ŁAD KORPORACYJNY W PRZEDSIĘBIORSTWACH LOGISTYCZNYCH – ANALIZA STATYSTYCZNA WYBRANYCH ASPEKTÓW DZIAŁALNOŚCI

(1)

Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 337 · 2017 Zarządzanie 12

Krzysztof Witkowski Uniwersytet Zielonogórski Wydział Ekonomii i Zarządzania Zakład Logistyki

k.witkowski@wez.uz.zgora.pl

ŁAD KORPORACYJNY W PRZEDSIĘBIORSTWACH LOGISTYCZNYCH – ANALIZA STATYSTYCZNA

WYBRANYCH ASPEKTÓW DZIAŁALNOŚCI

Streszczenie: Obecnie coraz trudniej jest rywalizować poprzez dalsze skracanie czasu realizacji transakcji lub podnoszenie poziomu obsługi logistycznej. O pozycji konkuren- cyjnej przedsiębiorstw coraz częściej decydują aspekty pozafinansowe: środowiskowe, społeczne oraz ład korporacyjny. Celem przeprowadzonych badań jest ocena ładu korporacyjnego przedsiębiorstw logistycznych oraz ich zróżnicowanie w tym obszarze ze względu na profil działalności. Analiza statystyczna wykazuje, że w zbadanych podmio- tach logistycznych poziom ładu korporacyjnego jest niższy od przeciętnego, zmierzone- go dla ogółu gospodarki. Ponadto jest on zróżnicowany między grupami przedsiębiorstw logistycznych reprezentujących inne specjalizacje. W odniesieniu do zaangażowania społecznego i środowiskowego poziom ładu korporacyjnego w przedsiębiorstwach logistycznych prezentuje się najkorzystniej. Wynika to głównie z wymogów stawianych przez inwestorów. Niektóre aspekty są jednak nadal zaniedbywane, zwłaszcza zachowa- nie parytetu płci w zarządach spółek.

Słowa kluczowe: logistyka, ład korporacyjny, corporate governance, CG, CSR.

JEL Classification: G3.

Wprowadzenie

Motywem funkcjonowania organizacji jest osiąganie wyznaczonych celów [Stabryła, 2012, s. 31]. W przypadku podmiotów komercyjnych najważniejszym celem jest maksymalizowanie zysków. To właśnie wynik finansowy jest głów- nym parametrem świadczącym o kondycji przedsiębiorstwa. Oprócz niego obli-

Mateusz Kurowski Uniwersytet Zielonogórski Wydział Ekonomii i Zarządzania Zakład Logistyki

m.kurowski@wez.uz.zgora.pl

(2)

Ład korporacyjny w przedsiębiorstwach logistycznych... 123

cza się różnorodne wskaźniki, przeprowadza analizy i kalkulacje, które zaryso- wują szerszy obraz sytuacji finansowej oraz pozwalają na odpowiednio wczesne reagowanie w przypadku trudności.

W praktyce gospodarczej okazuje się jednak, że nawet najdoskonalsze na- rzędzia analityczne, rachunkowe i controllingowe nie są w stanie zastąpić zapo- biegania, czyli wyznaczenia jasnych norm funkcjonowania i ich egzekwowania.

Mowa tu o ładzie korporacyjnym, który jest jednym z kluczowych czynników decydujących o odniesieniu długofalowego sukcesu. Pierwszym głośnym tego przykładem był amerykański Enron, który przez niski poziom ładu korporacyjnego w ciągu kilkunastu miesięcy z giełdowego giganta stał się bankrutem [Li, 2010, s. 37]. Od tamtej pory wiele przedsiębiorstw pokonało podobną drogę.

Inwestorzy, klienci i pozostali interesariusze nie są bowiem zainteresowani na- wiązywaniem relacji z podmiotami, których funkcjonowanie nie jest transpa- rentne, a intencje zarządu niejasne.

Celem niniejszego artykułu jest ocena ładu korporacyjnego przedsiębiorstw logistycznych oraz ich zróżnicowania w tym obszarze ze względu na profil dzia- łalności. Hipotezę badawczą stanowi pogląd, iż przedsiębiorstwa logistyczne reprezentujące inne obszary działalności różnią się pod względem poziomu ładu korporacyjnego. Hipoteza została zweryfikowana na podstawie analizy staty- stycznej danych źródłowych pozyskanych z ratingów społecznej odpowiedzial- ności. Na potrzeby badań przeprowadzono też studia literaturowe, analizę do- kumentów oraz wywiad swobodny ze specjalistą w dziedzinie raportowania społecznego.

Ład korporacyjny jest obok środowiska naturalnego i społeczeństwa jednym z czynników, na podstawie których sporządza się pozafinansowe oceny działalności przedsiębiorstw (czynniki ESG, ang. Environmental, Social and Governance). Jest on zjawiskiem złożonym, którego nie da się w pełni zrozu- mieć w sposób intuicyjny. Dlatego też przed przystąpieniem do szczegółowej analizy ładu korporacyjnego konieczne jest zapoznanie się z jego istotą i aspek- tami, jakie obejmuje.

1. Ład korporacyjny jako jeden z czynników ESG

Według badań przeprowadzonych w ostatnich latach inwestorzy coraz czę- ściej zauważają pozytywną korelację między prowadzeniem odpowiedzialnego biznesu a osiąganymi wynikami finansowymi. Co więcej, funkcjonowanie z wy- korzystaniem dobrych praktyk jest, według nich, oznaką mniejszego ryzyka in- westycyjnego [Deloitte, 2016, s. 7-8].

