Pedagogika współczesna
Sebastian Bakuła
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Struktura wykładu
• Wprowadzenie
• Pedagogika jako nauka: przedmiot, metody badawcze, teorie
• Subdyscypliny pedagogiczne i relacja do innych nauk
• Wybrane współczesne prądy i kierunki pedagogiczne.
• Zakończenie
Pedagogika
• Pedagogika to nauka o wychowaniu, kształceniu i edukacji człowieka. Bada
wszelkie procesy i działania wspierające rozwój jednostki ku pełnym jej możliwościom, oraz
sprzyjające osiąganiu przez nią postawy
życzliwości wobec innych i kompetencji do
działania na rzecz wspólnego dobra.
Przedmiot badań pedagogiki
• Edukacja - „ogół oddziaływań służących formowaniu się (zmienianiu, rozwijaniu) zdolności życiowych
człowieka” , Pedagogika, red. B. Milerski
• Wychowanie - „świadome i celowe działanie
pedagogiczne zmierzające do osiągniecia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka” W. Okoń
• Kształcenie – „system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata i ukształtowanie własnej osobowości” W. Okoń
Przedmiot badań cd.
• Kształcenie:
• 1. Uczenie się – „proces nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym
zachowaniu (wiedza, umiejętności, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (doświadczenia i ćwiczenia)”
• 2. Nauczanie – „proces kierowania uczeniem się uczniów w toku planowej pracy nauczyciela z
uczniami”
Przedmiot badań cd.
Przedmiot badań pedagogiki jest złożony, formy praktyki edukacyjnej można opisywać i wyjaśniać z perspektywy:
1. Ucznia (funkcjonowanie w środowiskach edukacyjnych, prawidłowości rozwoju)
2. Wychowawcy (warsztat, kompetencje, skuteczność działań)
3. Działania instytucji wychowawczych (od strony ich organizacji, realizowanych zadań)
4. Społecznych, kulturowych i politycznych uwarunkowań edukacji (dostęp do oświaty)
5. Wpływu mediów, kultury, rodziny, rówieśników.
Metody badań pedagogicznych
• 1. Metody ilościowe - pozwalają określić ogólne tendencje przebiegu zjawisk edukacyjnych.
Metody zbierania danych związane z ich pomiarem. Np.: sondaże, ankiety, testy.
• 2. Metody jakościowe – pozwalają wyjaśnić przebieg zjawisk edukacyjnych, wypracować
metody ich usprawnienia. Metody opisowe. Np.:
obserwacja etnograficzna/uczestnicząca, wywiad,
analiza archiwów.
Teorie pedagogiczne
• Didaskalocentryzm – wychowanie wg
tradycyjnych i stałych wzorców moralnych, nauczanie gotowych treści i ich interpretacji, nauczyciel i program w centrum uwagi
• Pajdocentryzm – wychowanie wg indywidualnych predyspozycji i potrzeb dzieci, dostosowane do zmieniających się w kulturze norm i zasad,
nauczyciel jest opiekunem i stwarza warunki samorozwoju, dziecko w centrum uwagi
• Wieloparadygmatyczność
Subdyscypliny pedagogiki wyróżnione ze względu na kryterium:
