Józef Pilch
Narada aktywu służby
konserwatorsko-muzealnej
Ochrona Zabytków 28/3-4 (110-111), 275-277
W. Kalinowski: Zagadnienia do
ku m en ta cji zabytkoznawczej dla potrzeb rewaloryzacji miast za b yt kow ych;
A. Gruszecki: Zasady rew aloryza
cji zabytkowego zespołu m iejskiego
— podstawowy dokum ent prac konserw ator sk.ch;
W. Anders: Podstawy m etodyczne
rew aloryzacji starych zespołów m ieszkaniow ych na przykładzie m iast Polski północnej;
J. Eogdanowski: Problemy ko n
serw atorskie krajobrazu m iast za bytkow ych;
K. Guranowska-Gruszecka: W y
brane zagadnienia rewaloryzacji
1 M a t e r i a ł y s e s j i n a u k o w e j p t . R e w a l o r y z a c j a z a b y t k o w y c h m i a s t n a P o m o r z u Z a c h o d n i m , c z . I, P o l i t e c h n i k a S z c z £ c i ń ~ k a , I n s t y t u t A r c h i t e k t u r y i
zabudowy m ieszkaniow ej drugiej połowy X I X i pierw szej połowy X X w. w śródmieściach m iast pol skich;
W. Jeleniewicz: Rewaloryzacja starego miasta w Chojnie.
Dyskusja, którą zagaił prof, dr arch. W. Kalinowski przedstaw ia jąc cztery podstawowe problemy rewaloryzacji raiaist zabytkowych (potrzeby i cel rewaloryzacji, kto ma ją realizować, jaik ją realizować i dla kogo ją prowadzić), toczyła sie W 0 'v ó ł szczegółowych proble
mów przedstawionych w referatach. Uczestnicy sesji w pierwszym dniu obrad wzięli udział w uroczystości o'w crcia pierwszej ekspozycji w
P l a n o w a n i a P r z e s t r z e n n e g o , Z a k ł a d R o z w o j u A r c h i t e k t u r y i K o n s e r w a c j i Z a b y t k ó w , S z c z e c i n l'S75, s s . 184, i l u s t r . T o m t e n z a w i e r a r e f e r a t y Z . R a d a c
-nowo odrestaurow anym ratuszu szczecińskim, adaptow anym na m u zeum historii m iasta, a w ostatnim dniu brali udział w objeździe nau kowym, zwiedzając Goleniów, No wogard, Dobrą Nowogardzką i
Stargard.
Należy podkreślić staranne przygo towanie sesji i doskonałą organiza cję strony audiowizualnej na sali obrad. Przew ażająca część refe ratów została opublikowana w spe cjalnym w ydaw nictw ie*, którego druga część zawierać będzie pozo stałe referaty, dyskusję oraz u chwalone wnioski.
Wojciech K alinow ski
k i e g o , H . O r l i ń s k i e j , S . L a t o u r a , W . K a l i n o w s k i e g o , A . G r u s z e c k i e g o , J . B o g d a n o w s k i e g o o r a z K . G u r a n o w s k i e j - - G r u s z e c k i e j .
NARADA AKTYWU SŁUŻBY KONSERWATORSKO-MUZEALNEJ
Dnia 3 m arca 1975 r. odbyła się w Muzeum Narodowym w W arszawie narada aktyw u służby konserw a torsko-m uzealnej i Związku Zawo dowego Pracowników K ultury i Sztuki z udziałem w icem inistra kultury i sztuki — dra J. Fajkow - skiego. O twarcia narady i pow ita nia gości dokonał przedstawiciel Zarządu Głównego Z. Z. Pracow ni ków K ultury i Sztuki — tow. Z. Woźniak, który określił równocześ nie główny cel spotkania jako kon frontację punktu widzenia Związku ze stanowiskiem realizatorów poli tyki i praktycznej działalności na polu ochrony dóbr kultury i dal szego rozwoju muzealnictwa. Programowe wystąpienie dyrektora Zarządu Muzeów i Ochrony Z abyt ków, dra B. Rymaszewskiego, w pierwszej części stanowiło próbę podsumowania dotychczasowych o siągnięć w dziedzinie ochrony za bytków, realizowanych na podsta wie programu sformułowanego w 1945 r. przez kierownictwo ówczes nej Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków — prof, dra S. Lorentza i prof, dra J. Z achw a towicza. Akcentując bezsporną wielkość osiągnięć w minionym o kresie, w drugiej części swego w y stąpienia mówca przedstaw ił ram o wy program działania na przyszłość. Jego główne kierunki obejm ują n a stępujące zagadnienia:
— Najpilniejszą potrzebą chwili jest wypracowanie właściwych m e tod cchrony i konserw acji zabytko wych zespołów miejskich, a w szczególności tworzenie realnych program ów rew aloryzacyjnych za łożeń staromiejskich, jednak z od powiednim wyprzedzeniem, pozwa lającym na przedłożenie własnych postulatów służbom
urbanistyczno--architektonicznym już na począt kowym etapie opracowywania posz czególnych planów ogólnych, szcze gółowych i perspektywicznych. Tylko bowiem odpowiednie w yprze dzenie w okresie przygotowywania planów może gw arantow ać pełną realizację postulatów służby kon serw atorskiej.
