\
? r I
.
, CJ
.4 1
-
?,
l )
'lO.
• •
TABLICE NAWIGACYJ E
\
1933
NAK?ADEM I DRUKIEM INSTYTUTU WYDAWNICZEGO PA?STW. SZKO?Y MORSKIEJ
W GDYNI
•
Wszelkie prawa zastrze?one.
00244'1
SPIS RZECZY
Przedmowa .
S?owo wst?pne .
Obja?nienia do tablic
I. Dzia? ogólny
Tablica 1. Logarytmy liczb
2. Naturalne funkcje trygonometryczne .
3. Logarytmy funkcyj trygonometrycznych
4. Logarytmy sin2 t/2 k?tów rozwartych
II. Dzia? astronomiczny
Tablica 5. Poprawk i wysoko?ci s?o?ca
6. Poprawk i wysoko?ci gwiazd i planet.
7. Poprawki wysoko?ci ksi??yca.
8. Poprawki wysoko?ci nad linj? brzegow?
9. ?rednie obni?enie pozornego widnokr?gu
9a. Poptawki na ró?nic? temperatury.
10. ?rednia refrakcja astronomiczna .
10a. Poptawki na temperatur? i ci?nienie
11. Poprawki przypo?udnikowe
11a. Granice metody przypo?udnikowej
12. Zmiana wysoko?ci w jednej minucie czasu
13. ABC
14. Pó??uki dzienne oraz amplitudy wschodu i zachodu
1.1. K?ty godzinne i wysoko?ci w I. wertykale wzgl, w najwi?kszej dygresji
16. Popra wki kelta godzinnego dla pozornego wschodu i zachodu s?o?ca
163. Poprawki amplitudy dla pozornego wscho.lu i zachodu s?o?ca.
•
17. ?rednie wspó?rz?dne kilku gwiazd na rok 1933 oraz zmiany roczne.
1R. Efemerydy s?o?ca na rok I?33 oraz zmiany na godzin?.
III. Dzia? nawigacyjny
Tablica 19. Trójk?t nawigacyjny .
20. Zamiana zboczenia nawig rcyjnego na ró?nic? d?ugo?ci
21. Odleg?o?ci równole?tuków od równika na mapie morskiej, wyra?one
w minutach d?ugo?ciowych, oraz zmiana na l'
22. Granice widoc zno?cl ?.viat?a .
23. Odleg?o?? przedmiotu o znanej wysoko?ci
24. Odleg?o?? przedmiotu o znane] wysoko?ci, którego podstawa le?y poza
widnokr?glem .
25. Odleg?o?? wedfug dwóch nierównoczesnych pelengów i przebytej drogi
26. Poprawki ?yrokompasu
27. Poprawki radiopelengów .
28. Tabela szybko?ci .
29. Iloczyny ?uków przez sinusy wzgl?dnle cosinusy rumbów
30. Warto?? chat akterystyki .D" dewiacji ?wier?okr??nej w zale?no?ci od
?rednicy i odleg?o?ci kul kompensacyjnych od ?rodka kompasu.
