1
SPIS Z A W A R T O ŚC I TECZKI
...
I ./ l . Relacja JL s . 4 ' 4
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora
K ' 5 /III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora -—*
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.
III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 -——
III./5. Inne . . . ---
■
IV. Korespondencja
I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora II. Materiały
I
V. Nazwiskowe karty informacyjne
V
VI Fotografie Ov!kjt
JO2
3
dr B. Ziółkowski
3 <-• / e
Antonina, Teresa Turczynowicz Maria (1926-2000) z męża Galińska, harcerka, członek ---
r--- KSSL, kolporterka pism „Ogniwo” i „Piorun”
Urodziła się 31 sierpnia 1926 r. w Sieradzu. Córka Adriana i Stefanii z domu Tworzydło, siostra Danuty. Od 1932 r.-po śmierci matkijwychowywana była przez siostrę ojca;Zofię z m.
Połomską w Opatówku koło Kalisza. Tam też rozpoczęła szkołę podstawową. W 1937 r. A.
Turczynowicz ożenił się ponownie z H eleną z domu Keller, a rok później rodzina zamiesz
kała we Włocławku przy ul. Reymonta 37. Kiedy wybuchła wojna miała ukończone 6 klas szkoły powszechnej.
W czerwcu 1940 r. została wprowadzona przez siostrę Danutę i ojca Adriana do konspira
cji w KZPL. Była łączniczką pomiędzy A. Turczynowiczem i siostrą a punktem kontaktowym i rozdzielczym prasy oraz ulotek u J. Nowackiej-Wyględowskiej przy ul. Zduńskiej. Przeno
siła również „Ogniwo” do cukierni, w której pracowała siostra.
Po rozłamie w KZPL — 15 VIII 1940 r. i powstaniu KSSL jej udział w działalności kon
spiracyjnej znacznie wzrósł. Podlegała bezpośrednio ojcu i była łączniczką pomiędzy nim a pozostałymi członkami Wysokiej Rady KSSL. Jednocześnie pomagała ojcu i siostrze w od
bijaniu gazetki „Piorun” na powielaczu, który znajdował się w mieszkaniu Turczynowiczów przy ul. Reymonta 37. Kolportowała gazetkę do wyznaczonych osób na terenie miasta, m.in.
pp. Chmielaąów (ul. Stodolna), M. Wencel i H. Szulc (ul. Kościuszki) . Na młodą dziew
czynkę 14-15 1 Niemcy nie zwracali takiej uwagi. ^
W dniu 3 II 1941 r. aresztowana została przez gestapo siostra Danuta. Ojciec Adrian zdą
żył ukryć się na terenie m iasta.’Po rewizji w domu, następnego dnia 4 lutego była przesłu
chiwana w gmachu gestapo na ul. Kościuszki we Włocławku. Później rewizje i przesłuchiwa
nia funkcjonariuszy gestapo i policji były bardzo częste. Próbowali dowiedzieć się o adres ukrycia ojca i co wiedziała o działalności ojca oraz siostry. Jej samej mimo podejrzeń nie aresztowano. Nikt jej nie wydał. W okresie od marca 1941 r. do marca 1942 r. nosiła paczki z żywnością i bielizną z mamą H eleną do ukrywającego się ojca. Następnie została wywieziona na przymusowe roboty do Meklemburgii (okolice Schwerin) gdzie pracowała w rolnictwie.
Wyzwolona 4 maja 1945 r. wraca pod koniec tego miesiąca do kraju, Ponownie podejmuje naukę w Liceum im. M. Konopnickiej. Po skończeniu 4 klas gimnazjum i uzyskaniu małej matury przeniosła się do Liceum Pedagogicznego, w którym świadectwo dojrzałości otrzymała 28 1 1949 r.
