Janusz Piotrowski
Koszty adwokackie w procesie
cywilnym z udziałem jednostki
gospodarki uspołecznionej
Palestra 21/8-9(236-237), 27-31
1977
JANUSZ PIOTROWSKI
Koszty adwokackie w procesie cywilnym
z udziałem jednostki gospodarki uspołecznionej
A u to r o m a w ia p r o b le m a ty k ą k o s z tó w a d w o k a c k ic h (a rt. 98—124 k .p .c .) p r z y s łu g u ją c y c h j e d n o s tc e g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j, g d y j e s t o n a r e p r e z e n to w a n a p rz e z ra d c ą p ra w n e g o , o ra z p o d d a je k r y t y c z n e j o c e n ie n ie k tó r e z o r z e c z e ń S ą d u N a jw y ż s z e g o w t e j sp ra w ie .
W o d ró ż n ie n iu od za sa d y o b o w iązu jącej w p o stę p o w an iu nieprocesow ym , w k tó ry m k aż d y z uczestn ik ó w ponosi koszty p o stę p o w a n ia zw iązane ze sw ym u d ziałe m w sp ra w ie , w procesie obow iązu je z a sa d a zw rotu kosztów procesow ych d ru g ie j stronie. O bow iązuje za raze m zasada zw ro tu ko sztó w celow ych i niezb ęd n y ch Celowe m oże być p rz y b ra n ie dw óch p ełnom ocników czy też osobiste sta w ien ie się stro n y n a k a ż d y te rm in ro zp raw y , ale k o d e k s nie u z n a je tych kosztów za n ie zb ę d ne. 1 K odeks p o stę p o w a n ia cyw ilnego p rz y jm u je też zasadę zasąd zan ia k o sz tó w w edług zasady odpow iedzialności za w y n ik sp o ru — z w y ją tk a m i p rze w id zia n y m i na rzecz z a sa d y za w in ie n ia i zasady k o m p e n sa ty lu b sto su n k o w e g o rozdziału.
P rz ed się b io rstw o m p ań stw o w y m i in n y m je d n o stk o m gospodarki u sp o łeczn io n ej rep re z e n to w a n y m przez ra d c ę p raw n eg o — bez w zględu n a to, czy je st on w p isa n y n a listę ad w o k ató w , czy te ż nie — z w ra c a się k o sz ty w w ysokości n ależnej w ed łu g przepisów o w y n a g ro d z e n iu a d w o k a ta. J e ś li zaś s tr o n a b y ła za stą p io n a przez innego p ełn o m o cn ik a (z w y ją tk ie m adw okata), to do niezbędnych kosztów procesu zalicza się ty lk o koszty p rze jaz d ó w do sąd*u, p rz y czym su m a kosztów p rze jaz d ó w n ie może p rz e k ra c z a ć w y n ag ro d ze n ia jednego ad w o k a ta w y konującego zaw ód w sie dzibie są d u procesow ego. W ydaje się, że p rz e p is a rt. 98 § 2 k.p.c. m oże się o dnosić ty lko do o rg an u p rze d sięb io rstw a i r e f e r e n ta praw nego, gdyż poza rad cą p ra w n y m , ad w o k a tem i w n ie w ielk im zak resie re fe re n te m p ra w n y m tylk o te, w zasadzie, osoby są p o w o łan e do re p re z e n to w a n ia p r z e d s ię b io rs tw a .1 2 Z w ro t d o tyczący r ó w n o w arto śc i za ro b k u strac o n eg o w sk u te k sta w ie n n ic tw a w sądzie je s t w o d n ie sie n iu do re p re z e n ta c ji p rze d sięb io rstw w zasadzie bezprzedm iotow y.3
N a tle re p re z e n to w a n ia je d n o ste k g o sp o d a rk i uspołecznionej przez rad c ę p r a w nego p o ja w iła się p e w n a liczba orzeczeń S ą d u N ajw yższego, 4 S z k tó ry c h część b u d zi
