ORG ANIZACJA I DZIAŁALNOŚĆ W YDAW NICZA RSW „PRASA — KSIĄŻKA — R U C H “
Je d n y m z zadań biblioteki naukow ej je s t system aty czn e grom adzenie p rasy . B y w ykonyw ać tę fu n k cję należy m ieć dobre rozeznanie na „ ry n k u ” księg arsk im k ra jo w y m i zagranicznym oraz znać in sty tu c je , k tó re z a jm u ją się w y daw aniem i rozpow szechnianiem p rasy . P rzez p rasę ro zu m ie się ogół w y d aw n ictw d ru k o w a n y c h periodycznie i rozpow szechnia
ny ch publicznie, odzw ierciedlających w szechstronnie rzeczyw istość, zw ła
szcza a k tu a ln e p rocesy i zdarzenia polityczne, społeczne, gospodarcze, n a ukow e i k u ltu ra ln e . P ra sa jest pod staw o w y m środkiem kom unikow ania, służy in fo rm acji społecznej, k s z ta łtu je postaw ę obyw ateli i stan o w i w aż
n y czynnik k u ltu ro tw ó rc z y . J e j cechy c h a ra k te ry sty c z n e to periodyczność, publiczne upow szechnianie, aktu aln o ść i w szechstronność treści. W k r a jach socjalistycznych n a d to k ie ru n e k oddziaływ ania p ra s y jest ste ro w a n y ogólnym i zadaniam i p a ń stw a.
O becnie głów nym w y d aw n ictw em p raso w y m w Polsce je s t Robotnicza Spółdzielnia W ydaw nicza „ P ra sa —K siążka— R uch” , z ajm u jąca się e d y to rstw e m oraz ko lp o rtażem p ra s y k rajo w e j i zagranicznej. In s ty tu c ja ta p ow stała 1 I 1973 ro k u . W cześniej fu n k c ję tę sp raw o w ały różne in s ty tu cje stosując fo rm y k o lp o rtażu p ra s y zw iązanej ze sta n e m organizacji poczty i rozw ojem k o m u n ik acji głów nie kolejow ej, a w la ta c h trz y d z ie sty ch X X w. lotniczej. W p ierw szej połow ie X IX w iek u gazety p rz e sy łano do odbiorców drogą pocztow ą w k o p e rta ch w edług ta ry fy listow ej.
P o n ad to poszczególne red a k c je zaczęły zatru d n ia ć w łasn y ch roznosiciełi- -in k asen tó w . N ierzadko nabyw ano p rasę u p o rtie ró w hotelow ych. W K ró lestw ie P olskim n a jb a rd zie j upow szechniła się sprzedaż uliczna .W pozo
sta ły c h zaborach p rasę rozprow adzały koncesjonow ane agencje handlow e tzw . b iu ra dzienników przez posłańców lu b rezerw ację do odbioru w łas
nego. N a pro w in cję p ra sa docierała pocztą. Po u tw o rze n iu 16 sierp n ia 1914 ro k u w K rak o w ie N aczelnego K o m ite tu N arodow ego, k tó ry d zia
łalność sw ą pro w ad ził do 2 9 1 1917 roku, d la propagow ania p ro g ra m u ideow ego, proau striaek ieg o , p o w sta ły d w a c e n tra info rm acy jn o -p raso w e i k ilkanaście ich a g e n tu r. U ruchom iono n aw et w łasną d ru k a rn ię i zorga
nizow ano k o lp o rta ż w y daw nictw . W 1918 ro k u pow stało P olskie Tow a
rzy stw o K się g arn i K olejow ych „R uch” . T ow arzystw o to początkow o ogra
niczało się do k o lp o rta żu czasopism na kolejach, n a stęp n ie objęło sw ą działalnością część stolicy, a od 1930 r. zaczęło rozszerzać kolp o rtaż także na p ro w in cji. W a rto p rz y ty m zaznaczyć, że sprzedaż p ism w W arszaw ie rozpoczęło T ow arzystw o „R uch” od 19 czerw ca 1935 ro k u . Do tego czasu
k o lp o rta ż pism na tere n ie W arszaw y p ro w ad ziła Spółka K o lp o rteró w i W ydaw ców „C zy tajcie” założona w 1931 roku. L a te m 1935 ro k u „S pół
k a ” rozw iązała się, a je j w arszaw sk ie ag en d y p rz e ją ł „ R u c h ”. P oczta pol
ska b yła przez cały okres m ięd zyw ojenny n a jp o tę żn ie jsz y m d y s try b u to rem p rasy .
