zastosowana, w ramach stawki
ogólnej. Najbardziej nietypowa jest sytuacja na Malcie, gdzie wielkość składki ubezpieczeniowej nie jest określana w formie stawki w procentach wynagrodzenia lecz bezpośrednio wiel- kością pieniężną.
W pięciu państwach, poza składką ogólną, pobierana jest dodatkowo składka od jednego rodzaju ubezpieczenia.
W dwóch państwach jest to składka na ubezpieczenie zdro- wotne (Bułgaria, Irlandia), w kolejnych dwóch na ubezpiecze- nie od bezrobocia (Estonia, Hiszpania), a w Portugalii na ubez- pieczenie wypadkowe.
Wielkości stawek składek ogólnych są mocno zróżnicowa- ne między państwami. Najwyższa stawka, w Belgii, wynosi prawie 38% wynagrodzenia brutto, ale jest to stawka o 6 punk- tów niższa od sumy stawek składek ubezpieczeniowych w Pol- sce. W trzech państwach stawka jest mniejsza niż 5% (Cypr, Dania, Irlandia), ale są to państwa, w których świadczenia społeczne są finansowane głównie z podatków ogólnych, a ponadto Cypr i Irlandia charakteryzują się niskim stopniem opiekuńczości państwa i promowaniem raczej ubezpieczeń prywatnych niż publicznych.
Składka ogólna jest z reguły opłacana w przewadze przez pracodawcę (w 8 państwach na 2), w tym w 5 krajach stawka pracodawcy jest ponad 2-krotnie większa niż stawka pracow-
Tab. 3. Stawki składki ubezpieczenia zdrowotnego i składki ubezpieczenia chorobowego w procentach wynagrodzenia brutto
a)Państwo Stawka składki zdrowotnej opłacana przez Stawka składki chorobowej (i macierzyńskiej) opłacana przez
pracodawcę pracownika razem pracodawcę pracownika razem
Austria
b)3,55 (3,75) 3,95 (3,75) 7,50 w ramach składki zdrowotnej
Bułgaria 3,9 2, 6,0 w ramach składki ogólnej
Czechy 9,0 4,5 3,5 3,3 , 4,4
Finlandia
c)- ,28 ,28 2,06 0,77 2,83
Francja 2,8 0,75 3,55 w ramach składki zdrowotnej
Grecja 4,3 2,5 6,45 0,8 0,4 ,2
Holandia - 6,5 6,5 w ramach składki od bezrobocia
Irlandia
c) d)- 2,0 2,0 w ramach składki ogólnej
Luksemburg 2,7 2,7 5,4 2,35 2,35 4,70
Niemcy
e)6,95 6,95 3,90 w ramach składki zdrowotnej
Polska
f)- 9,00 9,00 - 2,45 2,45
Rumunia 7,0 6,5 3,5 0,75 - 0,75
Słowacja 0 4 4 ,4 ,4 2,8
Słowenia
g)6,56 6,36 2,92 0, 0, 0,2
Szwecja
h)świadczenia z podatków ogólnych 8,78 - 8,78
Węgry 5 4 9 3 3 6
Włochy 5,76 - 5,76 w ramach składki zdrowotnej
a) Nazwy obu rodzajów ubezpieczeń (zdrowotne i chorobowe) są nawiązaniem do polskiej terminologii. W rzeczywistości w większości państw UE, także w źródłowej bazie danych MISSOC, składki obu rodzajów ubezpieczenia nazywane są składkami chorobowymi (sickness contri- bution), a wyróżniane są ewentualnie jako dwa oddzielne ubezpieczenia na podstawie kryterium przeznaczenia pobranych składek: jako składki na świadczenia w naturze (praktycznie chodzi o bezpłatny dostęp do służby zdrowia) oraz jako składki na świadczenia pieniężne (praktycznie chodzi o rekompensatę zarobków utraconych z powodu choroby lub macierzyństwa). b) Stawki dla pracowników fizycznych, a w nawia- sie dla pracowników umysłowych. c) Zasadnicze wydatki na ochronę zdrowia są pokrywane z budżetu. d) Stawka jest większa (2,5%) w przypadku wynagrodzenia przekraczającego 925 euro tygodniowo. e) Wielkości średnie dla poszczególnych funduszy (kas chorych), które pobierają składki wg różniących się stawek. f) Stawka zdrowotna jest obliczana w stosunku do wynagrodzenia brutto pomniejszo- nego o składkę pracownika na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe (w warunkach porównywalnych z innymi państwami byłoby to 7,59%, a nie 9,00%). Stawka 9,00% zawiera w sobie stawkę ,25% płatną z wynagrodzenia pracownika oraz 7,75% pokrywaną z podatku PIT pracownika. g) Składka chorobowa jest włączona do składki zdrowotnej, a w kolumnach składki chorobowej jest przedstawiona stawka składki macierzyńskiej. h) Składka chorobowa obejmuje również składkę ubezpieczenia rentowego inwalidzkiego.