— Korekty wymaga również p ro gram rozwoju m uzealnictwa. Obok poważnych osiągnięć w dziedzinie muzealnictwa artystycznego i histo rycznego, niedostatecznie przedsta wia się problem sieci muzeów przy rodniczych i technicznych, podobnie jak i sposób ekspozycji niejedno krotnie nie nadążający za potrzeba mi odbioru dnia dzisiejszego. P a m iętając, że muzea te m ają jedynie rację bytu w środowiskach m iej skich, uzyskujem y natychm iastową możliwość wielu prawidłowych adaptacji obiektów zabytkowych w tych ośrodkach.
— Nasilenie akcji związanej z za gospodarowywaniem nie użytkow a nych obiektów zabytkowych na cele rekreacyjno-w ypoczynkow e nie mo że przesłaniać faktu konieczności adaptacji tych obiektów dla potrzeb stale rozw ijającej się bazy in sty tu cji kulturalnych. Niezależnie od tych poczynań należy nadal bardziej efektyw nie program ow ać pojęcie „trw ałej ru in y ” przez odpowiednie zagospodarowywanie ru in zabytko wych dla potrzeb współczesnej tu rystyki.
— Najpoważniejsze zaległości n a gromadziły się wokół zagadnień związanych z ochroną budownictwa wiejskiego. Na plan pierwszy w y suwa się zagadnienie jego ew iden cji i inw entaryzacji, jako podstawy dalszych decyzji, związanych z p la
nowanym rozwojem skansenów, a także zaprogram ow ania odpow ied nich funkcji dla obiektów pozosta jących in situ.
— Podobne trudności dotyczą za bytków techniki. Konieczne jest w ypracow anie nowych form działa nia przez nawiązyw anie ścisłej współpracy ze w szystkim i organiza cjam i zawodowymi dla przeprow a dzenia ewidencji najw artościow szych w tej dziedzinie obiektów. — Należy również rozpocząć orga nizowanie sieci rezerw atów archeo logicznych i w łączanie tych zespo łów w plany rozwoju przestrzenne go m iast i osiedli.
— Wobec gwałtownie pogarszające go się stanu zabytków ruchom ych konieczne jest szybkie zwiększenie liczby konserw atorów i specjaliza cja poszczególnych pracow ni dla przyspieszenia procesu ratow ania zabytków.
— W zakresie m uzealnictw a, obok dalszego kontynuow ania słusznej zasady specjalizacji poszczególnych placówek, należy powszechniej roz w ijać poszukiwania nowych form oddziaływania na widza, a także o r ganizowania ekspozycji adresow a nych do określonego odbiorcy. W aż ne jest również, aby placówki, zwłaszcza regionalne, potrafiły do cierać do miejscowych środowisk i grup społecznych.
— Wiele przedstaw ionych wyżej program ów działania uzależnionych jest w dużej m ierze od możliwości wykonawczych, a szczególnie re a li zowanych przez P P „Pracow nie K onserw acji Zabytków ”. Obecne ustaw ienie organizacyjne tego Przedsiębiorstw a, oparte wyłącznie na efektach ekonomicznych, nie sprzyja właściwie pojętej konser
w acji substancji zabytkowej. Ko nieczną więc spraw ą jest zmiana zasad rozliczania wewnętrznego i zewnętrznego, umożliwiająca reali zację specjalistycznej roli Przedsię biorstwa w dziedzinie konserw acji zabytków.