W rozpow szechnianiu p ra s y b ra ły też udział inne p rze d sięb io rstw a handlow e. P rasę sp rzedaw ano w h otelach, k a w ia rn iac h , re sta u ra c ja c h , kioskach, księg arn iach itp. W środow isku w iejsk im ko lp o rtażem p ra sy zajm ow ali się dom okrążni h a n d larze, pośred n icy sk u p u p ro d u k tó w ro l
nych itp. W lata ch 1918— 1939 coraz w iększego znaczenia n a b ie ra ła w d u żych m iastach sprzedaż uliczna.
W pierw szy ch p o w o jennych la ta c h ro zprow adzaniem p ra sy , o rg aniza
cją k o lp o rta żu i w y d aw n ictw zajm o w ały się aż 34 in sty tu c je w ydaw nicze.
G łów ną rolę w śród n ich o d g ryw ała S półdzielnia W ydaw nicza „ C z y teln ik ”, pierw sze po w ojnie w ydaw nictw o praso w e oraz R obotnicza S półdzielnia W ydaw nicza „ P ra s a ” po w stała w 1947 r. W 1948 ro k u p o w stała S półdziel
nia W ydaw nicza „K siążka i W iedza” z połączenia się Spółdzielni W ydaw niczej „K siążk a” i S półdzielni W ydaw niczej „W iedza” . W ty m że roku RSW „ P ra s a ” połączyła się z pionem p raso w y m „W iedza”, a w 1950 ro k u p rz e ję ła pion praso w y „C zy teln ik a”. Od tej p o ry RSW „ P ra s a ” sta ła się n ajw iększym w y d aw n ictw em p raso w y m w Polsce.
K olp o rtaż polski w pierw szych lata ch po w ojnie b y ł z d ecen tralizo w a
n y i w zasadzie każde w ydaw nictw o prasow e poprzez tw o rzo n ą w łasn ą sieć sprzedaży organizow ało go w e w łasn y m zakresie. U niem ożliw iało to prow adzenie jed n o litej p o lity k i k o lportażow ej. W zw iązku z ty m P re z y dium R ządu P R L pow ołało w 1950 ro k u w ielozakładow e p rze d sięb io r
stw o kolportażow e pod nazw ą P ań stw o w e P rzed sięb io rstw o K o lportażu P ra sy i K siążki „R uch” , zreorganizow ane w 1955 ro k u w zespół p rz e d siębiorstw zg rupow anych w C e n tra ln y m Z arządzie U pow szechniania P r a sy i K siążki „R uch”, a n a stę p n ie w Z jednoczeniu U pow szechniania P ra sy i K siążki „R uch”.
Od 1 stycznia 1973 r. praw o k o lp o rtażu p ra s y u z y sk ała nowo zorga
nizow ana R obotnicza S półdzielnia W ydaw nicza „ P ra sa — K siążka— R u ch ”.
N a m ocy u sta w y p rz y ję te j przez S ejm w d n iu 20 g ru d n ia 1949 ro k u
„R uch” o trzy m ał praw o w yłączności k o lp o rta żu w y d a w n ic tw periodycz
ny ch k rajo w y c h i zagranicznych. Oznaczało to, że inne p rzed sięb io rstw a i in sty tu c je w ydaw nicze z a p rz e sta ły sw ej działalności w dziedzinie kol
p o rtażu . P ań stw o w e P rzed sięb io rstw o K o lp o rta ż u P ra s y i K siążki „ R u ch ” zajm ow ało się nie ty lk o ko lp o rtażem gazet i książek, chociaż to było głów nym jego zadaniem , stało się p o tęż n y m han d io w o -p rzem y sło w y m i w ydaw niczym koncernem , ro zszerzającym z każdym ro k iem zakres sw ych zain tereso w ań i działalności. W pierw szy m okresie prow adziło kol
p o rta ż w trz e c h podstaw ow ych form ach: 1. p re n u m e ra ty pocztow ej, 2. p re n u m e ra ty zakładow ej, 3. sprzedaży egzem plarzow ej (komis). Po
czątkow o blisko połow a nak ład ó w całej p ra sy rozchodziła się w p r e n u m eracie zakładow ej (zbiorow ej), później sta ła się ona m niej w ygodna w p raw id ło w y m k sz ta łto w an iu czytelnictw a.
