Bogusław Pietrulewicz
"Multimedialne materiały
dydaktyczne w edukacji
techniczno-informatycznej w szkole
podstawowej i gimnazjum. Raport z
badań", Eunika Baron-Polańczyk,
Zielona Góra 2007 : [recenzja]
Problemy Profesjologii nr 2, 159-162
recenzja książki: E u n ik a B aro n -P o lań czy k , M ultim edialne m ateriały
dydaktyczne w edukacji techniczno-inform atycznej w szkole podstaw ow ej i gimnazjum . Raport z badań,
Oficyna W ydaw nicza Uniw ersytetu Zielonogórskiego, Zielona G óra 2007.
W 2007 roku nakładem O ficyny W ydawniczej Uniw ersytetu Zielonogórskiego została w ydana książka „M ultim edialne m ateriały dydaktyczne w edukacji techniczno- inform atycznej w szkole podstawowej i gim nazjum . Raport z badań” autorstwa Euniki Baron- Polańczyk. Jest to m onografia licząca 253 strony tekstu, składająca się z kilku logicznie po w iązanych ze sobą części w postaci: wstępu, pięciu tem atyczno-przedm iotow ych rozdziałów oraz refleksji końcow ych i bibliografii. M ożna stwierdzić, że pow yższe człony struktury tre ściowej odznaczają się dobrą logiką, w łaściw ą czytelnością. Liczne układy tabelaryczne, od dające istotę rzeczy, wykresy, diagram y dopełniają czytelność i przejrzystość opracowania.
Problem atyka edukacji techniczno-inform atycznej je st ujm owana w pedagogice przede w szystkim w aspekcie teoretycznym . Fakt podjęcia badań i przygotow anie opracow a nia na tem at uw arunkow ań procesu projektow ania i w ykorzystyw ania m ultim edialnych m ate riałów dydaktycznych (M M D ) pow itać należy z dużym zadowoleniem . Badania em piryczne, podjęte przez A utorkę, miały charakter badań diagnostyczno-zależnościow ych, a ich zasadni czy cel obejm ow ał ustalenie związku pom iędzy poziomem kompetencji inform acyjnych na uczycieli techniki i inform atyki a projektowaniem i w ykorzystyw aniem przez nich M M D oraz określenie czynników różnicujących te związki. Z kolei cel poznawczy, w projektowanych przez A utorkę badaniach, zakładał ustalenie: 1) oferty rynkowej M M D do techniki i infor matyki w szkole podstawowej i gim nazjum ; 2) zakresu w yposażenia szkół podstawowych i gim nazjalnych w sprzęt teleinform atyczny i MMD adresowane do nauczania techniki i in formatyki; 3) poziomu i przejaw ów w ystępow ania kom petencji inform acyjnych nauczycieli techniki i informatyki w zakresie projektow ania i w ykorzystyw ania MMD.
We Wstępie A utorka zasygnalizow ała podstawowe przesłanki teoretyczne naw iązują ce do uzasadnienia wyboru tem atu pracy podkreślając przede wszystkim: konieczność eduka cji techniczno-inform atycznej obejm ującej swoim zasięgiem całe społeczeństwo, ogrom ną rolę i m iejsce MMD poczytyw anych ja k o niezbędny elem ent do praw idłowej i efektywnej realizacji procesu kształcenia i w ychow ania w zreformowanej szkole, w ym agania staw iane przed w spółczesnym nauczycielem w zakresie projektowania i w ykorzystyw ania MMD. Tutaj rów nież zaznaczono, że przyjęte teoretyczne przesłanki oparto na wstępnym założeniu, iż projektując i oceniając M M D należy brać pod uwagę dw a podstaw owe obszary: inżynieryjno- techniczny i pedagogiczny z uw zględnieniem metodyki nauczania przedm iotow ego. Stąd też konieczność, a zarazem i trudność zadania podjętego przez A utorkę, interdyscyplinarnego rozpatryw ania now oczesnych technologii inform acyjnych oferujących M M D - dotyczy to zarówno procesu ich projektow ania, ja k i w ykorzystyw ania w edukacji. W arto w tym miejscu również dodać, że teoretyczną podstaw ę dla podjętych badań społecznych stanow ią problem y
160 Recenzje
wcześniej szeroko opisyw ane przez Autorkę w książce „M ultim edialne m ateriały dydaktycz ne. Projektow anie i w ykorzystyw anie w edukacji techniczno-inform atycznej” . Zaw arte w tym że opracowaniu zagadnienia odnoszące się do projektowania i w ykorzystyw ania MMD, rozpatryw ane są w różnych kontekstach - inżynieryjno-technicznym , etycznym , praw nym , społeczno-ekonom icznym i przede w szystkim pedagogicznym - poruszając w ym ienione aspekty w obszarze edukacji techniczno-inform atycznej w szkole podstawowej i gim nazjum (zob.: E. Baron-Polańczyk,. M ultim edialne m ateriały dydaktyczne. Projektow anie i wykorzy
styw anie w edukacji techniczno-inform atycznej, O ficyna W ydaw nicza Uniwersytetu Zielono
górskiego, Z ielona G óra 2006). I to w łaśnie one - co podkreśla sam a A utorka - były przydat ne w procesie analiz i interpretacji uzyskanych w yników badań środow iskow ych nad projek towaniem i w ykorzystyw aniem M M D przez nauczycieli, a które w konsekwencji pozwoliły na w łaściw e w yjaśnianie faktów zgrom adzonych w m ateriale empirycznym .
