KATARZYNA KOŁODZIEJCZYK, DOROTA KAWALKO W Y B R A N E W Ł A Ś C I W O Ś C I G L E B P O D L A S A M I G R Ą D O W Y M I N A T E R E N I E P A R K U K R A J O B R A Z O W E G O „ D O L I N A J E Z I E R Z Y C Y ” P R O P E R T IE S O F S O IL S I N G A L I O S Y L V A T I C I - C A R P I N E T U M F O R E S T O F T H E „ J E Z I E R Z Y C A R I V E R V A L L E Y ” L A N D S C A P E P A R K
Katedra Botaniki i Ekologii Roślin, Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska. Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
A bstract: The aim o f this work was the analysis o f selected physical and physical-chemical properties o f soils in the G alio Sylvatici-Carpinetum forest o f the ,,Jezierzyca River Valley" Landscape Park. Experimental sites were chosen with regard to the kind o f forest habitat {G alio Sylvatici-Carpinetum) and distance from a watering ditch. The soils include rusty soils and podzols with gleving in the parent rock horizon. The soils were developed from river alluvial sands and fluvial sands. The low content o f clay particles and considerable share o f pine in the forest negatively influenced the properties o f the analyzed soils.
S ło w a klu czow e: gleb y leśne, lasy grądow;e. w łaściw ości gleb. Park Krajobrazowy ..D olina Jezierzycy" K ey w o rd s: forest soils. G alio S ylvatici-C arpinetum forest, soil properties. ..Jezierzyca River Valley*' Landscape Park
W STĘP
W środkowoeuropejskich warunkach klimatycznych zależnie od siedliska występują różne typy lasów. Do jednego z takich typów należą lasy grądowe. Mianem grądów określa się w Polsce wielogatunkowe lasy liściaste siedlisk mezo- i eutroficznych świeżych lub lekko wilgotnych. Drzewostan tych lasów tw orzą gatunki, takie jak: dąb szypułkowy, grab zwyczajny i lipadrobnolistna [Bobrowicz 2006; Matuszkiewicz 2007]. Grądy obejmują szerokie spektrum gleb, od gleb rdzawych, przez gleby płowe, brunatne, czarne ziemie leśne, aż po gleby opadowo-glejowe.
Ze względu na specyficzne warunki siedliskowe oraz olbrzymiąróżnorodność gatunków roślin i zwierząt, grądy zostały określone na podstawie Dyrektywy Siedliskowej z dnia 21 maja 1992 r. jako jedno z siedlisk przyrodniczych ważnych dla Wspólnoty, których ochrona wymaga wyznaczenia Specjalnych Obszarów Ochrony (OSO) wchodzących w skład sieci Natura 2000 [DYREKTYWA 92/43/EEC; Grzybowski 2008]. Park Krajobrazowy „Dolina Jezierzycy” położony jest w widłach rzeki Odry i jej prawobrzeżnego dopływu
Wybrane właściwości gleb pod lasami grądowymi.. 53
Jezierzycy. Obejmuje teren o bogatej sieci hydrologicznej, porozcinany licznymi ciekami naturalnymi i rowami melioracyjnymi z systemem teras zalewowych i nadzalewowych, z licznymi starorzeczami i mokradłami [Rąkowski 2002]. Dolina rzeki Jezierzycy stanowi oś Dębniańskich Mokradeł objętych programem Natura 2000. Przedstawione w pracy w yniki są fragm entem szerszych badań dotyczących sk ład u i w łaściw ości gleb w ytw orzonych z ró żnych skał m acierzystych pod lasam i grądow ym i o b szaró w chronionych na Dolnym Śląsku.
Celem pracy było określenie wybranych właściwości fizycznych i fizykochemicznych gleb pod lasami grądowymi na terenie Parku Krajobrazowego „Dolina Jezierzycy*’.