Od 1955 ro k u zaczął się i trw a do dziś w ielk i rozw ój sp rzedaży kiosko
w ej, k tó ra sięga blisko 80% całej sp rzedaży p rasy . Rów nież k lu b y książki i p ra s y podległe p rzed sięb io rstw u „ R u ch ” m ia ły swój udział w u d o stęp n ian iu książki w różnych środow iskach w m ały ch m iasteczkach, we w siach, szpitalach, san ato riach , a n a w e t w w ojskow ych garnizonach. B a r
dzo żyw ą działalność w zakresie upow szechniania książki p ro w ad ziły k lu by m iędzynarodow ej p ra s y i książki, k tó re są nie ty lk o m iejscem sp rze
daży now ości w ydaw niczych, lecz i a re n ą licznych sp o tk ań au to rsk ic h oraz ekspozycji książkow ych.
W 1955 ro k u P rzed sięb io rstw o „R uch” podjęło także działalność w y daw niczą o b ejm u jącą k siążk i dla dzieci, 8 ty tu łó w czasopism , ponad 60 tys. różnotem atyczm ych książek i bro szu r, re p ro d u k c ji dzieł sz tu k i i album ów oraz pocztów ek. N ow ością w p rac y „ R u c h u ” b y ł im p o rt i eks
p o rt p rasy . D ziałalność tę p rz e ją ł „R uch” w 1959 ro k u z C e n tra li H a n d lu Z agranicznego A rs Polona. Do tego czasu ek sportem oraz im p o rte m k sią żek i czasopism zajm ow ało się B iuro Im p o rtu i E k sp o rtu zreorganizow ane w 1953 ro k u w C en tralę H an d lu Z agranicznego „ P ra sa i K siążk a” , a w 1957 r. w C en tralę H a n d lu Z agranicznego „A rs P o lona” . „A rs P o lona”
w eszła z czasem w skład R obotniczej Spółdzielni W ydaw niczej „ P ra sa — K siążka— R u ch ”. W ówczas też zaznaczył się rozw ój h a n d lu zagranicznego, stw orzono w łasną bazę w ydaw niczo-poligraficzną.
W 1973 ro k u na s k u te k połączenia in sty tu c ji w ydaw niczych i k o lp o r
tażow ych RSW „ P ra s a ” , S półdzielni W ydaw niczej „K siążka i W iedza”
oraz Z jednoczenia U pow szechnienia P ra sy i K siążki „R uch” , po w stała R obotnicza Spółdzielnia W ydaw nicza „ P ra sa —K siążka— R u ch ” — cen
tra ln a organizacja w ydaw nicza d ziałająca pod bezpośrednim kiero w n ic
tw em K o m ite tu C entralnego P olskiej Zjednoczonej P a r tii R obotniczej.
