Uitgraven wellen bij Pannerdensch Kanaal

U i

tgraven wel

l e n b i j

Pannerdencch Kanaal

S-80.054

Centrum voor Onderzoek Waterkeringen

J.A. Bei

jersbergen

I n h o u d

1. Inleiding

2 . De afschuiving nabij hmp 96

3. Het ui tgraven van de wellen b i j hm 100,5

4. S1 otopmerki

ngen

Bijlagen

1. Dwarsprofiel hmp 96

2 . Dwarsprofiel hm 100,5

3. Bovenaanzicht uitgegraven wellen.

4. Fotobi j l a g e , foto 1

t / m

82 ( 2 1 bladen A4)

Blz.

-

1 1 1 3 Form./tek.nr. 5Z/ 83.029 5Z/83.006 A4/83.007 A4/83.008/28

- 1 -

1. Inleiding

Naar aanleiding

van

het hoogwater in februari 1980 i s door het

COW

een in v en ta ris a tie gemaakt

v a n

de markante verschi jnselen opgetreden tijde n s d i t hoogwater.

Eén

v a n

de schadegevallen betrof het afschuiven

van

een deel van het binnentalud van de d ijk langs de Pannerdensche liaard (kaartblad 40D) welke langs het Pannerdensch Kanaal l i g t .

Deze afschuiving was het gevolg van de noodmaatregelen t e r be- s t r i j d i n g

van

de zandmeevoerende wellen welke i n de teensloot voorkomen.

I n het kader van het koppelen van de r e s u lt at e n

van

het piping- onderzoek

aan

de praktijk werd besloten enige

van

de i n de teen- s l o o t voorkomende wellen af t e graven, teneinde t e onderzoeken of het gangenstelsel i s op t e sporen.

2. De afschuiving nabij hmp 96

Op bijla g e 1 i s zowel de s i t u a t i e b i j de Galgendaalse d i j k a l s het dwarsprofiel b i j hmp 96 weergegeven.

I n de uiterwaard i s vrijwel geen afdekkende kleilaag aanwezig en aangezien de teensloot aan de binnenzijde de afdekkende kleilaag doorsnijdt, i s de kwelweg k o r t .

Tijdens hoogwater ontstaan e r d a n ook zandmeevoerende wellen wel ke de s tabi 1 i t e i t

van

de d ijk bedrei gen. Om zandui tspoel i ng u i t de ondergrond tegen t e gaan werden de wellen afgedekt met filter doe k . De waterspanni ngen 1 iepen hierdoor op waardoor u i t - ein d elij k het binnentalud afgeschoven i s hetgeen t e zien i s

op de f o t o ' s 1 en 2 .

Door f i 1 terdoek t e bal 1 a s t e n i s gepoogd verdere ui tcpoel ing tegen t e gaan en de s t a b i l i t e i t van de d ijk aldus t e vergroten.

Na het hoogwater besloot de beheerder de teensloot met grind op t e vullen z o d a t het CON toestemming kreeg enige grote wellen verderop in de s l o o t u i t t e graven.

3. Het uitgraven van de wellen b i j hm 100,5

Vlak b i j de hoogspanningsmast, t e zien op f o t o 2 , bevond zich een d r i e t a l wellen welke op 4 juni 1980 z i j n uitgegraven. Op b ijla ge 2 i s het dwarsprofiel t e r plaatse van de wellen weergegeven hetgeen vrijwel overeenkomt met d a t t e r plaatse

- 2 -

Op 4 juni s t o n d e r ongeveer 10

cm

water i n de s l o o t (slootniveau ca. NAP t 9,70

m ,

z i e b i j l a g e 1 ) .

Handbori ngen nabij binnen- en bui tenteen wezen u i t d a t h e t zand-

pakket o p ca. NAP t 9,50

m

r e s p e c t i e v e l i j k op ca. NAP t 10,50

m

b e g i n t . Voor enkele voorbereidende werkzaamheden z i e f o t o 3 t / m 7.

Op b i j l a g e 3 i s

een

schematisch bovenaanzicht

van

de s i t u a t i e

weergegeven.

In de teensloot bevond zich een d r i e t a l wellen A, B en C

( z i e b i j l a g e 3) waarvan de wellen A

en

B h.o.h. ca. 1,50 m

van e l k a a r lagen en de a f s t a n d tussen wel A en C bedroeg h.o.h. c a . 4,30

m.

