Zygmunt Łaguna
W kwestii zwrotu kosztów
zastępstwa adwokackiego
Palestra 3/1(13), 64-67
GŁOSY PRAKT YK/
ZYGM UNT LAGU N A
adw okat
W kwestii zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego
W „ O rz e c z n ic tw ie S ą d ó w P o ls k ic h i K o m is ji A r b itr a ż o w y c h ” , w zesz y c ie 7— 8 z a lip ie c - s ie r p ie ń 1958 r., z o s ta ło o g ło szo n e o rz e c z e n ie S ą d u N a jw y ż s z e g o z 11 w r z e ś n ia 1957 r o k u 3 C Z 245/57 z n a d e r s łu s z n ą g lo są sę d z ie g o S .N . K a z im ie r z a L ip iń s k ie g o .
W e d łu g te g o o rz e c z e n ia p o d w y ż s z e n ie p rz e z k ie r o w n ik a z e sp o łu a d w o k a c k ie g o n a le ż n e g o p e łn o m o c n ik o w i w y n a g ro d z e n ia o 100 % p o n a d n o rm ą n ie o z n a cza, że s ą d m u s i p rz y z n a ć -ad w o k a to w i p o d w y ż k ę u s ta lo n ą p r z e z k ie r o w n ik a z e sp o łu . L ip iń s k i u w a ż a to o rz e c z e n ie za b łę d n e u z a s a d n ia ją c , ż e n ie p o w in n o o no w p ły w a ć n a z m ia n ę d o ty c h c z a so w e j p r a w id ło w e j p r a k ty k i, o p ie r a ją c e j się n a te z a c h o rz e c z e n ia S.N . z 31 m a r c a 1955 r o k u 1 C Z 316/54.
O tó ż w c y to w a n y m o rz e c z e n iu z 31 m a r c a 1958 r o k u (O SN zesz. IV /55, poz. 89) S ą d N a jw y ż s z y z a ją ł s ta n o w is k o , że stro n iie w y g r y w a ją c e j s p r a w ę n a le ż y s ię z w r o t w y n a g ro d z e n ia za p ro w a d z e n ie s p r a w y z a p ła c o n e g o a d w o k a to w i b ą d ź z a d w o k a te m u m ó w io n e g o , k tó r e g o z a p ła ta d o p ie ro m a n a s tą p ić . Z w r o t te g o w y n a g r o d z e n ia n a le ż y s ię w ta k i e j w y so k o śc i, w ja k i e j s t r o n a z a p ła c iła lu b u m ó w iła się z a p ła c ić a d w o k a to w i. J e d n o c z e ś n ie S ą d N a jw y ż s z y piodikreślił, że s ą d y n ie są p o w o ła n e d o ocen y , czy je s t w ła ś c iw e h o n o r a r iu m p o b r a n e p r z e z a d w o k a ta od k li e n t a w e d łu g s ta w e k , k tó r y c h g ó rn ą g ra n ic ę o k r e ś la ją p r z e p is y ro z p o r z ą d z e n ia M in is tr a S p ra w ie d liw o ś c i z d n ia 19 s i e r p n ia 1953 ro k u w s p r a w ie w y n a g ro d z e n ia a d w o k a tó w za w y k o n y w a n ie c z y n n o śc i z a w o d o w y c h (Dz. U . N r 40, poz. 176). J e ż e li m ia n o w ic ie k w o ta , k tó r ą s tro n a z a p ła c iła a d w o k a to w i, n ie p r z e k r a c z a g ó rn e j g ó rn e j g ra n ic y p rz e w id z ia n y c h w c y to w a n y m r o z p o r z ą d z ę , n i u s ta w e k , k w o tę tę n a le ż y z a są d z ić od p r z e c iw n ik a . R ó w n ie ż n ie m o ż e s ą d k w e s tio n o w a ć p o b r a n i a p r z e z a d w o k a ta w y n a g ro d z e n ia ze 100% p o d w y ż k ą i o b o w ią z a n y j e s t n a ż ą d a n ie z a s ą d z ić o d p rz e g r y w a ją c e g o p r z e c iw n ik a z w r o t koszitów z a s tę p s tw a a d w