C złonkam i S półdzielni są KC P Z P R , ZMS i ZG Ligi K obiet. Do organów sta tu to w y c h spółdzielni należą: w alne zgrom adzenie, ra d a i zarząd. Z a
rząd k ie ru je przed sięb io rstw em oraz n ad z o ru je podległe jed n o stk i orga
nizacyjne. U k ształto w ały się c z te ry piony o rganizacyjne w chodzące w sk ła d zarządu głównego, z ajm u jące się k o o rdynacją, k o n tro lą i nadzorem : p rasow y, upow szechniania p ra s y i książki, w ydaw niczo-agencyjny, inw e- s ty c y jn o -a d m in istra c y jn y . Poza ty m utw orzono w każdym pionie b ra n żowe kom órki ekonom iczne. W pionie p raso w y m zgru p o w an y ch zostało 21 w y d aw n ictw p rasow ych, 14 d ru k a r ń oraz B iu ro Z aopatrzenia. W pio
nie upow szechniania p ra s y i książki znalazło się 18 p rzed sięb io rstw ko l-
p o rtażo w y ch oraz C en trala K o lp o rta ż u P ra s y i W ydaw nictw , C e n tra la S przedaży W ydaw nictw , C e n tra ln y K olp o rtaż W ojskow y, B iuro K o lp o r
ta ż u W ydaw nictw Z agranicznych, C e n tra la H andlow a CHZ A rs Polona
„R uch” i P rzed sięb io rstw o F ilatelisty czn e. W sk ład pionu w ydaw niczo- -agencyjnego w eszły: w ydaw nictw o „K siążka i W iedza” , P ań stw o w a A gencja „ In te rp re s s ” , C e n tra ln a A gencja F otograficzna, W ydaw nicza A gencja G raficzna, O środek B adania S tosunków W schód— Zachód, K r a jow a A gencja W ydaw nicza oraz B iuro W ydaw niczo-P ropagandow e. W pio
nie in w esty c y jn o -a d m in istrac y jn y m znalazły się: zak ład y tra n s p o rtu , te lek om unikacji, in w estycje, zaopatrzenie oraz ośrodki wczasowe.
Nowo p ow stała in sty tu c ja , zorganizow ana n a zasadach spółdzielczych, zyskała u p raw n ie n ia reso rto w e i m ożliw ość p ro w ad zen ia elastycznej go
spodarki. U p raw n ien ia te podniosły bardzo ran g ę R obotniczej Spółdzielni W ydaw niczej „ P ra sa —K siążka— R u ch ” , d a ły jej dużą sam odzielność w ro zstrz y g a n iu p o d staw ow ych problem ów i m ożliw ość reg u lo w an ia ich od
pow iednio do p otrzeb, d oprow adzając do u sp ra w n ie n ia procesem k ie ro w ania i zarządzania.
RSW „ P ra sa —K siążka— R u ch ” w zakresie sw ej działalności w y d aje dzienniki, czasopism a, książki, p lak a ty , album y, w y d a w n ic tw a a rty s ty c z ne, prow adzi w łasne zakłady poligraficzne, k o lp o rtaż p ra s y i w y d aw n ictw na te re n ie k r a ju i za granicą, agencje prasow e, fotograficzne, ośrodki naukow o-badaw cze, szkoleniow e, k lu b y książki i p rasy , działalność k u l
tu raln o -o św iato w ą, p ro p ag u je czytelnictw o, org an izu je k o n k u rsy a m a to r
skie, odczyty, w y staw y , a także z a jm u je się d ro b n y m h a n d le m w yrobów k rajo w y c h i zagranicznych. RSW w sw oim d z ia łan iu zm ierza do podno
szenia św iadom ości ideow ej czytelników , k u ltu r y i w iedzy społecznej oraz p o p u lary z u je p ro g ra m P Z P R . D zienniki p a rty jn e w sw ym pro g ram o w y m założeniu, oprócz podstaw ow ych fu n k cji in fo rm acy jn y ch , sp e łn ia ją także fu n k cje propagandow o-agitacyjm e przez odzw ierciedlanie ro li p a rtii w ca
łokształcie życia społeczno-gospodarczego oraz upow szechniania i w y ja ś
nian ia jej p o lity k i w śród szerokich rzesz czytelników . Do p ra s y o w yso
kich n ak ład ach zaliczyć m ożna d zien n ik i „ T ry b u n a L u d u ” — o rg an P Z P R oraz 17 tere n o w y c h dzienników P Z P R , z k tó ry c h n a jw ię k sz y n ak ła d od w ielu la t osiąga katow icka „ T ry b u n a R obotnicza” . D ru g ą g ru p ę o b e jm u ją czasopism a o niższych n a k ład ach przeznaczone d la w ęższych kręgów czy
telniczych. Są to: „Now e D rogi” — organ te o re ty c z n o -p o lity c z n y KC P Z P R oraz „Życie P a r tii” założone w 1955 ro ku. P on ad to RSW „ P ra sa —- K siążka— R uch” w y d aje w W arszaw ie 11 dzienników , z k tó ry c h „ T ry b u n a L u d u ” , „C hłopska D roga” , „Życie W arszaw y ” , „ S z ta n d a r M łodych” ,
„G łos P ra c y ”, „E kspress W ieczorny”, „ P rzeg ląd S p o rto w y ” m a ją zasięg ogólnokrajow y o raz 105 czasopism .
