Maryja w tajemnicy Przymierza

Antoni Tronina

Maryja w tajemnicy Przymierza

Salvatoris Mater 1/3, 271-274

K

Początek książki był skromny, choć - zdaniem samego Autora - opatrznościowy. Sławny biblista, wieloletni profesor Papieskiego In­ stytutu Biblijnego, został zaproszony z Rzymu do rodzinnej Belgii z serią konferencji maryjnych dla sióstr zakonnych. Owocem tej se­ sji biblijnej była książeczka w języku niderlandzkim, wydana przez opactwo Bethlehem w Bonheiden w roku 1 9 8 5 pt. H et Mariamyste-

rie in het Nieuw e Testament (Tajemnica M aryi w Nowym Testamen­

cie). W krótce współbracia zakonni ojca de la Potterie, belgijscy jezu­ ici, P Cardon de Lichtbuer

i J. Van de Casteele, doko­ nali przekładu na francuski, natomiast F. Tosolini - na w łoski. O ba przekłady, opatrzone aparatem nauko­ wym, przejrzane i uzupeł­ nione przez samego Auto­ ra, ukazały się drukiem w roku 1 9 8 8 . W spólna

przedm ow a do obydwu wersji „oryginalnych”, nosi datę: Rzym, 1. m arca 1988 (błąd drukarski w wydaniu francuskim książki czyni ją starszą o rok!). Autor wyjaśnia, dlaczego zdecydował się na zmia­ nę pierwotnego tytułu swej książki: sugerował on bowiem, że zo­ staną w niej omówione wszystkie teksty Nowego Testamentu, doty­ czące Maryi. Przy metodzie analitycznej, jakiej konsekwentnie trzy­ ma się Profesor, jest to jednak absolutnie niemożliwe. Świadomie pominął więc tak ważne perykopy, zwłaszcza Łukaszowe, jak N a­ wiedzenie, Magnificat, Ofiarowanie w świątyni itd. Z drugiej strony jednak, chcąc zachow ać wierność wybranej metodzie, zdecydował się ukazać tajemnicę M aryi na szerokim tle historii zbawienia, zgod­ nie z sugestią soborowej Konstytucji o Kościele, która po raz pierw­ szy odnosi do Maryi wielki symbol biblijny C óry Syjonu (LG 5 5 ). Ks. A ntoni T ronina

M aryja w tajemnicy

Przym ierza

SALVATORIS MATER 1 (1 9 9 9 ) nr 3 , 2 7 1 -2 7 4

* I. DE LA POTTERIE, Marie dans le mystère de l’Alliance (Coll. „Jésus et Jésus Christ” 34), Desclée, Paris 1988, ss. 293.

O tóż w Starym Testamencie wspólnota Izraela jest często przedsta­ wiana w tym symbolu, który obejmuje jednocześnie trzy dopełniają­ ce się obrazy: O blubienica Jah w e, M atk a przyszłego M esjasza, a zarazem Dziewica, odrodzona uświęcającą m ocą Ducha Bożego.

Zafascynowany tą zdumiewającą starotestam entową prefigura- cją M aryi, A utor podporządkow ał układ swej książki tej właśnie myśli. W ten sposób jej poszerzone wydanie zyskało na zwartości, zgodnie z nowym tytułem: Maryja w tajemnicy Przymierza. Cztery wielkie części książki poprzedza rozdział wstępny (ss. 1 9 -3 5 ): Tło

biblijne nowotestamentowej postaci Maryi. W tym ważnym rozdzia­

le, będącym zupełną nowością w mariologii biblijnej, nakreślił Au­ to r trzy aspekty teologii Przymierza, skonkretyzowane w symbolu C óry Syjonu. Tradycja łacińska streszcza je w trzech tytułach od­ noszonych zarazem do Kościoła i M aryi: Sponsa - M ater - Virgo. M ożna bez przesady powiedzieć, że o. de la Potterie odnalazł po­ szukiwane od dawna ogniwo łączące teologię Starego i N ow ego Testamentu. Zwornikiem tym jest osoba M aryi. Stanowi O na nie tylko ikonę Kościoła, ale także obraz w spólnoty wierzącego Izra­ ela. Nie jest to bynajmniej odkryciem tej książki. A utor powołuje się tu na tradycyjną naukę średniow iecznych teologów : M atk a Chrystusa jako „Consum m atio Synagogae” stanowi zarazem „Ty­ pus Ecclesiae” . Problem w tym, że bibliści (także katoliccy) od kil­ ku stuleci stracili łączność z teologią scholastyczną, tak m ocn o opartą na nauce Ojców. Renom ow any profesor rzymskiego Insty­ tutu Biblijnego miał odwagę wskazać na konieczność „powrotu do źródeł”, także patrystycznych.