o k a c k ie g o z talką w ła ś n ie p o d w y ż k ą . S to s o w n ie do § 3a ro z p o r z ą d z e n ia M in is tr a S p ra w ie d liw o ś c i z 23 c z e rw c a 1956 r o k u w s p r a w ie z m ia n y p rz e p is ó w o w y n a g ro d z e n iu 'a d w o k a tó w za w y k o n y w a n ie c z y n n o śc i z a w o d o w y c h (Dz. U. N r 25, poz. 117) k ie r o w n ik z e sp o łu a d w o k a c k ie g o l u b d z ie k a n r a d y a d w o k a c k ie j u p r a w n ie n i są do p o d w y ż s z e n ia w y n a g ro d z e n ia a d w o k a to w i d o w y s o k o śc i p o w y ż e j n o r m y w s k a z a n e j w § 2 lu b 3. D o p ie ro t a z w y ż k a (p rz e sz ło 200 % s ta w e k , je ś li c h o d z i o s p r a w y c y w iln e ) m o ż e b y ć p r z e z e ą d p o m in ię ta p rz y o z n a c z a n iu k o s z tó w p ro c e s u z a s ą d z o n y c h o d s tr o n y
Nr 1 Z W R O T K O S Z T Ó W Z A S T Ę P S T W A A D W O K A C K IE G O 6 5
p r z e c iw n e j, je d n a k ż e ta k ie p o m in ię c ie n a s tę p u je ty lk o w u z a s a d n :o n y ch w y p a d k a c h . O czy w iśc e te r a z n !e m o ż n a ró w n ie ż o d m ó w ić z a są d z e n ia od p r z e g r y w a ją c e g o p r z e c iw n ik a o b o k z a sa d n ic z e g o w y n a g ro d z e n ia r y c z a łtu p rz e w id z ia n e g o w § 7a r o z p o rz ą d z e n ia .
P o m ija ją c d a lsz e sz czeg ó ły a k tu a l n ie o b o w ią z u ją c y c h p rz e p is ó w w k w e s tii z w ro tu k o sz tó w z a s tę p s tw a a d w o k a c k ie g o , p r e c y z y jn ie i t r a f n e ro z w a ż o n y c h w g lo sie , z w r a c a u w a g ę m e r y to ry c z n y a s p e k t z a g a d n ie n ia . O to w u z a s a d n ie n iu o rz e c z e n ia z 11 w rz e ś n ia 1957 ro k u S ą d N a jw y ż s z y p rz y ta c z a , że s p r a w a „ w y m a g a ła z n a c z n e g o n a k ła d u p ra c y p rz e z b ie f łe g o , a n ie a d w o k a ta ”. T eg o r o d z a ju s ta n o w is k o w y d a je s ę n ie s łu sz n e . Z a ró w n o z p o z y c ji p ro c e d u r y c y w iln e j i k a r n e j, ja k i u sta lo n e g o od d a w n a o rz e c z n ic tw a i p r a k t y k i s ą d o w e j o p in ia b ie g łe g o czy te ż b ie g ły c h , a n a lo g ic z n ie ja k k a ż d y d o w ó d w p ro c e s ie , p o d le g a b e z w z g lę d n e j k o n tr o li są d u . N e je s t d o p u sz c z a ln e b e z k ry ty c z n e p rz y ję c ie o p in ii b ie g ły c h , p o n ie w a ż w y w o łu je to n ie b e z p ie c z e ń stw o ro z s trz y g n ię c ia s p r a w y p rz e z osobę tr z e c ią z a m ia s t p rz e z s ą d . 1 W szak są d n ie je s t z w ą z a n y o p in ią b ie g ły c h i p o w in ie n j ą o cen ić ta k ja k k a ż d y d o w ó d w e d łu g z a s a d p rz e w id z ia n y c h w a rt, 242 § 1 k.p.c. B e g l y n ie je s t w y rę c z y c ie le m lecz ty lk o p o m o c n ik ie m sęd zieg o . S ąd n ie m o ż e od b ie g ły c h ż ą d a ć o p in ii, ja k m a ro z s trz y g n ą ć s p ra w ę . *