1. Celów działalności edukacyjnej: a/ dydaktyka, b/ teoria wychowania.
2. Metodologiczne: a/ p. ogólna, historia wychowania, b/ p.
społeczna
3. Rozwojowe: p. wieku przedszkolnego, dzieci i młodzieży, dorosłych.
4. Defektów rozwojowych: oligofrenopedagogika, tyflopedagogika, rewalidacji, resocjalizacji.
5. Instytucjonalne: p. przedszkolna, szkolna, szkoły wyższej.
6. Problemowe: a/ p. systemów edukacji, b/ pedeutologia.
7. Dziedzin aktywności człowieka: p. socjalna, wychowawcza, terapeutyczna, czasu wolnego.
Myślenie pedagogiczne
Wychodzi od przesłanek:
• Filozoficznych: ontologicznych, antropologicznych, etycznych
• Psychologicznych
• Socjologicznych
Kierunki i nurty pedagogiczne
• Pedagogika pozytywistyczna
• Pedagogika personalistyczna
• Pedagogika kultury
• Pedagogika Nowego Wychowania
• Pedagogika postmodernizmu
Pedagogika pozytywistyczna
• Pośród różnych form wiedzy największe znaczenie mają nauki szczegółowe, opisują one fakty,
wyjaśniają zależności między nimi, przewidują fakty nowe
• Nauki szczegółowe dostarczają wiedzy technicznej gwarantującej ludzkości postęp i szczęście
• Pedagogika ma kształcić młodych ludzi by
rozwiązywali konkretne problemy społeczne, by wszystkim żyło się lepiej i dostatniej
• Nie ma tu miejsca na żadne założenia filozoficzne,
moralne, związane z wychowaniem
Pedagogika personalistyczna
• W procesie wychowania najistotniejsza jest osoba
wychowanka – bytu rozumnego, wolnego, zdolnego do samodzielnego myślenia, przez co godnego szacunku
• Człowiek jest bytem materialnym i duchowym,
realizującym się w życiu wspólnotowym – w relacjach z innymi ludźmi
• Pełnia rozwoju człowieka powinna przejawiać się w kierowaniu się ideałami: prawdy, dobra, piękna, ich realizacja pozwoli zbliżyć się do absolutu
• Rola pedagoga polega na inspirowaniu i wspieraniu wychowanka w dążeniu do jego samorozwoju
Pedagogika kultury
• Wyrosła w opozycji do naturalistycznej koncepcji wychowania
• Kształcenie i rozwój jednostki powinien przebiegać w żywym kontakcie z obiektywnymi dobrami kultury
• Poprzez kontakt, rozumienie i wyjaśnianie dóbr kultury jednostka nie tylko obcuje z wartościami, ale kształtuje swoją osobowość, wrażliwość, twórczość
• Celem wychowania jest dostarczenie sposobów
rozumienia i interpretowania wartości kulturowych, by umożliwić tworzenie wartości nowych
Pedagogika Nowego Wychowania
• Krytyka tradycyjnej pedagogiki posługującej się jedną metodą kształcenia, dostosowanej do
„normalnego, przeciętnego ucznia”
• Treści i metody powinny być dostosowane do indywidualnych predyspozycji wychowanków
• Wychowawca ma być jedynie opiekunem i
stwarzać różnorodne formy swobodnego rozwoju dziecka
• Celem wychowania jest naturalny, niczym nie
skrępowany samorozwój, bez narzuconych z góry
treści i celów kształcenia
Pedagogika postmodernizmu
• Pedagogika powinna być dostosowana do zachodzących właśnie zmian globalizacyjnych przejawiających się:
wielością równouprawnionych dyskursów kulturowych, etycznych, estetycznych
• Nie ma jednej uniwersalnej teorii opisującej świat, miejsce i rolę człowieka
• Nauka nie jest żadną uprzywilejowaną formą poznawania świata
• Nie ma żadnych uniwersalnie obowiązujących systemów wartości ani celów
• Cele i treści wychowania ustala się lokalnie, wg potrzeb, wyznawanych wartości, uznawanych standardów
metodologicznych
Podsumowanie
1. Pedagogika – przedmiot, metody, subdyscypliny.
2. Pojęcie pedagogiczne – edukacja, kształcenie, wychowanie, uczenie się, nauczanie.
3. Współczesne prądy i kierunki pedagogiczne.
Wnioski
• 1. Przedmiot pedagogiki jest złożony,
uwarunkowany założeniami: filozoficznymi, społecznymi, kulturowymi.
• 2. Nie ma jednej uniwersalnej teorii
pedagogicznej, mamy wielość pedagogik.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