31. iloczyny charakterystyki przez sinusy wzgl?dnie cosinusy k?tów
IV. Ró?ne
Tablica 32. Wilgotno?? powietrza w ?; % . 131
32a. Wilgotno?? powietrza w :?; % (Batyst na te nuometrze zwilgoconym pokryty
skorup? lodow?) . 132
Strona VII
IX XI
1 16 17 62
65 66 67 68 69
\69 69 69 70 71 73 74 94 98 99 99 99 100
103 116
lIg- 120 121
123 125 125 125 126 129
129 130
Strona
Pr??no?? pary wodnej, nasycaj?cej powietrze w mm s?upa rt?ci w zale?-
no?ci od temperatury . J32
Zamiana stopni Celsjusza (CO) na stopnie Reaumura (RO) i Fahrenheita (FO)
i odwrotnie 132
Redukcja barometru rt?ciowego do OOC w mm s?upa rt?ci 132
Zamiana cali angielskich na milimetry 132
Redukcja ci?nienia atmosferycznego do poziomu morza 133
Redukcja ci?nienia atmosferycznego na szeroko?? 133
Zamiana milimetrów na milibary. 133
Odpowiedniki skali Beaufort'a oraz parcie wiatru na metr kwadr. w kg. 133
Rzeczywista si?a i kierunek wiatru z jego pozornej si?y i kierunku na
okr?cie w ruchu . 134
Waga l m liny. Moc rozdziercza. Moc u?ytkowa 136
Moc' rozdziercza i dopuszczalne obci??enie szakli kszta?tu D z bolcem 136
Dopuszczalne robocze obci??enie ?a?cucha bez rozpory w kg. 136
Zestawienie ró?nych jednostek d?ugo?ci 136
Zamiana s??ni angielskich na metry. 137
metrów na s??nie angielskie 137
stóp na metry 137
metrów na stopy 137
stóp i cali na metry i odwrotnie (zag??bienle) . 138
stóp sze?ciennych na metry sze?cienne i odwrotnie 138
metrów sze?ciennych na tony pojemno?ci (rneasurernent) i odwr. 139
Miary i wagi . 139
Tabela porównawcza miar metrycznych i angielskich 140
Miary drewna. 140
Waga i obj?to?? g?ówniejszych ?adunków 140
Waga i obj?to?? g?ówniejszych rodzajów zbó? 142
Niektóre cz??ciej spotykane liczby, jednostki dane. 142
Dodatek
Tablice J. Y. Dreisonstok'a: Navigation Tables for Mariners and Aviators
Tablica I. 143
II. . 173
Znaki u?ywane w tablicach
N = liczba (numerus logarytmu)
'.p = szeroko?? geograficzna
;; = deklinacja
t = k?t godzinny
Iz = wysoko?? astronorniczna
Q = odmierzona wysoko?? dolnej kraw?dzi s?o?ca
O = odmierz ona wysoko?? górnej kraw?dzi S?011(,3
_<I = odmierzona wysoko?? dolnej kraw?dzi ksi??yca
<T = odmierzona wysoko?? górnej kraw?dzi ksi??yca
Z = azymut
li =- amplituda
..l'(= ró?nica szeroko?ci
..l). = ró?nica d?ugo?ci
..lL = zboczenie nawigacyjne
? =- kurs kompasowy wzgI. magnetyczuy
Co = stopnie Celsjusza
RO= stopnie Reaumura
FO .=. stopnie Fahrenheita
PRZEDMOWA
Silne zainteresowanie sprawami morskiemi, jakie ogarn??o spo?e-
cze?stwo polskie z chwil? odzyskania wybrze?a, odbi? si? musia?o dodatnio
równie? w dziedzinie powstawania i krzewienia wiedzy morskiej w Polsce
Na us?ugach tej wiedzy stan?? od r. 1927 Instytut Wydawniczy
Pa?stwowej Szko?y Morskiej, opracowuj?c i wydaj?c rokrocznie najpierw
skromne podr?czniki, potem powa?niejsze dzie?a.
Zczasem, w miar? rozwoju marynarki polskiej, zarówno wojenne]
jak i handlowej, - wy?oni?a si? my?l wyparcia z r?k marynarza polskiego
dzie?a, które m ten stale w odpowiedzialnej pracy na morzu, przy prowa-
dzeniu okr?tu, pos?ugiwa? si? musia?, a które obcym swym j?zykiem
dowodzi?o wci?? jeszcze istniej?cych braków.
Dzie?em tem by?y "Tablice nawigacyjne".
My?l opracowania polskich "Tablic nawigacyjnych", realizowana
z wielkiemi pocz?tkowo trudno?ciami od r. 1929, dojrza?a ca?kowicie
dopiero w r. 1931, kiedy to rozes?ano ankiet? do wszystkich zaintereso-
wanych czynników.
W wyniku tej ankiety i ?ród?owych przygotowa? zebra?a si? dnia
29. XI. 1932 r. Komisja dla uzgodnienia projektu "Tablic". W sk?ad jej
weszli pp.: Adam Mohuczy, komandor por. dypl. w st. sp. i dyrektor
Pa?stwowej Szko?y Morskiej, jako przewodnicz?cy, oraz Kazimierz Barto-
szy?ski, por. mar., Tadeusz Boche?ski, pro?. Szko?y Podchor??ych Mar.