Het uitgraven

van

de wellen v e r l i e p i n een aantal fasen welke hieronder vermeld z i j n :

le. Aangezien h e t s l o o t p e i l t e hoog was om zonder l a s t van het water de wellen u i t t e kunnen graven werd besloten een dam van zand t e

maken

en met

behulp

van

pompen het

water

n a b i j de wellen a f t e voeren.

Het opwerpen van deze dam i s t e zien op f o t o 3

t/m

1 2 . Als a f - dichting i s een p l a s t i c v l i e s i n de dam aangebracht.

Ze. Teneinde zonder wateroverlast de wellen A en B a f t e graven

werd tussen de dam en wel A met behulp

van

een pomp het

water

zoveel mogelijk afgevoerd ( f o t o 13 en 1 4 ) .

3e. Vervolgens werd g e s t a r t met het met de schop afgraven van de wellen A en B ( f o t o 15 t / m 1 7 ) .

4e. Vanwege de grote wateroverlast werd besloten aan de andere z i j d e een tweede zanddam op t e werpen ( f o t o 18).

5e. Het verder uitgraven van de wellen A en B ( f o t o 19 en 20) leverde geen r e s u l t a t e n op; door het water bleef het zand vloeien

waar-

door

v a n

een eventueel gangenstelsel n i e t s k o n

worden

gezien. 6e.

Voor

het verwijderen

van

de

grote

hoeveelheid zand

van

wel C

werd

gebrui k gemaakt van een graafmachi ne d i e daarvoor vl akboven de binnenteen werd g e p l a a t s t ( f o t o 2 1 t / m 2 5 ) .

7e. Het begin van het afgraven

van

wel C i s t e zien op f o t o 26 t / m 30.

De h o l t e op f o t o 31 en 32 i s gemaakt door de graafmachine.

Op de volgende f o t o ' s (33 t / m 39) i s d u i d e l i j k t e zien d a t de pomp- c a p a c i t e i t onvoldoende was om het water af t e voeren. Hierdoor

bleef het zand voortdurend vloeien

waardoor

mogelijke gangen moei 1 i j k

t e ontdekken

waren.

Op foto 40 i s het begin van een gang t e zien welke zich vlak b i j de teen bevindt en r i c h t i n g dijk loopt.

Verder gravend richting wel B s t u i t t e men op een l a a g k l e i i g

en

venig materiaal ( f o t o 4 1 t / m 48).

Op de f o t o ' s 49 t / m 56 l i j k t eveneens een plaats ge vonden t e z i j n waar een gang e i n d i g t .

8e. Aangezien het zand

van

wel C t i j d e n s verschillende

hoogwaters

i s aangevoerd i s onderzocht of e r een mogel i jke "1 aagverdel i ng" i n het zand aanwezig

was.

Dit bleek n i e t duidelijk het geval t e z i j n ( f o t o 57 t / m 6 3 ) .

ge.

Hierna

i s t e r plaatse

van

wel C tegen de binnenteen

aan

verder gegraven ( f o t o 64 t / m 7 1 ) . Hier i s over een oppervlakte

van

ca. 2 x 5

m

de wel diep uitgegraven ( f o t o 72 t / m 78). Het grondwater bleef h i e r b i j

een

probleem vormen.

10e. T o t s l o t i s m.b.v.de graafmachine de teen zelf p l a a t s e l i j k afgegraven(nabij wel C ) waarbij men g e s t u i t i s op uitgangen van het gangenstelsel d i e moeilijk t e zien waren door

het voortdurend toestromen

van

water ( f o t o 79

t / m

8 2 ) .

l l e . Hiermee werd het uitgraven

van

de wellen beëindigd waarna met de graafmachine de s i t u a t i e globaal i n de oorspronkel i jke

s t a a t

i s teruggebracht.

4. Slotomerki

naen

Voorui tiopend op de verbetering van de dijk i s t e r voorkoming van

zandmeevoerende wel 1 en b i j vol gende hoge r i vi erafvoeren de s l o o t

gedempt met zand

en

afgewerkt met klei en gras. Tijdens het hoog- water v a n j u l i 1980 werden grote plassen t e r plaatse van de ge- dempte s l o o t aangetroffen.

Het dichten van de s l o o t zoals uitgevoerd, i s d a n ook geen goede d e f i n i t i e v e oplossing.

Wat b e t r e f t aanbevelingen k a n het volgende opgemerkt worden:

-

Bij het uitgraven van wellen z a l het grondwater beter afgevoerd