M ATERIA Ł I M E T O D Y B A D A Ń
Badaniami objęto gleby wytworzone z utworów fluwioglacjalnych i akumulacji rzecznej lasu mieszanego świeżego (LMśw) i lasu mieszanego wilgotnego (LMw). Próbki zostały pobrane z 4 odkrywek glebowych wykonanych w południowo-zachodniej części Parku Krajobrazowego „Dolina Jezierzycy” gmina Wołów, obręb Dębno. Przy wyborze miejsca profili glebowych kierowano się rodzajem zbiorow iska roślinnego (grąd środkow o europejski) oraz zbliżoną odległością od rowu melioracyjnego (ok. 60 m). Ze wszystkich w ydzielonych poziom ów genetycznych pobrano próbki glebow e o naruszonej i nienaruszonej strukturze, w których oznaczono: skład granulom etryczny m etod ą areom etryczno-sitowąBouyoucosa-Casagrande'a w modyfikacji Prószyńskiego, gęstość w ła śc iw ą - m etodą piknometryczną, gęstość objętościową w cylinderkach Kopecky'ego, porowatość ogólną obliczono na podstawie wyników gęstości właściwej i objętościowej, na podstawie przebiegu krzywych pF (zmiany wilgotności gleb przy wzrastającej sile ssącej) ustalono ilość makro-, mezo- i mikroporów, zawartość węgla organicznego w poziomach mineralnych m etodą Tiurina, w poziomach organicznych przez wyżarzanie, zawartość azotu ogólnego m etodą Kjeldahla, pH gleb w wodzie destylowanej i 1 M KC1 - potencjometrycznie, kwasowość wymienną m etodą Sokołowa oraz zawartość wymien nych kationów zasadowych m etodą Pallmana w 1 mol CH,COONFI4- dm“3 o pH 7. W uzyskanym wyciągu Mg2+ oznaczono m etodąASA wykorzystując aparat PU 9100X firmy Philips, Ca2", Na+, K+ na fotometrze płomieniowym firmy Carl Zeiss Jena.
Na podstawie kwasowości wymiennej i zawartości wymiennych kationów została obliczona pojemność sorpcyjna (Tw) i stopień wysycenia kompleksu sorpcyjnego zasadami (V).
WYNIKI I DYSKUSJA
Badane gleby charakteryzują się mało zróżnicowanym składem granulometrycznym, wytworzone s ą z piasków luźnych, a jedynie pojedyncze poziomy m ająuziam ienie piasku słabogliniastego (tab. 1). S ąto gleby rdzawe (profile nr 1 i nr 3) oraz bielicowe (profile nr 2 i nr 4) zaliczane do działu gleb autogenicznych i rzędu bielicoziemnych. Profil nr 1 przedstawia glebę rdzaw ą właściw ą wytw orzoną z piasku słabogliniastego na piasku luźnym, natomiast profil nr 3 to gleba rdzawa właściwa wytworzona z piasku luźnego całkowita. Profile glebowe nr 2 i nr 4 reprezentują gleby bielicowe właściwe o składzie granulometrycznym piasków luźnych. W szystkie analizowane gleby w ykazują cechy oglejenia w poziomie skały macierzystej. Poziom wody gruntowej w siedlisku LMśw (profile 1 i 3) wynosił 90 cm p.p.t., natomiast w LMw (profile 2 i 4) woda gruntowa zalegała na 70 cm p.p.t.
