Mateusz Łastowiecki
Interwencyjne badania
archeologiczne na terenie
Lednickiego Parku Krajobrazowego
Studia Lednickie 5, 353-359
Poznań — Lednica 1998
IN T E R W E N C Y JN E B A D A N IA A R C H E O L O G IC Z N E N A T E R E N IE L E D N IC K IE G O PA R K U K R A JO B R A Z O W E G O
W roku 1996 i 1997 na terenie L.P.K . prow adzone były prace ziem ne (kopanie row ów pod instalacje g azo w e i w odociągow e, b u d o w a „B ram y III T y siąclecia” ) obej m ujące m .in. obszary, na k tórych podczas bad ań A Z P zlokalizow ano stanow iska ar cheologiczne. P racow nicy działu archeologicznego M P P prow adzili nad zó r a rch eo logiczny nad niektórym i z tych prac w następujących m iejscow ościach: D ziekanow ice, Im iołki, Rybitw y.
R ybitw y gm . Ł ubow o
Jesienią 1996 r. prow adzono prace ziem ne pod in stalację g azo w ą w e w si R ybitw y. W ykop długości 1500 m w ykonano po w schodniej stronie drogi do S krzetuszew a (od skrzyżow ania dróg L atalice — S krzetuszew o do „n ow ego” dw oru w R ybitw ach). W y kop m iał szerokość 20 - 30 cm , a w yrzucona ziem ia była bardzo rozdrobniona. Prace polegały na narysow aniu obiektów w id o czn y ch na profilu w ykopu i zebraniu skorup z w yrzuconej ziem i. W w ykopie zarejestrow ano 14 obiektów archeologicznych (ryc. 1). Jak o ob iek t ok reślan o ślady w arstw y kulturow ej (czarna ziem ia, spalenizna, kam ienie) w idocznej poniżej 4 0 cm w arstw y ornej. O biekty num erow ano od p ó łn o cn eg o skraju wykopu.
O biekt 1 (R ybitw y st.8)
O kreślono tak 5 m o d cin ek czarnej ziem i i dużych kam ieni o m iąższości 20 cm . M ateriału zabytkow ego brak. S ą to p rzy p u szczaln ie resztki n o w ożytnego funda m entu.
O biekt 2
Jest to 1 m szerokości stopa fundam entu w ykonanego z 1 poziom u d użych kam ieni, bez zapraw y, w k opana ok. 40 cm w calec. N ad fundam entem i po je g o płn. stronie zaleg ała czarn a ziem ia. M ateriału zabytkow ego brak. F undam ent budynku n o w o żytnego (?).
O biekt 3
— to 2 m szerokości p iw niczka o ścianach zbudow anych ze średnich kam ieni łączonych biało — sz arą zapraw ą. Piw niczka w k opana była 70 cm w calec. Z a bytków brak. O kres now ożytny (?).
O biekt 4 (R ybitw y st. 11 )
— na długości 16 m w idoczna była w profilu w arstw a czarnej ziem i z kam ieniam i o m iąższości 20 cm . Z abytków brak. O kres now ożytny (?).
354 KRONIKA
R yc. 1. R y b itw y gm . Ł u bo w o . Plan sy tu acy jn y obiektów . A bb. 1. R ybitw y. G em . Ł ubow o. O bjek tlag eplan
O biekt 5
— je s t to w arstw a spalenizny i p rzepalonych kam ieni o m iąższości 20 cm w idoczna na długości 7 m. W ziem i znaleziono 2 skorupy w czesnośredniow ieczne. O biekt 6
10 m na płd. od obiektu 5 w idoczna była 10 cm w arstw a spalenizny w ystępująca na długości 3 m. Znaleziono tu 1 skorupę wczesnośredniow ieczną. Resztki dom ostw a (?).
O biekt 7
— oddalony byt o 20 m od o biektu 6. N a odcinku 10 m zaobserw ow ano w arstw ę spalenizny i kam ieni o m iąższości 20 cm . W w yrzuconej ziem i znaleziono 10 ułam ków naczyń w czesnośredniow iecznych, całk o w icie obtaczanych. D om ostw o — póiziem ianka.
