Maria Cybulska
Obowiązek alimentacyjny między
rozwiedzionymi małżonkami
[przegląd artykułu Adama Szpunara
o tym samym tytule, opublikowanego
w Nr 9
Palestra 8/11(83), 66-67
66 P r z e g l ą d p r a s y p r a w n i c z e j N r 11 (83) R e a s u m u ją c a u to r w y r a ż a p o g lą d , że u d z ia ł o b ro ń c y w p o s tę p o w a n iu p r z y g o to w a w c z y m j e s t o b e c n ie z n ik o m y i d e le ge f e r e n d a p o w in ie n u le c ro z s z e rz e n iu . N a le ż y p rz e d e w s z y s tk im : „1) z a g w a ra n to w a ć o b ro ń c y p ra w o u c z e s tn ic z e n ia w c z y n n o ś c ia c h ś le d c z y c h p o d ję ty c h n a je g o w n io s e k lu b n a w n io s e k p o d e jr z a n e g o o ra z w c z y n n o ś c ia c h n i e p o w ta rz a ln y c h , 2) u d o s tę p n ić o b ro ń c y w g lą d w a k ta s p r a w y je s z c z e p rz e d te r m in e m z a z n a jo m ie n ia p o d e jr z a n e g o z m a te r ia ła m i p o s tę p o w a n ia p rz y g o to w a w c z e g o ” . W zeszy cie n r 7—8 „ P a ń s tw a i P r a w a ” z n a jd u je m y a r t y k u ł S e w e ry n a S z e r a p t.:
Pokrew ieństwo i o pie k a w świetle kodeksu ro dzinnego i o p ie k u ń c ze g o
P r z e d m io te m o m ó w ie n ia s ą z m ia n y , ja k ie p rz y n o s i K o d e k s r o d z in n y i o p ie k u ń czy w z a k r e s ie s to s u n k ó w m ię d z y ro d z ic a m i a d z ie ć m i, w z a k re s ie p rz y s p o s o b ie n ia , o p ie k i i k u r a t e li . A u to r, o m a w ia ją c p rz e p is y o b e c n ie o b o w ią z u ją c e g o K o d e k s u r o d z in n e g o i b o g a te o rz e c z n ic tw o , ja k i e się n a tle ty c h p rz e p is ó w ro z w in ę ło , u w y p u k la n o w e u ję c ia , k tó r e p rz y n o s i n o w y k o d e k s .
O b o w iq z e k alim entacyjny między ro zw iedzio nym i m ałżonkami
to t y t u ł a r t y k u ł u A d a m a S z p u n a r a , d r u k o w a n e g o w n rz e 9 (1964) „N o w eg o P r a w a ” .
C e le m a r t y k u ł u je s t o m ó w ie n ie w ę z ło w y c h z a g a d n ie ń łą c z ą c y c h się z o b o w ią z k ie m a lim e n ta c y jn y m m ię d z y ro z w ie d z io n y m i m a łż o n k a m i.
P r z y p o m in a j ą c u c h w a łę p o d ję tą w s k ła d z ie 7 s ę d z ió w S ą d u N a jw y ż sz e g o z d n ia 2 lip c a 1955 r. (P iP 4/1956), w m y ś l k tó r e j ź r ó d łe m ro s z c z e n ia a lim e n ta c y jn e g o m ię d z y ro z w ie d z io n y m i m a łż o n k a m i je s t z a w a r c ie m a łż e ń s tw a , a n ie ro z w ó d , a u t o r p o d k r e ś la , że u c h w a ła t a p ra w id ło w o u jm u je z a g a d n ie n ie i m a p e łn e z a s to s o w a n ie n a tle n o w y c h p rz e p is ó w . K o d e k s r o d z in n y i o p ie k u ń c z y , p r z y j m u j ą c w z a s a d z ie o b lig a to r y jn o ś ć z a s ą d z a n ia śro d k ó w u tr z y m a n i a n a rz e c z ro z w ie d z io n e g o m a łż o n k a , j a k ró w n ie ż p r z y jm u ją c z a s to s o w a n ie w ty c h w y p a d k a c h o d p o w ie d n io p rz e p is ó w o o b o w ią z k u a lim e n ta c y jn y m w o b e c k r e w n y c h (a rt. 61), p o d k re ś la n i e ja k o z a s a d ę , że ro z w ó d s ta n o w i je d y n ie o k o lic z n o ść m o d y f ik u ją c ą o b o w ią z e k a l i m e n t a c y jn y is tn i e ją c y m ię d z y m a łż o n k a m i. W m y ś l n o w y c h p rz e p is ó w p ra w o do a lim e n tó w n ie p r z y s łu g u je ty lk o m a łż o n k o w i w y ł ą