profilu Profile N o TSL* genet. G enetic horizon Depth [cm] w g PTG [1 9 8 9 ] 'Texture group a cc. to PTG [1 9 8 9 ] w łaściw a S p ecific density o b jęto ścio w a rzeczyw ista Bulk density całkow ita Total porosity Differential porosity [% v /v | Pory - Pores
o średn. - w'ith dia. [/nn] poziom u o f horizon pobrania o f sampling [g -cirf3] [ g e m 3] [% v/v] M akropory M acropores > 3 0 M ezopory M eso p o r es 3 0 - 0 ,2 Mikro pory M icropores < 0 ,2 1 A 0 -2 9 5 -1 5 p s** 2 ,5 5 1,09 5 7 ,3 2 6 ,4 2 5 ,2 5 ,7 LMŚ B v 2 9 - 4 0 3 1 -3 7 Pl 2 .5 9 1 ,27 5 1 ,0 3 2 ,8 11,4 6 ,8 Bv/C 4 0 - 5 2 4 0 -4 5 Pl 2,61 no no 110 no no C gg > 5 2 5 2 -6 2 pl 2 .6 8 1,56 4 1 .8 3 0 ,5 4,5 6 ,9 2 A 0 -1 3 5 -1 0 ps 2 ,5 2 1,06 5 7 ,9 17,0 3 0 ,8 10,1 LM w Ees 1 3 -1 8 1 3 -1 8 pl 2 ,5 7 1,41 45,1 2 9 ,2 10,6 5,3 Bh 1 8 -2 8 1 8 -2 3 pl 2 ,6 2 1,16 5 5 .7 3 1 ,3 15,6 8,8 Bfe 2 8 - 3 6 2 5 -3 0 pl 2 ,6 4 no no no no no C gg > 3 6 4 0 -4 5 pl 2 ,6 5 1,54 4 1 ,9 3 2 ,0 6,2 3 ,7 3 A 0 -1 5 0 -1 5 pl 2 ,5 6 0 ,9 4 6 3 ,3 16,0 3 5 ,4 11,9 LMŚ Bv 1 5 -2 3 15-2 3 pl 2,61 1,38 47,1 3 5 ,6 9 ,4 2,1 Bv/C 2 3 -6 8 3 5 -4 5 pl 2 ,6 4 no no no 110 no C gg > 6 8 7 0 -8 0 pl 2 ,6 3 1,51 4 2 ,6 2 8 ,8 9.1 4 ,7 4 A /E es 0 -2 0 1 0 -2 0 pl 2 ,5 8 1,21 53,1 29,1 18,6 5 ,4 LM w Ees 2 0 -3 2 2 5 -3 0 ps 2 ,6 3 1,45 4 4 ,9 3 2 ,5 8,8 3 ,6 Bhfe 3 2 -4 6 3 5 -4 0 pl 2 ,6 2 1,34 4 8 ,9 3 0 ,5 11,7 7 ,2 C gg > 4 6 5 0 -6 0 pl 2 .6 2 1,53 4 1 .6 2 9 ,0 8 ,4 4 .2
* T S L — typ siedliskowy' lasu; type o f forest habitat: LMśw' - las mieszany św ieży, fresh mixed forest, LMw - las m ieszany wilgotny, humid mixed forest; * * p s piasek słabo gliniasty, sand; pi piasek luźny, sand
K K oł od zi e jc zyk , D . K a w a lk o
Wybrane właściwości gleb pod lasami grądowymi. 55
Gęstość właściwa badanych gleb waha się w przedziale od 2,52 g-cirf3 (poziom A, profil nr 2) do 2,68 g*cm“° (poziom Cgg, profil nr 1) (tab. 1). Wartości gęstości właściwej analizow anych gleb znajdują się, więc w przedziale charakterystycznym dla gleb m ineralnych [Dzieżyc 1988]. M ożna zaobserw ow ać w yraźną tendencję w zrostow ą wartości gęstości właściwej w głąb profili, co jest szczególnie widoczne w profilu nr 1 i nr 2 (tab. 1). Jest to efekt spadku zawartości materii organicznej w poziomach głębszych w stosunku do poziomów próchnicznych. Analiza gęstości objętościowej w badanych glebach wykazała wahania w granicach od 0,94 g-cirf3 (poziom A, profil nr 3) do 1,56 g-cm-3 (poziom Cgg, profil nr 1). Najniższe wartości gęstości objętościowej m ożna zauważyć w poziomach akumulacyjnych poszczególnych profili, gdzie przyjm ują one wartości od 0,94 g-cm-3 do 1,21 g-cm '3. W profilach nr 1 i nr 3 stwierdzono zwiększenie wartości gęstości objętościow ej wraz ze wzrostem głębokości (tab. 1). W glebach bielicowych (profile nr 2 i nr 4) poziomy wierzchnie m ająnajniższągęstość objętościow ą której wartość rośnie w poziom ach wym ywania, a następnie m aleje w poziom ach w zbogacania, co je s t zw iązane z nagrom adzeniem zw iązków próchnicznych. We wszystkich analizowanych glebach parametr ten przyjmuje najwyższą wartość w poziomie skały macierzystej.