O biekt 8
— 4 m na płd. od o biektu 7 w ystępow ała 2 m szerokości w arstw a spalenizny o m iąższości 20 cm . Jedna skorupa w czesnośredniow ieczna. P alen isk o (?). O biekt 9 (R ybitw y st. 12)
— oddalony by ł o 25 m od o biektu 8. B yła to 20 cm w arstw a spalenizny i kam ieni zao b serw o w an a na długości 5 m. N a tej szerokości znaleziono 16 skorup w cze s n o średniow iecznych, całk o w icie obtaczanych. D om ostw o — p ó iziem ian k a (?). O biekt 10 (R ybitw y st. 12)
— zlo k alizo w an o w odległości 30 m od obiektu 9. B yła to w arstw a spalenizny m iąższości 1 0 - 2 0 cm , w idoczna na długości 8 m. M ateriału zabytkow ego brak. O biekt 11 (R ybitw y st. 12)
12 m na pld. od obiektu 10 na długości 25 m w ystępow ała w arstw a czarnej ziem i z w ęglam i drzew nym i i dużym i kam ieniam i. M iąższość w ynosi 60 cm . W w y rzu conej ziem i zn alezio n o ułam ki naczyń w czesnośredniow iecznych i now ożytnych. O biekt 12 (R ybitw y st. 12)
— 2 m szerokości palenisko (?) zbudow ane z czarnej ziem i i p rzepalonych kam ieni o m iąższości 20 cm , oddalone było o 20 m od obiektu 11. M ateriału zabytkow ego brak.
O biekt 13 (R ybitw y st. 12)
— to 5 m o d cin ek czarnej ziem i z w ęglam i drzew nym i i k am ieniam i m iąższości 20 cm , odd alo n y je s t od obiek tu 12 o 10 m. M ateriału zabytkow ego brak. O biekt 14 (R ybitw y st. 12)
O k reślono ta k 4 0 m od cin ek b iegnący w zdłuż obecnej drogi do je z io ra (od skrzy żow ania S k rzetu szew o — L atalice) ciem nej ziem i z k am ieniam i, spalenizną, u łam kam i c eg ieł o m iąższości 1,2 m. Z n alezio n o tu m .in. n ó ż żelazny, ułam ki n aczyń średniow iecznych i now ożytnych. S ą to p rzypuszczalnie pozo stało ści za budow y fo lw arc zn ej, istniejącej na tym terenie do k o ń ca X IX w.
Im iołk i, gm . K iszk ow o
N a „polu o b o zo w y m ” D u szp asterstw a A kadem ickiego w Im iołkach zbudow ano „B ram ę III T y siąclecia” , składającą się z nasypu ziem nego o w ym iarach 80 x 4 0 m i w znoszącej się n ad nim konstrukcji m etalow ej na słupach. B ram a p o w sta ła częściow o na o bszarze stanow iska archeologicznego o znaczonego na arkuszu A Z P ja k o Im iołki st.20. W zw iązk u z tą in w esty cją in w esto r zw rócił się do D yrektora M P P na Lednicy z prośbą o p rzep ro w ad zen ie ro zpoznania archeologicznego terenu.
D nia 10.03.1997 r. pracow nicy działu archeologicznego M P P na L ednicy, m gr J. G órecki i m gr M . Ł astow iecki, przy pom ocy studentów z D u szp asterstw a A k a d em ickiego p rzep ro w ad zili ro zpoznanie archeologiczne obszaru pod nasyp ziem ny. Z ałożono 2 w ykopy sondażow e szerokości 4 0 cm , długości 80 m. W obu w ykopach
356 KRONIKA
nie stw ierdzono w ystępow ania w arstw y kulturow ej. Pod 3 0 - 4 0 cm w arstw ą orną w ystępow ała glina bez śladów działalności człow ieka
N a pow ierzchni w spom nianego pola w ystępują pojedyncze ułam ki n aczyń z okresu neolitu, w czesnego średniow iecza i średniow iecza. Z obszaru ok. 1 ha zebrano 11 skorup neolitycznych, 6 w czesnośredniow iecznych (XI - XII w.) i 4 średniow ieczne.
Podczas prac niw elacyjnych (ściągania w arstw y ornej potrzebnej na nasyp ziem ny) odsłonięto plam y spalenizny, które okazały się obiektam i archeologicznym i. O biekty 1 - 5
O biekty 1 - 5 zlokalizow ano 50 m na w schód i 5 m na płd. od w schodniego przęsła „B ram y” (ryc. 2). Były to plam y spalenizny z kam ieniam i o średnicy 1 , 5 - 2 m. P odczas eksploracji okazało się, że je s t to p rzypuszczalnie 1 ob iek t o w ym iarach 5 x 6 m , nieznacznie ( 1 0 - 15 cm ) zagłębiony w piasku (ob. 1, 2, 4), z dw om a paleniskam i (ob. 3, 5) średnicy 1,5 m zagłębionym i 25 cm w calcu. P odczas ek s p loracji znaleziono 188 ułam ków naczyń całkow icie obtaczanych, 4 g órą obtacza- nych i 2 ręcznie lepione, pradziejow e (okres lateński).
O 150M
R yc. 2. Im iołki gm . K iszkow o. Plan sytu acy jn y obiektów . A bb. 2. Im io łk i, G em . K iszkow o. O bjektlageplan
U łam ki naczyń całkow icie obtacza- nych p o ch o d zą z naczyń z w yodręb nionym i szyjkam i, cienkościennych, które d ato w ać m ożna na X II wiek. O biekty 6 i 7
O biekty 6 i 7 zlokalizow ano 20 m na w schód i 30 m na płd. od w sch o d n ie go przęsła „B ram y ” .
