HENRYK DRAWNEL SDB
Instytut Nauk Biblijnych KUL
„NIE SAMYM CHLEBEM Z˙YJE CZŁOWIEK”
SŁOWO BOZ˙E W Z˙YCIU I MISJI KOS´CIOŁA
III Jesienne Mie˛dzynarodowe Dni Biblijne
Lineamenta przygotowane przed powszechnym zgromadzeniem synodalnym biskupów, które miało miejsce w paz´dzierniku 2008 roku w Rzymie, podkres´-laj ˛a obecnos´c´ tajemnicy Słowa Boz˙ego w historii człowieka. „Na pocz ˛atku było Słowo” (J 1, 1). „Słowo Boga naszego trwa na wieki” (Iz 40, 8). Słowo Boz˙e daje pocz ˛atek historii, stwarzaj ˛ac s´wiat i człowieka: „Bóg rzekł” (Rdz 1, 3. 6 nn.), głosi jej centralne wydarzenie, którym jest Wcielenie Syna, Jezusa Chrystusa: „A Słowo stało sie˛ ciałem” (J 1, 14), i wien´czy j ˛a nie-zawodn ˛a obietnic ˛a spotkania z Nim w z˙yciu bez kon´ca: „Zaiste, przyjde˛ niebawem” (Ap 22, 20). Absolutna pewnos´c´ jest tym, co sam Bóg w swej nieskon´czonej miłos´ci chce dac´ człowiekowi kaz˙dej epoki, a s´wiadkiem tego ustanawia swój lud. Te˛ wielk ˛a tajemnice˛ Słowa, jako najwie˛kszego daru Boga, Synod chce adorowac´, z wdzie˛cznos´ci ˛a medytowac´, głosic´ Kos´ciołowi i wszystkim ludom”.
W dniach 23-25 paz´dziernika 2008 Instytut Nauk Biblijnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II zorganizował mie˛dzynarodowe sym-pozjum biblijne pod tym samym tematem co synod biskupów w Rzymie, gdyz˙ misja i praca samego Instytutu s ˛a s´cis´le zwi ˛azane ze słowem Boz˙ym studiowanym i przekazywanym w obszarze wiary Kos´cioła powszechnego. Zadaniem studium słowa Boz˙ego jest nieustanne pogłe˛bianie jego tres´ci oraz przekaz tychz˙e tres´ci wszystkim otwartym na tajemnice˛ Słowa, które staje sie˛ Ciałem. Zorganizowane sympozjum stawiało sobie za cel przeprowadzenie refleksji nad złoz˙on ˛a problematyk ˛a obecnos´ci Słowa Boz˙ego w historii za-równo Starego jak i Nowego Testamentu oraz nad metodami analizy biblijnej w dzisiejszej refleksji naukowej. W mie˛dzynarodowym sympozjum biblijnym wzi ˛ał udział wybitny teolog, nieustannie zaangaz˙owany w przepowiadanie Słowa Boz˙ego, wieloletni kaznodzieja Domu Papieskiego, nominowany do tej funkcji przez Ojca S´wie˛tego Jana Pawła II, ojciec Raniero Cantalamessa, OFMCap.
Sympozjum zostało otwarte przez Dyrektora Instytutu, ks. prof. Henryka Witczyka. Na wste˛pie zabrał głos równiez˙ ks. prof. Ryszard Rubinkiewicz, poprzedni wieloletni dyrektor Instytutu. W sympozjum wzie˛li udział liczni studenci z róz˙nych Wydziałów KUL, wielu seminarzystów, sióstr zakonnych i osób s´wieckich zarówno z Lublina jak i z całej Polski. Przez trzy dni sym-pozjum zostało wygłoszonych szereg referatów przez profesorów z Instytutu, z innych Wydziałów KUL oraz z innych os´rodków naukowych w Polsce. Prelegenci reprezentowali naste˛puj ˛ace os´rodki naukowe: Stolica Apostolska, Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie, Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyn´skiego w Warszawie, Uniwersytet Mikołaja Koper-nika w Toruniu, Uniwersytet Preszowski w Preszowie (Słowacja), Uniwersytet Katolicki w Ruz˙omberoku (Słowacja), Uniwersytet S´l ˛aski w Katowicach, Uniwersytet Szczecin´ski, Uniwersytet Zielonogórski w Zielonej Górze, Wyz˙-sze Seminarium Duchowne OO. Franciszkanów Konwentualnych w Krakowie, Wyz˙sze Seminarium Duchowne w Płocku. Poniz˙sze streszczenia poszczegól-nych referatów przybliz˙aj ˛a ich tres´c´ i przedmiot dyskusji, natomiast wszystkie teksty referatów zostan ˛a wkrótce opublikowane w serii wydawniczej Instytutu Analecta biblica lublinensia.