W rozdziale pierwszym A utorka w przejrzysty i uporządkowany sposób charaktery zuje pedagogiczne konteksty projektow ania i wykorzystywania m ultim edialnych materiałów
dydaktycznych. W obszarze podm iotow ym w yeksponow ała ważne zagadnienia dotyczące
w ym agań staw ianych w spółczesnym nauczycielom - kom petencji zaw odowych oraz standar dów kom petencji inform acyjnych w kontekście projektow ania i w ykorzystyw ania M M D. N a szczególną uw agę zasługuje nakreślona przez A utorkę koncepcja (opracow any na podstaw ie literatury przedm iotu teoretyczny m odel) kompetencji inform acyjnych w zakresie projekto w ania i w ykorzystyw ania M M D. Z kolei w obszarze przedm iotow ym porusza zagadnienia zw iązane z w yposażeniem szkolnych pracowni kom puterowych, gdzie zaprezentow ała pro jek ty na rzecz rozw oju społeczeństw a inform acyjnego, jednocześnie podkreślając, że w arun kują one w yposażanie szkół w now oczesny sprzęt teleinform atyczny. Scharakteryzow ała rów nież standardy techniczne w yposażenia pracowni w kom putery oraz w yposażenia i obu dowy m edialnej szkół.
Założeniom m etodologicznym badań poświecony je st rozdział drugi. W pięciu podroz
działach A utorka w nikliw ie przedstaw ia kolejno: cel i zakres badań; problem y, hipotezy, zm ienne i w skaźniki badawcze; m etody, techniki, narzędzia badawcze; organizację i przebieg badań; opis środow iska badaw czego. W następnych podrozdziałach rozpatruje wyniki badań - opisując i poddając je analizie ilościowej oraz jakościow ej. W interesującym i należycie udokum entow anym opisie postępow ania badaw czego Autorka odw ołuje się do w ielu nurtów m yślenia m etodologicznego.
W rozdziale trzecim A utorka koncentruje się na ważnych sprawach dotyczących oferty
rynkowej m ultim edialnych m ateriałów dydaktycznych do techniki i informatyki w szkole p o d staw ow ej i gim nazjum . W tym w zględzie przedstawia: firmy 1T (producenci, dystrybutorzy),
które posiadają w sw oich ofertach m ultim edialne produkty edukacyjne, przeznaczone do na uczania techniki i inform atyki; m ultim edialne środki dydaktyczne zalecane przez MEN; opi nie i plany producentów i dystrybutorów odnośnie opracowań MMD do techniki i inform aty ki.
Rozdział czwarty dotyczy w yposażenia szkól podstaw ow ych i gim nazjalnych w sprzęt
teleinform atyczny i m ultim edialne m ateriały dydaktyczne do techniki i informatyk. A utorka
uwzględnia w tym zakresie infrastrukturę teleinform atyczną: konfiguracje sprzętow e kom pu terów, oprogram ow anie, w yposażenie w osprzęt multim edialny, dostęp do Internetu oraz
MMD: oferowane przez polski rynek edukacyjny, zaprojektow ane przez nauczycieli i uczniów.
Najbardziej obszerny oraz rozbudow any pod w zględem strukturalnym i m erytorycz nym rozdział piąty traktuje o kom petencjach inform acyjnych nauczycieli techniki i inform aty
ki w kontekście p rojektow ania i wykorzystyw ania m ultim edialnych m ateriałów dydaktycznych.
Tutaj A utorka prezentuje w yniki badań i podejm uje próbę ich interpretacji w obszarze in strum entalny (obejm ującym sprzęt teleinform atyczny, oprogram ow anie, m ultim edialne do kumenty prezentacyjne, now oczesne technologie internetowe, potrzeby edukacyjne uczniów, psychologiczne podstaw y uczenia się w spom aganego M M D, dydaktykę nauczania przed m iotowego) oraz obszarze kierunkow ym (poruszającym zagadnienia takie jak: etyka-praw o, dokształcanie się i sam okształcenie, optym alizacja ekonom iczna). Godne podkreślenia są przeprow adzone przez A utorkę obliczenia z w ykorzystaniem metod statystycznych, które pozw oliły określić zw iązek korelacyjny m iędzy poziom em kompetencji inform acyjnych a projektowaniem i w ykorzystyw aniem M M D oraz czynniki różnicujące ten zw iązek.