O biekt 6
O kreślono ta k ciem ną plam ę o śred nicy ok. 2 m. W y pełnisko obiektu sta now iła c zarn a ziem ia, w części środ kow ej spalenizna o m iąższości ok. 20 cm . Z o biektu 6 pochodzi 37 ułam ków naczyń, w tym 14 n aczyń g órą obta- czanych i 23 n aczy ń całk o w icie obta- czanych. Z esp ó ł ceram iki p o zw ala d a to w ać o biekt 6 na p o czątek w ieku XI. O biekt 7
— oddalony by ł o 2 m w kierunku płn. — zach. od obiektu 6. B y ło to
palenisko o średnicy około 1,5 m, m iąższości ok. 25 cm , w yłożone kam ieniam i od strony zach. W palenisku zn alezio n o 5 ułam ków n aczyń całk o w icie obtaczanych, k tó re d ato w ać m ożna na X I w.
W ym ienione obiekty, będ ące resztkam i dom ostw naziem nych, łączy ć należy z ro z leg łą o sa d ą ro zlo k o w an ą po północnej stronie zatoki je z io ra L ednickiego funkcjonującą od X do X III w ieku.
D ziek a n o w ice st. 21
Podczas kopania row u pod w odociąg (17.06.1997) na łące przeznaczonej na pole na m iotow e (po w sch. stronie drogi prow adzącej z D ziekanow ic do „M ałego Skansenu” ) na trafiono na ułam ki naczyń i spaleniznę, które pochodzą ze zniszczonych obiektów ar cheologicznych. P odczas kontroli archeologicznej rowu w ydzielono 3 obiekty (plan nr 3). O biekt 1
Z aobserw ow ano 200 m na płn. od zabudow ań folw arku i 150 m na w sch. od brzegu je z io ra . W w ykopie na 12 m odcinku w ystępow ała w arstw a k u ltu ro w a o m iąższości 20 - 30 cm (poniżej w arstw y ornej), na pin. jej skraju zaś skupisko przepalonych kam ieni śred n icy o koło 1,5 m ze skupiskiem skorup. Z obiektu 1 pochodzi 156 ułam ków naczyń całk o w icie obtaczanych, które datow ać należy na X II/X III w iek (cienkie ścianki, dro b n o ziarn ista dom ieszka, form y naczyń o profilu esow atym i z w yodrębnionym i szyjkam i).
O biekt 2 '
— zlo k alizo w an o 50 m na płn. i 50 na w sch. od o biektu 1. B yło to nieckow ato
зроИ
R yc. 3. D ziek an o w ice gm . Ł ubow o. Plan sytu acy jn y obiektów . A bb. 3. D ziek an o w ice, G em . Ł ubow o.
358 KRONIKA
Ryc. 4. W ybrane ułam ki naczyń. 1 - 4 Im iołki gm . K iszkow o st. 20 (1 — o b.7, 2 - 4 — ob.6); 5 - 8 D ziek an o w ice gm . Ł u b o w o st. 21 (5, 6 — ob.3, 7, 8 — o b .l) .
A bb. 4. A u sgew ählte G efäßfragm ente. 1 — 4 Im iołki, G em . K iszkow o Fst. 2 0 (1 — Befund 7, 204 — B efu n d 6): 5 — 8 D ziekanow ice, G em . Ł ubow o Fst. 21 (5,6 — Befund 3, 7,8 — Befund I)
zagłębione ( 1 0 - 1 5 cm ) w calcu palenisko o średnicy 1,30 m z p rzepalonym i k a m ieniam i i w ęglam i drzew nym i na spągu. Z n alezio n o w nim 12 ułam ków na czyń w czesnośredniow iecznych, całk o w icie obtaczanych, n o żyk żelazny, kości zw ierzęce.
O biekt 3
W odległości 0,65 m na w sch. od obiek tu 2 o dsłonięto dru g ie palen isk o określone ja k o obiekt 3. P alenisko (?) średnicy 95 cm w kopane było (pionow e ścianki) 15 cm w gliniasty calec. W ypełnisko obiektu sta n o w iła czarn a ziem ia z w ęglam i d rzew nym i i k am ieniam i. Z n alezio n o tu 6 dro b n y ch skorup z naczyń całk o w icie o b ta czanych, które d ato w ać m o żn a na X I/X II wiek.
W ydzielone 3 obiekty w ystąpiły na płn. skraju ro zległego stanow iska D z iek an o w ice 21, ro zciągającego się przy w schodnim brzegu jezio ra. N a stanow isku tym w y stępuje m ateriał o d okresu lateńskiego do fazy E w czesnego średniow iecza.