Źródło: jak pod tab. 2.
Analizy BAS nr 6 (6) 30 lipca 2008 /13
nika, a w Estonii składką obciążany jest tylko pracodawca. Pra- codawcy płacą taka samą stawkę ubezpieczenia jak pracowni- cy tylko na Cyprze i Malcie, a w Danii pracodawcy są zwolnieni z opłacania składek ubezpieczeniowych.
Tab. 3 przedstawia stawki składki zdrowotnej i chorobo- wej (wg terminologii polskiej, por. przypis a) pod tab. 3) dla
7 państw UE, przy czym ubezpieczenie chorobowe i zdro- wotne występuje oddzielnie, tak jak w Polsce, i obejmuje ten sam zakres świadczeń, tylko w siedmiu państwach UE (Cze- chy, Finlandia, Grecja, Luksemburg, Polska, Słowacja, Węgry).
W czterech państwach (Austria, Francja, Niemcy, Włochy) ubezpieczenie zdrowotne i chorobowe jest traktowane jako jeden rodzaj ubezpieczenia z jedną stawką. W kolejnych czterech państwach składka chorobowa ma inny zakres, po- dany w przypisach w tab. 3 (Holandia, Rumunia, Słowenia, Szwecja). W pozostałych dwóch państwach wymienionych w tab. 3 – tak jak w państwach nie wymienionych w tej ta- beli – ubezpieczenie zdrowotne lub chorobowe jest częścią ubezpieczenia ogólnego albo świadczenia zdrowotne i cho- robowe są pokrywane w całości lub w przewadze z podatków ogólnych, tzn. z budżetu państwa lub budżetów lokalnych.
Najwyższe stawki składki zdrowotnej, przekraczające 3%, występują w Czechach, Francji, Niemczech i Rumunii. Najniż- szą stawkę ma Finlandia (,28%) i Irlandia (2,0%), gdzie wy- datki na ochronę zdrowia są pokrywane w zasadniczej części z budżetu. Dość niską stawkę (5–7%) mają również: Bułgaria, Grecja, Holandia, Luksemburg, Włochy.
Na 6 państw o określonej stawce składki zdrowotnej, w sześciu państwach pracodawcy i pracownicy mają taką
samą (lub prawie taką samą) wielkość stawki. W kolejnych pię- ciu państwach pracodawcy płacą składkę większą niż pracow- nicy, we Włoszech płacą tylko pracodawcy, a w pozostałych czterech państwach tylko pracownicy (Finlandia, Holandia, Irlandia, Polska).
Najwyższą stawkę składki chorobowej ma Szwecja (8,78%), ale w jej ramach mieści się też składka rentowa inwalidzka.
Dość wysoką stawkę mają Węgry (6%), Luksemburg (4,7%) i Czechy (4,4%). Najniższą stawkę, obejmującą zarówno skład- kę chorobową, jak i macierzyńską, ma Grecja (,2%), następnie Polska (2,45%).
Na 0 państw o określonej stawce składki chorobowej w czterech państwach pracodawcy i pracownicy mają taką samą wielkość stawki. W kolejnych trzech państwach pra- codawcy płacą składkę większą niż pracownicy, w Rumunii i Szwecji płacą tylko pracodawcy, a jedynie w Polsce płacą tyl- ko pracownicy.
Tab. 4 przedstawia stawki składki emerytalnej i rentowej dla 5 państw (w pozostałych 2 państwach UE składki te są częścią składki ogólnej albo świadczenia emerytalne lub ren- towe są finansowane z podatków ogólnych). Tylko w Słowacji zakres obu ubezpieczeń jest taki sam jak w Polsce. W ośmiu państwach pełna składka rentowa (inwalidzka plus rodzinna) jest połączona ze składką emerytalną. W pozostałych pięciu państwach występuje inna kombinacja tych składek (por.
przypisy w tab. 4).