Ks. Maciej B a s i u k (Uniwersytet S´l ˛aski, Katowice)
Obietnice Boga i ich wypełnienie na przykładzie z˙ycia Abrahama
Bóg w róz˙ny sposób komunikuje sie˛ z ludz´mi. Jednym z tych sposobów, ukazanym równiez˙ na kartach Starego Testamentu, jest słowo kierowane do wybranych przez Niego osób. Przykładem postaci, z któr ˛a Bóg prowadzi wielokrotny dialog, jest Abraham. Patriarcha w ciagu całego swojego z˙ycia miał okazje˛ usłyszec´ wiele słów skierowanych do niego przez Boga. To Boz˙e przesłanie dotyczyło konkretnych wydarzen´, które miały miejsce w z˙yciu Abrahama, lub zapowiadało zdarzenia, które dopiero miały nast ˛apic´. Kolejne spotkania z Bogiem powodowały rozwój tego przesłania. Uszczegóławiał On swoje obietnice, dodawał nowe elementy, ale co warte podkres´lenia − pozo-stawiał Abrahamowi wolnos´c´, nie przymuszał go do działania, jedynie dawał nowe okazje do pójs´cia za Jego wskazaniami. W tej relacji to Bóg był gwa-rantem wypełnienia słowa, które wypowiedział. Warto pamie˛tac´, z˙e w niektó-rych przypadkach realizacja Boz˙ych zapowiedzi bywała bardzo rozci ˛agnie˛ta w czasie, niekiedy z powodu niewłas´ciwego poste˛powania Abrahama, kiedy indziej z przyczyn od niego niezalez˙nych.
Raniero C a n t a l a m e s s a OFMCap (Stolica Apostolska, Rzym) „Jezus zacz ˛ał głosic´” – Słowo Boz˙e w z˙yciu Chrystusa i w misji Kos´cioła Po opowiadaniu o chrzcie Jezusa Ewangelista Marek kontynuuje swoj ˛a opo-wies´c´, mówi ˛ac: „Jezus przyszedł do Galilei i głosił Ewangelie˛ Boz˙ ˛a. Mówił: «Czas sie˛ wypełnił i bliskie jest królestwo Boz˙e. Nawracajcie sie˛ i wierzcie w Ewangelie˛»” (Mk 1, 14). Mateusz ze swej strony pisze: „Odt ˛ad Jezus pocz ˛ał nauczac´ i mówic´: «Nawracajcie sie˛, albowiem bliskie jest królestwo niebieskie»” (Mt 4, 17). Tymi słowami rozpoczyna sie˛ Ewangelia rozumiana jako Dobra Nwina „Jezusa”, tzn. głoszona przez Jezusa i w której Jezus jest p o d m i o-t e m, róz˙na od Dobrej Nowiny „o Jezusie” w póz´niejszym przepowiadaniu apostolskim, w którym Jezus jest p r z e d m i o t e m.
Raniero C a n t a l a m e s s a OFMCap (Stolica Apostolska, Rzym) „Litera zabija, Duch oz˙ywia”. Lektura duchowa Biblii
W Drugim Lis´cie do Tymoteusza zawarte jest znane stwierdzenie: „Wszel-kie Pismo jest natchnione przez Boga” (2 Tm 3, 16). Wyraz˙enie, które zosta-ło przetłumaczone jako „jest natchnione przez Boga” lub „o Boskim natchnie-niu”, w je˛zyku oryginalnym wyraz˙a sie˛ w jednym słowie theopneustos, które zawiera jednoczes´nie dwa słowa: Bóg (Theos) i Duch (Pneuma). Słowo to posiada dwa fundamentalne znaczenia: jedno bardzo znane, drugie zwykle pomijane, choc´ nie mniej waz˙ne od pierwszego.