O drębną g ru p ę w ydaw niczą stan o w ią k a le n d a rz e i serie d la kobiet,
np: „M agazyn R odzinny” , „Życie i Z d ro w ie” , „ P rz y ja c ió łk a ”, „K obieta i Ż ycie” . RSW w y d aje p o n adto dla m łodzieży: m agazyn geograficzny
„Poznaj Ś w ia t” , „W alka M łodych” , „ F ilm ” , „Z arzew ie” , „Na p rz e ła j” itp.
Z czasopism pośw ięconych politycznej i społecznej p ropagandzie w y m ie
nić należy: „Z eszyty P rasoznaw cze”, „ P ra sa P o lsk a ” , „Rocznik H istorii C zasopiśm iennictw a P olskiego”, itp. S erie te o b e jm u ją łącznie 1900 te m atów .
W ydaw nictw a d la dzieci p rzeszły w ciągu o statn ich la t w ielk ą ewo
lucję. Z dość je d n o stro n n y c h pism p rzek ształciły się w b arw n e, ró żnorod
ne m ag azyny dziecięce (prasę dziecięcą), p rz y jm u ją c e fo rm y d z ie n n ik a r
skie, pop u larn o n au k o w e, rozryw kow e itp., dzięki k tó ry m p o b u d zają i za
sp o k a ja ją zain tereso w an ia dzieci. Do najw ażn iejszy ch czasopism dziecię
cych zaliczam y: „M iś”, „Ś w ierszczyk”, „P łom yczek”, „ P ło m y k ”, „Ś w iat M łodych”, „K alejdoskop T ech n ik i” o n ak ład zie 1980 tys. egz.
RSW „ P ra sa — K siążka— R u ch ” sp ecjalizu je się rów nież w w yd aw an iu książeczek dla dzieci najm łodszych oraz m łodzieży. Spośród corocznie w y d aw an y ch 60 ty tu łó w , a jest to W yłącznie polska lite r a tu r a większość stanow ią serie „W esołej zab aw y ” — książeczki o tem a ty c e h isto ry czn ej, serie z „W iew iórką” , „ L a ta ją c y d y w a n ” czy w reszcie serie „N iezw ykłe dzieje zw ykłych rzeczy ”.
RSW „ P ra sa — K siążka— R uch” w y d aje rów nież szeroki w ach larz in fo rm atorów , przew odników , folderów , pocztów ek i album ów . Od k ilk u la t w z ra sta ją c y m zainteresow aniem przed sięb io rstw cieszą się pocztów ki foto-color, czyli o ry ginalna b arw n a fotografia. N ajw iększy je s t jed n a k p o p y t na pocztów ki krajoznaw cze czarno-białe i barw n e, re p re z e n tu ją c e około 1400 tem ató w obrazu jący ch i p ro p ag u jący ch osiągnięcia Polskiej R zeczypospolitej L udow ej, k u ltu rę narodow ą, now e o b iekty i zab y tk i oraz p iękno polskiego regionu. O statnio w ydaw nictw o rozszerzyło a s o rty m e n t o pocztów ki reklam ow e, p ro g ra m y te a tra ln e , pocztów ki dźw iękow e pol
skie i zagraniczne różnych kom pozytorów oraz lekcje języ k a angielskiego, niem ieckiego i francuskiego. Poza ty m RSW prow adzi działalność w u po
w szechnianiu sz tu k p lastycznych, grafiki, rzeźby itp. w szerokich k ręgach społeczeństw a. Z nane są rep ro d u k c je dzieł m ala rsk ich w planszach i na pocztów kach. N ow ością są now e, graficzne, album ow e w ydania.