Od 1 lutego 1949 r. do 1977 r. pracowała jako nauczycielka, początkowo w Michelinie a od 1 IX 1949 r. przez 23 łata w Baruchowie gdzie mieszkała. W 1972 r. zamieszkała we Wło
cławku i uczyła w szkołach podstawowych nr 2 i 4. Cały czas podnosiła wykształcenie. W latach 1962-1964 ukończyła Studium Nauczycielskie w zakresie nauczania początkowego a w 1978 r. dodatkowo ukończyła Studium Nauczycielskie w zakresie matematyki. Aktywnie działała w organizacjach społecznych, głównie PCK. Była odznaczona w 1975 r. Złotym Krzyżem Zasługi. W 1950 r. zawarła związek małżeński z Ryszardem Galińskim (byłym ro
botnikiem przymusowym i żołnierzem armii amerykańskiej w latach 19454-1948 we Francji) pracownikiem umysłowym w administracji. Mieli sześcioro dzieci: Zbigniewa (ur. 1951 r.), Stanisława (ur. 1952 r.), Pawła (ur. 1954 r.), Magdalenę i Tomasza (ur. 1955 r.), Danutę (ur.
1960 r.).
Maria Galińska zmarła 4 marca 2000 r. we Włocławku i została pochowana na miejsco
wym cmentarzu komunalnym.
4
i
łŹródła:
APAK, t. A. Komorowska, J. Nowacka-Wyględowska, A. Turczynowicz, D. Turczyno
wicz, M. Galińska (z d. Turczynowicz) — relacje^ZK RP i BWP Zarząd Okręgu we W ło
cławku, nr ew. 4301 (M. Galińska); M. Krajewski, W cieniu wojny i okupacji. Ziemia do
brzyńska w latach 1939-1945, Rypin 1999, s. 137; W. Skotnicki, Dzieje harcerstwa męskiego we Włocławku w latach 1911-1945, Toruń 1994 (msps pracy doktorskiej), s. 520; A. Turczy
nowicz, Wszystko co nasze Polsce oddamy. M onografia harcerstwa włocławskiego, Gdynia, bdw, s. 166 (msps w zbiorach autora).
ŹDOUi, .
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
\ /■
Turczynowicz M ana Antonina Teresa , zam. Galińska ,( 1926-2000j); harcerka, członkini Kujawskiego Stowarzyszenia Społeezno-Literackiego we Włocławku.
y iu ^
Urodzona 3 l W" 192 £ r. w Sieradzu, córka Adriana i Stefanii z d Tworzydło. Ojciec A. Sgolig»>Turczynowicz, w okresie międzywojennym znany dziennikarz, w czasie II wojny światowej działacz konspiracyjny, był założycielem lokalnej młodzieżowej organizacji pn.Kujawskie Stowarzyszenie Społeczno-Literackie ( KSSL). Po śmierci matki , od 1932 r.
wychowywała ją Zofia Połomska ( siostra ojca) w Opatówku k.Kalisza. Tu też rozpoczęła naukę w szkole powszechnej. Od 1938 r. wraz z rodziną zamieszkała we Włocławku przy ul.Reymonta 37, dokąd przyprowadził się ojciec po zawarciu związku małżeńskiego z Heleną Keller.
W czerwcu 1940 r. do KZPL wprowadzili ją Adrian Turczynowicz ps.”Andrzej” i Danuta Turczynowicz ps. ,,Zryw”(siostra). Do jej zadań należało utrzymanie łączności między członkami zespołu redakcyjnego konspiracyjnej gazetki p t ”Ogmwo” oraz Jadwigą Nowacką- Wygl^dowską prow adzącą przy ul. Zduńskiej, punkt kontaktowy i rozdzielczy prasy , ulotek Dostarczała też „Ogmwo”do cukierni, w której pracowała siostra. Z uwagi na wiek, nie wzbudzała podejrzeń jako łączniczka i kolporterka prasy konspiracyjnej. Działalność konspiracyjna M. Turczynowicz zintensyfikowała się po 15 VIII 1940 r. Po rozłamie w KZPL , członkini KSSL , była łączniczką „Andrzeja”, teraz przywódcy KSSL, z pozostałymi członkami Wysokiej- Kady KSSL. Włączyła się też do odbijania na powielaczu gazetki konspiracyjnej pt.”Piorun” . Punkt powielania znajdował się w mieszkaniu Turczynowiczów przy ul. Reymonta 37 we Włocławku. Kolportowała gazetkę do wyznaczonych na terenie miasta punktów kolportażu m in. u : pp.Chmielarzów ( ul.Stodolna), H .Szulc i M.Wencel ( ul.Kościuszki). Po aresztowaniu dn.3 II 1941 r. D. Turczynowicz ps.”Zryw” i rewizji w domu, dn.4 II 1941 r. była przesłuchiwana przez gestapo we W łocławku przy ul.Kościuszki. W późniejszym okresie , podczas częstych rewizji, funkcjonariusze gestapo i policji usiłowali poznać miejsce ukrycia „Andrzeja” i dowiedzieć się o konspiracyjnej działalności jego i D Turczynowicz Mimo podejrzeń, jej samej nie aresztowano. Od marca 1941 r. do marca 1942 r. utrzymywała kontakt z ukrywającym się „Andrzejem” . Potem została wywieziona na przymusowe roboty do Meklemburgii ( okolice Schwenn), gdzie pracowała w rolnictwie do 4 V 1945 r.