N a w e t w ta k s p e c ja lis ty c z n y m p ro c e s ie , ja k im je s t p ro c e s o u b e z w ła s n o w o l n ie n ie n a p o d s ta w ie c h o ro b y p sy c h ic z n e j a lb o n ie d o r o z w o ju p s y c h ic z n e g o (a r t. 9 p rz e p só w o g ó ln y ch p r a w a cy w iln e g o ), sąd n ie m o że ż ą d a ć od b ie g łe g o u m o t y w o w a n e j o p in ii w ty m se n sie , czy n a le ż y u b e z w ła s n o w o ln ić , czy te ż n ie osobę, w s to s u n k u do k tó re j toczy się p o s tę p o w a n ie . K o n k r e tn ie S ą d N a jw y ż sz y p o d a ł, że c z ę sto s p o ty k a n y w p r a k ty c e s ą d o w e j b łą d p o le g a n a ty m , iż są d z a m ia s t sam o cen ić , czy fa k ty c z n ie -istn ie ją p rz e s ła n k i u b e z w ła s n o w o ln ie n ia (zw łaszcza czy c h o ry n ie je s t z d o ln y do k e r o w a n i a s w y m p o s tę p o w a n ie m ), p rz e r z u c a ocen ę w ty m z a k re s ie n a b ie g łe g o p s y c h ia trę , k tó r y w te n sp o só b p r z e jm u je n ie j a k o fu n k c je są d u . T y m c z a s e m n a p o d s ta w ie w y c z e rp u ją c y c h o d p o w ie d z i b ie g łe g o n a p y ta n ie p o s ta w io n e p rz e z .sąd — w ła ś n ie są d , a n ie b ie g ły o c e n ia , czy b a d a n y je s t z d o ln y k ie r o w a ć sw o im p o s tę p o w a n ie m .*
P r z y k ła d y n a p o ru s z o n y te m a t z z a k re s u o rz e c z n ic tw a S ą d u N a jw y ż sz e g o m o żn a b y m n o ży ć. P rz e d e w s z y s tk im ju ż z te k s tu u s ta w o w y c h p rz e p is ó w je s t ja s n e i lo g ic z n e , że w y n ik a ją c e w p ro c e s a c h c y w iln y c h i k a r n y c h p ro b le m y w y m a g a ją c e z a się g n ię c ia fa c h o w e j o p in ii b ie g ły c h ro z w ią z u je s a m o d z ie ln ie są d . T a k w ięc p rz y ocen e i k o n tr o li w szełikich o p in ii b ie g ły c h s tro n y są u p ra w n io n e i o b o w ią z a n e a k ty w n ie w s p ó łd z ia ła ć z s ą d e m . D la te g o te ż w p r a k ty c e a d w o k a c i ja k o p e łn o m o c n ic y s tro n i o b ro ń c y p o d d a ją w s z e c h s tro n n e m u ro z w a ż e n iu i k o n tr o li o p in ię b ie g ły c h łą c z n ie z c a ło śc ią m a t e r a łu d o w o d o w eg o .
„ T r y b u n a L u d u ” w n rz e 251 z 8 w rz e ś n ia 1958 r o k u ( a r ty k u ł Z b ig n ie w a Ł a - kom siiieg-o) w n ik liw ie p isze: „ P sy ch o lo g , n a u c z y c ie l, p o tro sz e le k a rz , p o tro s z e chem k , fiz y k czy k się g o w y , in ż y n ie r i... ile ż tu je s z c z e m o ż n a b y w y m ie n ić z a w odów . O to k im je s t a d w o k a t” . 1 P o r. Z. L a g u n a : D o w ó d z b ie g ły c h , „ N o w e P r a w o ” n r 6/56, s tr. 107. 2 P o r. K o d e k s p o s tę p o w a n ia c y w iln e e o w o p ra c o w a n iu K . L ip ń s k i e g o (a r t. i23 i 224) o ra z p o d a n e ta m o rz e c z e n ia S. N. 3 P o r. o rz e c z n ic tw o S. N. p rz y to c z o n e w „ P r a w ie c y w iln y m ” p o d r e d a k c j ą W. Ś w ię c ic k ie g o , to m . I, s tr . 50 i 51.