Woj., Tadeusz Brami?ski, komandor por. w st. sp. i inspektor nawigacyjny
S. A. "?egluga Polskc", Zygmunt Deyczakowski, por. ?eglugi wielkiej,
Stanis?aw D?uski, kpt. ?eglugi wielkiej i kierownik Wydzia?u Morskiego
Pa?stwowego Instytutu Meteorologicznego, Stanis?aw Dzienisiewicz, kpt
mar., Adolf Hryniewiecki, prof. Pa?stwowej Szko?y Morskiej, Jan Kierku?.
por. mar., Tadeusz Konarski, por. mar., Miros?aw Kownacki, kpt. mar.
i wyk?adowca Szko?y Podch. Mar. Woj., Antoni Ledóchowski, prof. Pa?-
stwowej Szko?y Morskiej, Konstanty Maciejewicz, kpt. statku szkolnego
"Dar Pomorza", Dr. Aleksy Majewski, prof. Pa?stwowej Szko?y Morskiej,
Tadeusz Meissner, kpt. ?eglugi wielkiej, Stanis?aw Nahorski, kpt. mar.
i dowódca O.R.P . .,Iskra", Ignacy Pogorzelski, kpt. mar., dowódca O.R.P .
..Mewa" i szef S?u?by Zaop. Naw., Artur Reyman, kpt. mar., Jan Sadowski,
komandor ppor. w st. sp., Jan Strzembosz, kpt. ?eglugi wielkiej, Bohdan
Tarchaiski, inspektor techniczny T-wa "Polskarob", Zbigniew Wojewódzki,
porucznik mar.
VIII
Komisja wy?oni?a Komitet Redakcyjny, w sk?ad którego weszli pp.:
Stanis?aw D?uski, jako przewodniczqcy, Antoni Led6chowski, jako sekretarz,
oraz Tadeusz Brami?ski, Tadeusz Konarski, Konstanty Maciejewicz, Dr.
Aleksy Majewski, Stanis?aw Nahorski, Ignacy Pogorzelski i Jan Strzembosz,
[oko cz?onkowie.
Oddajqc polskie "Tablice nawigacyjne" do u?ytku powszechnego,
sk?adamy na tem miejscu gorqce podzi?kowanie tym Wszystkim, którzy
trudne zadanie u?atwili nam ?yczliwq pomocq czy radami, w pierwszym
rz?dzie, za? Ministerstwu Przemys?u i Handlu, Kierownictwu Marynarki
Wojennej, Dowództwu Floty, Dowództwu Szko?y Podchorq?ych Marynarki
Wojennej, Dyrekcji Pa?stwowej Szko?y Morskiej, dyrekcjom Towarzystw
-J ?eglugowych i Kierownictwu Wydzia?u Morskiego Pa?stwowego Instytutu
Meteorologicznego.
Instytut Wydawniczy
Pa?stwowei Szko?y Morskiei
S?OWO WST?PNE
Pierwsze polskie "Tablice nawigacyjne" sq wynikiem zbiorowej pracy
Komitetu Redakcyjnego. Praca ta odbywa?a si? bqd? w podkomisjach,
których zadaniem by?o opracowanie poszczególnych dzia?ów i tablic,
bqd? na plenarnych posiedzeniach Komitetu.
Komitet ?wiadom jest tego, ?e, pomimo najszczerszych ch?ci, tablice
te nie sq wolne od pewnych braków i usterek, dlatego te? w imieniu
Komitetu zwracam si? do wszystkich zainteresowanych z uprzejmq pro?bq,
aby zechcieli uwagi swe dotyczqce tych braków ?askawie przesy?a? pod
adresem wydawcy: Instytut Wydawniczy Pa?stwowej Szko?y Morskiej
w Gdyni.
Jednocze?nie uwa?am za swój nieodzowny i mi?y zarazem obowiqzek
zaznaczy?, ?e tylko dzi?ki energji i pracy cz?onków Komitetu profesorów
Pa?stwowej Szko?y Morskiej pp. Antoniego Ledóchowskiego i D-ra Aleksego
Majewskiego "Tablice nawigacyjne" mog?y by? opracowane i wydane
w tak krótki m stosunkowo czasie.