(3)

Krzysztof Witkowski, Mateusz Kurowski 124

Wymienione wyżej pojęcia – odpowiedzialny biznes i dobre praktyki − są szerokie i różnie definiowane. Weryfikacja, czy dany podmiot postępuje zgodnie z nimi, jest więc zadaniem trudnym. Wykorzystuje się do tego najczęściej anali- zę ESG. Stanowi ona uzupełnienie weryfikacji wskaźników finansowych, dając pełniejszy obraz szans i zagrożeń wynikających z planowanych inwestycji [Bassen, Kovács, 2008, s. 184]. Wszystkie trzy elementy ESG są równie ważne. Jeśli chodzi o działalność w zakresie ekologii, istotny jest nie tylko negatywny wpływ przedsiębiorstwa na środowisko, ale także działania podejmowane w celu jego ograniczenia. Aktywność społeczna dotyczy natomiast relacji nawiązywanych z interesariuszami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Ostatni element ESG to ład korporacyjny, i to właśnie jemu jest poświęcone niniejsze badanie.

Ład korporacyjny może być określany jako „sposób, w jaki inwestorzy za- pewniają sobie uzyskanie zwrotu z inwestycji w przedsiębiorstwo” [Schleifer, Vishny, 1997, s. 738]. R. Monks i N. Minow [1996, s. 162] dodają, że uzyskanie tego typu zwrotu nie może mieć źródeł w obciążaniu dodatkowymi kosztami pozostałych członków społeczeństwa. Innymi słowy, powinien on powstawać wyłącznie poprzez wytwarzanie produktów, świadczenie usług i inwestycje, a nie działania oportunistyczne i łamanie prawa. Zakłada się więc funkcjonowanie przedsiębiorstw zgodnie z określonymi zasadami moralnymi i prawnymi. Wła- śnie ten „zbiór zasad postępowania, skierowanych zarówno do organów spółek, członków tych organów, jak i do większościowych i mniejszościowych akcjona- riuszy” [Dziwago, 2011, s. 195] stanowi ujęcie ładu korporacyjnego przyjęte w niniejszym opracowaniu.

Zasady, według jakich funkcjonują przedsiębiorstwa, są uzależnione od czynników kulturowych, profilu działalności czy wielkości podmiotu. Istnieją jednak pewne ogólne zalecenia, które mogą być stosowane przez wszystkie orga- nizacje, zwłaszcza te o zasięgu międzynarodowym. W literaturze można spotkać różnego rodzaju zestawy szczegółowych zasad i wskazówek. Najczęściej dotyczą one transparentności, zapewnienia równych praw udziałowcom, niezależności podmiotów kontrolnych oraz jasno określonego zakresu odpowiedzialności. Wy- tyczne OECD [2004, s. 17-28] zawierają dodatkowe elementy: zaangażowanie interesariuszy i działania podstawowe, takie jak przestrzeganie prawa.

Wdrożenie zasad ładu korporacyjnego niesie wiele korzyści. Jedną z nich jest nawet o 8 p.p. większa dodana wartość ekonomiczna w porównaniu do po- zostałych przedsiębiorstw na rynku [Claessens, Laeven, 2002, s. 16-36], niższy koszt kapitału oraz zwiększona efektywność operacyjna [Atacik, Jarvis, 2006, s. 3].

Są to korzyści istotne z punktu widzenia wszystkich przedsiębiorstw, również analizowanych w niniejszym badaniu podmiotów logistycznych.

(4)

2. Metodyka badań

Dane wykorzystane w badaniach pochodzą z ratingów społecznej odpowie- dzialności i zostały udostępnione przez przedsiębiorstwo GES Investment Servi- ces. Najstarsze ratingi zostały sporządzone pod koniec 2015 r., reszta w 2016 r.

Analizą objęto 85 przedsiębiorstw logistycznych reprezentujących 5 róż- nych branż według Global Industry Classification Standard (GICS) [MSCI, 2008, s. 13-20]: fracht lotniczy, linie lotnicze, żegluga, transport drogowy i kolejowy, infrastruktura transportowa.

Badania zostały podzielone na dwa etapy: wstępny oraz szczegółowy.

W pierwszym z nich zweryfikowano poziom ładu korporacyjnego w przedsię- biorstwach logistycznych w odniesieniu do pozostałych czynników ESG oraz do innych sektorów gospodarki. W etapie szczegółowym analizie poddano po- szczególne aspekty ładu korporacyjnego.

Aktywność badanych przedsiębiorstw była weryfikowana i oceniana we- dług kryteriów opracowanych na podstawie wytycznych Global Reporting Ini- tiative (GRI) [GRI, 2015, s. 36-41]. Na ogólną ocenę w obszarze ładu korpora- cyjnego składają się następujące wskaźniki zbiorcze:

• zarząd i kontrola – na co składają się następujące wskaźniki podstawowe:

niezależność rady nadzorczej, odsetek kobiet w zarządzie, powołanie komisji ds. nominacji oraz jej skład i niezależność, funkcjonowanie komitetu audytu, jego skład i niezależność oraz istnienie, skład i niezależność komitetu ds. wy- nagrodzeń;

• transparentność – mierzona: raportowaniem zasad ładu korporacyjnego, publikowaniem wynagrodzenia najwyżej opłacanych pracowników, upublicz- nieniem wynagrodzenia audytorów oraz informacji na temat członków rady nadzorczej;

• prawa udziałowców – obejmujące dwa wskaźniki podstawowe: publikowanie struktury udziałowców oraz równe prawa głosu.

W zależności od nasilenia zjawiska czy też spełnienia wymagań opisanych w danym wskaźniku podstawowym, analitycy przyznawali przedsiębiorstwu ocenę, wybierając odpowiednią ze zdefiniowanego wcześniej szablonu. Oceny wskaźników podstawowych składają się na punkty wskaźników zbiorczych, a te z kolei na ocenę ogólną.

Głównym narzędziem wykorzystywanym w analizie szczegółowej są miary tendencji centralnej, które pozwalają na porównanie wyników osiąganych przez różne grupy. Jako że w zbiorze danych nie stwierdzono obserwacji odstających, uzasadnione jest stosowanie średniej arytmetycznej. Miara ta jest uzupełniana

(5)

poprzez obliczanie mediany. Istotnym miernikiem jest również odsetek obserwacji zerowych. Przedsiębiorstwa osiągające ocenę równą 0 w danym wskaźni- ku nie wykazały żadnej aktywności w zakresie badanych aspektów. Do określe- nia zróżnicowania wewnętrznego grup użyto współczynnika zmienności.