1 P o r . S. W ł o d y k a : O rz e c z e n ia s ą d o w e o r a z k o s z ty p ro c e s u , W a rsz a w a —K a to w ic e , 1966—66, s. 52—53 i n a s t.; M. W i l e w s k i : Z p r o b le m a ty k i k o s z tó w p ro c e s u c y w iln e g o , P a l. n r 1—2/1967; t e n ż e : K o s z ty p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o w ś w ie tle o rz e c z n ic tw a S ą d u N a jw y ż s z e g o , P a l. n r 1/1974; T. B u k o w s k i : R o z s trz y g a n ie o k o s z ta c h p ro c e s u c y w iln e g o , W a r s z a w a 1971. 2 T a k ie g o z d a n ia s ą m .in .: E. w e n g e r e k : O rg a n iz a c ja o b słu g i p r a w n e j o rg a n ó w p a ń s tw o w y c h i j e d n o s te k g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j, W a rsz a w a 1975, s. 75 i n a s t. o ra z J . P i o t r o w s k i : M ie jsc e i r o la o b słu g i p r a w n e j w z a r z ą d z a n iu p r z e d s ię b io rs tw e m p a ń s tw o w y m , W arŁ zaw a—P o z n a ń 1975, s. 231. N a to m ia s t o d m ie n n e s ta n o w is k o (n ie słu s z n e p r z y ty m , g d y ż n ie u w z g lę d n ia o n o n a le ż y c ie z n a c z e n ia p rz e p is ó w o o b słu d z e p r a w n e j je d n o s te k g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j) r e p r e z e n t u j ą m .in .: J . K r a j e w s k i : S y tu a c ja p r a w n a je d n o s te k g o s p o d a rk i u sp o łe c z n io n e j w p o s tę p o w a n iu c y w iln y m , T o r u ń 1969, s . 76; W. B e r u t o w i c z : P o s tę p o w a n ie c y w iln e w z a r y s ie . W a rsz a w a 1974, s. 120. S P o r. o rz e c z . S N z d n ia 19.X.1965 r., O S N C P 1966, p o z. 65. i P o r. w . B o b e r : R a d c a p r a w n y w o rz e c z n ic tw ie S ą d u N a jw y ż s z e g o , P U G n r 6/1974.
28 J a n u s z P i o t r o w s k i N r 8-9 (236-237)
w ątp liw o ści. M ożna tu np. w sk azać orzeczenie, w k tó ry m Sąd N ajw yższy orzekł, że d o p ie ro d ziała n ie rad c y praw nego w procesie d aje p odstaw ę do ż ą d a n ia zw ro tu k o sz tó w adw okackich. O rzeczenie to sp o tk a ło się ze słu szn ą k r y ty k ą .5 D y sk u sy jn e je s t n a to m ia st sta n o w isk o S ąd u N ajw yższego, że okoliczność iż ra d c a p ra w n y nie w y stę p o w a ł przed są d em i nie sk ła d ał dalszych pism procesow ych (poza pozw em ), m oże m ie ć w p ły w n a w ysokość p rzyznanego w y n a g ro d z e n ia .5 6
P o d o b n ie oceniono k ry ty cz n ie o rz e c z e n ie 7 z a w ierając e tezę, że jednostce gospo d a r k i u sp ołecznionej należy s ię z w ro t w y d atk ó w , jeżeli z a stę p u je ją ra d c a p ra w n y w p is a n y n a lis tę rad c ó w p ra w n y c h jako ra d c a te j je d n o stk i bąd ź jej je d n o stk i n a d rz ę d n e j. O rzeczenie to nie u w zględnia p rzepisów ro zd z iału IV o do raźn y ch u s łu gach p ra w n y c h (zał. n r 11 do zarząd zen ia n r 62 P re z e sa RM z 3.VII.il962 r. w s p r a w ie ogólnych zasad o rg a n iz a c ji obsługi p ra w n e j p rze d sięb io rstw pań stw o w y ch , zjed n o czeń oraz b a n k ó w p a ń s tw o w y c h 8 9) o raz § 7 u ch w a ły n r 400 RM z '10.XII. 1963 r. w sp raw ie za sa d w y n a g ra d z a n ia rad c ó w p ra w n y c h i re fe re n tó w p ra w n y c h z a tru d n io n y c h w p rze d się b io rstw a c h p aństw ow ych, zjednoczeniach oraz w b a n k a c h państw o w y ch . *