Z uwagi na przewagę państw, w których składka emery- talna i rentowa występuje łącznie, analiza wielkości stawek jest tu przedstawiona w odniesieniu do jej łącznej wielkości, Tab. 4. Stawki składki ubezpieczenia emerytalnego i składki ubezpieczenia rentowego w procentach wynagrodzenia brutto
Państwo Stawka składki emerytalnej opłacana przez Stawka składki rentowej opłacana przez
pracodawcę pracownika razem pracodawcę pracownika razem
Austria 2,55 0,25 22,80 w ramach składki emerytalnej
Czechy 2,5 6,5 28,0 w ramach składki emerytalnej
Finlandia
a)6,7–27,0 4,3 2,0–3,3 w ramach składki emerytalnej
Francja
b)8,30 6,65 4,95 w ramach składki emer. lub zdrow.
Grecja 3,33 6,67 20,00 w ramach składki emerytalnej
Holandia
c)- 9,5 9,5 5,5 - 5,5
Luksemburg
d)8,0 8,0 24,0 w ramach składki emerytalnej
Niemcy 9,95 9,95 9,90 w ramach składki emerytalnej
Polska
e)9,76 9,76 9,52 6,5 3,5 0,0
Rumunia
f)24,5 9,5 34,0 w ramach składki emerytalnej
Słowacja 4,0 4,0 8,0 3,0 3,0 6,0
Słowenia 8,85 5,50 24,35 w ramach składki emerytalnej
Szwecja
g)0,2 7,0 7,2 ,7 - ,7
Węgry 2,0 8,5 29,5 w ramach składki emerytalnej
Włochy 23,8 9,9 33,0 w ramach składki emerytalnej
a) Stawka pracodawcy jest zróżnicowana: prywatny – 6,7%, samorząd lokalny – 23,9%, państwo – 20,%, kościół – 27,0%. b) Składka ren- towa inwalidzka mieści się w ramach składki zdrowotnej, a rentowa rodzinna w ramach składki emerytalnej. c) Składka rentowa obejmuje tyl- ko składkę inwalidzką; składka rodzinna jest włączona do składki emerytalnej. d) Pozostałe 8,0% składki dopłaca budżet państwa. e) Ze składki emerytalnej pracownika składka o wymiarze 7,3% jest kierowana do prywatnego Otwartego Funduszu Emerytalnego jeśli pracownik jest ubezpieczony w II filarze, tzn. w OFE. Stawka składki rentowej opłacanej przez pracownika do I półrocza 2007 r. wynosiła 6,5% (razem 3,0%). Od 2008 r. stawka pracodawcy wynosi 4,5%, a pracownika ,5% (razem 6,0%). f) Stawka średnia. W przypadku dobrych warunków pracy stawka pracodawcy wynosi 9,5%, średnich 24,5%, a uciążliwych 29,5%. g) Składka rentowa dotyczy tylko renty rodzinnej. Składka ubezpieczenia inwalidzkiego jest włączona do składki chorobowej.
Źródło: jak pod tab. 2.
tzn. stawki emerytalno-rentowej lub sumy stawki emerytalnej i stawki rentowej (tab. 4). Najwyższe łączne stawki występują w Rumunii (34%), we Włoszech (33%), w Polsce (29,52%) i na Węgrzech (29,5%) oraz w Czechach (28%). Pomijając Francję i Szwecję, gdzie podana stawka nie obejmuje całości ubezpie- czeń rentowych, najniższą stawkę mają Niemcy (9,9%) i Gre- cja (20%).
Na 5 państw o obliczalnej łącznej stawce składki eme- rytalnej i rentowej, aż w państwach (w tym w Polsce) stawka pracodawcy jest większa niż pracownika, przy czym w sześciu państwach jest to różnica ponad dwukrotna.
Pracodawcy i pracownicy mają taką samą wielkość stawki w Luksemburgu i Niemczech, a w Holandii i Słowenii pra- cownicy płacą większą składkę emerytalno-rentową niż pracodawcy.
Składki na ubezpieczenie od bezrobocia są określone w 6 państwach UE (tab. 5). W pozostałych państwach składka na ubezpieczenie od bezrobocia jest częścią ogólnej składki ubezpieczeniowej (por. tab. 2) albo taka składka nie istnieje, bowiem zasiłki dla bezrobotnych oraz koszty regulowania rynku pracy są finansowane z podatków ogólnych bezpośred- nio z budżetu państwa lub budżetu lokalnego.
