Problemy parazytologiczne na konferencji karpackiej

PROBLEMY PARAZYTOLOGICZNE NA KONFERENCJI KARPACKIEJ

W dniach od 1 do 12 lipca 1960 r.

odbyła się

we Lwowie konferencja

poświęcona

badaniom nad

florą

i

fauną

Karpat, zorganizowana prze

z

Ukraińską Akademię

Nauk i

Akademię

Nauk ZSRR.

Wzięli

w niej

udział

zaproszeni

goście

z

Bułgarii, Czechosłowacji,

Rumunii,

Węgier

i Polski.

Głównym

celem konferencji

było

podsumowanie dotychczasowych

•

^PROBLEMY PARAZYTOLOGICZNE NA KONFERENCJI KARPACKIEJ 73

·---···- --···--- ---·--·-··---·-•·-- - -- -

osiągnięć

i wykazanie luk w

znajomości

flory i fauny Karpat, opracowa-

nie wskazówek dla dalszych

badań

oraz znalezienie skutecznych metod

międzynarodowej współpracy

w badaniach nad tym ciekawym, lecz

^leżą­

cym na terenie

wielu

państw,

regionem.

Na konferencji poruszano

następujące

zagadnienia: rozwój szaty ro-

ślinnej

i

świata zwierzęcego

Karpat, historia

badań

botanicznych i zoo- logicznych w Karpatach, obecny stan poznania flory i fauny Karpat,

wpływ

gospodarczej

działalności człowieka

i ochrona przyrody w Kar- patach. Obrady konferencji

odbywały się

na zebraniach plenarnych i w sekcjach botanicznej I zoologicznej. Na ostatnim plenarnym zebraniu, dnia 7 lipca,

została

uchwalona rezolucja, w której postuluje

się

dalsze

zacieśnienie współpracy

biologów

pracujących

nad zagadnieniami kar- packimi, proponuje

się

utworzenie Karpackiego

Związku

Biologów - jako

międzynarodowego

komitetu

koordynującego

badania w Karpatach. Re- zolucja zwraca

uwagę

na

konieczność wzmożenia badań

w dziedzinie zoologii nad szeregiem grup

zwierząt,

przede wszystkim

bezkręgowych

w tej liczbie i

pasożytów.

Jako metoda pracy polecana jest metoda

długo­

falowych

badań

w oparciu o stale stacje biologiczne, których

sieć

powinna

ogarnąć

cale Karpaty.

Dużo

uwagi rezolucja

poświęca

ochronie przyrody.

Po

zamknięciu

obrad we Lwowie

odbyła się

dla uczestników wycieczka

autobusowa na Zakarpacie trasą:

Lwów, Sambor, Turka,

Przełęcz Użocka

(889 m),

Użhorod, Połonina

Równa (1482 m),

Użhorod,

Mukaczewo, Prze-

łęcz

Wierecka (841 m), Stryj, Lwów.

Tak jak

można było się spodziewać,

konferencja

poświęciła dużo

uwagi zagadnieniom parazytologicznym.

Uczestniczyło

w niej wielu parazytologów z Kijowa, Lwowa

i Użhorodu,

dr M. N. Dubinina i dr O. N.

Bauer z Leningradu.

Czechosłowację reprezentował

dr M. Daniel, a

Polskę

prof. dr W. Skuratowicz i autor. W czasie obrad

wygłoszono

13 referatów i

doniesień poświęconych różnym rozdziałom

parazytologii lub

poruszają­

cych zagadnienia parazytologiczne. W wydawnictwach konferencji

:

Flora i fauna Karpat, zbiór prac, wyd. Ak. Nauk ZSRR, Moskwa, 1960, 228 str.,

nakład

1000 egz. i Konferencja

poświęcona

badaniom flory i fauny Kar- pat i tereJ

,.'

w

przyległych,

tezy referatów, wyd

.

Ak

.

Nauk Ukr. SRR, Kijów, 1960, 412 str.

nakład

300

egz.,

rotaprint, opublikowano 18 pozycji

poruszających

zagadnienia parazytologiczne.