W badanych glebach wartości porowatości całkowitej m ieszczą się w przedziale od 41,6% (poziom Cgg, profil nr 4) do 63,3% (poziom A, profil nr 3) (tab. 1). Najwyższe wartości porowatości w ystępują w pow ierzchniow ych poziom ach badanych profili glebowych, co można było zauważyć analizując wyniki gęstości objętościowej. Wynika to z większej zaw artości substancji organicznej w płycej zalegających poziom ach genetycznych, a także obecności fauny glebow ej oraz korzeni roślin. W glebach bielicow ych (profil nr 2 i nr 4) w zrost porow atości obserw uje się w poziom ach wzbogacania, gdzie ilość próchnicy jest większa w stosunku do wyżej zalegających poziomów wymywania. Obliczenia porowatości różnicowej w analizowanych glebach wykazały, iż najmniejszą ilość stanowią mikropory, których udział waha się w granicach od 2,1 % (poziom Bv w profilu nr 3) do 11,9% (poziom A w profilu nr 3). Warto zauważyć, iż skrajne wartości występują w jednym profilu glebowym. W profilu nr 1 ilość mikroporów wzrasta wraz z głębokością czego nie obserwuje się w pozostałych profilach (tab. 1). Drugie miejsce, pod względem udziału w porowatości różnicowej zajm ują mezopory wypełnione w odą dostępną dla roślin, których udział kształtuje się na poziomie od 4,5% (poziom Cgg w profilu nr 1) do 35,4% (poziom A w profilu nr 3) (tab. 1). W przypadku mezoporów w profilu nr 1 i nr 3 następuje spadek ich zawartości wraz z głębokością. Największy udział w porowatości całkowitej stanow ią makropory, których zawartość mieści się w przedziale od 16% (poziom A w profilu nr 3) do 35,6% (poziom Bv w profilu nr 3). Wartości skrajne występują w tym samym profilu glebowym. W profilu nr 2 widoczny jest wzrost makroporów wraz ze zw iększającą się głębokością
Obecność próchnicy jest podstawową cechą pozwalającą odróżnić gleby, od utworów nieglebowych, a dopływ i akumulacja glebowej materii organicznej jest ważnym czynnikiem tworzenia się gleb oraz różnicowania się ich morfologii i właściwości [Bednarek i in. 2004]. W analizowanych glebach najwyższa zawartość węgla występuje w poziomach organicznych. Wartość ta mieści się w granicach od 21,89% w profilu nr 1 do 49,83% w profilu nr 4 (tab. 2).