— Poważną pomoc w realizacji części przedstawionych problemów zapewni powołany przy Muzeum Narodowym w W arszawie — Ośro dek postępu Technicznego, który w bieżącym roku rozpoczął swą dzia łalność.
Drugie w ystąpienie program ow e tow. Z. W aligóry poświęcone było problem atyce społecznego funkcjo nowania muzeów. Mówca podkreślił olbrzymi rozwój m uzealnictw a w Polsce Ludowej, akcentując rów nocześnie, że rozwój ten nie szedł,
niestety, w parze z w yraźną zmianą jakościowych metod pracy. Nowe, naukowe, oświatowe i k u ltu raln e funkcje muzeów wym agają opraco wania długoletnich, realnych p la nów perspektyw icznych ujm ujących we właściwy sposób te zagadnienia, ze szczególnym podkreśleniem wy- chowawczo-oświatowej roli m u zeów. Daje się również odczuć brak zespołu pełniącego funkcję „P ań stwowej Rady M uzealnej” jako o r ganu konsultatyw no-opiniodaw cze- go dla m inistra k u ltu ry i sztuki. Zdaniem mówcy w ydaje się ko nieczne istnienie jednego ce n tra l nego ośrodka program ującego, k ie rującego i nadzorującego całą działalność w tym zakresie. Ponie waż wiele poprzednich niepowodzeń w ynika z niedoinwestowania bazy technicznej muzeów, b ra k u często podstawowych urządzeń w zak re sie wystaw iennictw a i pracy ośw ia towej, w przygotowywanych p la nach należy na ten problem zw ró cić szczególną uwagę.
Rozpoczęta następnie w dwóch p ro blemowych sekcjach dyskusja obję ła liczne wypowiedzi:
I — W sekcji „konserw atorskiej” (pod przewodnictwem z-cy dyr. ZMiOZ m gra inż. arch. J. Cydzika) obok inform acji na tem at program u obchodów Międzynarodowego Roku Ochrony Zabytków, tak w aspekcie uroczystości centralnych jak i r e
gionalnych (w icedyrektor ZMiOZ doc. dr hab. inż. arch. К. Paw łow ski), dyskutanci podnosili problem trudności i realizacji planowych prac konserw atorskich:
— dość powszechny b rak właściwie przygotowanej dokum entacji i udo stępniania frontu robót; nierealizo- wanie postulatów P P „Pracowni Konserwacji Zabytków ” w zakresie rozwoju bazy lokalowej i w yposa żenia, a także brak poparcia Przedsiębiorstw a przez lokalne w ła dze przy naborze nowych pracow ników (dyr. PKZ Oddziału K raków — inż. J. Gawor);
— uniemożliwienie dalszego rozw o ju produkcji spowodowane brakiem bazy lokalowej, zm niejszająca się liczbą specjalistów -rzem ieślników , a także bardzo poważnymi tr u d nościami w otrzym aniu odpowied
276
nich m ateriałów (dyr. Zakładów Mebli A rtystycznych PKZ w H en rykowie — F. Jankowski).
II — W sekcji „m uzealnej” (pod przewodnictwem w icedyrekto
ra ZMiOZ mgra S. Brzostowskiego), po wstępnym wprowadzeniu przez przewodniczącego oraz podsumowa niu osiągnięć m uzealnictw a w 1974 r. poruszone zostały następują ce zagadnienia:
— stworzenie centralnego funduszu wydawniczego i problem podyplo mowego szkolenia pracowników muzealnych oraz konieczność kształ cenia średniego personelu technicz nego (dyr. dr L. Przym usiński — Słupsk).