Prof. dr A. P. Markiewicz, znany zoolog i parazytolog

ukraiński (Przewodniczący

Komitetu Organizacyjnego Konferencji)

wygłosił

referat

omawiający historię badań

nad

^fauną

Karpat (Tezy, str. 294). Prof. dr B. Rosicky (Praha)

przedstawił

referat w którym

omówił szczegółowo metodę

stacjonarnych i kompleksowych

badań

fauny

pasożytów

zastoso-

waną

przez

oddział

parazytologii Instytutu Biologii

Czechosłowackiej

Akademii Nauk we wschodniej

^Słowacji

(Flora i fauna, str. 224). Badania

74 ^{Z ŻYCIA NAUKOWEGO - KRONIKA}

te, prowadzone w

ciągu

dwu lat (1956-1957) bez przerw

, pozwoliły

na opracowanie wielu

zagadnień

ekologii

pasożytów

(w pierwszym

rzędzie pasożytów

drobnych gryzoni) oraz epidemiologii przenoszonych przez nie chorób. Autor ze szczególnym naciskiem

podkreśla wyższość

wielo- letnich, stacjonarnych

badań

nad

krótkotrwałymi

wyjazdami w teren.

Z tematem tym

wiąże się bezpośrednio

referat M. Daniela (Praha), jed- nego z uczestników tych prac, o faunie Tromhiculidae wschodniej

części

Karpat i jej

związkach

z

fauną

Azji.

Szereg innych referatów

poświęcono również pasożytom

drobnych gryzoni. Prof. dr W. Skuratowicz (Pozna11) (brak tez)

omówił

niektóre zagadnienia rozmieszczenia pewnych gatunków gryzoni i

pasożytujących

na nich

pcheł.

S. O. Wysocka (Tezy, str. 247) donosi o

rozpoczętych

pra- cach nad

pasożytami

gryzoni,

wskazując konieczność

jednoczesnego pro- wadzenia prac nad

fauną pasożytów bytujących

na samych

żywicielach,

jak i

pasożytów zamieszkujących

ich gniazda. N

. A.

Polusina i W. A.

Kusniruk (Tezy, str. 320) w pracy

traktującej

o rozmieszczeniu i ekologii

Arvicola terrestris

Scherman

podają listę ektopasożytów

znalezionych n

a

tym

zwierzęciu.

W. N. Tracz

poświęcił

dwa doniesienia (Tezy, str. 373, 377)

występo­

waniu nicieni z rodziny Strongylidae u owiec, kóz i

bydła

rogatego w

ukraińskich

Karpatach i sposobach walki z tymi robaczycami.

Trzy prace

dotyczą pasożytów

ryb ukrai11skich Karpat. M.

A.

Pali.i (Tezy, str. 302) podaje wykaz

pasożytów

ryb

stwierdzonych w

górnym biegu Seretu

,

W. M. Iwasik (Tezy, str. 270) omawia

faunę pasożytów

r

yb

w gospodarstwach stawowych Przedkarpacia, a O. P. Kulakowska (Tezy, str. 277) w doniesieniu o rozmieszczeniu

pasożytów

ryb w rzekach Karpat i obszarów

przyległych

podsumowuje wieloletnie badania na tych terenach.

B. N. Mazurmowicz (Tez

y,

str. 291) donosi o dotychczasowych wy- nikach swych prac nad poznaniem fauny

pasożytów płazów ukraińskich

Karpat.

Kilka prac

poświęcono mięczakom i

ich parazytofaunie. W. I. Zdur1 w doniesieniu o

ślimakach

Karpat i ich rozmieszczeniu (Tezy, str

.

266) sporo uwagi

poświęca błotniarce

moczarowej - Galba t:runcatula -

ży­

wicielowi

pośredniemu

motylicy. Natomiast w drugim doniesieniu (flora i fauna, str. 216) omawia

faunę

cerkarii stwierdzonych przez niego w

ukraińskich

Karpatach.

Między

innymi autor

stwierdził występowanie

na tym terenie cerkarii Fasciola hepatica u

2-14°/o

osobników Galba

trun--

catula, a cerkarii Dicrocoelium dendriticmn u

0,2-2°/o

Eulota fruticum.

W zachodniej

części

Karpat, a

więc bliżej

granicy Polski

zarażenie błot­

niarki cerkariami Fasciola hepatica

było wyższe, niż

we wschodniej

czę-

ści.

S. L. Kazubski (Warszawa) (Flora i fauna, str. 220)

omówił faunę orzęsków pasożytujących

u

ślimaków lądowych

Karpat.

Dwa doniesienia

dotyczą pasożytniczych

owadów. A. W. Gucewicz

i

W.

J.

Podoljan (Tezy, str. 254) badali

ssące

krew Diptera

ukraińskich

Karpat

,

a K. W. Skufin (Tezy, str. 348)

faunę

Tabanidae

północno­

wschodniej

części rumuńskich

Karpat i terenów

przyległych.

Nieco inny charakter ma praca

A. A.

Girica (Tezy

, str.

249), który

badał faunę

wro- gów i

pasożytów

korników (Ipidae) w wielkich ogniskach tego szkodnika, jakie

powstały w

latach 1958-1959

w ukraińskich

Karpatach.