W badaniu przyjęto podejście dedukcyjne od wskaźnika głównego, poprzez zbiorcze, do podstawowych. Dzięki temu możliwe było stopniowe przechodze- nie od osiąganych wyników i ich zróżnicowania do przyczyn zaistniałego stanu rzeczy.

3. Ład korporacyjny w przedsiębiorstwach logistycznych – badania wstępne

Jak dotąd nie opracowano wielu publikacji, które podejmowałyby zagad- nienie ładu korporacyjnego w przedsiębiorstwach logistycznych. Według analizy przeprowadzonej w Turcji tamtejsze przedsiębiorstwa logistyczne publikują niewiele informacji związanych z ładem korporacyjnym, które na dodatek są trudno dostępne [Meral, 2011, s. 555]. Przed przystąpieniem do bardziej szcze- gółowej analizy warto byłoby jednak dysponować szerszym obrazem badanego zjawiska. Po pierwsze, jakie jest znaczenie ładu korporacyjnego dla przedsię- biorstw logistycznych w porównaniu z pozostałymi dwoma czynnikami ESG. Po drugie, jaki jest poziom ładu korporacyjnego w sektorze logistycznym w porów- naniu do ogółu gospodarki.

W przypadku analizowanych podmiotów okazało się, że w obszarze ładu korporacyjnego prezentują się one zdecydowanie korzystniej niż w zakresie ekologii i działań na rzecz społeczeństwa. W pierwszym wymienionym elemen- cie przedsiębiorstwa uzyskały bowiem średnio 68,0% możliwych do zdobycia punktów w ratingach społecznej odpowiedzialności. W pozostałych dwóch odsetek ten kształtował się na poziomie odpowiednio: 31,0% oraz 28,5%.

Wyniki zmierzone dla ładu korporacyjnego są wysokie, ale w odniesieniu do pozostałych parametrów. Jest to dziedzina, w której podmioty wykazują duże zaangażowanie. Nie wiadomo jednak, czy aktywność ta przynosi wymierne efekty. Kwestię tę można zweryfikować poprzez porównanie statystyk ocen uzyskanych w ratingach przez podmioty logistyczne i przez wszystkie 10 sekto- rów sklasyfikowanych w GICS [MSCI, 2008, s. 13-20].

(6)

R Ź

ł l T

Ź

w z z m s Rys Źród

łaln logi Tab

Śre Me Od Ws Źród

wag zak ziom moż stat

s. 1.

dło: O

A nośc isty bela

ednia edian dchyl spółc dło: O

Z gi d kresi mu że tysty

Śre log Opra

Anal ci o yczn a 1. P

l Wys a aryt na

lenie czynn Opra

po do z ie w

i c być ycz

edni gisty cowa

liza osią ne.

Pod logi szcz tmet stan nik z cowa

owy zasa wyn cha ć u znej

Ł

i od yczn

anie

wy ągnę

dstaw isty egól tyczn ndard zmie

anie

yższ ad ł

niki arak uzys j.

Ład

dsete ne

wła

yka ęła

wow yczn

lnien na dowe

nnoś wła

zych adu i po kteru skan

kor

ek z

sne.

zała ko

we s nych nie

e ści

sne.

h in u ko

oniż u ł ny

rpor

zdob

a, ż orzy

staty h

nfo orpo

żej ładu

pop racy

byw

że g ystn ysty

orm orac

prz u k

prz yjny

wany

grup niej

yki w

acji cyjn zec korp zez

y w p

ych

pa 1 sze

wyn W

i m neg iętn pora prz

prze

pun

109 i

nikó Wszy

możn go, p nej acyj zep

edsi

nktó

96 p bar

ów d

ystkie 1, 1, 0, 25

na prze

dla jneg row

iębi

ów w

prze rdzi

dla

e pod ,51 ,68 ,37 5%

wy eds a ca

go wad

iors

w el

edsi iej

całe dmio

ywn iębi ałej

w dzen

twa

lem

iębi jed

ej gr oty

nios iors go prz nie

ach l

menta

iors dnor

rupy

skow stwa ospo zed

bar logi

ach

stw rod y or

wać a lo oda sięb rdz

istyc

ES

z ró dne

raz p

ć, ż ogis arki

bior iej

czny

G p

óżn wy

pod Po

że m styc

. Pe rstw szc

ych.

prze

nych ynik

dmio odmio

mim czne

ełni wac cze ...

ez po

h se ki n

otów

oty l 1,3 1,4 0,4 33

mo e os

iejs ch l gół

odm

ekto niż

w

logis 36 48 45 3%

prz siąg szy logi łow

miot

oró po

stycz

zyk gają ob isty wej

ty

w d odm

zne

kład ą w raz yczn

ana 12

dzia miot

dani tym z po

nyc aliz 7

a- ty

ia m o- ch zy

(7)

1 4

b w w w o ł w f n P t u z

R Ź

o l N V 128

4. A w

była wyl wyn wac otrz łem wą, fras najl Poz tran uśre zdo

Rys Źród

ocen linii Naj V = 8

Ana w p

N a o licz nios cji zym m sp dw stru

lepi zost nspo

edn obyc

s. 2.

dło: O

O n b i lo bar

= 48 aliz prze Na e

ogól zoną sła

cha mano półk wa r ktu iej w tałe ort nion cia.