Do Włocławka wróciła pod koniec maja 1945 r. Podjęła naukę w Liceum lm.M.Konopmckiej . Po ukończeniu 4 klas i uzyskaniu małej matury, kontynuowała naukę w liceum pedagogicznym. Świadectwo dojrzałości otrzypała 28 I 1949 r. Nauczycielka, od 1 II
22
X
1949 r. do 1977 r. uczyła początkowo w Michelinie, potem przez 23 lata ( od 1 IX 1949 r. ) w Baruchowie, gdzie też mieszkała. Od 1972 r. mieszkała i uczyła we Włocławku ( Szk.Podstawowa nr 2, Szk.Podstawowa nr 4). Pracując zawodowo, uzupełniała wykształcenie i aktywnie działała społecznie, szczególnie w PCK. Zmarła 4 III 2000 r. we W łocławku i została pochowana na miejscowym cmentarzu komunalnym.
W 1975 r. odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi.
W 1950 r. wyszła za mąż za Ryszarda Galińskiego ( były robotnik przymusowy , żołnierz armii amerykańskiej w latach 1945-1948 we Francji), pracownika umysłowego administracji.
Mieli sześcioro dzieci: Zbigniewa ( ur. 1951), Stanisława (ur. 1952), Pawła ( ur.1954) , Magdalenę i Tomasza ( ur. 1955), Danutę ( ur. 1960).
ZKRP i BWP Zarząd Okręgu we Włocławku, nr ewid. 4301 ( M.Galińska); APAK, T.
Komorowska A., Nowacka-Wyględowska J., Turczynowicz A., TurczynowiczYA( zam.
Galińska), Turczynowicz D. ; Krajewski M., W cieniu wojny i okupacji. Ziemia Dobrzyńska w latach 1939-1945, Rypin 1999, s. 137 ; Skotnicki W., Dzaęje harcerstwa we W łocławku w latach 1911-1945, Toruń 1994 ( mpis pracy doktorskiej ) s. 520; Turczynowicz A., Wszystko co nasze Polsce oddamy. Monografia harcerstwa włocławskiego, Gdynia ( bdw.) , s.166, (mpis w zbiorach autora).
Bogdan Ziółkowski
23
Turczynowicz Maria Antonina Teresa, zam.
Galińska (1926-2000), harcerka, członkini Ku
jawskiego Stowarzyszenia Społeczno-Literac- kiego (KSSL) we Włocławku.
Urodzona 31 VIII 1921 w Sieradzu, córka Adriana i Stefanii z d. Tworzydło. Ojciec A. Turczynowicz, w okresie międzywojennym znany dziennikarz, w czasie II wojny światowej działacz konspiracyjny, był założycielem lokal
nej młodzieżowej organizacji pn. Kujawskie Stowarzyszenie Społeczno-Literackie (KSSL).
Po śmierci matki, od 1932 wychowywała ją Zofia Połomska (siostra ojca) w Opatówku k. Kalisza. Tu też rozpoczęła naukę w szkole powszechnej. Od 1938 wraz z rodziną zamiesz
kała we Włocławku przy ul. Reymonta 37, dokąd przyprowadził się ojciec po zawarciu związku małżeńskiego z Heleną Keller.