P o w o ła n e p rze p isy sta n o w ią m .in., że z u słu g d o raź n y ch w z a k re sie o bsługi p r a w n e j, w ty m ta k ż e z re p re z e n to w a n ia p rze d sięb io rstw a p rze d sądam i, p rz e d się b io r stw o m oże k o rz y sta ć w ted y , gdy ze w zg lę d u n a n iezn a cz n e p o trze b y n ie m a sta łe j o b słu g i p ra w n e j, gdy zachodzą przeszkody uniem ożliw iające z a stą p ien ie p rze d się b io rs tw a przez s ta łą ohsługę p ra w n ą , gd y zachodzi p o trz e b a za an g a żo w an ia w y b it n y c h specjalistów , a ta k ż e g d y s ta łą obsługę p ra w n ą w y k o n u je r e f e r e n t p raw n y . W ów czas za d oraźne zastęp stw o p rze d są d em (i za in n e u sługi p raw n e) p rz y s łu g u je ra d c y p raw n em u , w y k o n u jąc em u n a p o d sta w ie um o w y zlecenia d o raź n e z a stę p stw o n a rzecz innego z a k ła d u pracy , w k tó ry m nie je s t on z a tru d n io n y n a po d sta w ie um ow y o p rac ę, w y n ag ro d ze n ie za je j w y k o n an ie w w ysokości 50 proc. sta w e k p rzy słu g u jąc y ch ad w o k a to w i. Może w ięc być p rze d m io te m d y sk u sji je d y n ie to, w ja k ie j w ysokości sąd y obow iązane s ą zasądzić w y n ag ro d ze n ia dla p rz e d się b io r s tw k o rz y sta ją c y c h z d o raź n y ch u słu g — m im o że w y k ła d n ia a rt. 99 k.p.c. p ro w ad z i do w niosku, że ¡powinno to n astąp ić w p ełn ej w ysokości n a le ż n e j w edług p rze p isó w o w y n ag ro d ze n iu ad w o k ata, a nie je d y n ie w części tej w ysokości. N ie s te ty ra c z e j w ty m d ru g im k ie ru n k u po szła p r a k ty k a sądow a.
Je ż e li ra d c a p ra w n y zgodnie z p rz y ję ty m z l e c e n i e m n a w y k o n an ie u słu g i d o raź n ej w y sta w ił ra c h u n e k w edług najn iższy ch sta w e k w y n ag ro d ze n ia ad w o k a ckiego, a są d w orzeczeniu o k o sz tac h p rzy z n ał w ynag ro d zen ie adw o k ack ie obliczo ne w e d łu g sta w e k najw yższych, to ra d c y p ra w n e m u nie p rz y słu g u je roszczenie o w y ró w n a n ie w y n ag ro d zen ia do w ysokości w y n ag ro d ze n ia przy zn an eg o przez s ą d . 10 N ato m iast odm iennie p rze d sta w ia się sp ra w a w tedy, gdy ra d c a p ra w n y , k tó r y w czasie p ro w ad zen ia procesów n a p o d sta w ie um ow y zlecenia o d o ra ź n ą usługę p ra w n ą , przeszedł n a u m o w ę o p r a c ę z za stę p o w an y m zak ład em p ra c y . W ów czas ra d c y p raw n em u p rzy słu g u je w y ró w n a n ie w y n ag ro d ze n ia um ów ionego
5 P o r . g lo sy : E. W e n g e r k a 1 J. S o b k o w s k i e g o , N P n r 6/1972; Z. K r z e m i ń s k i e g o , O S P iK A z. 7— -8/1971; T. P i ą t k a , N P n r 7—8/72. P o r. te ż J . P i o t r o w s k i : O b s łu g a p r a w n a je d n o s te k g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j w o r z e c z n ic tw ie S ą d u N a jw y ż s z e go, P a l. n r 11/1976. 6 O S N C P 1972, p oz. 48. 7 P o r . g lo sy : E . B i ł y k a , P U G n r 11/1968 i E . W e n g e r k a , P iP n r 6/1969. 8 M P N r 57, p oz. 270 z p ó ź n . z m ia n a m i. 9 M P n r 94, poz.. 438. 10 Z . K l a f k o w s k i , A. R o s i e n k i e w i c z , S. C z a j k o w s k i : P a ń s tw o w y a r b i tr a ż g o s p o d a rc z y — O b słu g a p r a w n a je d n o s te k g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j, W a rsz a w a 1970, s. 280.