Najwyższa stawka składki na ubezpieczenie od bezrobo- cia występuje w Holandii (0%) i Hiszpanii (7,3%), natomiast najniższa (poniżej 3%) w Słowenii, Estonii, Czechach, Słowacji i Polsce. Na 6 państw w ośmiu stawka pracodawcy jest więk-
sza niż pracownika, w Polsce i Szwecji składkę płaci tylko pra- codawca, w trzech państwach stawka pracodawcy i pracow- nika jest taka sama, w dwóch państwach stawka pracownika jest większa niż pracodawcy.
Samodzielne ubezpieczenie wypadkowe występuje w 4 pań- stwach UE (tab. 5). W pozostałych państwach UE składka na ubezpieczenie wypadkowe jest częścią ogólnej składki ubezpie- czeniowej (por. tab. 2), składki zdrowotnej (w Grecji) albo taka składka nie istnieje. Na 4 państw tylko w pięciu stawka składki jest określona jedną wielkością procentową. W pięciu kolejnych państwach, w tym w Polsce, ustawowo został określony przedział stawki – niskie wielkości z tego przedziału są stosowane w przy- padku zakładów lub zawodów niskiego ryzyka, a wysokie wiel- kości stawki w przypadku zakładów lub zawodów wysokiego ryzyka. W pozostałych czterech państwach przedział wielkości stawki nie został określony – stawka jest przedmiotem negocjacji pracodawcy i instytucji ubezpieczającej. We wszystkich 4 pań- stwach składkę opłaca tylko pracodawca.
Składka ubezpieczeniowa na zasiłki rodzinne jest pobie- rana w pięciu państwach, tylko od pracodawcy w Austrii, Francji, Luksemburgu i Włoszech, a w Grecji tak samo od pracodawcy i pracownika (tab. 6). Składka ubezpieczenio- wa pielęgnacyjna jest pobierana w nieznacznej wielkości od pracodawcy we Francji, w tej samej wielkości od pracodawcy i pracownika w Niemczech oraz tylko od pracownika w Luk- semburgu (tab. 6).
Tab. 5. Stawki składki na ubezpieczenie od bezrobocia oraz składki ubezpieczenia wypadkowego w procentach wyna- grodzenia brutto
Państwo Stawka składki na ubezpieczenie od bezrobocia opłacana przez Stawka składki wypadkowej
a)opłacana przez
pracodawcę pracownika razem pracodawcę pracownika razem
Austria 3 3 6 ,4 - ,4
Czechy ,2 0,4 ,6 0,2–,2 - 0,2–,2
Estonia 0,3 0,6 0,9 w ramach składki ogólnej
Finlandia
b)0,58 x tak - tak
Francja 4,0 2,4 6,4 tak - tak
Grecja 3,67 ,33 5,00 w ramach składki zdrowotnej
Hiszpania 5,75 ,55 7,30 w ramach składki ogólnej
Holandia 6,5 3,85 0,00 - - -
Luksemburg świadczenia z podatków ogólnych 0,53–6,00 - 0,53–6,00
Niemcy 2, 2, 4,2 tak - tak
Polska 2,45 - 2,45 0,67–3,60 - 0,67–3,60
Portugalia w ramach składki ogólnej tak - tak
Rumunia 2 3 0,4–3,6 - 0,4–3,6
Słowacja 2 0,8 - 0,8
Słowenia 0,06 0,4 0,20 0,53 - 0,53
Szwecja 4,45 - 4,45 0,68 - 0,68
Węgry 4,5 ,5 6,0 5,0 - 5,0
Włochy
c)2,2–4,4 0,3 2,5–4,7 0,5–6,0 - 0,5–6,0
a) Ubezpieczenie wypadkowe może obejmować również ubezpieczenie od chorób zawodowych, które w większości państw jest objęte ubez- pieczeniem zdrowotnym. Jeśli stawka występuje w przedziale dwóch liczb (tak jak w Polsce), to oznacza, że wielkość składki w jednostce instytu- cjonalnej jest zależna od skali ryzyka występującego w tej jednostce, a wielkości graniczne są ustalone ustawowo. Termin „tak” wpisany w tabeli oznacza, że w danym państwie występują różne stawki zależnie od ryzyka, ale brak jest ustalanych ustawowo wielkości granicznych. Wielkość staw- ki jest przyjmowana w drodze porozumienia między instytucją ubezpieczającą a pracodawcą. b) Pracodawca opłaca składkę w procentach całego funduszu płac, a nie od wielkości wynagrodzenia pracownika. Przy małym funduszu płac jest to 0,75%, przy dużym 2,95%. c) Wielkość składki ubezpieczenia od bezrobocia jest zależna od sektora gospodarki.