W dalszym ciągu obrad plenarnych kontynuowano dyskusję na kolejne tem aty:
— trudności w odpowiednim zabez pieczeniu pomieszczeń muzealnych przed kradzieżą i w łam aniem z u wagi na brak urządzeń sygnaliza cyjnych i zabezpieczających; zagad nienia stabilizacji kadry pracow ni ków naukowych oraz zwiększenia pomocy z ich strony na rzecz o chrony zabytków w terenie (dyr. mgr W. Czajewski — Łańcut); — konieczność stałego doszkalania k adry m uzealnej, szczególnie p ra cującej w placówkach terenowych, oraz konieczność prezentowania własnego dorobku na łam ach prasy k u lturalnej (dyr. mgr J. K. Makul- ski — Państw ow e Muzeum Etno graficzne, W arszawa);
— konieczność powołania odpowied niego przedsiębiorstw a zajmującego się produkcją sprzętu ekspozycyj nego i elektrotechnicznego dla po trzeb muzeów, co z jednej strony poprawiłoby w arunki w małych placówkach terenowych, z drugiej zaś prowadziłoby do optymalnych rozwiązań w tym zakresie (dyr. mgr A. Błachowski — Muzeum Etno graficzne, Toruń);
— zagadnienie postępującego gwał townie procesu niszczenia muzeów rezydencjonalnych w wyniku napły wu ogromnej masy zwiedzających, rozwiązanie tego palącego problemu winno nastąpić w drodze reanim a cji obiektów nie użytkowanych lub użytkowanych niewłaściwie (dyr. m gr I. Sapetowa — Łańcut); — spraw a stałego odpływu usługo wego personelu technicznego, w y nikająca z brak u resortow ej prag m atyki zawodowej (dyr. mgr W. Ogrodziński — Olsztyn);
— nabierający poważnego znacze nia problem eksponatów sztuki współczesnej; prace te wykonyw a ne dość często w nietrw ałym m a teriale już w momencie przejęcia przez placówkę m uzealną wym agają zabiegów konserw atorskich, zm niej szając tym samym szczupłe możli wości wykonawcze pracowni. Kon kretnej i stałej opieki m erytorycz nej ze strony muzeów regionalnych wym agają Izby Pamięci Narodowej (dyr. E. Dziadosz — Muzeum M aj danek);
— w ydanie przez m inistra kultury i sztuki zarządzeń wykonawczych
dotyczących obiektów zabytkowych do nowej ustaw y „O P raw ie B u dowlanym”. Rozwijanie nowych form współpracy z terenow ym i w ła dzami dla zwiększenia ich troski o obiekty zabytkow e (inż. Z. Mysior — WKZ Kielce);
— trudności w ynikające z niedoin westowania placówek muzealnych, a nawet braki sprzętu biurowego. Odpływ kadry pracowników do in stytucji oferujących wyższe w yna grodzenie czy mieszkanie (dyr. mgr J Jakubiak — Szczecin);
— konieczność przejścia z polityki pasywnej do polityki aktyw nej w zakresie rew aloryzacji zespołów staromiejskich. Problem ten może być częściowo rozwiązany w opar ciu o organizowane pracow nie u r banistyczne P P PKZ oraz przez rozwijanie współpracy z M inister stwem Adm inistracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska i jego służbami terenowymi. Dla p eł niejszego wychowania społeczeń stwa w dziedzinie potrzeby ochrony dóbr kultury włączenie tych za gadnień do szkolnych program ów nauczania oraz rozwinięcie w ydaw niczej akcji popularyzatorskiej (prof. W. Kalinowski — ODZ, W ar szawa).
Podsumowania narady dokonał w i cem inister kultury i sztuki dr J. Fajkowski. Na w stępie swego w ystąpienia podziękował organiza torom za przygotowanie spotkania, a potem analizując część poruszo nych w dyskusji zagadnień omówił następujące problemy:
— konieczność kontynuow ania w zespołach specjalistów dalszej w y miany poglądów na palące tem aty w dziedzinie ochrony zabytków i organizacji m uzealnictwa;
— potrzebę dalszego doskonalenia dotychczasowych metod pracy przy udziale Sejmowej Komisji K ultury i Sztuki;
— możliwość w ykorzystania m a teriałów zaw artych w opracowanym
Programie rozwoju ku ltu ry i sztuki w latach 1975—1990, w którym w ie
le miejsca poświęcono m uzealnic tw u i ochronie zabytków;
— podniesienie roli w tych poczy naniach placówek naukowych, k tó re w wyniku swych badań winny sugerować nowe rozwiązania w dziedzinie m uzealnictwa i ochrony zabytków;
— zwrócenie szczególnej uwagi w tegorocznej działalności muzeów na problem obchodów 30-lecia zwy cięstwa nad faszyzmem, a w zw iąz ku ze zbliżającym się VII Zjazdem PZPR jeszcze efektywniejsze eks ponowanie roli klasy robotniczej i jej partii w rozwoju naszego kraju; — kontynuowanie działań resortu zmierzających do rozwiązania p ro blemu obiektów nie użytkowanych lub wymagających zmiany użytkow nika poprzez nawiązanie rozmów z m inistram i rolnictwa, oświaty i nauki dla podjęcia wspólnych de cyzji;
— konieczność dokonania korekty obowiązującego obecnie podziału
klasyfikacyjnego obiektów zabytko wych przez wprowadzenie innych kryteriów podziału z zachowaniem tylko wyróżnienia obiektów o zna czeniu unikalnym ;
— uzależnienie dalszego rozwoju P P PKZ i tworzenia nowych od działów wyłącznie od stopnia zain teresow ania tym zagadnieniem władz wojewódzkich, które muszą zapewnić bazy, sprzęt i nabór siły roboczej;
— zwrócenie uwagi na nowe obiek ty realizowane obok obiektów za bytkowych, dla uchronienia tych ostatnich od postępującej dew asta cji, prowadzącej w konsekwencji do rozbiórek w ram ach „estetyzacji” miejscowości.