Znaczenie bardziej znane jest pasywne, podkres´lane we współczesnych tłumaczeniach: Pismo S´wie˛te „jest natchnione przez Boga”. Inny fragment Nowego Testamentu w ten sposób wyjas´nia to znaczenie: „Kierowani Duchem S´wie˛tym mówili od Boga s´wie˛ci ludzie” (2 P 1, 21). Jest to, krótko mówi ˛ac, klasyczna doktryna o Boskim natchnieniu Pisma S´wie˛tego, któr ˛a wyznajemy jako artykuł wiary w Credo, kiedy mówimy, z˙e „Duch S´wie˛ty mówił przez proroków”.
Ks. Dariusz D z i a d o s z (Instytut Nauk Biblijnych KUL, Lublin) Zwycie˛ska walka Jakuba z Bogiem o błogosławien´stwo dla swego rodu i całego Izraela. Literacka i teologiczna specyfika Rdz 32, 23-33
Relacja o pojedynku Jakuba z tajemniczym me˛z˙em, jaka rozegrała sie˛ w przeddzien´ jego powrotu do domu ojca Izaaka, nalez˙y do najbardziej zna-nych a jednoczes´nie najbardziej enigmatyczzna-nych tradycji biblijzna-nych. Egzegeci bardzo róz˙nie okres´laj ˛a zarówno jej gatunek literacki, teologiczny sens, jak tez˙ aktualne miejsce pos´ród pozostałych przekazów o Jakubie. Jes´li trzeba
byłoby uj ˛ac´ najistotniejsze przesłanie tego tekstu w konteks´cie całego zbioru tradycji o Jakubie, to nalez˙ałoby powiedziec´, z˙e jest to historia wytrwałej i dramatycznej walki o błogosławien´stwo, która toczy sie˛ przez całe z˙ycie patriarchy. W tej walce Jakub musi mocowac´ sie˛ nie tylko z konkurentem do ojcowskiego dziedzictwa − Ezawem, ale tez˙ z przebiegłym krewnym Laba-nem, własn ˛a słabos´ci ˛a, a nawet z samym Bogiem. Paradoksalnie sił ˛a patriar-chy w tym zmaganiu jest wiara w Boz˙e słowo, w Boz˙e obietnice, które oka-zuj ˛a sie˛ niezawodne i wbrew ogólnie przyje˛tym zwyczajom i ludzkim planom zmieniaj ˛a radykalnie jego przeznaczenie, czyni ˛ac zen´ protoplaste˛ wielkiego narodu.
Piotr G r y z i e c OFMConv (WSD OO. Franciszkanów Konwentual-nych, Kraków)
„Słowo Boga, które działa w wierz ˛acych” (1 Tes 2, 13). Teologia Słowa Boz˙ego w s´wietle 1 Listu do Tesaloniczan
Jednym z głównych w ˛atków dwóch pierwszych rozdziałów Pierwszego Listu do Tesaloniczan s ˛a reminiscencje dotycz ˛ace głoszenia Ewangelii miesz-kan´com Tesaloniki. Autor przypomina jak głosił Słowo Boz˙e w tym mies´cie, wspominaj ˛ac takz˙e konkretne skutki ewangelizacji tego s´rodowiska. Ten obszerny fragment 1 Tes charakteryzuje sie˛ duz˙ ˛a róz˙norodnos´ci ˛a okres´len´ Ewangelii: Paweł nazywa j ˛a „nasz ˛a Ewangeli ˛a” (1, 5a; 2, 4), „Ewangeli ˛a Boga” (2, 2b. 8b. 9c); „Ewangeli ˛a Chrystusa” (3, 2), a takz˙e „słowem” (1, 5b. 6a); „słowem Boga” (2, 13) czy „słowem Pana” (1, 8a; 4, 15). Wresz-cie w 1 Tes 2, 3a pojawia sie˛ okres´lenie głoszenia Ewangelii jako paraklezy – apostoł przez uz˙ycie tego terminu podkres´la jej charakter jako apelu wzy-waj ˛acego do nawrócenia. Wszystkie te okres´lenia w róz˙ny sposób wskazuj ˛a na boskie pochodzenie słowa Ewangelii oraz na fakt, z˙e sam Bóg konkretnie działa poprzez to słowo. Słowo Ewangelii działa moc ˛a Ducha S´wie˛tego i jest skuteczne pomimo róz˙nego rodzaju przeciwnos´ci, okres´lonych przez autora jako „wielkie zmaganie” (2, 2b). Bóg działa poprzez swoich apostołów, dlate-go Ewangelia Boga jest „powierzona” tym, którzy s ˛a tedlate-go dlate-godni (2, 4) i któ-rzy głosz ˛a j ˛a nie jako własn ˛a m ˛adros´c´, ale – tak jak to jest naprawde˛ – jako słowo Boga (1, 13).