N r 8-9 (236-237) K o szty adiook. w procesie c y w iln y m z udzia łem j.g.u. 29
z ty tu łu um o w y zlecen ia do w ysokości procentow ego w y n ag ro d ze n ia adw ok ack ieg o w ed łu g najw yższych (przysądzonych) sta w e k o p ła t a d w o k a c k ic h .11 W y n ik a to p o śred n io z p rz e p isu § 6 w y m ie n io n ej w yżej u ch w a ły n r 400, k tó r y sta n o w i o d o d atk o w y m w y n a g ro d z e n iu z ty tu łu z a stę p stw a w p o stę p o w an iu sądow ym w p ro c e sach z osobam i fizycznym i i o rg an iz ac jam i nie będ ący m i org an izacjam i p a ń s tw o w ym i.
W je d n y m i d ru g im w y p a d k u chodzi oczyw iście o te sta w k i adw okackie, ja k ie są p rze w id zia n e w o b o w iązujących obecnie zarząd zen iach M in istra S p ra w ie d liw o ś ci w sp ra w ie o p ła t za czynności zespołów a d w o k a c k ic h .li 12 *
W ydaje się, że p rz e p isy cytow anej u ch w a ły o dod atk o w y m w y n ag ro d ze n iu r a d ców p ra w n y c h z ty tu łu re p re z e n to w a n ia p rze d sięb io rstw a w p o stęp o w an iu cy w il nym o d sy ła ją nie ty lk o do sta w e k adw okackich, ale także do ich zasad. Z asa d y te p rz e w id u ją m.in. m ożliw ość p o d n iesien ia w y n ag ro d ze n ia adw okackiego przez k ie ro w n ik a zespołu w sy tu a c ja c h , gdy re p re z e n to w a n ie m ocodaw cy w y m ag ało ze stro n y a d w o k a ta znacznego n a k ła d u pracy . B iorąc pod uw agę, że w sto su n k u do rad c ó w p ra w n y c h nie m a w zasadzie dla n ich o dpow iednika w p o sta ci k ie ro w n ik a zespołu adw okackiego, nie pow inno m.zd. sta n o w ić zasadniczej p rzeszkody w m ożliw ości zasą d zan ia przez sąd podw yższonego w ynagrodzenia, jeżeli ra d c a p ra w n y złoży ta k i w n io sek p rzy zgłoszeniu sw ego żąd an ia zasąd zen ia m u ow ych podw yższonych kosztów , a sąd uzna, że w n io sek z n a jd u je rzeczyw iście u za sa d n ien ie w e w k ła d z ie p rac y , ja k i ra d c a p ra w n y w niósł w p rzygotow anie i poprow adzenie spraw y.
Nie c a łk ie m tra fn ie o rze k ł ró w n ież S ąd N a jw y ż sz y ,18 że S k arb o w i P a ń s tw a ja k o stro n ie p rocesu zw raca się koszty w w ysokości należnej w edług przepisów , gdy je st o n re p re z e n to w a n y przez ra d c ę p raw nego u stanow ionego na p odstaw ie o b o w ią zu jąc y ch przepisów dla p ań stw o w e j je d n o stk i o rg an izacy jn ej, z k tó re j d ziała ln o śc ią w iąże się dochodzenie roszczenia, albo dla je j o rg an u nadrzędnego. A rt. 99 k.p.c. nie w y łąc za p rzy z n an ia zw ro tu kosztów w edług p rzepisów o w y n ag ro d ze n iu ad w o k a ta w w yp ad k ach re p re z e n to w a n ia jed n o stk i gospodarki uspołecznionej przez ra d c ę p raw n eg o in n e j (niekoniecznie n ad rzęd n ej) jed n o stk i, św iadczącego d o raźn ie u słu g i na p o d sta w ie um ow y zlecenia.14