O statni rozdział om awianej książki poświecony je st uogólnieniom i wnioskom dotyczą cym badań teoretyczno-em pirycznych nad uw arunkowaniam i projektow ania i w ykorzystyw a nia MMD. A utorka w sposób syntetyczny przedstaw ia najistotniejsze wnioski. Zaw arła w nim rów nież refleksje końcow e w raz z jednoczesnym i wskazaniam i w zakresie perspektyw y dal szych badań własnych. Tem atem tegoż rozdziału je s t także projekt internetow ego serwisu W W W , zaw ierającego praktyczne dyrektyw y kierowane pod adresem nauczycieli, którzy chcą w ramach sam okształcenia doskonalić własne kom petencje edukacyjne w dziedzinie projektow ania i w ykorzystyw ania MMD.
W w ieloaspektow ych rozw ażaniach nad procesem projektow ania i w ykorzystyw ania m ultim ediów w opracowaniu A utorka stara się zachow ać konw encję rozprawy naukowej. Podejmowane rozw ażania teoretyczne oraz analizy i interpretacje m ateriału em pirycznego osadza na tle różnych poglądów i koncepcji propagow anych przez ośrodki akadem ickie, które m ają istotne znaczenie dla kształcenia wspom aganego MMD. O pracow ując wyniki badań, w sposób uporządkowany dokonuje ich opisu, analizy i oceny, starając się uwzględnić wy mogi współczesnej m etodologii. A utorka tegoż opracow ania m a św iadom ość wielu braków oraz zaw ężonego potraktow ania niektórych problem ów i podkreśla, że przedstaw ione zagad nienia stanow ią zaledw ie zarys tworzącej się teorii i praktyki now oczesnej, dynam icznie roz wijającej się, technologii inform acyjno-kom unikacyjnej obejmującej M M D nowej generacji.
Bardzo bogata Bibliografia (zajm ująca 22 strony), w tym zestaw ione liczne pozycje w łasnych publikacji, niew ątpliw ie m oże stanow ić właściwy m ateriał dla zainteresow anych om aw ianą problem atyką. Dlatego też Autorka pisze, że m onografia traktująca o w ielom edial- nych m ateriałach dydaktycznych adresow ana je st dla tych w szystkich, których interesują aspekty procesu projektow ania i w ykorzystyw ania m ultim ediów w edukacji oraz stw ierdza, iż przedstaw iane zagadnienia m o g ą być przydatne nie tylko dla badaczy podjętej problem atyki, ale i dla studentów (szczególnie kierunku Edukacja Techniczno-Inform atyczna) oraz nauczy cieli praktyków (nie tylko techniki i informatyki).
Uznaję problem atykę opracow ania ja k o interesującą oraz znaczącą poznaw czo i spo łecznie. M ożna m ów ić o różnych w artościach recenzowanej monografii. Najbardziej uw i daczniają się wartości naukow e, znaczące są też wartości dydaktyczne i m etodologiczne.
162 Recenzje
W wym iarze naukowym rozw ażania teoretyczne i analizy em piryczne dobrze diagnozują stan edukacji techniczno-inform atycznej i w skazują poprzez teoretyczną i em piryczną argum enta cję potrzebę m odernizow ania procesu kształcenia z wykorzystaniem MMD. To je s t ważne dla teoretyków i praktyków doskonalenia polskiej edukacji. W aspekcie dydaktycznym A utorka przedłożyła nam teoretyczne i em piryczne przem yślany program praktycznych działań do skonalących pracę nauczycieli techniki i inform atyki. W sferze m etodologicznej otrzym ali śmy interesującą procedurę badań złożonych problem ów w spom agania procesu dydaktyczno- w ychow aw czego w obszarze edukacji techniczno-inform atycznej. K siążka je s t pozycją nader aktualną i cenną, rozpatrującą szeroko zagadnienia podstawowe, ja k i aspekty poboczne, uzu pełniające. M a szerokiego odbiorcę. Jest bowiem godna polecenia przede wszystkim z uwagi na zaw arte w niej w ielostronne podejście do problem atyki obejmującej proces projektow ania i w ykorzystyw ania MMD. M oże stanow ić ona nie tylko źródło wiedzy, ale i inspiracji do re fleksji nad postulatam i stawianym i edukacji przyszłości, potrzebam i edukacyjnym i uczniów oraz w ym aganiam i stawianym i nauczycielom w zakresie kompetencji inform acyjnych. Moim zdaniem m oże stać się przedm iotem ważkich dyskusji w gronach osób profesjonalnie lub nie profesjonalnie zainteresow anych podjętą przez Eunikę Baron-Polańczyk problem atyką. Pozy cja „M ultim edialne m ateriały dydaktyczne w edukacji techniczno-inform atycznej w szkole podstawowej i gim nazjum . Raport z badań” je st ze w szech m iar godna polecenia.