Mária K a r d i s (Uniwersytet Preszowski w Preszowie, Słowacja) Teologia słowa prorockiego i ore˛dzie Kos´cioła
Słowo Boz˙e jest dla proroków podstawow ˛a form ˛a objawienia niezalez˙n ˛a od sposobu, poprzez który je otrzymuj ˛a. Słowo to przenika jestestwo proroka,
powoduje jego przemiane˛. Prorocy je przyjmuj ˛a, nawet gdy prowadzi ono w ich z˙yciu do nieprzyjaznych sytuacji. Jednak s´wiadomos´c´ odpowiedzial-nos´ci za przekaz słowa Boz˙ego daje im siłe˛ by je głosic´. Cała starotestamen-talna tradycja prorocka pokazuje charakter zbawczy słowa prorockiego oraz jego wymiar s ˛adowniczy. Z drugiej strony tradycja ta akcentuje, iz˙ jest ono błogosławien´stwem dla wszystkich, którzy je przyjmuj ˛a. Prezentowany referat ukazuje, iz˙ przyje˛cie oraz głoszenie słowa Boz˙ego s ˛a aktualne równiez˙ dzis´ w kontes´cie współczesnego odczytywania znaków czasu, kiedy Kos´ciół us´wia-damia sobie wielk ˛a potrzebe˛ głoszenia słowa Boz˙ego, posiadaj ˛acego charakter zbawczy oraz powoduj ˛acego nawrócenie człowieka prowadz ˛ace do pełnienia woli Boz˙ej.
Ryszard K e m p i a k SDB (Papieski Wydział Teologiczny, Wrocław) Miejsce „krzyz˙a” w przepowiadaniu apostoła Pawła
Paweł Apostoł głosił „Ewangelie˛ Chrystusa”. Ona stanowiła trzon „jego Ewangelii” lub − mówi ˛ac dokładniej − fundament jego przepowiadania apos-tolskiego, gdy wskazywał na Chrystusa jako jedyne zbawienie Boga dla ludzi. Dla Pawła nie istnieje jakas´ „inna ewangelia”, gdyz˙ byłaby bluz´nierczym zaprzeczeniem tego wszystkiego, co sam Bóg postanowił. Tres´c´ „Ewangelii Pawłowej” streszcza sie˛ w fundamentalnym temacie teologii Pawłowej: „Chrystus naszym wyzwolicielem”, gdyz˙ „wydał samego siebie za nasze grzechy” (Ga 1, 4). Wyraz˙enie to odnosi sie˛ do s´mierci Chrystusa, dokonanej na drzewie krzyz˙a. Paweł, jako spadkobierca tradycji kerygmatycznej, kon-struuje swoj ˛a teologie˛ koncentruj ˛ac sie˛ na tym fundamentalnym wydarzeniu, lecz interpretuje je w sposób oryginalny za pomoc ˛a koncepcji „krzyz˙a” tak, z˙e słowo „krzyz˙” staje sie˛ zasad ˛a konstytutywn ˛a jego teologii. Twórczos´c´ teologiczna Pawła objawia sie˛ w ukazaniu nowego pola semantycznego w mówieniu o s´mierci Chrystusa: chodzi o semantyke˛ krzyz˙a. Ona zas´ nie opisuje juz˙ wył ˛acznie narze˛dzia kary Jezusa, sposobu jej wykonania, lecz przybiera wymiar metaforyczny, który nalez˙y wyjas´nic´. Ta semantyczna inno-wacja ma znaczenie decyduj ˛ace, gdyz˙ pozwala dostrzec sposób, w jaki Paweł interpretuje „Ewangelie˛” i jakie w niej ma miejsce „krzyz˙”.