Z k w e s tią d o raź n y ch u słu g w iąże się k w estia przek ro czen ia przez p rz e d się b io r stw o lim itu o kreślonego w § 15 p k t 4 w ym ienionego w yżej zał. ,nr 1 do z a rząd z e nia P re z e sa RM n r 62, k tó re p rze w id u je, że łą cz n a k w o ta w y n ag ro d zeń w y p łac an y c h w ciąg u ro k u z ty tu łu doraźnej obsługi p ra w n e j w szy stk im zleceniobiorcom nie może przekroczyć ró w n o w a rto ści k w o ty trzym iesięcznego w yn ag ro d zen ia, ja k ie p rzy p a d a ło b y za dodatkow e z a tru d n ie n ie rad c y p raw n eg o n a p ełn y m etacie. Z a s a d nie w tym w zględzie orzekł S ąd N a jw y ż sz y ,15 że p rzed sięb io rstw o n ie m oże się u ch y lić od z a p ła ty z a u sługi p raw n e, m im o że przekroczyło o k reślo n y w p rz e p i sa c h lim it. N ato m iast d y sk u sy jn a b y ła b y k w e stia zasadności roszczenia o za p ła tę d odatkow ego w y n ag ro d ze n ia z ty tu łu z a stę p stw a w p o stęp o w an iu sądow ym z oso b am i fizycznym i i o rg an iz ac jam i nie b ędącym i o rg an iz ac jam i państw o w y m i, o k tó ry m to w y n ag ro d ze n iu sta n o w i § 6 p k t 1 cy to w an ej u ch w a ły n r 400 RM w w y p ad k u , gd y b y w b re w dyspozycji p k t 5 § 6 tej u ch w a ły w ysokość d o d atk o w y c h w y
l i Z . K l a f k o w s k i 1 i n n i : o p . cit., s. 277. 32 D z. U . z 1967 r . N r 48, poz. 241. 33 O S N C P 1970, p o z. 74. 14 P o r . B . D o b r z a ń s k i (w :) K o d e k s p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o — K o m e n ta rz , W a rs z a w a 1976, s. 214. P o r. te ż w te j k w e s tii s ta n o w is k o W . S i e d l e c k i e g o (P iP n r 2/1971 oraz. P iP n r 2/1969), a ta k ż e E. W e n g e r k a (P iP n r 6/1969). P o r. ró w n ie ż W. B o b e r : S ta n o w is k o r a d c y p r a w n e g o w p ro c e s ie c y w iln y m , N P n r 2/1967. 15 O rz e c z . SN z d n ia 1Q.IX,1974 r . , P U G n r 4/1975.
30 J a n u s z P i o t r o w s k i N r 8-9 (236-?37>
n a g ro d z e ń p rze k ro c zy ła w ciągu ro k u k alen d a rz o w e g o trzy m iesięczn e w y n a g ro d z e nie za sad n icze, p o b ie ra n e p rzez ra d c ę p raw n eg o w d a n y m zakładzie pracy.
J e ś li chodzi o p re k lu z ję należn o ści z ty tu łu kosztów , to S ąd N ajw yższy w y ja ś n ił,lł że o w o d o d atk o w e w y n ag ro d zen ie p odlega ro czn ej p re k lu z ji z m ocy a rt. 473 k.z., jeżeli s ta ło się ono w y m ag aln e p rz e d zakończeniem um ow y o pracę, w ra m a c h k tó r e j ra d c a p ra w n y zastępow ał z a k ła d p rac y w procesie sądow ym (przyznano w n im te m u zakładow i z w ro t kosztów za stę p stw a). W ydaje się, że te za tego o rze c z en ia ,nie s tra c iła n ic n a sw ej ak tu aln o ści.
Z in n y c h za g ad n ień dotyczących kosztów procesu i w iążących się bezpośrednio z p rze d sięb io rstw e m pań stw o w y m m ożna jeszcze zw rócić u w ag ę n a k ilk a n a s tę p u ją c y c h kw estii.
N iek tó rz y s ą zd a n ia , że jeżeli s ą d n a p odstaw ie art. 3i21 § 2 k.p.c. o rzekł co do po d m io tu , k tó ry nie b y ł o b ję ty żą d an iem pow oda, luib zasądził ponad żądanie, to p rz e d się b io rstw u n ie p rzy słu g iw a ło b y w tym zak resie w d an e j in sta n c ji roszczenie o z w ro t k o sz tó w p ro c e s u .16 17 S ądzę, że n iesłuszne je s t pow yższe sta n o w isk o o d m a w ia ją c e z w ro tu kosztów p ro ce su ty lk o n a tej podstaw ie, że p rz y dochodzeniu p r a w lu b ich obronie stro n a bądź jej pełnom ocnik zajm o w ali stanow isko b łędne z p r a w nego p u n k tu w idzenia. T ru d n o się zgodzić z orzeczeniam i odm iennie ro z strz y g a ją c y m i to z a g a d n ie n ie .18 *
N ie je s t zbyt zrozum iałe, dlaczego do p ostępow ania w rew izji n ad zw y czajn ej nie m a ją zasto so w an ia p rze p isy o obow iązku zw ro tu kosztów .