Ilość węgla organicznego w poziomach akumulacyjnych zawiera się w przedziale od 2,31% w profilu nr 4 do 4,85% w profilu nr 1 (tab. 2). Parametr ten maleje wraz ze wzrostem głębokości, po czym wartość jego ponownie wzrasta w poziomach wzbogacania (profil nr 2 i nr 4). W przypadku profilu nr 2 zawartość węgla organicznego w poziomie
TABELA 2. W łaściw ości chemiczne badanych gleb TABLE 2. Chemical properties o f the analysed soils Nr profilu Profile N o Poziom genet. Genetic horizon G łębok ość Depth [cm] C org O rgC Próchnica Humus N ogólny Total N CM poziomu o f horizon pobrania o f sampling [%] 1 0 2 -0 2 -0 21,89 37,74* 1,18 19 A 0 -2 9 5 -1 5 4,85 8,36* 0,18 27 Bv 2 9 -4 0 3 1 -3 7 1,29 2 22 0,08 16 Bv/C 4 0 -5 2 4 0 -4 5 0.79 1 3 6 0,10 8 Cgg > 5 2 5 2 -6 2 0,37 0,64 no -2 0 3 -0 3 -0 25.69 44,29* 1,32 19 A 0 -1 3 5 -1 0 2,35 4,05* 0,18 13 Ees 1 3 -1 8 13-18 0,99 1,70* 0,13 8 Bh 1 8 -2 8 18-23 2,67 4,60 0,20 9 Bfe 2 8 -3 6 2 5 -3 0 0,34 0,58 no -Cgg > 3 6 4 0 -4 5 no no no ;no 3 0 3 -0 3 -0 34,62 59,68* 1,57 22 A 0 -1 5 0 -1 5 3,28 5,66* 0,21 16 B v 1 5 -2 3 15-23 1,19 2,05 0,09 13 Bv/C 2 3 -6 8 3 5 -4 5 0,64 1,10 0,08 8 Cgg > 6 8 7 0 -8 0 no no no no j 4 0 4 -0 4 -0 49,83 85,91* 1,85 27 A /E es 0 -2 0 1 0 -2 0 2,31 3,98* 0,27 9 Ees 2 0 -3 2 2 5 -3 0 0,34 0,58 no -Bhie 3 2 -4 6 3 5 -4 0 0,37 0,64 no -C gg > 4 6 5 0 -6 0 no no no no |
* oznaczono przez wyżarzanie w temp. 550°C ; determinated by annealing at temperature 550°C
Bh wynosi 2,67% i jest wyższa niż w poziomie A. Gleby wytworzone z piasków są uboższe w materię organicznąniż gleby bogate we frakcję ilastą lub minerały amorficzne, co jest związane przede wszystkim z m niejszą retencją wody, w iększą aeracją tych gleb oraz szybszym rozkładem substancji organicznej niż w glebach cięższych [Gonet, Markiewicz 2007]. Analizowane gleby, chociaż są wytworzone z piasków, nie należą do bardzo ubogich w materię organiczną gdyż są stale zasilane od wód gruntowych, co warunkuje bogatsze zespoły roślinne produkujące biomasę.
Uzyskane wyniki potw ierdzają iż zawartość azotu w poszczególnych poziomach ściśle wiąże się z zawartością w nich węgla organicznego. W badanych glebach leśnych stosunek C:N kształtuje się od 8 w poziomach głębiej zalegających do 27 w poziomie A profilu nr 1 i w poziomie O profilu nr 4. W większości tych gleb stosunek ten jest najwyższy w poziom ach organicznych, co świadczy o przew adze procesu akum ulacji substancji organicznej nad jej rozkładem w tych poziomach [Walendziak 1994; Drozd i in. 1993; Kawałko 2006]. Wyjątek stanowi profil nr 1. Niższy stosunek C:N w tym przypadku może wynikać z obecności w składzie próchnicy związków zawierających azot, w których C:N jest nieco mniejszy niż w kwasach huminowych. Niższy stosunek węgla do azotu w głębszych poziomach może być skutkiem wiązania amoniaku z powietrza przez skałę macierzystą we wczesnym okresie powstawania gleby [Kononowa 1968].