Wspomnę również o

pracy A.

A.

Ustinowa i P.

A.

Zinowiewa (Tezy, str. 387) do-

tyczących

nicieni

roślinnych

Karpat. Autorzy badali nicienie

pasożytujące

zarówno

u

roślin

uprawnych, jak i dziko

rosnących.

Konferencja, a

następnie

wycieczka na

Zakarpacką Ukrainę,

dala mi

możliwość zapoznania się

z

ośrodkami

naukowymi we Lwowie

i

w

Użho­

rndzie,

z

prowadzonymi tam pracami w dziedzinie zoologii i parazytologii.

Parazytologia we Lwowie ma stare tradycje, które

są

i

obecnie

kon- tynuowane przez badaczy

ukraińskich. ·

Prace parazytologiczne

są

prowadzone we Lwowie w Oddziale Zoo- logii Muzeum Przyrodniczego

Ukraińskiej

Akademii Nauk (dawne Mu-

zeum

Dzieduszyckich). Pracuje tu na razie tylko

dwu parazytologów,

lecz projektowane jest znaczne

rozszerzenie

tego

działu,

a nawet mówi

się

o projektach utworzenia

Oddziału

Parazytologii. Obecnie pracuje

tu

kandydat nauk biologicznych O. P. Kulakowska, która zajmuje

się

paso-

żytami

ryb.

Opracowała już materiały dotyczące

pewnych

prawidłowości

w rozmieszczeniu

pasożytów

ryb w rzekach zachodniej Ukrainy. Obecnie pracuje nad

fauną

Caryophyllaeidae Ukrainy i ZSRR. Kandydat nauk biologicznych W

. I.

Zdun od wielu lat bada

faunę

cerkarii Ukrainy. Na ten temat

opublikował już

szereg cennych prac. Autor

szczególnie

intere-

suje się występowaniem

cerkarii Fasciola hepatica, Paramphistomum ce1'Vi

i

Dicrocoelium dendriticum

.

W Uniwersytecie Lwowskim

w

Katedrze Zoologii

Bezkręgowych

pra- cuje docent, kandydat nauk biologicznych M. A. Palij, który

zajmował się fauną pasożytniczą

ryb w

gospodarstwach stawowych Ukrainy, a obec-

nie bada

pasożyty

ryb

łososiowatych.

Natomiast w Katedrze Zoologii

Kręgowców

-

pasożytami

wodnych ptaków zajmuje

się

N.

I.

Srebro- dolska.

W Instytucie Zootechniczno-W eterynaryjnym we Lwowie istnieje

Katedra Parazytologii i Zoologii, kierowana przez docenta W. S. Su-

czagina. Są

tu prowadzone przez R. W

. Skowrońskiego

i

I.

M. Ugrina

prace nad pewnymi zagadnieniami fizjologii przy fascjolozie i diktio-

kaulozie, leczeniem chorób

pasożytniczych

antybiotykami

oraz

prace nad

chorobami ryb

-

docent, kandydat nauk biologicznych W. M. Iwasik.

7(i ^{Z ŻYCIA} NAUKOWEGO - KRONIKA

Prace parazytologiczne o znaczeniu praktycznym

są

prowadzon

e

w Laboratorium Helmintologii Instytutu Epidemiologii

i

Mikrobiologii i przez

Stację Epidemiologiczną.

We Lwowie

działa oddział Ukraińskiego

Towarzystwa Parazytologicz- nego, który liczy 35

członków

ze Lwowa i okolicznych

ośrodków

nauko- wych. Zebrania

oddziału odbywają się

co

miesiąc, są

na nich zazwyczaj

wygłaszane

referaty na podstawie

badań własnych członków oddziału.

Prace parazytologów lwowskich

są

niestety rozrzucone w

różnych

naukowych czasopismach Lwowa, Kijowa i Moskwy. We lwowskich czasopismach prace parazytologiczne

ukazują się

w Naukowych Zapiskach Naukowo Przyrodniczego Muzeum AN USSR, Naukowych Pracach Lwow-

skiego Zooweterynaryjnego Instytutu, Naukowych Zapiskach Lwowskiego

Uniwersytetu (seria biologii) oraz Doniesieniach Lwowskiego Uniwersy- tetu.

Nieco inaczej przedstawia

się

charakter prac parazytologicznych pro- wadzonych na Ukrainie zakarpackiej, gdzie nie

wytworzył się

jeszcze

odrębny ośrodek

parazytologiczny.