66 Z Y G M U N T L A G U N A Nr 1
S k o ro w ię c o p in ia b ie g łe g o w p ro c e s ie p o d le g a k o n tr o li i o cen ie s ą d u , to n a j p ie r w s tr o n y z a jm u ją się r o z w a ż e n ie m te j o p in ii, a d o p ie ro p o te m w n io s k i s tą d w y p ro w a d z o n e p r z e d s ta w ia j ą są d o w i. F a k ty c z n ie c z y n ią to a d w o k a c i ja k o p e ł
n o m o cn icy s tr o n lu b obrońcy. W k a ż d y m ra zie a d w o k a ta z a s tę p u ją c e g o stronę
o b o w ią z u je a n a l z a o p in ii b ie g łe g o , a je ś li s a m n ie ro z p o rz ą d z a (a n ie je d n o k r o t n ie n ie m o ż e ze z ro z u m ia ły c h p rz y c z y n ro z p o rz ą d z a ć ) w ie d z ą fa c h o w ą , to p r z e z 7eb ran ie w ia d o m o ś c i z p u b lik a c y j n a u k o w y c h , u z y s k a n ie o p in ii in n e g o s p e c ja
li s t y czy s p e c ja lis tó w w e w ła s n y m z a k re s ie i w ogóle p rz e z d o s tę p n e z b a d a n ie z a g a d n ie n ia a d w o k a t o sią g a tę p ła sz c z y z n ę , n a k tó r e j m o ż e w y ra z ić p o g lą d , czy k o n k r e t n a o p in ia b ie g łe g o lu b b ie g ły c h z o s ta je p r z y j ę ta a lb o z a k w e s tio n o w a n a , w c a ło ś c i b ą d ź częścio w o , p r z y cz y m e w e n tu a ln e z a s trz e ż e n ia p rz e c iw k o o p in ii b ie g łe g o s ą d o w e g o p o w in n y b y ć u z a s a d n io n e w ś w ie tle k o n ik re tn e g o m a t e r i a łu i k o n k r e tn y c h o k o liczn o ści fa k ty c z n y c h , a ta k ż e — w r a z ie p o tr z e b y — z u w z g lę d n ie n ie m a k tu a ln e g o s ta n u w ie d z y w danym p rz e d m io c ie . T ru iz m e m b y ło b y s t w i e r d z e n ie , że c a ła ta p r a c a w y m a g a w y s iłk u w z a s a d z ie ró w n e g o o p ra c o w a n iu p rze^ b ie g łe g o je g o w y p o w ie d z i. J e ż e li p o te g o ro d z a ju p r z e p r a c o w a n iu p rz e z a d w o k a ta o p in ii b ie g łe g o n ie p o w s ta n ą z a s trz e ż e n ia co do t e j o p in ii, n ie z n a c z y to w c a le , a b y p r a c a p r z e z a d w o k a ta n ie z o sta ła d o k o n a n a .
N ie d a w n o w p e w n e j s p r a w ie o o d s z k o d o w a n ie z a m a n k o są d p o w ia to w y , u w z g lę d n ia ją c p o w ó d z tw o p r z e d s ię b io r s tw a p a ń s tw o w e g o w c a ło ś c i, u z a s a d n ił w y s o k o ś ć m a n k a u s ta le n ie m p rz e z b ie g łe g o (z re s z tą n ie o c e n ia ją c w s z e c h s tro n n ie i n ie r o z w a ż a ją c apiniii b ie g łe g o ), p rz y c z y m za z n a c z y ł: „ T w ie rd z e n ia p o z w a n e g o , że w e d łu g je g o w y lic z e n ia m a n k a niie m a , n ie m o ż e S ą d b r a ć p o w a ż n ie p o d u w ag ę, b o w ie m p o z w a n y n ie j e s t k s ię g o w y m , a g d y b y p o s ia d a ł ja k ie k o lw ie k d o w o d y n a z m n ie js z e n ie n ie d o b o ru , z a o fia ro w a łb y je S ą d o w i lu b b ie g łe m u ” . W d a n y m w y p a d k u o p in ia b ie g łe g o k s ię g o w e g o o k a z a ła s 'ę t a b u d la s ą d u 1 p o z w a