c z n i e w in n e m u . O b o w ią z e k a lim e n t a c y jn y p o w s ta j e z a te m w n a s tę p u ją c y c h w y p a d k a c h : g d y ro z w ó d z o sta ł o rz e c z o n y b e z o r z e k a n ia o w in ie , g d y p o w o d e m je s t m a łż o n e k n ie w in n y , a p o z w a n y m m a łż o n e k u z n a n y z a w y łą c z n ie w in n e g o , w re s z c ie g d y ro z w ó d o rz e c z o n o z w in y o b o jg a m a łż o n k ó w . W ty m o s ta tn im w y p a d k u w p r a w ie d o ty c h c z a s o w y m p r z y z n a n ie a lim e n tó w m a łż o n k o w i w in n e m u u z a le ż n io n e b y ło o d u z n a n ia s ą d u . W K o d e k s ie ro d z in n y m i o p ie k u ń c z y m b ę d z ie o n o o b lig a to r y jn e . Z m ia n a t a — z d a n ie m a u to r a — je s t u z a s a d n io n a . N a p o p a rc ie p o g lą d u , że z a s ą d z e n ie a lim e n tó w w ta k i e j s y t u a c ji p o w in n o b y ć u z a le ż n io n e o d u z n a n ia s ą d u , p o w o ły w a n o a r g u m e n t, że w in a m a łż o n k ó w n ie z a w s z e je s t je d n a k o w a , w o b e c czego o b o w ią z e k z a s ą d z e n ia a lim e n tó w n a rz e c z m a łż o n k a b a r d z ie j w in n e g o m oże b u d z ić s p rz e c iw . Z d a n ie m a u to r a s to p n io w a n ie
N r U (83) Przegląd, p r a s y p r a w n i c z e j 67
w in y m a łż o n k ó w ro z w ie d z io n y c h n ie z n a jd u j e u z a s a d n ie n ia w p rz e p is a c h u s ta w y , w p r o w a d z e n ie w ię c z a s a d y o b lig a to r y jn o ś c i j e s t k o n s e k w e n c ją z a s a d y , że j e s t to o b o w ią z e k w y n ik a ją c y z m a łż e ń s tw a , z ró w n a n y w ko d . ro d z . i o p ie k , z o b o w ią z k ie m ro d z in n y m , k tó r y p rz e c ie ż n ie je s t u z a le ż n io n y od p o p ra w n e g o z a c h o w a n ia się u p ra w n io n e g o .
Z a s a d n ic z ą p r z e s ła n k ą re a liz o w a n ia ro s z c z e n ia a lim e n ta c y jn e g o p o ro z w o d z ie j e s t p o z o s ta w a n ie u p ra w n io n e g o w n ie d o s ta tk u . S a m o p o ję c ie n ie d o s ta t k u je s t w z g lę d n e . N ie j e s t w n ie d o s ta t k u te n , k to je s t z d o ln y d o w y k o n y w a n ia p r a c y , k to m a m o żn o ść u z y s k a n ia d o c h o d ó w n ie p o c h o d z ą c y c h z p ra c y , w re s z c ie te n , k to p o s ia d a s u b s ta n c ję m a ją tk o w ą . T o o s t a tn i e z a g a d n ie n ie b y ło b a rd z o d y s k u s y jn e . P r z e p is y K o d . ro d z . i o p ie k , ro z s z e rz y ły p o ję c ie m a j ą t k u w s p ó ln e g o o p o b r a n e w y n a g ro d z e n ie za p r a c ę i in n e u s łu g i. B y ło b y z a te m — z d a n ie m a u t o r a — „ w y r a ź n ą n ie s p r a w ie d liw o ś c ią , g d y b y ro z w ie d z io n y m a łż o n e k m ó g ł z a c h o w a ć s u b s ta n c ję m a j ą t k u d o ro b k o w e g o (p o d zielo n eg o po p o ło w ie ) i n a d to ż ą d a ć d o s ta r c z a n ia m u ś r o d k ó w u tr z y m a n i a ” . O d n o si się to ró w n ie ż do w y p a d k u , g d y u p r a w n io n y m a m a j ą t e k o so b isty . D o s ta r c z a n ie ś r o d k ó w u tr z y m a n ia n a s t ę p u je — z g o d n ie z a r t . 60 § 1 k o d . ro d z . i o p ie k . — ,.w z a k r e s ie o d p o w ia d a ją c y m u s p r a w ie d liw io n y m p o tr z e b o m u p r a w n io n e g o o r a z m o ż liw o śc io m z a ro b k o w y m i m a ją tk o w y m z o b o w ią z a n e g o ” . Z a k r e s ro s z c z e n ia a lim e n ta c y jn e g o z a r t . 