Śre Opra

kaz yły tnic rdzi 8,4%

za s eds etap lna ą dl 1,4 arak o, t ki li repr ury

wyp gru dro nych

edni cowa

zało y rów

czyc iej h

%.

sta sięb pie

oc la g 48. N

kter to 1 inii rez tran pad upy ogow

h o

ia o anie

o si wni ch o hete

tys bio bad cena grup Naj ryzo

,92 lotn ent nsp dły y os

wy siąg

cen wła

ię r ież osią ero

K

styc rst dań a ła py 8 jczę owa 2 prz nic ow orto lini siąg i k gnę

n ogó sne.

rów najb ągn

gen Krzy

czn twa ń sz adu 85 p ęści

ał zy m zyc ały owe ie l gnę kole ęła

ólny

wnie bar nął V

nicz yszt

na w ach

zcze u ko pod iej n

się mak ch.

gru ej.

lotn ły z ejow wię

ych

eż, rdzi V = zną

tof W

wyb log egó orp dmi not le ksim

Trz upę Jeś nicz zbli wy

ęc 0

ład

że ej h

= 13 gru

Wit

bra gist ółow ora otó tow wo mum zy p ę tra śli c ze o iżon

– 1 0,4

du k

gru hom 3,6%

upą tkow

any tyc wyc acyj ów l ano stro m t prze

ans chod oraz

ne w 1,23

3, c

korp

upy mog

%, n ą by

wsk

ych czn ch p

neg logi o w onn teor edsi por dzi z fr

wy 3 or co

pora

y pr geni

nato ył tr

ki, M

h as ych pier go

isty wyni ną a

rety iębi rtu

o ach nik raz stan

cyjn

rzed czn omi rans

Mat

spek h rws

w yczn

ik 1 asym yczn

iors dro śred ht lo ki: i

żeg now

nego

dsię ne. W

iast spor

eus

któ

szym prz nyc 1,72 met nym stwa ogow

dni otni

nfra glug wi 2

o

ębio Wsp we rt d

z K

ów

m a zeds

h b 2. O

trią m 2, a (3 weg e w iczy astr ga –

21,

orst pół e fra drog

Kuro

ład

ana sięb było Ozna

ą. M ,00.

3,5%

go wyn y, o rukt – 1

5%

tw czy ach gow

ows

du

alizo bior o 1,

acz Mak

. W

%) i ko niki

odp tura ,19

% pu

z n ynni hcie wy i

ki

kor

owa rstw 36, za to

ksy Wyni otrz olej

po ow a tr . R unk

najw ik z

lot i ko

rpo

any wach

na o, ż ma ik te

zym jow

szc iedn rans Rozp któw

wyż zmie tnic olej

ora

ym h.

atom że ro lna en s mały wego czeg nio spor pięt w m

ższy enn czym

ow acyj

ws Śre mias

ozk oc stał y o o, a góln : 1 rtow tość moż

ymi nośc m V wy z

jne

skaź edni st m kład

cen ł się ocen a je

nyc ,62 wa ć w żliw

i śr ci w V = z wa

ego

źnik ią o med d ob na,

ę ud nę z edno h g i 1 – 1 yni wych

redn w gr

12 arto

kiem oce dian bser jak dzia zero o in grup 1,55 1,26 ików

h d

nim rupi

,1%

ości m en na r- ką

a- o- n- p, 5.

6, w do

mi ie

%.

ią

(8)

w d t c w g c s ( s

R Ź

w g

r d t d c wsz dom tryc cho wsk go w czy sow (0,9 sza

Rys Źród

wsp gow

radz ds.

tetu dzie cym

W zyst mina

czny odzi

kaźn wyn y i l wały

94) niż

s. 3.

dło: O

N półc wy i W ziły wy u pł ej z m fu

W p tkic anta y. J i o

nika niku inie y si

ora ż w

Śre Opra

Najm czyn i ko W ob

y so ynag ci w zbliż unk

rzy ch p

a – Jedn

obs a o ku je

e lo ię:

az ż prz

edni cowa

mnie nni olejo

bręb obie grod w z

żon kcjo

Ł

ypad prze – 1,

na serw

gól est otni inf żegl zyp

ia o anie

ej z kie owy bie e z dze arz ne. N onow Ład

dku eds ,57.

spó wac lneg zbl cze frast luga adk

cen wła

zróż m z y V

teg fun eń. Z ądz Naj wan

kor

u w sięb . R ółka cje z go.

liżo e os truk a (0 ku o

n ws sne.

żnic zmi V =

go nkc Zde zie

jwię nia

rpor

wska bior Rozk

a lin zero Kla ona

siąg ktur 0,84 ocen

skaź

cow ienn 82, wsk cjon

ecy spó ęks kom

racy

aźni stw kład nii owe asy

do gnęł ra t 4). R

ny o

źnik

wan noś ,0%

kaź now dow ółki

zą r mis

yjny

ika w lo d w lot e, b fika

zao ły n

tran Roz ogó

ka za

ną p ści

%.

źnik wani wan . Śr roz sji d

y w p

zb ogis wyn tnic były

acja obs najw nspo zpię ólne

arzą

pod V =

ka z iem nie

redn zpię

ds.

prze

bior styc nikó zyc y to a po serw wyż

orto ętoś ej.

ąd i

wz

= 1

zbio m i

naj nie ętoś nom

edsi

rcze czny ów

ch o o te osz wow ższe

owa ść w

kon

zglę 19,7

orcz nie gor oce ć o min

iębi

ego ych był osią sam cze wan e śr a (1 wyn

ntro

ęde 7%,

zego ezal

rzej en b

cen nacj

iors

za h w ł w ągn me egól nej w

redn 1,10 nikó

la

m na

o p eżn za był n od

ji – twa

arzą wyni więc nęła

3 s lnyc w o nie

0), ów w

oce atom

prze nośc apre y je dno – 1,

ach l

ąd i iosł c ró ma spó ch g ocen wy

tra wyn

en g mia

edsi cią ezen

edn tow 17.

logi

i ko ła – ówn

aks łki gru nac ynik ansp nio

grup st n

iębi kom ntow nak wan Te

istyc

ontr – 1 nież sym (3, up p ch o ki ró port

sła

pą najb

iors mit wał w t no w en a

czny

rola 1,10 ż le maln 5%

pod ogó ówn t dr

wię

był bard

stwa tetu ły s tym we w

aspe ych.

a śr 0, m ewo ną o

%), j wz lny ne rog ęc 0

ł fr dzie

a z u au się w m pr

wsk ekt ...

redn med ostro

ocen jak zglę ych.