Je ż e li chodzi o zw olnienie od kosztów przed sięb io rstw a, to sy tu a c ja ta k a należeć będzie raczej do w yjątk o w y ch , aczkolw iek b ra k przeszk ó d do u zy sk a n ia takiego zw o ln ien ia. W je d n y m z orzeczeń S ąd N ajw yższy orzekł, że p rze d sięb io rstw o p a ń stw o w e planow o deficytow e m oże być zw olnione od kosztów sąd o w y ch w p ro ce sie o roszczenie w chodzące w za k res jego s ta tu to w e j działalności, jeśli w ykaże, że n ie m a d o sta te czn y c h środków n a k o szty procesu i że o rg an fin a n su ją c y p lan o w y n ie d o b ó r p rze d sięb io rstw a odm ów ił m u z b r a k u fu n d u szó w d o sta rc ze n ia ty c h ś ro d ków . 20 W k ażd y m raz ie sam o n ieu w zg lęd n ian ie w p la n ie fin an so w y m w y d a tk ó w n a o p ła ty sądow e nie u z a sa d n ia zasto so w an ia a rt. 113 § 2 k .p .c .21 Z godnie z a rt. 117 § ,1 k.p.c. p rze d się b io rstw o zw olnione od ko sztó w m a p ra w o zgłosić w n io se k o u s ta n o w ien ie dla niego a d w o k a ta z urzędu. B iorąc pod uw agę przepis, że sąd uw zględni ta k i w niosek, jeżeli u d z ia ł ad w o k a ta w sp ra w ie uzn a za p o trzeb n y , m ożna w y razić pogląd, że uznanie ta k ie w zasadzie nie pow inno m ieć m iejsca. Z a ta k im sta n o w i sk ie m p rze m aw ia ją p rzed e w szy stk im p rze p isy c y to w a n ej w yżej u ch w a ły n r 533 oraz w y d a n e na jej pod staw ie p rze p isy szczegółow e, a zw łaszcza § 17 ust. 2 p k t Z zał. n r 2 do cytow anego w yżej za rząd zen ia n r 62, w m yśl k tó reg o do obow iązków ra d c y p raw nego zjednoczenia należy m .in. udzielan ie d o raźn ej pom ocy fachow ej p rze d sięb io rstw o m nie z a tru d n ia ją c y m rad c ó w p ra w n y c h oraz nie k o rzy sta ją cy m ze w sp ó ln e j obsługi p ra w n e j i u słu g d o raźn y ch , w tym ta k ż e przez rad c ó w p r a w n y ch inn y ch p rze d sięb io rstw zgru p o w an y ch w zjednoczeniu.
D y sk u sy jn a je s t m .in. dość isto tn a k w e stia , ja k o k o sz tac h p o w in ien są d orzec w sy tu a c ji, gdy w to k u p ro ce su ad w o k a t u d zielił su b sty tu c ji ra d c y p ra w n e m u r e
p rezen to w an eg o przez siebie p rze d sięb io rstw a albo ra d c y p ra w n e m u je d n o stk i n a d
16 O rzecz. SN z d n ia 30.IX.1972 r., O S N C P 1973, poz. 41. 17 B. D o b r z a ń s k i : o p. c it., s. 209—210.
18 B. D o b r z a ń s k i : op. c it., s. 211. P o r. te ż O S P iK A : 1961, poz. 167 i 1967, poz. 8 1« O S N C P 1973, p oz. 71.
29 O rz e c z . S N z d n ia 17.Vj1960 r. N P n r 11/1960, s t r . 1522.
2i O rzecz. SN z d n ia 24.XI.1960 r. R P E iS n r 4/1961, s. 302. P o r . te ż S. R e j m a n: N ie k t ó r e k w e s tie z w ią z a n e ze z w o ln ie n ie m od k o sz tó w s ą d o w y c h , P a l. n r 9/1961.