W zakończeniu swej wypowiedzi mówca uw ypuklił nowe funkcje r e sortu, polegające głównie na koor dynacji program owej inicjatyw in nych resortów i placówek tereno
wych oraz zagadnień kontroli pla nowanych poczynań.
Zamknięcia narady dokonał z r a m ienia Zarządu Głównego Z. Z. P ra cowników K ultury i Sztuki tow. Z. Woźniak, dziękując obecnym za konstruktyw ny w kład w poruszo nych problem ach i prosząc rów no cześnie o dalszą aktyw ną w spółpra cę w ich rozwiązywaniu.
Józef Pilch
PRZEGLĄD INFORMACJI PRASOWYCH (I kwartał 1975 r.)
Z e s p ó ł u r b a n i s t y c z n y p r z y U r z ę d z i e M i e j s k i m C i e s z y n a o p r a c o w a ł s z c z e g ó ł o w y p l a n z a g o s p o d a r o w a n i a z a b y t k o w e g o ś r ó d m i e ś c i a . D z i e n n i k Z a c h o d n i , n r 1, 2.1. R o z p o c z ę t o p r a c e p r z y o d b u d o w i e z a b y t k o w y c h k a m i e n i c S t a r e g o P o r t u w G d a ń s k u . K u r i e r P o l s k i , n r 6, 8.1. P o z n a ń s k i e P K Z p r o w a d z ą p r a c e r e m o n t o w e p ć ź n o b a r o k o w e g o p a ł a c u w R o g a l i n i e . G a z e t a P o z n a ń s k a , n r 10, 13.1. W r o c ł a w s k i e P K Z r o z p o c z ę ł y r e m o n t w i e ż y n a j w i ę k s z e g o k o ś c i o ł a W r o c ł a w i a — S w . E l ż b i e t y . K u r i e r P o l s k i , n r 11, 15.1. W L u b a n i u p r o w a d z o n e s ą p r a c e r e n o w a c y j n e g o t y c k i c h w i e ż : B r a c k i e j i K r a m a r s k i e j . S ł o w o P o l s k i e , n r 13, 16.1. P o d c z a s p r a c k o n s e r w a t o r s k i c h w k l a s z t o r z e c y s t e r s ó w w W ą c h o c k u o d k r y t o p o l i c h r o m i e r o ś l i n n e i g e o m e t r y c z n e n a ś c i a n a c h r e f e k t a r z a . S ł o w o P o w s z e c h n e , n r 14, 17.1. N i s z c z e j e d w ó r z w . „ n a B i e l s z c z y ź n i e ” w L u b l i n i e z X V I I w . K u r i e r L u b e l s k i , n r 16, 18.1. T r w a j ą p r a c e n a d r e k o n s t r u k c j ą i k o n s e r w a c j ą p o l i c h r o m i i T . Ż e b r o w s k i e g o o d k r y t e j w k o ś c i e l e S w . A n n y w W a r s z a w i e . S ł o w o P o w s z e c h n e , n r 1 6, 20.1. P o d j ę t o d e c y z j ę o d b u d o w y z a m k u w S z c z y t n i e . G ło s P r a c y , n r 17, 21.1. O k r ę g o w a P r a c o w n i a K o n s e r w a c j i D z i e ł S z t u k i w Z a g ó r z u s p e c j a l i z u j e s i ę w r e n o w a c j i o b r a z ó w i r z e ź b d l a m u z e ó w w B i e l s k u , B y t o m i u i G l i w i c a c h . K u r i e r P o l s k i , n r 16, 21.1. N a r o k 1975 p r z e w i d z i a n o k o n s e r w a c j ę r u i n z a m k u w T y k o c i n i e , c e r k w i w S u p r a ś l u , p a ł a c u P a c a w D o w s p u d z i e , d r e w n i a n e g o m e c z e t u m u z u ł m a ń s k i e g o w K r u s z y n i a n a c h w w o j . b i a ł o s t o c