n e g o , k tó ry p o z a g o ło s ło w n y m z a k w e s tio n o w a n ie m te j o p in ii k o n k r e tn y c h z a r z u tó w n ie po s t a w i ł a n i — eo w a ż n ie js z e — n ie u z a s a d n ił, p o w o łu ją c się ty lk o n a „ s w o je ” w y lic z e n ie b ra k ó w . W d a n e j s p r a w ie b ie g ły s p o rz ą d z ił o b s z e r n ą e k sp e rty z ę k s :ę g o w ą n a p o d s ta w ie d o k u m e n tó w z b a d a n y c h n a m ie js c u w b iu r z e p o w o d o w e g o p r z e d s ię b io r s tw a , p o w o łu ją c te lic z n e d o k u m e n ty w e k s p e r ty z ie z d a t i n u m e r ó w , a le do a k t s p r a w y w s p o m n ia n e d o k u m e n ty k się g o w e , b ę d ą c e p o d s ta w ą o p in ii, n ie z o s ta ły d o łą c z o n e w b r e w a r t. 261 k.p.c. Z a ró w n o b ie g ły , ja k 1 p o w o d o w e p r z e d s ię b io rs tw o p o w o ła li się n a k s 'ę g i i d o k u m e n ty , w o b e c czego w m y ś l a r t. 285 k.p.c. k s ię g i te i d o k u m e n ty p o w in n y b y ć p r z e d s ta w io n e s ą d o w i, je ż e li s ą d u z n a w y c ią g z n ic h za n ie w y s ta r c z a ją c y , d ty l k o w te d y , gdy z a c h o d z i is to tn a tr u d n o ś ć w d o s ta rc z e n iu k s ią g d o są d u , s ą d m o ż e p rz e jrz e ć je n a m ie js c u lu b zlecić sę d z ie m u ic h p r z e jr z e n ie i p o c z y n ie n ie n ie z b ę d n y c h w y c ią g ó w . J e s t rz e c z ą ja s n ą , że s tr o n a p o z w a n a m a z a g w a r a n to w a n e u p ra w n ie n ie d o p o d ję c ia w s z y s tk ic h c z y n n o śc i, k tó r e u m o ż liw ią je j szc z e g ó ło w e p rz e jrz e n ie i ro z p o z n a n ie k s ią g i d o k u m e n tó w s tro n y p rz e c iw n e j. G d y b y z aś s ą d p rz e g lą d a ! k s ię g i n a m ie js c u , to ta k ż e s tr o n ie d ru g ie j p o w in n a b y ć u d o s tę p n io n a m o ż li w o ść o b e c n o śc i p rz y u r z ę d o w a n iu s ą d u w b iu r z e p r z e d s ię b io r s tw a o ra z m o ż liw o ś ć p r z e jr z e n ia k s ią g i p o c z y n ie n ia n ie z b ę d n y c h w y c ią g ó w . W s z y s tk o to je s t n ie z b ę d n e d l a w ła ś c iw e j i r z e te ln e j o b ro n y , a le ty m sa m y m w y m a g a ro a c z - n e g o n a k ła d u p ra c y i czasu.
N r 1 Z P R A K T Y K I S Ą D O W E J W P R O C E S A C H O U S T A L . O JC O S T W A 6 7
P o w y ż sz e p rz y k ła d o w e f r a g m e n ty n ie w ą tp liw ie w y s ta r c z ą d o z ilu s tr o w a n ia , że s to s u n e k n a k ła d u p ra c y a d w o k a ta do z a k r e s u i sk o m p lik o w a n e g o c h a r a k t e r u m a t e r i a łu d o w o d o w eg o z e b ra n e g o w p ro c e s ie je s t w p ro s t p r o p o r c jo n a ln y . Im b o g a ts z y j e s t m a t e r i a ł d o w o d o w y , im b a r d z ie j ta k i m a t e r i a ł d o w o d o w y je s t z a w iły , ty m b a rd z ie j „ z n a c z n y ” je s t n a k ła d p r a c y a d w o k a ta . T o sa m o d o ty c z y w szczeg ó ln o ści o p in ii b ie g łe g o lu b b ie g ły c h ja k o je d n e g o z d o w o d ó w w s p ra w ie .