Źródło: jak pod tab. 2.
Analizy BAS nr 6 (6) 30 lipca 2008 /13
Zamieszczone w tym rozdziale informacje dają dość przej- rzysty obraz rodzajów ubezpieczeń społecznych funkcjonu- jących w każdym państwie oraz wysokość stawek składek odprowadzanych od wynagrodzenia za pracę na rzecz tych ubezpieczeń. Dowodzą również dużego zróżnicowania mię- dzy państwami pod względem konkretnych rozwiązań w za- kresie rodzajów składek ubezpieczeniowych i wielkości obcią- żenia wynagrodzeń składkami.
Przedstawione powyżej informacje mają ważny walor po- znawczy, ale nie dają możliwości uzyskania jednoznacznej odpowiedzi na trzy ważne pytania związane z obciążeniem składkami wynagrodzeń:
. Jak przedstawia się skala obciążenia wynagrodzeń składkami konkretnego rodzaju ubezpieczenia (np.
emerytalnego) w danym kraju (np. w Polsce) na tle in- nych krajów?
2. Jaka część wynagrodzeń w poszczególnych państwach UE jest odprowadzana do funduszy publicznych w ra- mach składki ubezpieczeniowej?
3. Czy wielkość obciążenia wynagrodzeń składkami ubez- pieczeniowymi (w tym pracownika i pracodawcy od- dzielnie) jest właściwa z punktu widzenia skutków eko- nomicznych, czy powinna zostać zreformowana?
Prawidłowa odpowiedź na pierwsze pytanie jest praktycz- nie nierealna. Skala zróżnicowania zakresu poszczególnych rodzajów ubezpieczeń, np. ubezpieczenia emerytalnego (sa- modzielnego lub jako części ubezpieczenia o szerszym zakre- sie) jest tak duża, że nie pozwala na porównanie stawek ubez- pieczeniowych w państwach UE. Porównanie stawki składki emerytalnej w Polsce ze stawkami w pozostałych państwach UE nie jest uprawnione z racji różnego zakresu tej składki (uza- sadnienie jest przedstawione powyżej w uwagach związanych z tab. 4). W przypadku Słowacji, co prawda zakres składki eme- rytalnej jest taki sam jak w Polsce, ale różne są granice pobie- rania składek (w Słowacji jest dolna i górna granica wielkości wynagrodzenia, od której składka jest opłacana, w Polsce jest tylko górna granica, ale innego rodzaju).
Na pytanie drugie, jaka część wynagrodzeń w poszczegól- nych państwach UE jest odprowadzana do funduszy publicz- nych w ramach składki ubezpieczeniowej, można odpowie- dzieć względnie prawidłowo jedynie w przypadku sześciu państw UE, w których występuje tylko jedna stawka ogólnej składki ubezpieczeniowej (tab. 2). Aby przedstawić taką jedną
łączną stawkę składek ubezpieczeniowych dla innych państw UE należałoby zsumować stawki występujących w nich ubez- pieczeń społecznych. Ze względów metodologicznych takie sumy należałoby traktować tylko jako przybliżone i orienta- cyjne, a z odpowiedzi na pytanie trzecie wynika, że i tak przy- datność tych sum do wyciągania wniosków dotyczących ich oceny byłaby mocno ograniczona. Takie sumowanie nie jest jednak dokonywane, bowiem nie jest uprawnione metodolo- gicznie z czterech powodów.
Po pierwsze, składki nie zawsze są obliczane w stosunku do wynagrodzenia brutto jako podstawy wymiaru składki.
Przykładowo w Polsce inna jest podstawa wymiaru składki w przypadku składki zdrowotnej (por. tab. i 3). Różna pod- stawa wymiaru składki powoduje, że sumowanie stawek nie jest uprawnione w sensie rachunkowym.
Po drugie, w części państw w przypadku niektórych lub wszystkich ubezpieczeń stosowane są zwolnienia od opodat- kowania składkami ubezpieczeniowymi wynagrodzeń poni- żej pewnej wielkości minimalnej. W tych samych lub w innych państwach stosowany jest pułap maksymalny wynagrodzenia, powyżej którego stawka przestaje obowiązywać i składka nie wzrasta. Przykładem jest składka emerytalna i rentowa w Pol- sce (pułapem jest 30-krotność prognozowanego przeciętne- go wynagrodzenia w roku).