1,3 owy 0,55

rach ej t

reg udy

w z rzyp kaźn w

nia dian onn nę

w p ędem

Fr 9, d y i 5 i b

ht lo tran

guły tu i zakr pad niku

naj a w

na – nie

2,0 prz m ś rach dale i ko był

otn nspo

y n i ko resi dku u d jwię

yni – 1

asy 00. J zypa

śred ht lo

ej u olej

a w

iczy ort

najle om ie p naj doty ęks

12

ików 1,37 yme Jeś adk dnie otni upla ow więk

y z dro

epie itet pary

jbar yczą szym

9

w 7, e-

li ku e-

i- a- wy

k-

ze o-

ej tu y-

r- ą- m

(9)

1

s i

w t p g s p n j r n j s c j

R Ź

o z w 130

stop i ko

wyż tycz przy grup sięb port nyc jak różn nią jedn szym czo jow

Rys Źród

osią zmi w p 0

pniu ontr

W ższe znej ypa py bior tow ch).

w p nicą 1,5 nak m w no wego

s. 4.

dło: O

Ta ągan ienn przy

u za rola W dr e w j (1 adku

infr rstw wej

Z p przy ą je 53, w k trz

wsk dla o (1

Śre Opra

akż nyc nośc ypad

ade a.

rug wska

1,23 u r rast wa t otr pun ypa est j wyp zeci kaźn a gru 1,03

edni cowa

że w ch o

ci p dku

ecyd

im aźni 3), m rów truk tran rzym nktu adku jedn prz ia l niku up 3).

ia o anie

w ty ocen przy u tra

dow

ws iki med wnie

ktur nspo mał u w u w nak edz loka

u z infr

cen wła

ym n b ybie ansp

K

wał

skaź niż dian eż b ry tr

ortu ły o widz wska k fak zają

ata zbio rast

n ws sne.

m pr było erał por

Krzy

wię

źnik ż w

ny był ran u dr ocen zeni aźni kt, ąc li gru orcz

truk

skaź

rzyp o sil wa rtu d

yszt

ęc

ku z pie (1,4

le spo rogo ny ia ś ika że inie upy zym ktur

źnik

pad lnie artoś drog

tof W

o z

zbi erw 41) ewo orto owe

zer śred ogó frac e lot y że m ok ry tr

ka tr

dku e sk ści o gow

Wit

zróż

orc szy ora ostro wej ego row dnic ólne cht tnic eglu kaza

ran

ransp

zró kore od V weg

tkow

żnic

zym ym,

az d onn

j ot o i k we (

ch o ego lot cze ugi ała spo

pare

óżn elow

V = go i

wsk

cow

m – o c dom nie

trzy kol (3,5 ocen o or

tnic (1, (1, się orto

entn

nico wan

= 17 ko

ki, M

wani

– tra czym mina

asy yma

ejow 5%

n, g raz z czy

47) ,21) ę by owej

ność

wan ne z

7,6%

lejo Mat

iu o

ans m ś anty yme ało m

weg bad grup zbio jest ). B ), k yć n

j (1

ć

nie ze ś

% d owe

eus

ocen

spar świa

y (1 etry mak go dan py m orcz

t lid Bard

któr najg 1,06

we śred dla f ego

z K

n w

rent adc 1,58 yczn ksy ora nych

mo zeg dere dziej a w gor 6), t

ewn dnim

frac .

Kuro

wsk

tnoś czą

8).

ny.

yma az je

h p ożna go z

em ej ni w o sza tran

nętr mi w chtu

ows

aźn

ść − wa Ro Je alną edn prze a sk zarz tra iesp cen a. N nspo

rzne wyn u lo

ki

nika

− o artoś

zkł edno ą no no i edsi klas ząd ansp

pod nie Najn

ortu

e g nik tnic

a zb

osiąg ści

ad o p otę 2 infr iębi syfik

i ko pare dzie

ogó niżs u dr

grup kam czeg

bior

gan śre wy prze 2,00 astr iors kow ontr entn wan ólne sze

rogo

p po mi. W

go d rcze

no p dni ynik eds 0, d rukt stw

wać rola noś na w ej i

śre owe

od Wsp

do V ego

prze iej a ków

ięb dwa ktury

log ć po a. P

ci z wy i w edni ego

wz półc

V = za

ecię aryt w w iors a pr

y tr gist odo ierw ze ś

daje pie ie w o i k

zglę czyn

= 68 arzą

ętni tme tym stw rzed rans tycz bni wsz śred e si erw wyli kole

ędem nni 8,1%

ąd

ie e- m wo d-

s- z- ie zą d- ię w-

i- e-

m ik

%

(10)

Wyniki osiągnięte we wszystkich wskaźnikach podstawowych z zakresu transparentności kształtowały się na względnie wysokim poziomie. Najwyższe wyniki odnotowano w raportowaniu zasad ładu korporacyjnego (średnia ocen 1,31). Najwięcej problemów przysporzyło natomiast upublicznianie informacji na temat członków rady nadzorczej (1,18). Były to również aspekty, w których zaobserwowano najmniejsze rozbieżności między badanymi grupami. Rozpięto- ści średnich wyniosły bowiem odpowiednio: 0,35 i 0,46. Największe różnice zmierzono w zakresie publikowania wynagrodzenia najlepiej opłacanych pra- cowników – 1,11. Wysoka pozycja żeglugi wynika głównie z dwóch aspektów.

Była to grupa, która publikowała najwięcej informacji na temat zasad ładu korporacyjnego oraz wraz z grupą frachtu lotniczego najczęściej publikowała informacje na temat wynagrodzenia audytorów. Były to dwa wyjątki, które w pewnym sensie zaburzają wyraźny dystans między dwoma wiodącymi grupami a resztą we wszystkich wskaźnikach podstawowych.