RSW „ P ra s a —K siążka— R u ch ” je s t najw ięk szy m w ydaw cą p rasy w Polsce. U dział w ogólnokrajow ej p ro d u k cji prasow o-w ydaw niczej w y nosił w ro k u 1978 — 248 tys. ty tu łó w , czyli 10,7% (w ty m : dzienników 46%, a czasopism 202 tj. 8,9%) w jednorazow ym nakładzie 24,5 m in egz.
tj. 63,1% (dzienniki 9 m in egz. tj. 90,5%, czasopism 15,5 m in egz. tj. 51,6%).
G lobalny roczny n a k ła d p ra s y w 1978 r. RSW w yniósł 3088 m in egz.
(w ty m d zien n ik i 2505 m in egz. tj. 92,4% oraz czasopism a 583 m in egz.
tj. 70,4%). N ato m iast w dziedzinie w y d aw n ictw nieperiodycznych w ydano
861 ty tu łó w książek o nakładzie 30,0 m in egz. oraz około 350 m in egz.
innych w y d aw n ictw n ieperiodycznych (pocztówek, p lak ató w , przezroczy, p ły t gram ofonow ych itp. P o n adto w ydano w 1978 r. 12 m in egz. książek dla dzieci. N ajw iększy rozw ój p ra s y n a stą p ił w la ta c h 1971— 1974. C ha
ra k te ry z o w a ła się ona n ajw ię k sz ą in tensyw nością i w szechstronnością.
W n a stę p n y c h lata ch n a stą p ił regres, u ja w n iły się tru d n o śc i w zaopa
trz e n iu w y d aw n ictw w p a p ie r p rz y jednoczesnym , dyn am iczn ie rosnącym zapotrzebow aniu na prasę, co w konsekw encji pogłębiało z ro k u n a ro k d eficyt nakładow y oraz tru d n o ści w jej n a b y w a n iu . P od ejm o w an e różno
rodne działania d la złagodzenia d y sp ro p o rc ji m iędzy zapotrzebow aniem społecznym , a m ożliw ościam i jego zaspokojenia nie d a ły w y n ik u . Do w aż
ny ch zadań w y d aw n ictw p raso w y ch n ależy stałe i sy ste m aty c zn e dosko
nalen ie treści z a w a rty c h w gazetach, czasopism ach i książkach, p o rzą d kow anie ry n k u prasow o-w ydaw niczego oraz tro sk a o w yższą jakość p ro d u k c ji poligraficznej i term inow ość edycji.
P rognozy rozw oju RSW „ P ra sa — K siążka— R u ch ” n a przyszłe la ta w ym agać będą doskonalenia m odelu p rasy , książek i in n y ch w y d aw n ictw oraz ulepszanie s tr u k tu r o rg an izacyjnych re d a k c ji i w y d aw n ictw . Nowe s tr u k tu r y organizacyjne p rzed sięb io rstw te re n o w y c h pow in n y w ykazać zw iększoną spraw ność i efektyw ność w ich działaniach. M imo tru d n o śc i i niedociągnięć za osiągnięcie polskiej p ra s y uznać n ależy jej a u te n ty c z n ą m asow ość, różnorodność, szeroki w a c h larz pro b lem o w y o raz do n ie
d aw n a nieźle zorganizow any kolportaż. P odkreślić należy rów nież rangę i rozw ój czasopiśm iennictw a społeczn o -k u ltu raln eg o , upow szechnianie czy teln ictw a w śród szerokich rzesz społeczeństw a oraz w zbudzanie za in tereso w an ia społeczeństw a polskiego sp ra w am i zagranicznym i. N a ran g ę i w artość p ra sy w p ły w a ją w y n ik i b a d ań prasoznaw czych. B adania p raso znaw cze stanow ią cenną pom oc w podejm ow aniu różnych decy zji d o ty czących ro zw o ju p ra s y oraz n a m odyfikow anie s tr u k tu r y te m a ty c z n o - -ro dzajow ej p rasy .