k i m . Ż y c i e W a r s z a w y , n r 19, 23.1. W k o ń c o w e s t a d i u m w e s z ł y p r a c e r e m o n t o w e g o t y c k o - r e n e s a n s o w e g o r a t u s z a w S a n d o m i e r z u . K u r i e r P o l s k i , n r 20, 24.1. U k a z a ł a s i ę m a p a „ Z a m k i w P o l s c e ” 0 d u ż y c h w a l o r a c h k r a j o z n a w c z y c h . G ł o s R o b o t n i c z y , n r 21, 25.1. W w o j . k a t o w i c k i m p r o w a d z o n e s ą p r a c e k o n s e r w a t o r s k i e n a n a s t ę p u j ą c y c h o b i e k t a c h : z e s p ó ł o b r o n n y w D a n k o w i e , z a m e k w O g r o d z i e ń c u , z e s p ó ł p o d w o r s k i w B ę d z i n i e , d w ó r w D o - b i e s z o w i c a c h , p a ł a c e w P s z c z y n i e i W o s z c z y c a c h . S l o t u o P o w s z e c h n e , n r 23, 28.1. Z a m e k w P o ł c z y n i e z o s t a n i e o d r e s t a u r o w a n y p r z e z s z c z e c i ń s k i o d d z i a ł P K Z . I l u s t r . K u r i e r P o l s k i , n r 23, 28.1. N a W a w e l u w K r a k o w i e t r w a j ą p r a c e k o n s e r w a t o r s k i e w S m o c z e j J a m i e , g d z i e d l a w z m o c n i e n i a ś c i a n z a s t o s o w a n o s z t u c z n e t w o r z y w o . O p r a c o w u j e s i ę t a k ż e s y t e m p o d z i e m n y c h r e z e r w a t ó w a r c h e o l o g i c z n o - a r c h i t e k t o n i c z n y c h . K u r i e r P o l s k i , 24, 29.1. N i e p o k ó j b u d z i s t a n z a m k u i z a b y t k o w e g o p a r k u w B r o d a c h . W T K , n r 5, 2 .I I . W M u z e u m N a r o d o w y m w W a r s z a w i e t r w a j ą p r a c e k o n s e r w a t o r s k i e p r z y 25 o b r a z a c h C a n a l e t t a , k t ó r e z o s t a n ą u m i e s z c z o n e w o d b u d o w a n y m Z a m k u . G ł o s P r a c y , n r 30, 5 .I I . W e W r o c ł a w i u z b u r z o n o z a b y t k o w e m ł y n y S w . K l a r y z X I I I i X I V w . K u r i e r P o l s k i , n r 31, 6 .I I . W w o j . o p o l s k i m p r o w a d z o n e s ą p r a c e k o n s e r w a t o r s k i e m . i n . p r z y ś r e d n i o w i e c z n e j p o l i c h r o m i i w S t r z e l n i k a c h , p o w . b r z e s k i , p r z y s g r a f f i t o w e j e l e w a c j i z a m k u w O t m u c h o w i e , n a z a m k u w B r z e g u i i n . T r y b u n a O p o l s k a , n r 31, 6 .I I . T r w a r e m o n t k r a k o w s k i c h S u k i e n n i c — w e w n ę t r z u o d k r y t o k i l k a g o t y c k i c h p o r t a l i i p o l i c h r o m i e . E c h o K r a k o w a , n r 32, 7.11. O p r a c o w y w a n e j e s t s t u d i u m h i s t o r y c z n e d l a T y k o c i n a p o d k ą t e m z a b y t k ó w 1 t u r y s t y k i . G a z e t a B i a ł o s t o c k a , n r 34, 10.11. W B y d g o s z c z y d o k o n a n o o d k r y c i a g o t y c k i e j p i w n i c y z X V w . n a W y s p i e M ł y ń s k i e j p o d s p i c h r z e m z w i