TABELA 3. W łaściw ości sorpcyjne gleb - TABLE 3. Sorption properties o f the soils
N r profilu Profile N o
P oziom G łę b o k o ść - D epth [cm] pH Mw* C a2' M g2+ K.H N a ł S - BC Tw - CEC V - BS genet. G en etic horizon poziom u o f horizon pobrania o f sam pling h2o KC1 [cm ol(+)*kg '] [%] 1 A 0 - 2 9 5 -1 5 4,8 4,0 7,60 1,80 0,31 0,12 0,13 2 ,3 6 9,96 2 3 ,6 9 B v 2 9 - 4 0 3 1 - 3 7 5,5 4,7 3,60 2 ,6 0 0 ,3 2 0 ,0 7 0 ,2 2 3,21 6,81 4 7 ,1 4 B v/C 4 0 - 5 2 4 0 - 4 5 5,8 5,2 3,75 3,00 0 ,3 9 0 ,07 0 ,1 9 3,65 7,40 4 9 ,3 2 C g g > 5 2 5 2 - 6 2 6,3 5,7 3,91 1,68 0,29 0 ,07 0 ,1 7 2,21 6,12 36,11 2 A 0 - 1 3 5 - 1 0 4 ,4 3,8 14,16 1,52 0,33 0 ,08 0,1 6 2 ,0 9 16,25 12,86 E es 1 3 -1 8 1 3 -1 8 4 ,4 3,8 11,96 1,36 0 ,3 0 0 ,0 6 0 ,1 2 1,84 13,80 13,33 Bh 1 8 -2 8 1 8 -2 3 4 ,7 4,1 13,31 3,36 0 ,4 6 0 ,08 0,2 2 4 ,1 2 17,43 2 3 ,6 4 Bfe 2 8 - 3 6 2 5 - 3 0 5,6 4,9 12,92 2,16 0,33 0 ,0 7 0,1 6 2 ,7 2 15,64 17,39 C g g > 3 6 4 0 - 4 5 6,0 5,5 9,03 1,52 0,28 0 ,1 0 0 ,1 9 2*09 11,12 18,79 3 A 0 - 1 5 0 -1 5 3,8 3,4 4,17 1,44 0 ,36 0 ,0 9 0,13 2,0 2 6,19 32,63 B v 1 5 -2 3 1 5 -2 3 4 ,6 4,0 2,35 0,60 0,18 0,05 0,11 0 ,9 4 3,29 2 8 ,5 7 B v/C 2 3 - 6 8 3 5 - 4 5 4 ,9 4,1 2,01 0,98 0 ,19 0 ,0 6 0 ,1 2 1,35 3,36 40 ,1 8 C g g > 6 8 7 0 - 8 0 5,6 5,0 1,93 1,52 0 ,2 6 0,05 0,13 1,96 3,89 5 0 ,3 9 4 A /E e s 0 - 2 0 1 0 -2 0 3,5 3,0 5,34 0 ,8 4 0,21 0 ,06 0,11 1,22 6,56 18,60 E es 2 0 - 3 2 2 5 - 3 0 4,5 3,7 4,88 0,76 0,19 0 ,04 0 ,1 0 U09 5,97 18,26 Bhfe 3 2 - 4 6 3 5 - 4 0 5,3 4 ,6 9,82 1,74 0,35 0 ,06 0 ,1 7 2,3 2 12,14 19,11 C g g > 4 6 5 0 - 6 0 5,7 5,1 7,15 1,44 0 ,2 7 0 ,0 7 0,13 1,91 9,06 2 1 ,0 8
* H w - k w a s o w o ś ć w ym ienna - exch ange acidity
W yb ra ne w łaściwo ści gle b po d la sa m i g rą d o w y m i...
W badanych glebach pH w KC1 przyjmuje wartości od 3,0 (poziom A/Ees, profil nr 4) do 5,7 (poziom Cgg, profil nr 1) (tab. 3). Są to gleby silnie kwaśne, kwaśne, jak i lekko kwaśne, charakterystyczne dla terenów leśnych. Silnie kwaśny odczyn gleb spowodowany je st obecnością drzew ostanów sosnow ych w om awianych siedliskach [Czubaszek, Banaszuk 2004; Kawałko, Kaszubkiewicz 2008], z których powstają kwaśne produkty rozkładu i humifikacji szczątków gromadzące się w poziomie A. Przenikają one wraz z opadami w głąb gleby, gdzie istnieje niedostateczna ilość substancji zobojętniających [Pokojska 1986].