Bronisław K l u s k a (Uniwersytet Katolicki, Ruz˙omberok, Słowacja) Owoce Słowa Boz˙ego według Czwartej Ewangelii
Słowo Boz˙e jest jednym z głównych tematów teologicznych Czwartej Ewangelii, posiadaj ˛acym znaczenie osobowe – Chrystus jest Słowem – i obja-wieniowe. Słowo Boz˙e, Słowo Chrystusa w uje˛ciu autora Czwartej Ewangelii
ma charakter dynamiczny, performatywny, jest słowem z˙ywym, działaj ˛acym. W niniejszym referacie autor pragnie w s´wietle tekstów Czwartej Ewangelii odpowiedziec´ na pytania: W jaki sposób autor Czwartej Ewangelii wyraz˙a dynamicznos´c´ Słowa Boz˙ego, Słowa Chrystusa? Jakie s ˛a owoce oddziaływa-nia słowa Boz˙ego w człowieku? Jakie jest z´ródło mocy słowa, jego wital-nos´ci? Podczas szukania odpowiedzi na te pytania autor referatu pragnie przedstawic´ paralele zachodz ˛ace pomie˛dzy niektórymi owocami słowa Boz˙ego a owocami Eucharystii, co wskazuje na sakramentalne rozumienie słowa Boz˙ego w Czwartej Ewangelii.
Ks. Dariusz K o t e c k i (Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Torun´) „Tu jest potrzebna m ˛adros´c´” (Ap 13, 18) – o egzystencjalnym słuchaniu słowa Boz˙ego w zgromadzeniu liturgicznym w s´wietle Apokalipsy s´w. Jana Podmiotem interpretuj ˛acym przesłanie Apokalipsy jest w zamys´le autora tej ksie˛gi zgromadzenie liturgiczne zebrane na niedzielnej Eucharystii. Cała Apokalipsa, przy uwzgle˛dnieniu jej oralnos´ci, błogosławien´stwa z Ap 1, 3 („błogosławiony, który czyta i którzy słuchaj ˛a słów proroctwa i zachowuj ˛a to, co jest w nim zapisane”) oraz z Ap 22, 7 („błogosławiony, kto zachowuje słowa proroctwa tej ksie˛gi”) jest rodzajem liturgii Słowa. Poszczególni człon-kowie zgromadzenia liturgicznego, wsłuchuj ˛ac sie˛ w słowa przekazywane im przez lektora, które s ˛a „słowem Boz˙ym”, „s´wiadectwem Jezusa” i „słowem proroctwa” (Ap 1, 2-3), s ˛a zaproszeni do poszukiwania w nich swojej własnej historii, swojego „tu i teraz” oraz aplikowania ich do własnej egzystencji. St ˛ad moz˙na mówic´ o egzystencjalnym słuchaniu Słowa. Celem niniejszego referatu jest analiza tych tekstów z Apokalipsy, które bezpos´rednio wskazuj ˛a na taki charakter słuchania Słowa przez zgromadzenie liturgiczne.
Grzegorz K u b s k i (Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra) Objawione słowo Boz˙e – humanistyczna ‘epoche’ oraz eklezjalna ‘ratio’ Pojawiaj ˛acy sie˛ w ostatnich dekadach w biblistyce, choc´ jeszcze spora-dycznie, dekonstrukcjonizm, jest jednym z najbardziej reprezentatywnych współczesnych zjawisk humanistyki, która od dawna prowadzi gre˛ z katego-riami teologii w swoim dyskursie; jego patronem i fundatorem jest Jacques Derrida. W referacie na przykładzie egzegetycznych wywodów tego mys´licie-la, programowo polemicznych wobec chrzes´cijan´skiego uje˛cia, pokazuje sie˛ znaczenie ratio przys´wiecaj ˛ace kos´cielnej lekturze Pisma S´wie˛tego, któr ˛a Derrida uznaje za niemoz˙liw ˛a do rozs ˛adnej akceptacji. W istocie konflikt tych dwóch hermeneutyk (dekonstrukcjonistycznych nurtów w humanistyce oraz
kos´cielnej egzegezy) jest zarazem starciem pomie˛dzy dwoma współczesnymi s´wiatopogl ˛adami, a s´cis´lej – pomie˛dzy ich eschatologicznymi implikacjami.