Po trzecie, w wielu państwach stawka nie jest jednolita dla określonego ubezpieczenia (np. w Bułgarii nawet dla ogólnej składki ubezpieczeniowej – por. tab. 2). Może różnić się zależ- nie od grupy pracowniczej, ew. występować w postaci prze- działu albo nawet może nie być określona jednoznacznie jak w przypadku składki wypadkowej (por. tab. 5).
Po czwarte, o ile ma sens sumowanie stawek pracodawcy opłacanych na różne rodzaje ubezpieczenia, to z przyczyn podanych poniżej w odpowiedzi na pytanie trzecie, nie jest uprawnione dodawanie stawek pracownika i tym samym sta- wek łącznych w celu oceny prawidłowości skali obciążeń wy- nagrodzenia składkami ubezpieczeniowymi.
Nie jest możliwa ocena prawidłowości obciążeń wynagro- dzenia składkami ubezpieczeniowymi na podstawie sumy stawek, zwłaszcza pracownika i tym samym stawek łącznych, ponieważ nie jest to pełne opodatkowanie wynagrodzeń.
Przykładowo, w Danii pracodawca praktycznie nie jest obcią- żony składką ubezpieczeniową, a stawka ubezpieczeniowa pracownika jest prawie symboliczna, ale pracownik jest ob- ciążony najwyższą w UE hipotetyczna stawką PIT, 3-krotnie Tab. 6. Stawki składki na zasiłki rodzinne oraz składki pielęgnacyjnej w procentach wynagrodzenia brutto
a)Państwo Stawka składki na zasiłki rodzinne opłacana przez Stawka składki pielęgnacyjnej opłacana przez
pracodawcę pracownika razem pracodawcę pracownika razem
Austria 4,5 - 4,5 - - -
Francja 5,4 - 5,4 0,3 - 0,3
Grecja 2 - - -
Luksemburg ,7 - ,7 - ,4 ,4
Niemcy - - - 0,85 0,85 ,70
Włochy 2,48 - 2,48 - - -
a) W większości państw UE nie występują tego rodzaju ubezpieczenia, bowiem świadczenia rodzinne i pielęgnacyjne (dotyczy opieki nad osobami starszymi) jako pomoc socjalna są finansowane w całości z podatków ogólnych bezpośrednio z budżetów lokalnych, przy ewentualnym dofinansowaniu, jak w przypadku Polski, przez budżet państwa w formie dotacji.
Źródło: jak pod tab. 2.
wyższą niż przeciętna (tab. 0). Opodatkowanie wynagro- dzeń w Danii jest zbliżone do opodatkowania w Estonii i na Węgrzech, ale zasadniczo różna jest struktura tego opodatko- wania, bo w tych dwóch państwach dominuje składka praco- dawcy (tab. 0).
Ocena skali opodatkowania wynagrodzenia wymaga więc całościowego potraktowania tego opodatkowania, tzn. synte- tycznego ujęcia jego obu alternatywnych składników: składek ubezpieczeniowych i PIT. Taką funkcję pełni klin podatkowy przedstawiony w rozdziale 4 oraz hipotetyczna stawka opo- datkowania pracy przedstawiona w rozdz. 5.
3. Stawki podatku
dochodowego od osób fizycznych
Unormowania prawne dotyczące podatków bezpośred- nich, w tym podatku dochodowego od osób fizycznych, po- zostają w całości w gestii państw członkowskich Unii Europej-
skiej, tak samo jako w przypadku składek ubezpieczeniowych.
PIT nie jest przedmiotem harmonizacji przez wspólnotę, toteż istnieją znaczne różnice między państwami UE doty- czące roli PIT w systemie podatkowym, jak i techniki podat- kowej. Państwa członkowskie ustalają zasady opodatkowa- nia, wysokość dochodów podlegających opodatkowaniu, jak też istniejący system ulg i zwolnień. W rezultacie, te same stawki podatkowe w dwóch państwach mogą prowadzić do różnic między nimi pod względem efektów ekonomicznych, tzn. faktycznego obciążenia wynagrodzeń podatkiem i fak- tycznej skali wpływów budżetowych z tego podatku, jeśli za- stosowane zostaną różne rozwiązania dotyczące:
• zakresu i rodzaju dochodów zwolnionych z opodatko- wania;
• istnienia i wysokości kwoty nie podlegającej opodatko- waniu (albo stawki zerowej, która dalej nie będzie trak- towana jako pierwszy próg podatkowy);
• zakresu i rodzaju odliczeń od podatku;
• zróżnicowania stawek podatkowych w odniesieniu do dochodów z różnych rodzajów działalności.