Ostatnim z badanych wskaźników zbiorczych były prawa udziałowców. Ich przestrzeganie okazało się być najsilniejszą stroną badanych przedsiębiorstw, osiągnęły one bowiem średnią ocen równą 1,74, medianę i dominantę 2,00.

Negatywnym zjawiskiem była jednak liczba ocen zerowych, która wyniosła 6 (7,1%) – 3 w transporcie drogowym i kolejowym, 2 w grupie żeglugi oraz 1 w in- frastrukturze transportowej. Najwyższą średnią ocen odnotowano w grupie linii lotniczych, w której wszystkie podmioty uzyskały ocenę maksymalną 2,00. Wy- przedziły one fracht lotniczy (1,74) oraz transport drogowy i kolejowy (1,72), który w tej dziedzinie zaprezentował się stosunkowo korzystnie, zbliżając się do grup wiodących. Grupa infrastruktury transportowej, ze średnią 1,61, wyprzedzi- ła jedynie przedsiębiorstwa żeglugi (1,51).

Wraz z wysokimi ocenami w trzecim wskaźniku zbiorczym zaobserwowano również największą homogeniczność poszczególnych grup. W liniach lotniczych mowa nawet o ścisłej jednorodności, ponieważ wszystkie podmioty uzyskały taki sam wynik. Najbardziej zróżnicowane wyniki wystąpiły wśród przedsię- biorstw żeglugi (V = 45,5%).

(11)

1

R Ź

d w b n W ł w ł d l 5

z c k c O p w 132

Rys Źród

dzi wsz bad nios Wsz ładu wio łow drog lotn 5. W

zde czy kach cyjn O i prze wyc 2

s. 5.

dło: O

N o zyst dany sła zys u ko onyc wców

gow nicz

Wn Pr cyd dzi h fi neg le z eds ch z

Śre Opra

Na p str tkie ych 0,0 stkie orp ch w. J weg zego

nios rzep dow

iała inan go z

zaa ięb zasa

edni cowa

praw rukt e w gru 08.

e lin ora wc Jed go i o.

ski prow wani

alno nso zwię anga iors ad

ia o anie

wa u turę wym up.

Wi nie acyj ześ dyną

i ko

i z wad ie b ości owy ęks ażow stw

spr cen

wła

udz ę u maga

Ro ięks lot neg śniej ą ist olej

zale dzo bard

spo ych

sza wan wa,

rawi K

n ws sne.

ziało udzi

ane ozbi sze tnic go.

ej o totn jow

ecen ona

dzie ołec

i p sza nie o t ia,

Krzy

skaź

owc iało e in ieżn

róż cze

Ro ocen ną r wego

nia an ej a czne raw anse w tyle że

yszt

źnik

ców owc nfor noś żnic

spe ozkł n os

różn o, k

a naliz

akty ej. P wny

e na pro tra inw

tof W

ka pr

w sk ów rma ść ś ce w ełnił

ład siąg nicą któr

za ywn Przy ych.

a p ojek ansp west

Wit

raw

kład w, to

acje red wys ły k wy gnię ą je re p

wy ne yczy

Po pozy kty

par tycj

tkow

wa ud

dają o w , st dniej

stąp kom ynik

ętyc est k pod

ykaz w o yn t o pi yska

sp rent je p

wsk

dzia

ą si wył twie ej o

piły mple ków

ch kor d ty

zała obs taki ierw ani ołe tna poc

ki, M

ałow

ę dw łącz

erdz cen y w

et w w po

we rzys ym

a, ż szar iego wsz

e in czn

dzi zyn

Mat

wców

wa zają zon n m

prz wym ozo

ws stny wz

że z rze

o st ze, d

nwe ne i

iała nion

eus

w

ws ąc l no t ięd zes mag

stał ska y wy zglę

zba ład tanu dąż esto i ek alno ne w

z K

skaź lini tu n dzy

trze gań łych aźni

yni ędem

adan du k u rz żeni orów kolo ość w d

Kuro

źnik ie l

najb poz ega

zw h gr iku ik p m d

ne kor

ecz e d w i ogic

pro dany

ows

ki p lotn bar zost aniu wiąz rup zb prze doró

pod rpor zy n do p pa czne

owa y p

ki

pod nicz rdzi tały u ró zany p by iorc edsi

ówn

dmi racy należ

pop artn e p adz odm

staw ze,

ej ymi ówn ych ył zb

czy iębi nują

ioty yjne ży s raw eró popr zona mio

wow któ zbl i 4 nych h z t

bliż ym

iors ą g

y lo ego szuk wy ł ów b

raw a w ot są

we.

óre iżo zbi h pr tym żony

pra stw grup

ogis o ni

kać ładu bizn wia

wed ą m

. Je pu one

ora raw m as

ny d awa tra pie

styc iż e ć w u k nes wiz dług mnie

śli ubli wy ami w gł pek do o a ud nsp fra

czne ekol

czy korp sow zeru g uc ej ry

cho ikuj ynik wy łosu ktem omó dzia port acht

e s log ynni pora wych une czci

yzy o-

ją ki y- u.

m ó- a- tu tu

są ii i- a- h.

ek i- y-

(12)

kowne. Po drugie, część zasad ładu korporacyjnego została ujęta w aktach praw- nych. Mowa tu m.in. o Kodeksie spółek handlowych czy ustawach szczególnych jak Prawo bankowe czy Prawo ubezpieczeniowe. Zasady ładu korporacyjnego są również publikowane w dokumentach tzw. miękkiego prawa, jak OECD Princi- ples of Corporate Governance [OECD, 2004, s. 17-28] czy The UK Corporate Governance Code [Financial Reporting Council, 2016, s. 5-23].