Ks. Janusz L e m a n´ s k i (Uniwersytet Szczecin´ski, Szczecin)
Nie samym chlebem z˙yje człowiek, lecz kaz˙dym słowem, które wychodzi z ust JHWH z˙yje człowiek (Pwt 8, 3)
Referat dotyczy kontekstualnej i egzegetycznej interpretacji wypowiedzi z Pwt 8, 3. W rozumieniu staroz˙ytnych tłumaczy, jak i w wypowiedziach nowotestamentalnych słowa te przeciwstawiaj ˛a oczekiwania natury materialnej potrzebie słuchania i wypełniania słowa Boz˙ego. W ich oryginalnym brzmie-niu, jak i w konteks´cie stanowi ˛a natomiast wezwanie do pełniejszego otwarcia sie˛ na łaske˛ Boga, która uzdalnia człowieka do z˙ycia nie tylko w wymiarze egzystencjalnym, ale i duchowym.
Ks. Tomasz L e w i c k i (WSD, Płock)
„Z˙ywe jest Słowo Boz˙e ...” (Hbr 4, 12). Miejsce teologii Słowa Boz˙ego w argumentacji Listu do Hebrajczyków
W referacie poruszone s ˛a naste˛puj ˛ace kwestie: wykorzystanie słowa Boz˙e-go (czyli cytatów ST) w argumentacji autora Hbr – ilos´c´ cytatów, ich rodzaj, funkcja itd.; podejs´cie autora Hbr do „cytatów ST” (teksty ST traktowane jako z˙ywe, aktualne, ci ˛agle na nowo w y p o w i a d a n e S ł o w o, a nie cytowany t e k s t ); prezentacja podstawowego obrazu Boga w Hbr jako Boga z˙ywego, przemawiaj ˛acego na przestrzeni historii jak i „dzis´” w swoim Słowie (theos ho lalo¯n); rola przytaczanego w Hbr słowa Boz˙ego (ST) w konstrukcji chrystologii Listu oraz w jego argumentacji chrystologicznej i soteriologicznej; zwi ˛azek pomie˛dzy teologi ˛a słowa Boz˙ego a pneumatologi ˛a w Hbr; rola słowa Boz˙ego w pouczeniach parenetycznych Hbr – przy moty-wacji adresatów Listu do pogłe˛bienia i oz˙ywienia ich wiary (w sytuacji „kry-zysu”), oraz do zachowania ufnos´ci i wytrwałos´ci w dos´wiadczeniach.
Mirosława O ł d a k o w s k a - K u f l o w a (Wydział Nauk Huma-nistycznych KUL, Lublin)
Esej biblijny. Poszukiwanie, s´wiadectwo, „rz ˛ad dusz”
W XX wieku, szczególnie w drugiej jego połowie, intensywnie rozwijał sie˛ esej biblijny. Pocz ˛atek tego nurtu ł ˛aczy sie˛ z oddziaływaniem na literature˛ modernizmu katolickiego. Obserwuje sie˛ duz˙ ˛a róz˙norodnos´c´ artystycznych realizacji omawianych utworów ze wzgle˛du na ich ilos´c´, liczbe˛ tworz ˛acych autorów, róz˙norodnos´c´ struktury gatunkowej, postawy pisz ˛acych przyjmowane
wzgle˛dem Biblii, autorskie respektowanie lub odrzucanie zasad interpretacji Ksie˛gi obowi ˛azuj ˛acych w róz˙nych tradycjach wyznaniowych.
Wiele esejów o charakterze komentarzy lub metakomentarzy biblijnych cechuje sie˛ wysokimi walorami informacyjnymi. Wskazuj ˛a one głe˛bie˛ biblij-nych sensów i jednoczes´nie roztaczaj ˛a szerokie perspektywy kulturowe; res-pektuj ˛a wiedze˛ historyczn ˛a, a takz˙e nawi ˛azuj ˛a do czasów współczesnych; ukazuj ˛a zmiany cywilizacyjne, dowodz ˛ac potrzeby rozumienia mentalnos´ci człowieka czasów biblijnych. Maj ˛a takz˙e wartos´c´ s´wiadectwa głe˛bokiego przez˙ywania Objawienia przez ich autorów. Mogłyby w wie˛kszym stopniu byc´ wykorzystane w dziele ewangelizacji. Wbrew potocznej opinii, respekto-wane w nich zasady odczytywania Pisma s´w. w zgodzie ze wskazaniami magisterium Kos´cioła nie umniejszaj ˛a ich walorów artystycznych.