Pierwsza część książki (ss. 3 9 - 1 7 9 ) przerasta objętością trzy pozostałe. Ale też jej treść stanowi całkowite usprawiedliwienie dla tej dysproporcji w układzie materiału. Pod ogólnym tytułem „Dzie­ wica i M atka” autor zgromadził w niej całą dokumentację biblijną tradycyjnej nauki Kościoła o Bożym Macierzyństwie i Dziewictwie M aryi. Trzy kolejne rozdziały tej części poświęcone są odnośnym tekstom trzech Ewangelii: Łukasza (1, 2 6 -3 8 ), Mateusza (1, 1 8 -2 5 ), oraz Jana. To ostatnie opracow anie jest zupełną nowością w m a­ riologii N ow ego Testamentu. Ciągle bowiem pokutuje przekona­ nie, że św. Jan nie zna nauki o dziewiczym poczęciu, a przynajmniej ją św iadom ie ignoruje. Tym czasem doskonały znaw ca czw artej Ewangelii, jakim jest o. de la Potterie, postanowił wykazać na pod­ stawie wnikliwej analizy tekstów, jak nieuzasadnione są takie opi­ nie. W tym celu zajął się bliżej, nadużywaną dotąd w argum enta­ cji, formułą „syn Józefa” (J 1, 4 5 i 6 , 4 2 ) oraz błędnie tłum aczo­

nym fragm entem Jan ow ego Prologu (1, 1 3 ). Zdum iew ająca jest głębia jego argum entacji, opartej na najstarszych św iadectw ach tekstu Ewangelii i na znajomości ówczesnych sporów chrystologicz­ nych. Zrozum iałe, że ten właśnie rozdział jego pracy jest najobszer­ niejszy (ss. 9 9 -1 5 0 ). Stanowi on jednak prawdziwy w zór odpowie­ dzialnej pracy egzegetycznej, która m oże stanow ić pewny punkt oparcia dla wniosków dogmatycznych. Ostatni rozdział tej pierw­ szej, najważniejszej części książki belgijskiego jezuity, zawiera syn­ tetyczne opracowanie wyników dotychczasowych analiz filologicz­ nych: Znaczenie teologiczne dziewiczego poczęcia (Pismo i Trady­

cja). Takie sformułowanie tytułu wskazuje dobitnie na konieczność

łącznego traktowania obydwu nurtów Objawienia, wypływających ze wspólnego źródła Bożego (DV 9).

Dalsze części tej mistrzowskiej pracy znakom itego biblisty są już łatwiejsze w odbiorze. Poświęcone są one kolejno dwom pery­ kopom maryjnym Ewangelii św. Jana (J 2 , 1 -1 2 i 1 9 , 2 5 -2 7 ) oraz słynnej wizji „Niewiasty obleczonej w słońce” (Ap 12). Podczas ich lektury czuje się pióro znawcy Janowej teologii, który nad czwartą Ewangelią spędził całe życie. Tak więc część druga dotyczy sceny w Kanie Galilejskiej, a jej tytuł nawiązuje do symboliki Syjonu za­ rysowanej we wstępie: O blubienica z mesjańskich godów (ss. 1 8 3 - 2 3 1 ). W trzeciej części ukazana jest Matka mesjańskiego ludu B o­

żego (ss. 2 3 5 -2 6 7 ). Ta część pracy obejmuje, podobnie jak poprzednia

i następna, tylko jeden rozdział, tym razem omawiający duchowe macierzyństwo M aryi. Jest to rozdział stosunkowo krótki, ponie­ waż scenę pod krzyżem A utor om ówił już kilkakrotnie w innych op racow an iach . Tutaj ograniczył się w yłącznie do jej w ym iaru m ariologicznego. Wreszcie końcowej części książki nadał o. de la Potterie ciekawy tytuł, nawiązujący do jego tezy zarysowanej już we wstępie: A rchetyp Kościoła M atki i O blubienicy (ss. 2 6 1 - 2 8 3 ). Chodzi o symbol apokaliptycznej Niewiasty, odnoszący się w pierw­ szym rzędzie do w spólnoty ludu Bożego Starego i N ow ego Przy­ mierza. W łaśnie jednak z tej interpretacji eklezjologicznej wyłania się maryjny sens nie tylko tej centralnej perykopy Apokalipsy, ale i końcowej wizji Nowej Jerozolimy, „Oblubienicy, Małżonki Baran­ ka” (Ap 2 1 , 9).

O. de la Potterie jest również współautorem ostatniego doku­ mentu Papieskiej Komisji Biblijnej z roku 1 9 9 3 : Interpretacja Biblii

w K ościele. Z aw arte tam wskazania, skierow ane do katolickich

biblistów, znajdują praktyczne zastosowanie właśnie w omawianej pracy uczonego i zarazem wierzaceeo egzeeetv o M aryi w

tajem-2 7 3 M ar yj a w ta jemnicy P rz y m ie rz a

nicy Przymierza. Jego praca stanowi udany przykład łączenia róż­ nych podejść do Biblii, zawsze jednak z największym szacunkiem dla natchnionego tekstu, który musi być odczytywany w tym samym Duchu, w którym był spisany - a więc w Duchu Kościoła.

Autor szczerze na końcu wyznaje, że „egzegeza Apokalipsy nie jest jego specjalnością i tylko wyjątkow o w chodzi na ten trudny teren” (s. 2 6 4 ). Świadczy to o wielkiej pokorze nauczyciela, który pragnie również swych uczniów nauczyć szacunku dla Słowa B o­ żego. Przypomina to modlitwę ks. Twardowskiego: „abym nie spa­ cerował po Biblii jak paw ”.

Ta niezwykła pokora znakomitego egzegety, wychowawcy wie­ lu pokoleń biblistów, jest może najcenniejszą lekcją, jaką czytelnik winien wynieść z lektury świetnej książki o. Ignacego. Takiej poko­ ry uczy zresztą sama jej „Bohaterka”, pokorna Służebnica Pańska.