N r 8-9 (236-237) M o ty w y , p o b u d k i i n isk ie p o b u d k i to p o lskim praw ie k a rn y m i
rzęd n ej n a d ty m 'przedsiębiorstw em , -co zd a rza isię n ie k ie d y i co — n ależ ało b y to p o dkreślić — zgodne je st zarów no z a r t. 91 k.p.c. i przep isam i o u s tro ju a d w o k a tu ry , ja k i z p rz e p isa m i o o bsłudze p ra w n e j je d n o ste k gosp o d ark i u sp o łe cz n io nej. n S y tu a c je ta k ie n ie n a le ż ą do w y jątk o w y c h , m ogą zaś być p o d y k to w an e w zg lę dem n a o c h ro n ę w ła sn o śc i społecznej lu b k o liz ją te rm in ó w ad w o k ata. W ydaje się, że w ta k ie j sy tu a c ji — ze w zględu n a za sa d ę kosztów n iezb ę d n y ch — je d y n y m i kosztam i, ja k ie m ógłby zasądzić sąd, b y ły b y k o sz ty n a rzecz ad w o k ata. N ie o z n a cza to je d n ak , że m iędzy adw o k atem i zespołem adw okackim a ra d c ą p ra w n y m - -su b sty tu te m p o w stan ie o d ręb n y sto su n ek zobow iązaniow y.
In n ą c ie k a w ą k w e stią je s t p ro b le m dodatk o w eg o w y n ag ro d ze n ia rad c y p raw n eg o za re p re z e n to w a n ie je d n o stk i gospodarki uspołecznionej w procesie k a rn y m (np. w c h a ra k te rz e o sk a rż y c ie la posiłkow ego ze stro n y pokrzyw dzonego przed sięb io rstw a), ale z a g ad n ien ia z tym zw iązane n ie w chodzą w zak res te m aty cz n y tego a rty k u łu .
22 O d m ie n n y p o g lą d w t e j (kw estii r e p r e z e n to w a n y j e s t w p r a c y z b io ro w e j p t. „ P r z e p is y o a d w o k a tu r z e — K o m e n ta r z ” , s. 49 u w . 4 i s. 50 u w . 15. P o g lą d te n je s t m .zd . tr a f n y .
W y r a ż o n e p r z e z A u to r a z a p a tr y w a n ie b u d z i z a s tr z e ż e n ia (R ed .).
JULIUSZ LESZCZYŃSKI
Problem motywów, pobudek i niskich pobudek
w polskim prawie karnym
(próba analizy zagadnienia)
A u to r o m a w ia z a g a d n ie n ie m o ty w ó w i p o b u d e k w r o z u m ie n iu j ę z y k o z n a w stw a , p s y c h o lo g ii t filo z o fii, n a u k i p ra w a k a r n e g o o r a z o r z e c z n ic tw a S ą d u N a j w y ż s z e g o , a n a liz u je o b a te t e r m i n y w ic h w z a j e m n y m s to s u n k u i w k o ń c u d o c h o d z i d o w n io s k u , że ze w z g lę d u n a ic h ró ż n o r o d n e u jm o w a n ie n a g r u n c ie n a u k i p s y c h o lo g ii o ra z ze w z g lę d u n a to , ż e u p o d s ta w d zia ła n ia p r z e s tę p n e g o sp r a w c y z n a j d u j e się sze r e g m o ty w ó w i p o b u d e k d zia ła n ia n ie z a w s z e u ś w ia d a m ia n y c h so b ie p r z e z s p ra w c ę — n a le ż y w p r a k t y c e p o słu g iw a ć się te r m i n e m „ m o ty w y i p o b u d k i" łą c z n ie . Co się t y c z y te r m in u „ n isk a p o b u d k a " , to a u to r , p o p r z e a n a liz o w a n iu go p o d k ą te m w id z e n ia j u d y k a t u r y o ra z d o k t r y n y , d o c h o d z i d o w n io s k u , ż e te r m in u te g o n ie da się śc iśle z d e fin io w a ć i d la te g o p o s tu lu je d e leg e fe r e n d a u s u n ię c ie go z u s t a w y k a r n e j.
P ra w id ło w y w y m ia r spraw iedliw ości zm ierza n ie ty lk o do u sta le n ia sk u tk u i p rze b ieg u czynu p rzestępnego, lecz — i to p rz e d e w szsytkim — do w y k ry c ia p rzy c zy n szkodliw ego z ja w isk a społecznego zw anego p rze stęp stw em . Z tych w z g lę dów są d o rze k ają cy p ow inien w k ażdym w y p ad k u dać odpow iedź n a p y ta n ie , d l a c z e g o sp raw ca w k o n k re tn e j sy tu a c ji dopuścił się p rzestęp stw a. W te n sposób w k ra c z a się w szczególności w p ro b lem aty k ę n a stęp u jący c h za gadnień: a) etiologii