60 § 1 n ie s ię g a z a te m d a le j n iż m ię d z y k r e w n y m i. C h a r a k te r y s t y c z n y w y ją te k p r z e w id u je a r t . 60 § 2 k o d . ro d z. i o p ie k . D o ty c z y on u p r a w n ie ń te g o m a łż o n k a , k tó r y n ie p o n o si w in y z a ro z k ła d p o ż y c ia . P r z e p i s te n m ó w i o z a s p o k o je n iu p rz e z m a łż o n k a u z n a n e g o z a w y łą c z n ie w in n e g o r o z k ł a d u p o ż y c ia u s p r a w ie d liw io n y c h p o tr z e b m a łż o n k a n ie w in n e g o , p rz y cz y m b r a k tu w y m a g a n ia , ż e b y m a łż o n e k n ie w in n y z n a jd o w a ł s ię w n ie d o s ta tk u . A u to r p o d k r e śla , że p o g o rs z e n ie s y t u a c ji m a łż o n k a n ie w in n e g o w ro z u m ie n iu p r z e p is u a r t . 60 § 2 m o ż e n a s t ą p ić ty lk o w z w ią z k u z u t r a t ą w sp ó ln o ś c i g o s p o d a rc z e j, n a to m ia s t n ie w y s ta r c z a s a m o p o g o rs z e n ie s y t u a c ji ż y c io w e j w s k u te k z e r w a n ia w ię z i d u c h o w e j lu b fiz y c z n e j. Z o b o w ią z a n y p o w in ie n s ię p rz y c z y n ić do z a s p o k a ja n ia p o tr z e b r o z w ie d z io n e g o m a łż o n k a n ie w in n e g o „w o d p o w ie d n im z a k r e s ie ” , a w ię c w e d łu g m o ż liw o śc i z a ro b k o w y c h i m a ją tk o w y c h , a p rz e z u s p r a w ie d liw io n e p o tr z e b y n a le ż y ro z u m ie ć w y r ó w n a n ie s to p y ż y c io w e j m a łż o n k a n ie w in n e g o . Z a s ą d z e n ie a l i m e n tó w w r a m a c h a r t . 60 § 2 k c d . ro d z. i o p ie k , n ie j e s t o b lig a to r y jn e . Z a le ż y o n o od u z n a n ia s ą d u . W ła ś c iw y m k r y t e r iu m w ty m w y p a d k u s ta n o w ić b ę d ą — z d a n ie m a u to r a — z a s a d y w sp ó łż y c ia sp o łe c z n e g o . W e d łu g a r t . 34 § 3 k o d . ro d z., je ż e li z o b o w ią z a n y m b y ł m a łż o n e k n ie w in n y , p r a w o do a lim e n tó w w y g a s a ło z u p ły w e m l a t p ię c iu o d o rz e c z e n ia ro z w o d u . A r t. 60 § 3 k o d . ro d z . i o p ie k , z e z w a la n a p rz e d łu ż e n ie te g o te r m i n u p rz e z s ą d — n a ż ą d a n ie u p r a w n io n e g o — ze w z g lę d u n a w y ją tk o w e o k o lic z n o śc i. A u to r z a z n a c z a ją c , że n ie j e s t „ e n tu z ja s t ą o g ra n ic z e n ia ro s z c z e ń a lim e n ta c y jn y c h m ię d z y m a łż o n k a m i, k tó r z y n ie p o n o sz ą w in y za ro z k ła d p o ż y c ia ” , p o d k re ś la , że w s t o s u n k u do p r a w a d o ty c h c z a so w e g o tr e ś ć a r t . 60 § 3 ko d . ro d z. i o p ie k , je s t je d n a k p e w n y m p o s tę p e m . A u to r k o ń c z y s w e w y w o d y n a s tę p u ją c y m i s ło w a m i: „ P o w y ż sz y — z k o n ie c z n o śc i d o ść p o b ie ż n y — p rz e g lą d p o z w a la n a s t w i e r d z e n ie , że a r t . 60 k o d . ro d z . i o p ie k , d o k o n a ł w ie lu d o n io s ły c h z m ia n w is tn i e ją c y m s t a n ie p r a w n y m . N o w y k o d e k s u z n a je ro s z c z e n ia a lim e n ta c y jn e ro z w ie d z io n e g o m a łż o n k a w s z e r s z y m z a k r e s ie a n iż e li d o ty c h c z a so w y . T a o g ó ln a te n d e n c ja p o w in n a s ta n o w ić g w ia z d ę p rz e w o d n ią d la o rz e c z n ic tw a i d o k tr y n y ” .