Tab. 7. Stawki PIT od wynagrodzeń za pracę w państwach UE-27 w 2007 r. (państwa uporządkowane wg średniej stawki)
Państwo Liczba stawek Stawki w % dochodu Średnia stawka
Szwecja
a)2+x 49–59 54
Holandia 4 33,6; 4,4; 42; 52 42
Dania
a)3+x 26–52 39
Finlandia
a)4+x 24–53 38
Austria 4 23; 38,3; 43,6; 50 38
Belgia 5 25; 30; 40; 45; 50 37
Grecja 3 29; 39; 40 36
Włochy 5 23; 27; 38; 4; 43 34
Hiszpania
a)4 24; 28; 37; 43 33
Irlandia 2 20; 4 30
Polska 3 9; 30; 40 30
Niemcy
b)x 5–45 30
Słowenia 3 6; 27; 4 28
Litwa 27 27
Węgry 2 8; 36 27
Portugalia 6 0,5; 3; 23,5; 34; 36,5; 40 26
Cypr 3 20; 25; 30 25
Łotwa 25 25
Malta 3 5; 25; 35 25
Wlk. Brytania 3 0; 22; 40 24
Luksemburg 6 liczby parzyste od 8 do 38 23
Francja 4 5,5; 4; 30; 40 22
Bułgaria
c)3 20; 22; 24 22
Czechy
c)4 2; 9; 25; 32 22
Estonia 22 22
Słowacja 9 9
Rumunia 6 6
Uwaga: Nie są uwzględnione stawki zerowe w państwach, w których takie stawki zostały ustalone ustawowo, ponieważ w innych państwach (w tym w Polsce), taką samą rolę (stawki zerowej) pełni kwota wolna od podatku.
a) Państwa, w których stawki są sumą stawek centralnych i lokalnych. W Danii, Finlandii i Szwecji liczba i wysokość stawek różni się między po- szczególnymi jednostkami lokalnymi. Dlatego stawek nie można sumować z wyjątkiem stawek skrajnych. b) Podatek liniowo-progresywny, przy którym trudno określić liczbę stawek. c) Od 2008 r. jedna stawka: w Bułgarii 0%, w Czechach 5%.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w: ) publikacji Taxation trends in the European Union, 2008 edition, European
Commission; 2) bazie danych podatkowych UE (http://ec.europa.eu/taxation_customs/taxinv/welcome.do).
Analizy BAS nr 6 (6) 30 lipca 2008 /13
Te cztery rodzaje techniki podatkowej, wpływające na efek- ty ekonomiczne PIT, nie są tu dalej rozważane. W tab. 7 przed- stawione są jedynie stawki podatkowe w postaci jednej stawki w przypadku podatku liniowego lub większej liczby stawek (nazywanych progami) w przypadku podatku progresywne- go, który zresztą w państwach UE przeważa.
Chociaż PIT jest podatkiem ogólnym, to w świadomości po- lityków i ekonomistów środki uzyskane z tego podatku mają takie samo lub zbliżone przeznaczenie jak składki ubezpiecze- niowe. W Belgii, Francji i Litwie to przekonanie skonkretyzowa- no poprzez ustawowe kierowanie części wpływów z PIT bez- pośrednio do odpowiednich funduszy ubezpieczeniowych. Na Litwie i Łotwie część dochodów z podatku PIT jest ustawowo kierowana do funduszu ubezpieczeń zdrowotnych. W Polsce do
998 r. dochody publiczne z PIT wpływały do budżetu państwa (i w niewielkiej części do budżetów gmin), natomiast od 999 r.
ich część jest kierowana na ubezpieczenie zdrowotne (wpły- wała początkowo do kas chorych, od 2004 r. do Narodowego Funduszu Zdrowia)
4. Z racji zaliczania części dochodów z PIT do ubezpieczeń zdrowotnych, obciążenie wynagrodzeń tym po- datkiem w Polsce należy do najniższych w UE (por. tab. 0) cho- ciaż formalnie średnia stawka PIT (tab. 7) stawia Polskę wśród państw UE o dużym obciążeniu wynagrodzeń tym podatkiem.