Działa

tu

młody,

bardzo ruchliwy kolektyw zoologów, zgrupowanych przede wszystkim przy wydziale zoo- logii Uniwersytetu

Użhorodzkiego. Ośrodek

ten jest nastawiony w pierw- szym

rzędzie

na badania fauny

otaczającego

regionu. Prace prowadzone

są

w wielu kierunkach i

również

w dziedzinie parazytologii

.

Te ostatnie

koncentrują się

przy Katerze Zoologii

Bezkręgowych

(kierownik docent, kandydat nauk biologicznych

K. K.

Fasulati). Szereg prac

dotyczących pasożytów zostało już

opublikowanych w czasopismach: Nauczny_je

zapiski

oraz Doklady

i

Soobszczenija, ser. biologii wydawanych przez

Użhorodzki

Uniwersytet. Autorami

są

zarówno parazytolodzy

użhorodzcy,

jak i para- zytolodzy z innych

ośrodków

ZSRR,

opracowujący materiały

zebrane na zakarpackiej Ukrainie.

Ponieważ

prace prowadzone tam

są

u nas

mało

znane,

omówię

je na podstawie ostatnich roczników czasopism wydawa- nych przez

Użhorodzki

Uniwersytet.

Użhorodzki

parazytolog

I. I.

Turianin zajmuje

się pasożytami

ssaków, a przede wszystkim gryzoni. N a ten temat

opublikował

dwa doniesienia w Dokladach i dwie

większe

publikacje w Naucznych Zapiskach

,

40, (1959)

dotyczące

epidemiologicznego znaczenia gryzoni oraz fauny paso-

żytniczych

roztoczy z grupy Gamasoidea i ich pionowego rozmieszczenia na terenie Zakarpacia. T.

A.

Twieritina

i

N. D. Moskalec

(Użhorod)

zaj-

mują się pasożytami

owiec (Naucznyje Zapiski, 16, 1956). Autorzy ci stwierdzili wysoki procent

zarażenia

owiec

fasciolozą dikroceliozą,

cysticer-

kozą

i

echinokokozą prowadzący

do wielkich strat gospodarczych. W jednej

tylko

rzeźni

w

Użhorodzie

straty

wynikające

z konfiskaty

zarażonych pasożytami narządów

owiec

wyniosły

w

ciągu

lat 1951-1952 ponad

130

tysięcy

rubli. W innej pracy Twieritina i Machno

(DokŁady i

Soob-

szczenija,

1959)

zajmują się

pewnymi aspektami biologii Fasciola hepa-

tica.

Podobne zagadnienia

opracowywał W. I.

Zdun (Lwów), który

badał zarażenie ślimaków

larwami Fasciola hepatica, Dicrocoelium dend· riticum,

i

Paramphistomum

cervi (Naucznyje Zapiski, 21,

1956), oraz biotopy Galba

truncatula (tamże, 40,

1959) w Zakarpaciu.

B. N.

Mazurmowicz (Kijów)

opracował

pewne

materiały dotyczące pasożytów płazów, a O.

P. Kulakowska oraz M.

A.

Palij niektóre za-

gadnienia parazytofauny ryb zakarpackiej Ukrainy

(Naucznyje Zapiski,

40,

1959). Pijawkami

strumieni górskich zajmował się J.

T

.

Lukin

(tamże,

31,

1958).

Faunę pasożytniczych

Diptera badali H.

I.

Remm (Tartu)

(Doklady i

Soobszczenija

, 1957 i

Nauc

znyje Zapiski, 40, 1959), A.

W. Guce-

wicz, W. J.

Podoljan

i

G

.

G.

Jeżowa

(Leningrad i Lwów) (Naucznyje Za-

piski,

40, 1959) i D. T.

żogolew

(Leningrad)

(tamże).

Ciekawe prace do-

tyczące pasożytów

i wrogów szkodnika sadów Scolotus rugulosus

i

kor-

ników

(Ipidae) prowadzi w

Użhorodzkim

Uniwersytecie

A. A.

Giric

(Nauczny_je

Zapiski, 21, 1956

; i

40, l 959

oraz

Doklady

i

Soobsz czenija, 1959).

Trudno na podstawie tak krótkiej

znajomości wyrobić

sobie

pełny

obraz stanu

parazytologii

w

Zachodnie j i Zakarpackiej Ukrainie, wydaje

się

jednak,

że

rozwija

się

ona

pomyślnie

i uzyskiwane wyniki

są

dla nas bardzo

interesujące. W zakończeniu pragnę wspomnieć

jeszcze o

serdecz-

nym przyjęciu

i wielkiej

gościnności, z jaką spotykaliśmy się

na

każdym

kroku.

Stanisław L. Kazubski

Zakład Parazytologii PAN