"
Ze wzgl?du na znaczne rozpowszechnienie w Polsce ncder przej-
rzystych i wygodnych w u?yciu .. Navigation Tables for Mariners and
Aviators" J. Y. Dreisonstok' a Komisja postanowi?a zamie?ci? je w formie
dodatku - po uprzedniem uzyskaniu zgody Autora i Hydrographic
O??ice, Navy Depar?ment (Washington, D.C. 18. IV. 1933. Nr. A-7-
Ij23531-Nav-121-WCB), którym na tem miejscu sk?adamy serdeczne
podzi?kowanie.
Na zako?czenie pozwol? sobie wyrazi? ?yczenie, aby polskie "Tablice
nawigacyjne" sta?y si? w najkrótszym czasie "najlepszemi" tablicami dla
ka?dego polskiego Marynarza.
(-) Stanis?aw D?uski
OBJA?NIENIA DO TABLIC
Tablica 1.
Logarytmy liczb.
Tablica pierwsza zawiera na pocz?tku logarytmy do pi?ciu miejsc
dziesi?tnych dla liczb od 1 do 100; nast?pnie podane s? pi?ciecyfrowe
mantysy logarytmów dla liczb od 1 do 9999 w ten sposób, ?e pierwsze
trzy cyfry liczby umieszczone s? w pierwszej i ostatniej kolumnie pionowej
pod N, a czwarta cyfra w pierwszym poziomym wierszu u góry i ostatnim
u do?u.
Przy pomocy tej tablicy otrzymuje si? logarytmy liczb czterocyfrowych
bez interpolacji, a przy pomocy interpolacji mo?na otrzyma? logarytmy
liczb do pi?ciu cyfr.
Chc?c wyszuka? liczb? pod?ug jej logarytmu, odnajduje si? cztery
pierwsze cyfry bez interpolacji, a drog? interpolacji otrzymuje si? pi?t? cyfr?.
Cecha logarytmu jest dla liczb wi?kszych od jedno?ci dodatnia
i o jedno?? mniejsza od ilo?ci cyfr danej liczby, znajduj?cych si? przed
kropk? dziesi?tn?. Dla liczb mniejszych od jedno?ci cecha jest ujemna,
przyczem warto?? bezwzgl?dna cechy równa jest ilo?ci zer, znajduj?cych
si? przed liczb? wliczaj?c zero, znajduj?ce si? przed kropk? dziesi?tn?.
p r z y k?a d 1. Wyszuka? logarytm dla liczby 0,23462.
log 0,2346 9,37033 - 10
Poprawka = 0,2 X (51 - 33) = 4
log 0,23462 = 9,37 037-=-1 Ó o.
P r z y k?a d II. Wyszuka? liczb?, której logarytm wynosi 1,26517
Pierwsze cztery cyfry - 18,41
Popraioha = (517 - 505) : (529 - 505) 05
Liczba - 18,415
Tablica 2.
Naturalne funkcje trygonometryczne.
Tablica ta zawiera naturalne warto?ci funkcyj: sinus, cosinus, tangens,
i cotangens na cztery miejsca dziesi?tne. K?ty podane s? w odst?pach
stopniowych, przyczem dla funkcyj sinus i tangens dziesi?tki stopni umie-
szczone s? w pierwszym poziomym wierszu tl góry, a jednostki w pierwszej
pionowej kolumnie po lewej stronie, natomiast dla funkcyj cosinus i co-
tangens dziesi?tki stopni podane s? u do?u, a jednostki z prawej strony.
Chc?c otrzyma? naturalne funkcje z wi?ksz? dok?adno?ci?, wzgl?dnie
chc?c wyszuka? naturaln? funkcj? secans lub cosecans, nale?y wpierw
wyszuka? logarytm danej funkcji z nast?pnej tablicy 3, a potem przy
pomocy tablicy l wyszuka? liczb? logarytmu.
XII
Tablica 3.
Logarytmy funkcyj trygonometrycznych.
Tablica ta zawiera logarytmy sze?ciu funkcyj trygonometrycznych,
oraz funkcji sin? t/2 czyli t. Z\1/. semiversus (sern) w odst?pach l' wzgl?dnie
411 do pi?ciu miejsc dziesi?tnych.