RSW „ P ra sa — K siążka—-Ruch” prow adzi tak że działalność zw iązaną bezpośrednio z im p o rtem i ek sp o rtem p ra sy . A rs Polona „R uch” jako im p o rte r czasopism i k siążek z a o p a tru je polskie placów ki n aukow e i tec h niczne oraz in sty tu c je gospodarcze i społeczne w m a te ria ły przynoszące a k tu a ln e w iadom ości z z ak resu osiągnięć naukow o-tech n iczn y ch innych k rajó w . G łów nym zadaniem e k sp o rtu czasopism i książek je s t p ro p a g a n d a p olskiej m y śli technicznej i n aszych osiągnięć nau k o w y ch , gospodar
czych i k u ltu ra ln y c h . W 1978 ro k u sprow adzono do P olsk i 15 ty s. t y tu łów dzienników i czasopism z 74 k ra jó w o łącznym jed n o razo w y m n a k ła dzie 2,3 m in egz. E ksportow ano zaś do blisko 150 k ra jó w 1289 ty tu łó w polskiej p ra sy o jednorazow ym n ak ład zie 1,7 m in egz. W p o ró w n an iu do 1974 ro k u ilość ty tu łó w p ra s y im p o rto w an ej zm niejszyła się o 1787 t y
tułów , a jednorazow y n ak ład zw iększył się o 0,4 m in egz,. (w 1974 r. sp ro wadzono 16 787 ty t. p ra sy zagranicznej, a jednorazow y n ak ła d w ynosił 1,9 m in egz,). E k sp o rt zm niejszył się o 916 ty tu łó w czasopism , a globalny jed n orazow y n a k ła d w zrósł o 0,1 m in egz. (eksportow ano 2205 ty t. p rasy polskiej o łącznym jednorazow ym nakładzie 1,6 m in egz.).
P ra w ie cała p ra sa k rajo w a , zarów no dzienniki ja k i czasopism a docie
ra do czytelników za po śred n ictw em sieci kioisków „ R u c h u ”, klubów p r a sy i książki, M iędzynarodow ych K lubów P ra sy i K siążki, sklepów n a le żących do RSW „ P ra sa —K siążka—R u c h ”, K się g arn i i Dom ów K siążki.
N a jp o p u la rn ie jsz ą fo rm ą nabycia p ra s y je st jej k u p n o w kioskach, k tó re rozm ieszczone są na te re n ie całego k r a ju (około 34 ty s. kiosków ). Tą drogą rozprow adza się 72% nak ład ó w naszej p rasy , gdyż zaledw ie 28% rozchodzi się w p ren u m e ra c ie . W codziennej p rac y k o lp o rta żu istn ie ją jed n a k n ie dociągnięcia. W praw dzie p ro je k ty spółdzielni zm ierzają do unow ocześ
nienia tra n s p o rtu p rasy , m o dernizacji bazy ekspedycyjno-m agazynow ej d la k o lp o rta żu i h a n d lu , z jednoczesnym zm echanizow aniem w zględnie au to m aty zo w an iem n a jb a rd zie j p raco chłonnych procesów , ale na w yniki trz e b a będzie jeszcze n ie s te ty długo czekać. Jeżeli zaś te prace, badaw cze, e k sp ery m en ty , zak u p urząd zeń (za dew izy) m a ją ograniczyć się ty lk o do cen tralnego k o lp o rta żu p ra s y i w y d aw n ictw bez u w zględnienia p o trzeb tere n o w y c h jed n o stek k o lp o rtażow ych w k ra ju , nie p rzy spieszy to i nie u sp ra w n i sk utecznie d o sta w y p ra s y do czytelników . W ydaje się, że RSW
„ P ra sa K siążka— R uch” w y k azu je za m ało dy n am ik i, operatyw ności i elastyczności w m o dernizacji i unow ocześnianiu sw ej bazy, k tó re to czynniki są w a ru n k ie m u sp ra w n ie n ia p ra c y oraz rozw oju działalności k o lp o rtażow o-handlow ej, przy czy n iając się do pełniejszego zaspokojenia ry n k u . H am ulcem w dalszym ro zw o ju je s t b ra k bazy m agazynow ej, tr a n sp o rtu i odpow iedniej sieci han d lo w ej. Poza ty m nie przep ro w ad za się ko n serw acji i re m o n tu m agazynów i kiosków , sk u tk ie m czego kończą one swój żyw ot w stosunkow o k ró tk im czasie. N aglącą je st też p o trz e b a pod
noszenia k w a lifik ac ji p erso n e lu do obsługi m aszyn, urząd zeń itp.