W szystkie analizowane gleby charakteryzują się niekorzystnymi właściwościami sorpcyjnymi. Suma kationów zasadowych w poziomach próchnicznych analizowanych gleb zawiera się w przedziale od 1,22 cmol (+)-kg_l (poziom A/Ees, profil nr 4) do 2,36 cmol (+)-kg“1 (poziom A 1, profil nr 1). W poziomach mineralnych S mieści się w granicach od 0,94 cmol (+)-kg-1 gleby (poziom Bv, profil nr 3) do 4,12 cm ol(+)-kg_1 gleby (poziom Bh, profil nr 2). Najwyższąkationowąpojem nościąsorpcyjnącharakteryzująsię przeważnie poziomy akumulacyjne, gdzie Tw waha się w granicach od 6,19 cmol (+)*kg_1 w profilu nr 3 do 16,25 cmol (+)-kg_1 w profilu nr 2 (tab. 3). Znaczna kwasowość wymienna i niskie zawartości kationów zasadowych pow odują że stopień wysycenia kompleksu sorpcyjnego kationami zasadowymi (V) analizowanych gleb jest niski i do głębokości 30 cm nie przekracza 30% (tab. 3). W badanych glebach bielicowych V nie przekracza 24%, a w glebach rdzawych nie jest wyższy od 51%, co znajduje potwierdzenie w literaturze [Kabała 2005; Kuźnicki i in. 1979]. Całkowita pojemność sorpcyjna gleb wzrasta wraz ze zmniejszaniem się średnicy cząstek [Okołowicz 1996]. W analizowanych glebach dominacja frakcji piasku i znaczny udział sosny w drzewostanie lasu mieszanego świeżego i wilgotnego zdecydowały o słabych właściwościach sorpcyjnych tych gleb.
W N IO SK I
1. Badane na terenie Parku Krajobrazowego „Dolina Jezierzycy” gleby zaliczono do dzia łu gleb autogenicznych, rzędu bielicoziemnych. Są to gleby rdzawe i bielicowe wyka zujące oglejenie w poziomie skały macierzystej.
2. Uziamienie piasków luźnych, a jedynie w pojedynczych poziomach piasku słaboglinia- stego, warunkuje m ałą retencję w odną badanych gleb.
3. Niska zawartość części spławianych i znaczny udział sosny w drzewostanie lasu mie szanego świeżego i wilgotnego zdecydowały o niekorzystnych właściwościach fizy- ko-chemicznych tych gleb.
LITERATURA
B E D N A R E K R „ D Z IA D O W IE C I-I., P O K O JS K A U ., P R U S IN K IE W IC Z Z. 2 0 0 4 : B a d a n ia e k o lo g ic z n o - g le b o z n a w c z e . PW N , W arszawa: 3 0 - 3 5 .
B O B R O W IC Z G. 20 0 6 : Tajniki n a szy ch lasów . W yd. D o ln o ślą sk ie , W rocław: 2 4 - 2 5 .
C Z U B A SZ E K R., B A N A S Z U K H. 2 0 0 4 : W ybrane w ła ściw o śc i gleb rdzaw ych na w ydm ach śród torfow ych w b agien n ych d olin ach B ieb rzy i N arw i. Rocz. G leb o zn . 55 , 1: 8 7 -9 8 .
D R O Z D J., L IC Z N A R S .E ., L IC Z N A R M . 1 993: F orm y p r ó c h n ic y w p io n o w y c h str efa ch k lim a ty c z n o -g le b o w y c h K arkonoszy. Zesz. P ro b l. P o st. N auk R oln. 411: 1 4 9 - 156.