W pierwszej i ostatniej kolumnie pionowej podane s? k?ty, wyra?o-
ne w mierze ?ukowej, w drugiej za? i przedostatniej kolumnie w mierze
czasowej, przyczern t?usty druk oznacza minuty, a drobny sekundy cza-
sowe. Powy?sze dwie kolumny mog? zatem równie? s?u?y? do zamiany
miary ?ukowej na czasow? lub od wrotnie.
Kolejno?? funkcyj jest inna ni? zwykle stosowana, mianowicie obok
funkcji semiversus umieszczona jest na pietwszem miejscu funkcja cosinus,
a to celem ?atwiejszego przechodzenia z jednej funkcji na drug? przy ob-
liczaniu wysoko?ci astronomicznej.
Na ka?dy stopie? przypada jedna strona, przyczem li góry znajduj?
si? k?ty mniejsze od 45°, u do?u za? k?ty wi?ksze od 45°. Pierwsze trzy
kolumny z lewej strony odnosz? si? do k?tów mniejszych od 45°, a trzy
ostatnie kolumny z prawej strony odnosz? si? do k?tów wi?kszych od 45°.
Cechy logarytmów funkcyj mniejszych od jedno?ci powi?kszone s?
o dziesi??, celem unikni?cia \V tablicy znaków ujemnych.
Przy pomocy tej tablicy mo?na bez interpolacji wyszuka? pi?ciocyf-
rowe logarytmy funkcyj k?tów, zaokr?glonych na l' (wzgl?dnie 4S); chc?c
jednak uwzgl?dni? dziesi?tne cz??ci minuty albo sekundy, nale?y przepro-
wadzi? odpowiedni? interpolacj?, parni?taj?c o tem, ?e funkcje: cosinus,
cotangens i cosecans s? funkcjami malej?ce mi.
Znaj?c logarytm funkcji trygonometrycznej, mo?nej bez interpolacji
wyszuka? odpowiadaj?cy k?t z dok?adno?ci? na l" albo przy pomocy in-
terpolacji z dok?adno?ci? na 0, l' wzgl?dnie na sekundy.
P r z y k?a d L Wyszuka? sem 2h 37m 35s •
log sem 2h .17m 32s - 9,05515 - 10
Poprawka dla 3s = 3 X 551
- 515
27 4
log sem 2h 37m 35s = 9,05542 - 10
P r Z y k?a d II. Wyszuka? log cos 64° 32,4'.
log cos 64° 32' 9,63345 - 10
Poprawka dla 0,4' = 4 X 345
- 319
10 10
log cos 64° 32,4' = 9,6;3335 - 10
P r z y k?a d III. Wyszuka? k?t IY., je?eli log sin (J. = 9,43612 - 10.
Najbli?sza mniejsza warto?? w tablicy jest 9,43591
i odpowiada kq towi 15° 50'
612 - 591
Poprawka =
635 _ 591
- 0,5'
czyli IY. = 15° 50,5'
XIII
Tablica 4.
Logarytmy sin2 1/2 kotów rozwartych.
Tablica ta s?u?y do wyszukiwania logarytmów funkcji sin2/h w wy-
padkach, kiedy t> 6h • Poniewa? zdarza si? to stosunkowo rzadko, przeto
warto?ci te podane s? w odst?pach 20s, a tern samem interpolacja staje
si? nieco uci??liwsza.
P r z y k?a d I. Wyszuka? »« sem 8h 43m 53s •
log sem 8h 43m 40s = 9,91 776 - 10
Popratoka = 13 X 805
- 776
20 19
log sem 811 43m 53s = 9.91 795 - 10
P r z y k?a d II. WJ'szuka? k?t t, je?eli log sem t = 9,84486 - 10.
Najbli?sza mniejsza toartosc w tablicy jest 9,84471
i odpowiada k?towi = 711 34m
Poprawka = (486 - 47 l) :
512
; 471 _ 7s
czyli t 7h 34m 7S
Tablica 5.
Poprawki wysoko?ci s?o?ca.
