Z A P I S K I
387
M on oftalm os... B łęd y: O p o d o b ień stw a ch św ia ta k reteń sk o -m y k eń sk ieg o i tra ck ie go w d rugiej p o ło w ie II ty s ią c le c ia p.n.e. m a za św ia d cza ć m .in. n u m izm atyk a (s. 6) — jak w ia d o m o p ie r w sz e m o n ety p o ja w ia ją się w ie le w ie k ó w p óźniej. III—II w ie k p.n.e. o k reślo n y z o sta ł (s. 18) jako „późny ok res h e lle n is ty c z n y ”. Na s. 31 m ó w i s ię o a rch itek tu rze m ie jsk ie j w G recji na d łu g o przed rozk w item M yk en — arch eo lo g ia n ie zna m ia st n a ty m ob szarze w ta k w c z e sn y m okresie. Są to z a le d w ie n iek tóre za u w a żo n e p o tk n ięcia , ich lis tę m ożn a b y z ła tw o ścią zn a czn ie rozszerzyć.
J.T.
D z i e j e W a r m ii i M a z u r w z a r y s i e t. I: O d p r a d z i e j ó w do 1870 ro ku,
opr. zb., red. J erzy S i k o r s k i i S ta n isła w S z o s t a k o w s k i , P a ń stw o w e W y d a w n ictw o N a u k o w e, W arszaw a 1981, s. 408.
N o ta w y d a w n ic z a in fo rm u je, że ta p op u larn a praca „ k o n cen tru je się n a w y b ra n y ch zagad n ien iach , p rzed e w s z y stk im d ziejach ż y w io łu p o lsk ieg o i h isto rii p o lity c z n o -p a ń stw o w e j. N a to m ia st in n e za gad n ien ia, ta k ie jak p ro b lem lu d n ości n ie m ie c k ie j, histo ria gosp od arcza i k u ltu ra ln a , u w zg lęd n io n o jed y n ie w stop n iu n iezb ęd n y m dla zrozu m ien ia o g ó ln eg o p rocesu h isto ry czn eg o na ty c h zie m ia c h ”. C hodzi zaś ogóln ie o tery to riu m bądź to b a łty jsk ieg o (pruskiego) osa d n ictw a , jak w e w c z e sn y m śred n io w ieczu , bądź o obszar p a ń stw a k rzy ża ck ieg o czy k ró lestw a p ru sk ieg o w stu le c ia c h p óźn iejszych .
W y d a w n ictw o sk ład a s ię z czterech części, p rzy czy m na k ażd ą przypada ok oło 25°/o tek stu : I. P ie r w o tn i m ieszk a ń cy Prus; II. P od rząd am i Z akonu K rzy żack iego; III. W arm ia i M azu ry w X V I—X V III stu leciu ; IV . W arm ia i M azury od sc h y łk u X V III stu lecia do 1870 rok u . S y n te ty c z n e za ry sy o tw ie r a ją c e każdą część d ają w su m ie dobry p rzegląd g łó w n y c h m o m en tó w h isto rii W arm ii i M azur od c za só w p reh isto ry czn y ch po sc h y łe k X IX w . O pracow an ia b ardziej szczeg ó ło w e r o z w ija ją n iek tó re zagad n ien ia. W cz. I d om in u je p ro b lem a ty k a o sa d n ictw a , k u l tu ry m a teria ln e j, w y m ia n y i ję z y k ó w b a łty jsk ich . W cz. II — s to su n k i p o lity czn e P o lsk i z Z ak on em oraz p o lity k a w e w n ę tr z n a K rzyżaków . S z k ic e w cz. III dotyczą p rzed e w sz y stk im h isto rii b isk u p stw a w a rm iń sk ieg o i w p ły w ó w p o lsk ich w P r u sa ch K sią żęcy ch . W cz. IV d om in u je w a lk a ż y w io łu p o lsk ieg o z germ an izacją i p ru sk a droga do k a p ita lizm u . D obór p ro b lem a ty k i m oże o c z y w iśc ie b u d zić szereg w ą tp liw o ś c i. B rak np. k ró tk ieg o o m ó w ien ia a rch itek tu ry g o ty ck iej P ru s, ch ociaż zam ieszczon o szk ic o b isk u p ach w a rm iń sk ich i m istrza ch Z akonu jako fu n d atorach ru ch o m y ch d zieł sz tu k i w X V /X V I w . Z k o lei sta n o w czo zb yt dużo m iejsca p o św ię c o n o sp e c ja listy c z n e m u z a g a d n ien iu ew en tu a ln ej b a łto sło w ia ń sk ie j w sp ó ln o ty języ k o w ej.
T ek st w zb o g a ca ją liczn e, często n ieb a n a ln e ilu stra cje, a ta k że m apki. Bardzo jest rozb u d ow an a b ib lio g ra fia (s. 367— 399), n ie w ą tp liw ie zb y t sp e c ja listy c z n a jak na p racę p op u larn ą (nie od n otow an o sz e r e g u p o zy cji p o p u la rn o n a u k o w y ch ), ale u ła tw ia ją c a p ierw sze sa m o d zieln e p o szu k iw a n ia . N ie m a n ie s te ty in d ek su geo g ra ficzn eg o . P o m ó g łb y on un ik n ąć w ie lu n ie k o n se k w e n c ji z za k resu sk o m p lik o w a n ej
to p o n im ii obszaru w a rm iń sk o -m a zu rsk ieg o . O d n otow ać n a leży szw a n k u ją cą k o rek tę, ró w n ież w przyp ad k u m a te r ia łu ilu stra cy jn eg o .
K sią żk a u k azała się pod fir m ą O środka B ad ań N a u k o w y ch im W ojciecha K ętrzy ń sk ieg o w O lsztynie.