Dane zamieszczone w tab. 7 wskazują na znaczne zróżni- cowanie stawek PIT w państwach UE, zarówno pod względem liczby stawek (od jednej do 6), jak i ich wysokości. Średnia stawka w Szwecji jest ponad 3-krotnie wyższa niż stawka w Rumunii. Średnia stawka w Polsce należy do wyższych w Europie, ale od 2009 r. będzie wynosić tylko 25% w związku z wprowadzeniem dwóch stawek: 8% i 32%. Na skali średnich stawek PIT przedstawionych w tab. 7 będzie to oznaczać po- ważne przesunięcie Polski w dół, ale praktycznie niezbyt duże zmniejszenie obciążenia wynagrodzeń tym podatkiem.
Dane tab. 7, w tym średnie stawki PIT dla poszczególnych państw, mają pewien walor poznawczy, ale nie pozwalają na kompetentną analizę porównawczą opodatkowania wy- nagrodzeń tym podatkiem, bowiem o faktycznej wielkości opodatkowania współdecydują rozwiązania w zakresie tech- niki podatkowej, z których ważniejsze zostały wymienione na początku tego rozdziału. Faktyczne wielkości opodatkowania pracy są obliczane w ramach klina podatkowego oraz hipote- tycznej stawki opodatkowania pracy.
4. Klin podatkowy jako miara opodatkowania wynagrodzeń
Termin „klin podatkowy” (ang. „tax wedge”) jest współ- cześnie używany w organizacjach międzynarodowych oraz w wielu krajach w odniesieniu do opodatkowania pracy. Upo- wszechnił się ok. 2000 roku jako metodologicznie uprawniona suma składek ubezpieczeniowych i PIT oraz synteza opodat-
4
Struktura segmentowa sektora finansów publicznych jest moc- no zróżnicowana między państwami. Są kraje, w których budżet cen- tralny obejmuje niewielką część funduszy publicznych (np. budżet fe- deralny Niemiec tylko ok. 8%), a znacznie większe są różne fundusze ubezpieczeń społecznych (w Niemczech stanowią ok. 42% funduszy publicznych), gdy w innych państwach takie fundusze nie funkcjonują (np. w Wlk. Brytanii) albo mają charakter szczątkowy (w Danii), a skład- ki na ubezpieczenia społeczne są gromadzone w budżecie i stamtąd wypłacane są świadczenia z ubezpieczeń społecznych.
kowania wynagrodzeń porównywalna między państwami.
Przez ekonomistów i polityków jest obecnie kojarzony z od- działywaniem opodatkowania pracy na rynek pracy i pośred- nio na wzrost gospodarczy
5.
Klin podatkowy jest definiowany albo jako różnica dwóch wielkości (jak na wykresie w zł i poniżej w definicji ) albo jako udział procentowy tej różnicy w stosunku do łącznych kosztów pracy ponoszonych przez pracodawcę (na wykresie w % i poniżej w definicji 2).
Definicja 1: Klin podatkowy jest różnicą między kosztami pracy, ponoszonymi przez pracodawcę w związku z wynagra- dzaniem za pracę zatrudnionego pracownika, a wynagrodze- niem netto jakie otrzymuje pracownik. W tym znaczeniu klin podatkowy jest sumą obciążeń podatkowych pracy: a) obo- wiązkowych składek ubezpieczeniowych; b) PIT.
Definicja 2: Klin podatkowy jest udziałem procentowym sumy obciążeń podatkowych pracy (podanych w definicji ) w stosunku do kosztów pracy ponoszonych przez pracodawcę.
Wykres przedstawia klin podatkowy w Polsce w 2006 r.
zarówno jako różnicę między kosztami całkowitymi oraz wy- nagrodzeniem brutto (34,44 zł), jak i w relacji procento- wej tej różnicy do kosztów całkowitych (44,0%). Na wykresie uwzględniono też główne składowe części klina podatkowe- go, przy obliczeniu podatku dochodowego od osób fizycz- nych (PIT) po odjęciu kosztów uzyskania przychodu (02,25 zł) oraz odliczeniu od podatku kwoty zmniejszającej podatek (44,7 zł) i składki do NFZ (7,75% z opłaconych 8,75% podsta- wy wymiaru składki).
Porównania międzynarodowe są możliwe jedynie przy uwzględnieniu drugiej definicji. Należy jednak zaznaczyć,
5