Tablica ta daje nam ogóln? poprawk?, któr? nale?y doda? do odmie-
rzonej sekstansem wysoko?ci dolnej lub górnej kraw?dzi s?o?ca nad widno-
kr?giem, aby otrzyma? wysoko?? astronomiczn?.
Tablica sk?ada si? z dwóch cz??ci, t. j. z tablicy g?ównej oraz z umie-
szczonej u do?u tabelki z dodatkow? poprawk? na zmian? promienia s?o?ca
w zale?no?ci od daty (miesi?ca).
Argumentem tablicy g?ównej jest wysoko?? odmierzona oraz wznie-
sienie oka w metrach. Warto?ci tablicowe s? sum? algebraiczn? ?redniego
obni?enia widnokr?gu, ?redniej refrakcji astronomicznej, paralaksy s?o?ca,
oraz ?redniej warto?ci prom ienia s?onecznego (16') dla kraw?dzi dolnej.
W tablicy dodatkowej odnajduje si? pod danym miesi?cem poprawk?
dodatkow? na zmian? pozornego promienia s?o?ca, przyczem górny wiersz
odnosi si? do obserwacyj dolnej kraw?dzi s?o?ca, a dolny wiersz do ob-
serwacyj kraw?dzi górnej.
Suma algebraiczna warto?ci wyszukanych w cz??ci g?ównej oraz
w tablicy dodatkowej jest w?a?ci-w? poprawk? ogóln?.
Poprawka, otrzymana z tej tablicy, mo?e si? czasami dosy? znacznie
ró?ni? od warto?ci rzeczywistej w zale?no?ci od warunków atmosferycznych,
a to z tego powodu, ?e uwzgl?dnione s? jedynie ?rednie warto?ci zarówno
obni?enia widnokr?gu jak i refrakcji astronomicznej. Chc?c otrzyma? do-
k?adn? poprawk? ogóln?, nale?y pos?ugiwa? si? tablicami 9, 9a, 10 i 10a
(zobacz poni?ej).
XIV
P r z y k?a d. Wlipcu odmierzono 0= 32° 43,5' przyczem wzniesienie
oka wynosi?o 7,5 m.
G?ówna popr. =+ 9,7'
Dodatkowa popr. = - 31,8'
Ogólna popr. = - 2?, l'
o = 32°43,5'
Ogólna popr.= - 22,1'
Wysoko?? astr. = 32° 21,4'
Tablica 6.
Poprawki wysoko?ci gwiazd i planet.
Tablica ta zawiera ogóln? poprawk? wysoko?ci gwiazd, odmierzonych
sekstansem nad widnokr?giem, oraz tabelk? dodatkow? u do?u, uwzgl?dnia-
j?c? ewentualn? paralaks? planet.
Argumentem do tablicy jest: WySOhO?? odmierzona oraz wzniesienie
oka w metrach. Warto?ci tablicowe s? sum? ?redniego obni?enia widno-
kr?gu oraz ?redniej refrakcji astronomicznej, warto?ci te s? zatem wszystkie
ujemne, czyli nale?y je od odmierzonej wysoko?ci odj??.
W dodatkowej tabelce u do?u wyszukuje si? poprawk? na paralaks?
planet, wchodz?c do tej tabelki poziom? paralaks? oraz przyhli?on? wyso-
ko?ci? odmierzon?. Powy?sza poprawka dodatkowa jest dodatnia, czyli
znaku przeciwnego ni? poprawka glówna, nale?y j? zatem numerycznie
odj?? od poprawki g?ównej, albo te? doda? do wysoko?ci po uwzgl?dnie-
niu poprawki g?ównej.
Chc?c otrzyma? dok?adniejsz? poprawk? ogóln?, nale?y podobnie jak
dla s?o?ca po s?ugiwa? si? tablicami 9, 9a, 10 i 10a.
P r z y k?a d. Odmierzo/lo wysoko?? planety 27° 32', przyczem pa-
ralaksa pozioma planety wynosi?a 0,4' a wzniesienie oka 6 m.
G?ówna poprawka = - 6,2' Wysoko?? odmierzona = 27° 32'
Dodatkowa poprawka = + 0,3' Ogólna poprawka = - 5,9'
Ogólna poprawka = - 5,9' Wysoko?? astronomiczna = 27° 26,1'
Tablica 7.