Istn ien ie R obotniczej S półdzielni W ydaw niczej „ P ra sa —K siążk a—
R uch” je s t okazją do p re z e n ta c ji je j ro li jak o m ecenasa działalności k u l
tu ra ln o -o św ia to w ej w m ieście i na wsi. D ziałalność ta ro zw ija się poprzez K lu b y M iędzynarodow ej P ra sy i K siążki i K lu b y RSW „ P ra sa — K siążka—
R u ch ”. P ie rw sz y k lu b m iędzynarodow ej p ra s y i książki p o w stał w 1949 r.
Obecnie m am y 79 k lu b ó w M P iK -u i 8482 klu b ó w p ra s y i książki w m ia sta c h i na w si. P o przez k lu b y p ra sy p o p u la ry z u je się w iedzę sprzedając, w ypożyczając, re k la m u ją c książki i prasę. K lu b uczy i w y chow uje p rz y pom ocy p rele k cji, d y sk u sji, odczytów , film ów , przezroczy itd. W k lu bach o d b yw ają się też w ieczory poezji i m u zy k i oraz w y stę p y aktorów . P o n adto w k lu b ac h organizow ane są lek cje języków obcych. N auczanie
języków obcych sta je się coraz b ardziej pow szechne. W 1976 ro k u p rz e prow adzono 1 1 1 0 k u rsó w języków obcych w k lu b ac h m iędzynarodow ej p ra s y i książki. Z organizow ano p o n adto 320 im prez, 75 ty s. w y sta w i ek s
pozycji oraz 24 tys. kursów . D użą po p u larn o ścią cieszą się w k ra ju k lu b y p ra s y i książki w e w siach, a także w ośrodkach m iejskich. Zaczęły one pow staw ać w 1963 roku. RSW „ P ra sa —K siążka— R uch” o b e jm u ją c coraz w iększy zakres działalności k s z ta łtu je też now y m odel k lu b o -k a w ia rn i.
H am u jący m czynnikiem w dalszym rozw oju k lubów ja k i poszerzenia z ak resu d ziałania jest b ra k odpow iednich lokali.
P ra ca RSW nad upow szechnianiem czy teln ictw a i rozw oju k u ltu r y p rz y b ie ra coraz to now e fo rm y w k o n ta k ta c h z m asow ym odbiorcą. S p rz y ja ją tem u u roczyste obchody d n i k u ltu ry , o św iaty i książki oraz M iędzy
narodow e T argi P ra s y i K siążki, organizow ane przez C e n tra lę H an d lu Zagranicznego A rs Polona „R u ch ” p rz y w sp ó łp racy Polskiego T ow arzy
stw a W ydaw ców i K siążek, S tow arzyszenia K sięg arzy P o lskich i k lu b y M PiK -u. N ieom al w szystkie w y d aw n ictw a prasow e, książkow e i agencje RSW, a także red a k c je uczestniczą w okresie d n i k u ltu ry , ośw iaty i książ
ki w akcjach festy n ow o-kierm aszow yćh i sp o tk an iach z czy telnikam i. O r
ganizow ane są w y sta w y najn o w szy ch p u b lik acji, k o n k u rsy , sp o tk an ia k lu bowe, kierm asze prasow o-książkow e, odczyty, k o n c e rty , p ro je k c je film o
we, m ające n a celu upow szechnienie p ra s y i książki, a tak ż e a k ty w iz u jąc e działalność h andlow ą klubów , dążąc do pogłębiania w ięzi red a k c ji i o fi
cyn z czytelnikam i. N a M iędzynarodow ych T arg ach K siążki RSW p re z e n tu je działalność w ydaw niczą, głów nie now ości i zapow iedzi w ydaw nicze o raz m ak ie ty d zieł zn a jd u jąc y c h się w p ro d u k cji. C e n tra la H a n d lu Z a
granicznego A rs Polona „R uch” rozszerza sw e k o n ta k ty w zakresie ek s
p o rtu i im p o rtu czasopism .
6 B i u l e t y n .,
