Teresa Flemming-Kulesza
Przegląd orzecznictwa Sądu
Najwyższego - Izba Administracyjna,
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Palestra 41/5-6(473-474), 242-246
I
Przegląd orzecznictwa
Sądu Najwyższego
- Izba Administracyjna,
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
I. Sprawy adm inistracyjne
1. Problem atyka samorządu terytorialnego.
Postanowienie z dnia 26 września 1996 r., III ARN 45/96:
Uchwała rady gminy w sprawie określenia stawek czynszu regu lowanego za najem lokali m ieszkalnych, podjęta na podstawie art. 26 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 205, poz. 509 ze zm.), należy do kategorii przepisów powszechnie obowiązujących na obszarze gminy w rozumieniu art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (jednolity tekst: Dz. U. z 1996 r., Nr 13, poz. 74 ze zm.). Taka uchwała rady gminy podlega zaskarżeniu do Naczelnego Sądu Adm inistracyjnego w trybie art. 101 ust. 1 ustawy o sam orządzie terytorialnym.
Stosow nie do treści art. 101 ust. 1 ustaw y o sam orządzie terytorial nym, do sądu adm inistracyjnego m oże być zaskarżona uchw ała organu gm iny podjęta w sprawie z zakresu adm inistracji publicznej. W ocenie Sądu N ajw yższego przepis art. 26 ustawy o najm ie lokali i dodatkach m ieszkaniow ych należy do norm prawa publicznego. Zaw iera on bowiem upow ażnienie dla organu adm inistracji publicznej (rady gm iny) do ustalenia w drodze uchw ały zróżnicow anych stawek czynszu regulow anego za 1 m 2 pow ierzchni lokalu, z uw zględnieniem czynników podw yższających lub obniżających jego wartość użyt kową. U stalenie to następuje w form ie przepisów prawnych pow szechnie obow iązujących na obszarze gm iny. O m aw iana uchw ała rady gm iny nie może być uznana za czynność z zakresu prawa cyw ilnego. C zynnością z zakresu tego praw a je st określenie w yso kości czynszu regulow anego w um owie najm u (w ypow iedzenie um o wy najm u w zakresie wysokości czynszu), nie zaś określenie zróż nicowanej stawki czynszu za najem lokali m ieszkalnych w uchw ale
Przegląd orzecznictw a Sądu N ajw yższego - Izba A dm inistracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Sp ołecznych
adm inistracji publicznej nie zm ienia to, że wywołuje ona skutki cyw ilnopraw ne.
Argum entem potwierdzającym przedstawiony pogląd jest fakt opła cania czynszu regulow anego nie tylko przez najemców lokali m ieszkal nych tworzących zasób mieszkaniowy gminy, lecz także np. lokali m ieszkalnych stanowiących własność Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych.
2. Sprawy kom batanckie.
W yrok z dnia 26 września 1996 r., III ARN 40/96:
Dziecko urodzone w czasie transportu do Polski z m iejsca przym usowego pobytu matki na zesłaniu lub deportacji w b. Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, jest osobą repres jonow aną w rozum ieniu przepisu art. 4 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kom batantach oraz niektórych osobach będących ofiaram i represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze zm .), jeżeli urodziło się żywe.
W yrok z dnia 26 września 1996 r., III ARN 41/96:
Osobę, która urodziła się i przebywała w obozie jenieckim nadzorowanym przez władze bezpieczeństwa III Rzeszy N iem iec kiej, uznaje się za podlegającą represjom wojennym w rozum ieniu art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kom batantach oraz niektórych osobach będących ofiaram i re presji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze zm.).
II. Sprawa z zakresu prawa pracy
Uchwała z dnia 11 września 1996 r., I PZP 22/96:
1. O graniczenie pełnego wymiaru zajęć nauczyciela m ianow ane go, poza sytuacjam i określonym i w art. 22 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm .), jest niedopuszczalne.
2. Zgoda nauczyciela mianowanego na zatrudnienie w niepełnym wymiarze zajęć ma jedynie znaczenie dla oceny jego gotowości do pracy.
Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na to, że w Karcie N auczyciela uregulowane zostały stosunki pracy nauczycieli w sposób ograniczający w pewnej mierze autonom ię woli obu stron tych stosunków. Z art. 10 Karty wynika, że jeżeli spełnione są wymienione w nim warunki, stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje się na podstawie mianowania (czyli nie m ożna wówczas nawiązać stosunku pracy na podstawie umowy). Jednym z tych warunków jest - odnosząca się do obu stron stosunku pracy - możliwość zatrudnienia nauczyciela w pełnym w y
miarze zajęć. W arunek ten musi być spełniony nie tylko w chwili m ianowania, ale również w czasie trwania zatrudnienia. Przesłanki umożliwiające zatrudnienie nauczyciela mianowanego w niepełnym wymiarze zajęć określone zostały w art. 22 Karty (znowelizowanym ustawą z dnia 14 czerwca 1996 r. - Dz. U. Nr 87, poz. 396).
Jeżeli wbrew woli nauczyciela mianowanego doszło do niedopusz czalnego ograniczenia pełnego wymiaru zajęć, to przysługuje mu roszczenie o wynagrodzenie w rozmiarze takim, jakie otrzymywałby pracując w pełnym wymiarze. Jeżeli natomiast nauczyciel mianowany wyraził zgodę na pracę w ograniczonym wymiarze, zgodę tę należy ocenić w płaszczyźnie art. 80 i 81 k.p. (stosowanych do nauczycieli poprzez art. 98 Karty). Chodzi bowiem o wykazanie gotowości do pracy w pełnym wymiarze, jako przesłanki zachowania prawa do wynagrodzenia mimo niewykonania pracy.
III. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych Uchwała z dnia 4 października 1996 r., II I ZP 3/96:
W pojęciu dochodu w rozum ieniu § 7 ust. 1 rozporządzenia Rady M inistrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i pod stawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz naliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r., Nr 68, poz. 330 ze zm.) mieszczą się koszty uzyskania dochodu.
Przepisy powołanego rozporządzenia nie zawierają definicji pojęcia dochodu dla celów ustalania podstawy i wysokości składek na ubez pieczenie społeczne pracowników, ani go nie uściślają. Z przepisu § 7 ust. 1 wynika jedynie, że podstawę wymiaru składek stanowi dochód z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, a nie wynika, czy podstawę stanowi całe wynagrodzenie brutto, czy też wynagrodzenie brutto pomniejszone o koszty jego uzyskania. Sąd Najwyższy uznał na niedopuszczalne stosowanie w drodze analogii
iuris przepisów prawa podatkowego przy ustalaniu podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenie społeczne pracowników, co prowadziłoby do przyjęcia, że chodzi o dochód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Odpowiednie stosowanie przepisów prawa podatkowego w sprawach ustalania podstawy wymiaru składek jest niedopuszczalne z uwagi na odmienne cele normatywne tych przepisów. Przeciwny pogląd mógłby doprowadzić do nieuzasadnionego zróżnicowania wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego pracowników.
Uchwała z dnia 24 października 1996 r., II UZP 19/96:
Pojęcie wynagrodzenia z tytułu wykonywania zatrudnienia za warte w art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r.
Przegląd orzecznictw a Sądu Najw yższego - Izba A dm inistracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
0 rewaloryzacji em erytur i rent, o zasadach ustalania em erytur 1 rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) oraz § 1 ust. 1 pkt 1 i ust. 3 rozporządzenia M inistra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zm niejszania em erytury i renty (Dz. U. Nr 58, poz. 290) oznacza wynagrodzenie uzyskane w ramach stosunku pracy po odliczeniu kosztów jego uzyskania wyliczanych według zasad przewidzianych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Sąd Najwyższy zajmował się wyjaśnieniem pojęcia wynagrodzenia z tytułu wykonywania zatrudnienia, którego wysokość - w myśl wskazanych przepisów - powoduje zawieszenie prawa do emerytury, renty inwalidzkiej lub renty rodzinnej, lub zmniejszenie świadczeń. W § 1 ust. 3 wskazanego rozporządzenia użyto sformułowania „fak tyczny dochód”. Chodzi zatem o dochód rzeczywisty, czyli zwiększenie aktywów lub zmniejszenie pasywów pracownika, a więc o różnicę między osiągniętym wynagrodzeniem a kosztami jego uzyskania, o ile one występują. Koszty te są trudne do udokum entowania i zweryfiko wania, co uzasadnia przyjęcie ryczałtowego ich określenia wzorem uregulowania zawartego w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Odpowiednie stosowanie przepisów ustawy podatkowej uzasadnione jest ponadto przez porównanie zakresu pojęć: „dochód faktyczny” (użytego we wskazanym rozporządzeniu) i „przychód” (występującego w ustawie podatkowej).
IV. Sprawy adwokackie
W yrok z dnia 11 września 1996 r., I PA 2/96:
Nie stanowi przeszkody w dokonaniu wpisu na listę adwokatów zam ieszkiwanie osoby ubiegającej się o wpis na terenie innej izby adwokackiej.
W ymagania, jakie powinna spełniać osoba ubiegająca się o wpis na listę adwokatów określone zostały w dziale V Prawa o adwokaturze. Sąd Najwyższy uznał za nieuprawnione uzależnianie wpisu od speł nienia przesłanek o charakterze formalnym, które nie zostały wym ie nione w tych przepisach. W szczególności brak jest podstaw (wbrew stanowisku M inistra Sprawiedliwości) do uznania za warunek ubiegania się o wpis (i dokonania wpisu przez organ samorządu adwokackiego) stałego zamieszkiwania kandydata na adwokata w miejscowości, w któ rej wyznacza się jego siedzibę. Zasadą wykonywania tego zawodu jest zamieszkiwanie w siedzibie zespołu, którego adwokat jest członkiem lub siedzibie wykonywania zawodu indywidualnie lub wspólnie z in nym adwokatem (art. 21 w związku z art. 37 Prawa o adwokaturze).
Ustawodawca przewidział wyjątki od tej zasady w postaci możliwości uzyskania zezwolenia okręgowej rady adwokackiej lub Naczelnej Rady Adwokackiej na zamieszkiwanie w innej miejscowości lub - odpow ied nio - w okręgu innej izby. Analiza treści wskazanych przepisów prowadzi do wniosku, że zamieszkiwanie na terenie innej izby niż ta, w której zainteresowany ubiega się o wpis nie może być uznane za przeszkodę do dokonania wpisu. Osoba taka winna się jednak liczyć z koniecznością przeniesienia do miejscowości, w której wyznaczono jej siedzibę, względnie uzyskania jednego ze wspomnianych zezwoleń, o których mowa w art. 21 ust. 1 zdanie drugie i ust. 2 Prawa o adwokaturze.