Poprawki wysoko?ci ksi??yca.
W tej tablicy zawarte s? poprawki ogólne, które nale?y uwzgl?dnia?
przy mierzeniu sekstansem wysoko?ci ksi??yca nad widnokr?giem, aby
otrzyma? wysoko?? astronomiczn?.
'
Lewa strona tablicy odnosi si? do pomiarów wysoko?ci dolnej kra-
w?dzi, prawa strona do pomiarów wysoko?ci górnej kraw?dzi ksi??yca;
. nadto u do?u znajduje si? poprawka dodatkowa na wzniesienie oka.
Argumentem do g?ównej tablicy jest: pozioma paralaksa ksi??yca oraz
wysoko?? odmierzona. Warto?? tablicowa jest sum? ?redniego obni?enia
widnokr?gu dla wzniesienia oka 10 m, ?redniej refrakcji astronomicznej,
paralaksy, oraz promienia ksi??yca (odpowiadaj?cego danej paralaksie).
Przy pomiarach dolnej kraw?dzi ksi??yca poprawki te s? zawsze do-
datnie, przy pomiarach za? górnej kraw?dzi s? one do wysoko?ci mniej
wi?cej 67° do 68° dodatnie, potem ujemne.
/'
xv
P r z y k?a d. Popratoic odmierzon? wysoko?? il = 43° 12,4', przy-
czem wzniesienie oka wynosi?o 12 m, a pozioma paralaksa ksi??yca 57,5'.
G?ówna poprawka = + 51,0' .il = 430 12,4'
Poprawka na wzniesienie oka - 0,5' Ogólna poprawka = + 50,5'
Ogólna poprawka = + 50,5' Wysoko?? astron. = 44° 2,9'
Tablica 8.
Poprawki wysoko?ci nad linjq brzegowq.
Je?eli wysoko?? zosta?a odmierzona nie nad widnokr?giem morskim,
lecz nad widoczn? linj? brzegow?, wówczas nale?y odmierzon? wysoko??
najpierw zredukowa? do widnokr?gu morskiego, odejmuj?c od odmierzonej
wysoko?ci warto?? podan? w tej tablicy. Argumentem do tej tablicy jest
wzniesienie oka oraz odleg?o?? obserwatora od linji brzegowej w kierunku
przeprowadzonej obserwacji.
Po odj?ciu tej poprawki uwzgl?dnia si? dopiero ogóln? poprawk?
przy pomocy tablicy 5, 6 lub 7.
Powy?sza tablica obliczona jest wed?ug wzoru:
l ,856 ; + 0,42 d - ?r. obni?enie widnokr?gu
przyczem w jest wzniesieniem oka w metrach, a d odleg?o?ci? linji brze-
gowej w milach morskich.
Tablica 9 i 9a.
?rednie obni?enie pozornego widnokr?gu oraz poprawki
na ró?nic? temperatury.
W tablicy 9 podane jest ?rednie obni?enie widnokr?gu w zale?no?ci
od wzniesienia oka. Warto?ci, podane w tej tablicy, odpowiadaj? jednako-
wej temperaturze wody morskiej i powietrza. Warto?ci tablicowe obliczone
s? wed?ug wzoru:
?rednie obni?enie widnokr?gu = 1,779 V wzmesienie oka w metrach
W tablicy 9a podana jest ró?nica pomi?dzy faktycznem obni?eniem
widnokr?gu a jej ?redni? warto?ci? w zale?no?ci od ró?nicy temperatury
wody i powietrza. Warto?? ta obliczona jest wed?ug wzoru:
poprawka = 0,33 (temp. wody w Co - temp. powietrza w CO)
Prawid?o znaków podane jest w tablicy.
Je?eli odmierzon? wysoko?? poprawiamy najpierw poprawk? ogóln?
wed?ug tablicy 5, 6 lub 7, a potem dopiero chcemy uwzgl?dni? poprawk?
na ró?nic? temperatury z tablicy 9a, wówczas nale?y uwzgl?dni? poprawk?
ze znakiem odwrotnym.
