opracowany w ramach projektu
„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”
dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty Warszawa 2019
SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE VII
Program nauczania języka polskiego dla szkoły podstawowej
MAŁGORZATA JAS
O EKRANIZACJACH LEKTUR
SZKOLNYCH W SZEŚCIU
KAPELUSZACH MYŚLOWYCH
EDWARDA DE BONO
Bożena Święch dr Beata Rola
Agnieszka Ratajczak-Mucharska Redakcja językowa i korekta – Editio
Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019
Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl
3
Tytuł lekcji:
O ekranizacjach lektur szkolnych w sześciu kapeluszach myślowych Edwarda de Bono (kompetencje kluczowe: porozumiewanie się w języku ojczystym/rozumienie i tworzenie informacji, świadomość i ekspresja kulturalna, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, kompetencje w zakresie uczenia się)
Cele kształcenia (wymagania ogólne):
I. Kształcenie literackie i kulturowe. 1. Wyrabianie i rozwijanie zdolności
rozumienia utworów literackich oraz innych tekstów kultury. II. Kształcenie językowe.
2. Rozwijanie rozumienia twórczego i sprawczego charakteru działań językowych oraz formowanie odpowiedzialności za własne zachowania językowe. 4. Kształcenie umiejętności porozumiewania się (słuchania, czytania, mówienia, pisania) w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych, w tym także z osobami doświadczającymi trudności w komunikowaniu się. III. Tworzenie wypowiedzi. 2. Rozwijanie umiejętności wypowiadania się w określonych formach wypowiedzi ustnych (…).
4. Rozpoznawanie intencji rozmówcy oraz wyrażanie intencji własnych, rozpoznawanie języka jako działania (akty mowy). 6. Poznawanie podstawowych zasad retoryki, w szczególności argumentowania (…).
Treści kształcenia (wymagania szczegółowe):
I. Kształcenie literackie i kulturowe. 2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) wyszukuje w tekście potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu publicystycznego, popularnonaukowego lub naukowego; 2) porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie. II. Kształcenie językowe. 3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: 1) rozumie, na czym polega grzeczność językowa, i stosuje ją w wypowiedziach. III. Tworzenie wypowiedzi. 1. Elementy retoryki.
Uczeń: 1) funkcjonalnie wykorzystuje środki retoryczne oraz rozumie ich oddziaływanie na odbiorcę; 2) gromadzi i porządkuje materiał rzeczowy potrzebny do tworzenia wypowiedzi (…); 7) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie.
Metody/Formy pracy:
m. praktyczne: praca z tekstem przewodnim; m. problemowe, aktywizujące:
dyskusja w sześciu kapeluszach myślowych Edwarda de Bono; formy pracy: grupowa, zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
instrukcje dla grup (opis metody, opis roli, tj. kapelusza, dla grupy), kolorowe kartki (identyfikatory) dla przedstawicieli poszczególnych grup.
Przed lekcją:
Nauczyciel łączy uczniów w pięć grup, każda z nich zapoznaje się z opisem metody sześciu kapeluszy myślowych Edwarda de Bono oraz z opisem przydzielonej roli (kapelusza). Uczniowie w grupie przygotowują się do dyskusji – gromadzą materiały, fakty, dane przydatne w formułowaniu argumentów do dyskusji. Nauczyciel pozostawia dla siebie niebieski kapelusz (prowadzenie dyskusji). Uczniowie znają temat dyskusji:
Ekranizacje szkolnych lektur w życiu ucznia.
Podczas lekcji:
1. Nauczyciel prosi, aby grupy spotkały się przy stolikach. Uczniowie porządkują i dopracowują przygotowane argumenty, wybierają swojego reprezentanta do dyskusji w sześciu kapeluszach myślowych Edwarda de Bono.
2. Przedstawiciele grup zasiadają w półokręgu przed innymi uczniami, będącymi obserwatorami dyskusji. W półokręgu znajduje się jedno puste krzesło – może na nim zająć miejsce uczeń będący obserwatorem (każdy uczestnik kręgu ma prawo raz w ciągu dyskusji zaprosić na krzesło swojego kolegę noszącego taki sam kapelusz jak on). Nauczyciel „wkłada” niebieski kapelusz – będzie moderował dyskusję zgodnie z opisem roli (uważna i bezstronna obserwacja sytuacji
w grupie dyskutantów, uważne słuchanie każdej wypowiedzi, szybka analiza wyartykułowanych faktów, opinii).
3. Uczniowie w kręgu zabierają głos na znak niebieskiego kapelusza, wyrażają
stanowisko adekwatnie do koloru: Biały kapelusz – fakty, chłodna logika, liczby, dane, wszystko to, co zmierzone, zbadane. Nie ocenia zdarzeń, raczej je komentuje (jeśli ma informacje dotyczące tych zdarzeń). W swoim myśleniu przypomina trochę automat, komputer. Czerwony kapelusz przypomina gorący płomień, rządzą nim emocje. Bliskie mu są takie uczucia i przeżycia jak impulsywność, gwałtowność.
Wyrażając opinię na temat zdarzeń, kieruje się intuicją, reaguje „na gorąco”.
Czarny kapelusz to pesymista, widzący wszystko w czarnych barwach. Krytykuje,
„marudzi”, wskazuje wady, niedociągnięcia, pokazuje braki i zagrożenia. Jest przekonany, że się nie uda, że to jest bez sensu, że nie warto itp. Żółty kapelusz jest optymistą. Wierzy w sukces, powodzenie, nic i nikt nie jest w stanie go załamać.
Dostrzega zalety, korzyści, wspaniałe perspektywy, świetlaną przyszłość. Patrzy na świat przez różowe okulary. Zielony kapelusz myśli twórczo, jest innowatorem, autorem zupełnie nowych, oryginalnych pomysłów. Potrafi wskazać nowe
rozwiązania, nieznane dotychczas możliwości. Jest odważny w myśleniu, bez niego nie byłoby postępu.
4. Po zakończeniu dyskusji nauczyciel inicjuje rozmowę o przebiegu ćwiczenia. Pyta obserwatorów: Czy uczestnikom dyskusji udało się zachować charakter wypowiedzi zgodny z kolorem kapelusza? Pyta uczestników: Kto czuł się najlepiej w swojej
„kolorowej” roli? Dlaczego? Kto czuł się źle? Dlaczego?
5
5. Nauczyciel prosi uczniów o „zdjęcie kapeluszy” i sformułowanie w parach wniosku z ćwiczenia (np. Każdy z nas także w życiu lubi zakładać kapelusz w określonym kolorze, choć nie zawsze sobie to uświadamia. Warto czasami świadomie, nawet wbrew sobie, zmienić swój kapelusz i dostrzec rzeczywistość oczami osób, które myślą i odczuwają inaczej).
6. Zadanie domowe: Obejrzyj „w kapeluszu”, który nosisz najrzadziej, swój ulubiony film. Pomyśl, jaką perspektywę dostrzegłeś/dostrzegłaś dzięki temu.
Komentarz metodyczny
Uczniom słabiej radzącym sobie w sytuacji wystąpień publicznych czy mającym uboższy zasób słownictwa, w tym uczniom ze SPE, nauczyciel może przygotować zestaw zwrotów pomocniczych do dyskusji (np. dla żółtego kapelusza: Możemy też...; To jedyna i niepowtarzalna okazja do…; Dlaczego nikt nie pomyślał o (że)...;
Załóżmy, że...; A gdyby tak...; Tak nie można. Mam inny pomysł...; Spójrzcie na ten problem z optymizmem. Otóż... itp.).