e k u X V I I I . I l u s t r . K u r i e r P o l s k i , n r 35, 11.11. N a p o c z ą t k u b r . u t w o r z o n o w R z e s z o w i e o d d z i a ł P K Z . Z w i e r c i a d ł o , n r 8 , 20.11. R o z p o c z ę ł y s i ę p r a c e p r z y o d b u d o w i e z a m k u z X I V w . w D z i a ł d o w i e . E x p r e s s W i e c z o r n y , n r 44, 21.11. Z a k o ń c z y ł y s i ę p r a c e k o n s e r w a t o r s k i e p r o w a d z o n e p r z y k a m i e n n y m m o ś c i e z X I I I w . w K ł o d z k u . S ł o w o P o l s k i e , n r 47, 26.11. R o z p o c z ę ł y s i ę p r a c e r e n o w a c y j n e S t a r e g o M i a s t a w L u b l i n i e . S z t a n d a r L u d u , n r 55, 7.111. G r u p a f i z y k ó w U n i w e r s y t e t u i m . M . K o p e r n i k a w T o r u n i u w y k o n a ł a d l a p r a c o w n i k o n s e r w a t o r s k i e j M u z e u m O k r ę g o w e g o t z w . s t ó ł p r ó ż n i o w y u ł a t w i a j ą c y k o n s e r w a c j ę o b r a z ó w . F a k t y , n r 10, 8 .I I I . W t r a k c i e t r w a j ą c e j r e n o w a c j i ś r ó d m i e ś c i a S z c z e c i n a k o l o r o w e e l e w a c j e o t r z y m a j ą s e c e s y j n e k a m i e n i c e z X I X w . K u r i e r P o l s k i , n r 56, 1 0 .III. P r z e d s i ę b i o r s t w o H o d o w l i R o ś l i n i N a s i e n n i c t w a — u ż y t k o w n i k p o c y s t e r s - k i e g o o p a c t w a w H e n r y k o w i e — w y k a z u j e d u ż ą d b a ł o ś ć o t e n o b i e k t r e s t a u r u j ą c f a s a d y k o ś c i o ł a i o f i c y n , m a l o w i d ł a ś c i e n n e i t d . D z i e n n i k Z a c h o d n i , n r 62, 15/16.111. P r z y s t ą p i o n o d o r e m o n t ó w k o n s e r w a t o r s k i c h z a b y t k ó w N o w e g o S ą c z a . Ż y c i e W a r s z a w y , n r 62, 15/16.111. P r a c o w n i e K o n s e r w a c j i Z a b y t k ó w w S ł u p s k u p r o w a d z ą p r a c e z a b e z p i e c z a j ą c e i r e k o n s t r u k c y j n e p r z y m u r a c h o b r o n n y c h m i a s t a . G ło s S ł u p s k i , n r 65, 17.I I I . P r o w a d z o n e w K r a k o w i e p r a c e r e w a l o r y z a c y j n e z n a l a z ł y s i ę p o d s p e c j a l n ą o p i e k ą p o s ł ó w z s e j m o w e j p o d k o m i s j i d s . k u l t u r y i s z t u k i . E c h o K r a k o w a , n r 64, 18.I I I . O d b u d o w a n y z o s t a n i e p i a s t o w s k i z a m e k w S i e w i e r z u , w o j . k a t o w i c k i e . Ż y c i e W a r s z a w y , n r 69, 25.111. Z a m e k R e y ó w w P r z e c ł a w i u , w p o w . m i e l e c k i m , p o d d a n y z o s t a ł z a b i e g o m r e m o n t o w a - a d a p t a c y j n y m , z m i e r z a j ą c y m d o p r z y s t o s o w a n i a o b i e k t u n a o ś r o d e k s z k o l e n i o w y p r z e m y s ł u m a s z y n o w e g o , k t ó r y f i n a n s u j e p r a c e . Ż y c i e W a r s z a w y , n r 72, 28.111. 277