W czerwcu 1940 do KZPL wprowadzili ją Adrian Turczynowicz ps. „An
drzej” (ojciec) i Danuta Turczynowicz ps. „Zryw” (siostra). Do jej zadań nale
żało utrzymanie łączności między członkami zespołu redakcyjnego konspiracyj
nej gazetki pt. „Ogniwo” oraz Jadwigą Nowacką-Wyglendowską prowadzącą przy ul. Zduńskiej punkt kontaktowy i rozdzielczy prasy i ulotek. Dostarczała też „Ogniwo” do cukierni, w której pracowała siostra. Z uwagi na wiek nie wzbudzała podejrzeń jako łączniczka ikolporterka prasy konspiracyjnej. Jej działalność zintensyfikowała się po 15 VIII 1940. Po rozłamie w KZPL członki
ni KSSL, była łączniczką A. Turczynowicza z pozostałymi członkami władz
24
KSSL. Włączyła się też do odbijania na powielaczu gazetki konspiracyjnej pt.
„Piorun”. Punkt powielania znajdował się w mieszkaniu Turczynowiczów przy ul. Reymonta 37 we Włocławku. Kolportowała gazetkę do wyznaczonych na terenie miasta punktów kolportażu m.in. u: pp. Chmielarzów (ul. Stodolna), H. Szulc i M. Wencel (ul. Kościuszki). Po aresztowaniu 3 II 1941 D. Turczyno
wicz ps. „Zryw” i rewizji w domu, 4 II 1941 była przesłuchiwana przez gestapo we Włocławku przy ul. Kościuszki. W późniejszym okresie, podczas częstych rewizji, funkcjonariusze gestapo i policji usiłowali poznać miejsce ukrycia A. Turczynowicza i dowiedzieć się o konspiracyjnej działalności jego i D. Tur
czynowicz. Mimo podejrzeń, jej samej nie aresztowano. Od marca 1941 do marca 1942 utrzymywała kontakt z ukrywającym się „Andrzejem”. Potem została wy
wieziona na przymusowe roboty do Meklemburgii (okolice Schwerina), gdzie pracowała w rolnictwie do 4 V 1945.
Do Włocławka wróciła pod koniec maja 1945. Podjęła naukę w Liceum im.
M. Konopnickiej. Po ukończeniu 4 klas i uzyskaniu małej matury kontynuowała naukę w liceum pedagogicznym. Świadectwo dojrzałości otrzymała 28 I 1949.
Nauczycielka, od 1 II 1949 do 1977 uczyła początkowo w Michelinie, potem przez 23 lata (od 1 IX 1949) w Baruchowie, gdzie też mieszkała. Od 1972 mieszkała i uczyła we Włocławku (Szk. Podstawowa nr 2, Szk. Podstawowa nr 4).
Pracując zawodowo, uzupełniała wykształcenie i aktywnie działała społecznie, szczególnie w PCK. Zmarła 4 III 2000 we Włocławku i została pochowana na miejscowym cmentarzu komunalnym.
W 1975 odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi.
W 1950 wyszła za mąż za Ryszarda Galińskiego (były robotnik przymuso
wy, żołnierz armii amerykańskiej w latach 1945-1948 we Francji), pracownika umysłowego administracji. Mieli sześcioro dzieci: Zbigniewa (1951), Stanisława (1952), Pawła (1954), Magdalenę i Tomasza (1955), Danutę (1960).
APAK, T.: Komorowska A., Nowacka-Wyglendowska J., Turczynowicz A., Tur
czynowicz A. (zam. Galińska), Turczynowicz D.; ZKRPiBWP Zarząd Okręgu we Włocławku, nr ewid. 4301 (M. Galińska); K r a j e w s k i M., W cieniu wojny i okupacji.'. Ziemia dobrzyńska w latach 1939-1945, Rypin 1999, s. 137; Skptnicki W., Dzieje harcerstwa we Włocławku w latach 1911-1945, Toruń 1994 (mpś pracy doktorskiej), s. 520; T u r c z y n o w i c z A., Wszystko co nasze Polsce oddamy.
Monografia harcerstwa włocławskiego, Gdynia (bdw.), s. 166 (mps w zbiorach autora); Z i ó ł k o w s k i B., Młodzież Kujaw wschodnich w walce z okupantem, Biul. FAPAK, Toruń 2003, nr 2, s. 17.