Trudniej odnaleźć przyczynę niskiego poziomu ładu korporacyjnego przed- siębiorstw logistycznych w porównaniu z innymi sektorami. Można wskazać 2 źródła takiego stanu rzeczy. Przedsiębiorstwa logistyczne zdecydowanie go- rzej radziły sobie z funkcjonowaniem niezależnych komisji przy radzie nadzorczej oraz niechętnie publikowały informacje na temat badanych wynagrodzeń.

Na tym etapie badań nie sposób powiązać tej cechy z charakterem działalności logistycznej. Sytuacja była niepokojąca zwłaszcza w grupie transportu drogowego i kolejowego, gdzie najniższe oceny dotyczące funkcjonowania niezależnego komitetu audytu szły w parze z niepełną informacją na temat wynagrodzeń au- dytorów. Nie można wykluczyć działania celowego, co powinno być zweryfi- kowane w dalszej fazie badań.

Wyniki osiągane przez analizowane grupy przedsiębiorstw były zróżnico- wane. Warto jednak zwrócić uwagę na podział zarysowany między grupami specjalizującymi się w transporcie powietrznym a pozostałymi 3 grupami. Przy- czyną tego zjawiska jest fakt, iż światowa liczebność przedsiębiorstw transportu lotniczego jest relatywnie mała w porównaniu do innych badanych specjalizacji.

Z reguły mają one międzynarodowy zasięg i są powszechnie znane. Duże przed- siębiorstwa dysponują większymi możliwościami, jeśli chodzi o działalność w zakresie społecznej odpowiedzialności, a także ciąży na nich większa presja społeczna.

Osiągane wyniki oraz zróżnicowanie grup w różnych aspektach ładu korporacyjnego daje możliwość sformułowania zaleceń dla menedżerów oraz udzia- łowców spółek logistycznych. Niektóre z nich dotyczą ogółu badanych podmio- tów, inne natomiast wyłącznie określonych specjalizacji.

Biorąc pod uwagę cel i zakres przeprowadzonych badań, pierwsza wska- zówka jest w pewnym sensie paradoksalna. Podmioty logistyczne powinny być bowiem bardziej aktywne na polu społecznym i środowiskowym. Skupiając się jednak na aspektach ładu korporacyjnego, należy stwierdzić, że konieczna jest walka z dyskryminacją płci. Nierównowaga liczby kobiet i mężczyzn nie jest równoznaczna z dyskryminacją, ale zjawisko to nie należy do rzadkości i dotyczy również mężczyzn. Można mu przeciwdziałać poprzez stworzenie polityki niedyskryminacji, odpowiednie zapisy w kodeksie etycznym czy prowadzenie

(13)

anonimowych i poufnych kanałów raportowania niewłaściwych praktyk. Odpo- wiedzialne społecznie przedsiębiorstwa przeprowadzają również szkolenia dla pracowników z zakresu niedyskryminacji, która oprócz płci może dotyczyć na przykład wieku, narodowości, religii, stopnia sprawności czy stanu cywilnego.

Funkcjonowanie komisji ds. nominacji mogłoby być usprawnione poprzez wybór niezależnych członków, którzy nie piastują wysokich funkcji wykonawczych – przynajmniej w większości. Poza sytuacjami wyjątkowymi prezes za- rządu przedsiębiorstwa nie powinien być obecny podczas obrad.

Badane podmioty miały także problem z zapewnieniem niezależności rady nadzorczej. Poprawa sytuacji w tym zakresie wymaga wykazania braku powią- zań kapitałowych członków rady z przedsiębiorstwem i spółkami zależnymi.

Ponadto żadnego z członków rady nadzorczej nie mogą łączyć więzy rodzinne z członkiem zarządu. Należy również przestrzegać trzyletniego okresu karencji między pełnieniem funkcji zarządczych i nadzorczych przez tę samą osobę.

Oprócz powyższych zaleceń można również sformułować takie, które są skierowane wyłącznie do konkretnych grup. Linie lotnicze powinny poprawić raportowanie w zakresie wynagrodzenia audytorów. Zaleca się publikować nie tylko ogólną sumę wynagrodzenia, ale także przedstawić ją w podziale na po- szczególne składniki.

W przypadku przedsiębiorstw frachtu lotniczego, transportu drogowego i kolejowego warto poprawić standardy publikowania informacji związanych z ładem korporacyjnym. Powinny one być łatwo dostępne na przykład na stronie internetowej lub raporcie rocznym, a najlepiej w obu wymienionych środkach przekazu. Należy pamiętać o ich bieżącej aktualizacji oraz wyczerpaniu zagad- nień tematycznych wymienianych w standardach raportowania, co jest najczęst- szym problemem zgłaszanym przez analityków. Część informacji jest w niektórych przypadkach celowo pomijana lub przedstawiana w sposób niejednoznaczny.

Dlatego też istotny jest również dobór właściwych słów, by interpretacja danych przez odbiorców przebiegała w sposób prawidłowy.

Podmioty grupy żeglugi w pierwszej kolejności powinny zadbać o publikowanie bardziej szczegółowej informacji na temat wynagrodzenia najlepiej opłacanych pracowników. Podobnie jak w przypadku audytorów, ważna jest nie tylko ogólna suma, ale także składniki wynagrodzenia: pensja podstawowa, premie związane z krótkim i długim horyzontem działalności oraz dodatki pozafinansowe.

W przedsiębiorstwach należących do grupy infrastruktury transportowej na- leży wprowadzić zmiany dotyczące publikowania informacji na temat członków rady nadzorczej. Szczegółowe dane dotyczące głównie ich doświadczenia zawo-

(14)

dowego powinny dać odbiorcom możliwość stwierdzenia, czy są to osoby nieza- leżne od podmiotów wykonawczych.

Dzięki zastosowaniu się do powyższych zaleceń poziom ładu korporacyjnego w przedsiębiorstwach logistycznych zostanie podniesiony. Wdrażanie tego typu praktyk i narzędzi będzie miało pozytywny wpływ nie tylko na zarządzanie spółką, ale także przyczyni się do poprawy relacji z interesariuszami poprzez lepszy przepływ informacji, większą transparentność i jasno określone reguły organizacji.