W k o n k lu z ji n ie p o d o b n a zgodzić się, ż e b y w s p r a w ie w y m a g a ją c e j zn a c z n e g o n a k ła d u p r a c y p rz e z b ie g łe g o n ie b y ł je d n o c z e ś n ie n ie z b ę d n y z n a c z n y n a k ła d p ra c y a d w o k a ta , k tó r y p rz y w y c z e rp u ją c e j o b ro n ie n ie m o że i n ie p o w in ie n p o m in ą ć k o n tr o li w s z y s tk ic h szczegółów opindi b ieg łeg o .
II
WŁODZIMIERZ DZIĘCIO ŁO W SKl
adwokat
Z p ra k ty k i sqdow ej
w procesach o ustalenie ojcostw a
U tr w a liła się w ś ró d a d w o k a tó w o p in ia , że n ie w a r to z a s tę p o w a ć p o z w a n e g o w p ro c e s ie o u s ta le n ie n ie ś lu b n e g o o jc o s tw a , g d y ż s p r a w y ł e są z g ó ry s k a z a n e n a p rz e g r a n e . Z y g m u n t Z i e m b i ń s k i w m o n o g r a fii: P o d ło ż e s p o ró w s ą d o w y ch o a lim e n ta c je d z ie c k a p o z a m a łż e ń s k ie g o p o d a je n a s tr. 103, że w l a ta c h 1948— 49 w P o z n a n iu n a o g ó ln ą 1'czbę 21 w y ro k ó w o d d a la ją c y c h p o w ó d z tw o ty lk o 2 w y ro k i o p a r te b y ły n a in n y c h p r z e s ła n k a c h n iż w y łą c z e n ie o jc o s tw a p rz e z p ró b ę k rw i. N ie m a m y śc isłe j s ta ty s ty k i z in n y c h l a t i z te r e n u c a łe j P o lsk i, a le z o b s e r w a c ji b e z p o ś re d n ie j m o ż n a p r z y ją ć , że 99% s p r a w o u s t a le n ie o jc o s tw a n ie ś lu b n e g o k o ń c z y się w y ro k ie m z a s ą d z a ją c y m . Z n a c z y to , że z a rz u ty p o z w a n e g o o p a rte n a d o w o d a c h ze ś w ia d k ó w , n a d o w o d z ie z p r z e s łu c h a n ia s t r o n są z re g u ły c h y b io n e .
Z a s ta n o w ić się n a le ż y , czy p o w ó d z tw a te g o rodizajai są rz e c z y w iś c ie z aw sze słu szn e, a z e z n a n ia m a t e k n ie ś lu b n y c h t a k is to tn ie p rz e k o n y w a ją c e , czy też n a o cen ę s ą d u w p ły w a ją w ty m w z g lę d z ie in n e p o z a u s ta w o w e o k o liczn o ści. J e ż e li p r z y p a tr z y m y się te g o ro d z a ju to c z ą c y m się p ro c e s o m , to s tw ie r d z ić m u sim y, ż e są d y , o p ie r a ją c się n a w y ty c z n y c h z a w a r ty c h w u c h w a le S ą d u N a jw y ż szego z d n . 27.VI.1953 r. (O SN z 1953 r . poz. 95), d o p u s z c z a ją w s z e lk ie p o d a n e p rz e z s t r o n ę p o w o d o w ą d o w o d y , a w I I in s ta n c ji u c h y la ją o d d a la ją c e w y ro k i i p r z e k a z u ją s p r a w ę d o p o n o w n e g o ro z p o z n a n ia , je ż e li s t r o n a p o w o d o w a p o w o ła ja k ie ś n o w e d o w o d y , p rz e p r o w a d z o n e ju ż n a w e t częściow io w I in s ta n c ji. T eg o lib e ra liz m u p o s tę p o w a n ia n ie s to s u je się je d n a k do w n io s k ó w p o z w a n e g o , w o c e n ie zaś z e z n a ń św ia d k ó w , a z w łaszcza w o c e n ie d o w o d u z p r z e s łu c h a n ia s tro n ,