D Y R E K T Y W A 9 2 /4 3 /E E C W sp raw ie och rony sied lisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. (D z. Urz. WE L 2 0 6 /7 z 21 maja 1992 r.).
D Z IE Ż Y C J. 1988: R o ln ictw o w w arunkach n aw adn iania. PW N , W arszawa: 4 4 - 5 0 .
Wybrane właściwości gleb pod lasami grądowymi.. 59
G O N E T S., M ARK IEW ICZ M. 2007: R ola materii organicznej w środow isku. P olskie T ow arzystw o Substancji H u m u so w y c h , Toruń: 3 1 - 3 6 .
K A B A Ł A C. 2 005: G eneza, w ła ściw o śc i i w y stęp o w a n ie gleb b ielico w y ch w zróżn icow an ych w arunkach g eo - e k o lo g ic z n y c h D o ln eg o Ś ląska. Z esz. Nauk. AR w e W ro cła w iu nr 5 1 9 . R o zp r a w y 433: 5 8 - 6 5 .
K AW ALK O D. 2 0 0 6 : C o m p o sitio n and properties o f so ils dev elo p ed from different parent rocks in the area o f Ś lę ż a ń sk i L andscape Park. Part III. C onten t o f org a n ic carbon and total nitrogen. Z esz. N auk U P w e
W ro cła w iu , R o ln ic tw o LXXXIX. 5 4 6 1 0 9 -1 1 4 .
K AW A LK O D ., K A SZ U B K IE W IC Z J. 2 0 0 8 : W ła ściw o śc i g leb w ybranych sied lisk leśn y ch na terenie Parku K rajob razow ego D o lin a Jezierzycy. R ocz. G le b o zn . 5 9 , 3/4: 115 - 1 2 1 .
K O N O N O W A M. 1968: Su bstan cje organiczn e gleb. PW R iL, W arszawa: 1 7 0 -1 7 8 .
K U Ź N IC K I F. i in. 1979: Podstaw y g leb ozn aw stw a z elem entam i kartografii i ochrony gleb. PW N , Warszawa: 2 6 2 - 2 7 0 .
M A T U SZ K IE W IC Z J. M. 2 0 0 7 : Z e s p o ły leśn e P o lsk i. P W N , W arszawa: 1 7 0 -1 9 1 .
O K O Ł O W IC Z M. 1996: W ła ś c iw o ś c i s o rp cy jn e g le b fra k cji g r a n u lo m etry c z n y c h w y b ra n y ch g leb . R o cz.
G le b o zn . 4 7 , 1/2: 3 3 - 4 6 .
PO K O JSK A U. 1986: R ola p róch n icy w kształtow an iu od czy n u , w ła ś c iw o ś c i b u forow ych i p o jem n o ści jo n o w y m ien n ej g leb leśn y ch . R ocz. G le b o zn . 3 7 , 2 -3 : 2 4 9 - 2 6 3 .
PO LSK IE T O W R A Z Y S T W O G L E B O Z N A W C Z E . 2 0 0 9 : K la sy fik a cja uzia rn ien ia i u tw o ró w m in eraln ych - PTG 2 0 0 8 . R ocz. G le b o zn . 6 0 , 2: 5 - 1 6 .
R A K O W SK I G. i in. 2 0 0 2 : Parki K rajobrazowe w P olsce. IOŚ, W arszawa: 1 -1 9 6 .
W A L E N D Z IA K R.J. 1994: C h a ra k tery sty k a d eg ra d a cji g le b le śn y ch w S u d e ta c h Z a c h o d n ic h i próby ich rew italizacji. P ra c e IBL. s e r ia B. 2 1/1: 3 7 - 5 8 .
Mgr int. Katarzyna Kołodziejczyk
Katedra Botaniki i Ekologii Roślin Uniwersytet Przyrodniczy> ul. PI. Grunwaldzki 24a, 50-363 Wrocław