Podsumowanie

Ład korporacyjny okazał się dla badanych przedsiębiorstw logistycznych ważnym obszarem działalności. Pod tym względem prezentowały się one zdecydowanie korzystniej niż w zakresie ekologii i zaangażowania społecznego.

Mimo to poziom ładu korporacyjnego w sektorze logistycznym był niższy niż przeciętny zmierzony dla grupy składającej się z podmiotów reprezentujących wszystkie 10 sektorów działalności według GICS [MSCI, 2008, s. 13-20].

Przeprowadzona analiza zobrazowała wyraźne zróżnicowanie poziomu ładu korporacyjnego między badanymi przedsiębiorstwami logistycznymi reprezentu- jącymi odmienne profile działalności. Hipoteza badawcza została więc potwier- dzona. Patrząc przez pryzmat ładu korporacyjnego, przedsiębiorstwa logistyczne nie mogą być traktowane jako jednolita grupa. Podmioty reprezentujące różne specjalizacje osiągają w tym zakresie inne rezultaty i nie zawsze stają przed tymi samymi problemami. Zróżnicowanie zaobserwowano jednak nie tylko między poszczególnymi grupami, ale również wewnątrz nich. Te o wyższej średniej ocen okazały się bardziej homogeniczne.

Wśród 5 analizowanych grup najwyższy poziom ładu korporacyjnego pre- zentowały linie lotnicze – zarówno z punktu widzenia miar tendencji centralnej punktów ratingowych, jak i braku ocen zerowych we wskaźniku głównym i 3 wskaźnikach zbiorczych. Korzystnie zaprezentowała się również grupa frachtu lotniczego. Tym sposobem oba rodzaje przedsiębiorstw zajmujących się transportem powietrznym okazały się wyraźnie lepsze od pozostałych 3 grup.

Różnice średnich ocen podmiotów infrastruktury transportowej, transportu drogowego i kolejowego oraz żeglugi były niewielkie. Pod tym względem najgor- sza okazała się grupa żeglugi, jednakże nie odnotowano w niej żadnego przypadku oceny zerowej we wskaźniku głównym. Nie sposób więc jednoznacznie wskazać grupy o najniższym poziomie ładu korporacyjnego.

(15)

Spośród wszystkich analizowanych aspektów, przedsiębiorstwa najlepiej radziły sobie z publikowaniem struktury udziałowców, zapewnieniem równych praw głosu oraz właściwym funkcjonowaniem komitetu audytu. Najczęściej pojawiały się natomiast problemy z funkcjonowaniem komisji ds. nominacji, niezależnością rady nadzorczej i przede wszystkim utrzymaniem parytetu płci w zarządzie spółek.

Wskazanie mocnych i słabych stron ładu korporacyjnego jest użyteczne dla menedżerów i udziałowców przedsiębiorstw logistycznych. Dzięki temu mogą oni zapobiegać nadużyciom napotykanym w ich organizacjach i czerpać wymierne korzyści z wysokiego poziomu ładu korporacyjnego.

Literatura

Atacik M., Jarvis M. (2006), Better Corporate Governance: More Value for Everyone,

“Business & Development. Discussion Papers”, No. 2.

Bassen A., Kovács A. (2008), Environmental, Social and Governance Key Performance Indicators from a Capital Market Perspective, “Zeitschrift für Wirtschafts- und Un- ternehmensethik”, Nr. 9, Vol. 2.

Claessens S., Laeven L. (2002), Financial Development, Property Rights and Growth,

“Journal of Finance”, Vol. 58, No. 6.

Deloitte (2016), Wpływ czynników ESG na decyzje inwestycyjne, Warszawa.

Dziwago D. (2011), Relacje inwestorskie: ewolucja, funkcjonowanie, wyzwania, Wy- dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Financial Reporting Council (2016), The UK Corporate Governance Code, London.

Global Reporting Initiative (2015), G4 Sustainability Reporting Guidelines, Amsterdam.

Li Y. (2010), The Case Analysis of the Scandal of Enron, “International Journal of Busi- ness and Management”, Vol. 5, No. 10.

Meral P. (2011), Tracing the Corporate Governance and Corporate Social Responsibility (CSR) Activities of Logistics Sector in Turkey, “African Journal of Business Mana- gement”, Vol. 7, No. 7.

Monks R., Minow N. (1996), The American Corporation and the End of the Twentieth Century: Outline of Ownership Based Governance, Arthur Anderson Lecture, The Judge Institute, Cambridge.

MSCI (2008), Global Industry Classification Standard Methodology, S&P Indices, New York.

OECD (2004), OECD Principles of Corporate Governance, Paris.

Schleifer A., Vishny R. (1997), A Survey of Corporate Governance, “The Journal of Finance”, Vol. 52, No. 2.

Stabryła A. (2012), Podstawy organizacji i zarządzania, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Kraków.

(16)

CORPORATE GOVERNANCE IN LOGISTICS COMPANIES – STATISTICAL ANALYSIS OF SELECTED ASPECTS OF ACTIVITY Summary: Nowadays, it is difficult to compete by further shortening transaction time or improving service level. The non-financial factors such as ecological aspects, social involvement and corporate governance are more and more important in improving companies’ competitive position. The aim of the research is to assess the corporate governance in logistics companies and their differentiation in this field according to their profile. Statistical analysis shows that the level of corporate governance in assessed companies is comparatively lower than calculated for the sample consisted of various industries. It is also differentiated between groups of logistic companies representing other specializations. In regards to social and environmental engagement, the level of corporate governance in logistic companies is the most favorable. This is mainly due to investors’ requirements. Nevertheless, some aspects are still neglected. The main problem is providing gender parity in boards of directors.

Keywords: logistics, corporate governance, CG, CSR, ESG.