Waldemar R a k o c y CM (Instytut Nauk Biblijnych KUL, Lublin) Pawłowe dos´wiadczenie Chrystusa pod Damaszkiem i jego wpływ na gło-szon ˛a ewangelie˛ wolnos´ci od z˙ydowskiego Prawa
Stawiamy pytanie o to, czy mie˛dzy Pawłowym dos´wiadczeniem Chrystusa pod Damaszkiem a głoszon ˛a ewangeli ˛a wolnos´ci od z˙ydowskiego Prawa istnieje bezpos´rednia zalez˙nos´c´. Ga 1 stwierdza jedynie, z˙e Apostoł wi ˛azał swe dos´wiadczenie stania sie˛ chrzes´cijaninem z misj ˛a do pogan. Przekonanie o ewangelizacji pogan nie równa sie˛ automatycznie ich zwolnieniu z przyje˛cia z˙ydowskiego Prawa w zakresie obrzezania czy czystos´ci legalnej. Warunki, na jakich nalez˙y przyjmowac´ do Kos´cioła pogan, mogły sie˛ wykrystalizowac´ w s´wiadomos´ci Apostoła póz´niej niz˙ sama che˛c´ obwieszczenia im dobrej nowiny. Pytanie dotyczy zatem tego, czy powyz˙sza s´wiadomos´c´ zrodziła sie˛ w Apostole bezpos´rednio w wyniku przystania do Chrystusa i pod wpływem tego wydarzenia, czy moz˙e jakis´ czas póz´niej. Zagadnienie be˛dzie wymagało przedstawienia Pawłowego stosunku do Prawa Mojz˙eszowego.
Ryszard R u b i n k i e w i c z SDB (Wydział Filozoficzny KUL, Lublin) Prorocy w słuz˙bie Słowa
W z˙yciu staroz˙ytnego Izraela bardzo aktywn ˛a role˛ odgrywali prorocy. Stanowili oni z˙ywe sumienie narodu. Zadania swoje w odniesieniu do spo-łecznos´ci ludu Boz˙ego wykonywali na mocy szczególnego powołania. Prorocy byli pos´rednikami pomie˛dzy Bogiem a człowiekiem, rzecznikami Boga i ludzi (Am 7, 2. 5; Jr 18, 20). Mieli s´wiadomos´c´, z˙e ich misja pochodzi od samego Boga. Dzie˛ki temu przysługiwał im tytuł „sług Boga” (Am 3, 7). Nie zawsze ich zadanie było łatwe, gdyz˙ staj ˛ac w obronie prawdy i sprawiedliwos´ci
zmu-szeni byli głosic´ jako natchnieni kaznodzieje i poeci to, co nie zawsze podo-bało sie˛ ogółowi (Jr 20, 8).
Artur S a n e c k i SCJ (Papieska Akademia Teologiczna, Kraków) Mie˛dzy uniwersytetem a Kos´ciołem. Interpretacja kanoniczna w perspekty-wie eklezjalnej lektury Biblii
Celem referatu jest ukazanie wartos´ci podejs´cia kanonicznego (canonical approach) B. S. Childsa i krytyki kanonicznej (canonical criticism) J. A. Sandersa w procesie eklezjalnej lektury tekstu biblijnego. W pierwszym punk-cie przedstawiony jest nurt kanoniczny we współczesnej egzegezie biblijnej, zarówno w krótkiej historii publikacji i rozwoju mys´li metodologicznej oma-wianych autorów, jak i w systematycznej prezentacji ich zasadniczych postu-latów i podstawowych charakterystyk ich propozycji. Drugi punkt zbiera i analizuje te cechy metody kanonicznej, które wydaj ˛a sie˛ byc´ szczególnie waz˙ne w konteks´cie eklezjalnej lektury Biblii. Zauwaz˙ona jest zdolnos´c´ do korekty ujemnych skutków ubocznych zastosowania metody historyczno-kry-tycznej w interpretacji biblijnej i odnowa metodologicznej wartos´ci tradycji i pre-załoz˙en´ wiary wspólnoty. Zwraca sie˛ tez˙ uwage˛ na porz ˛adkuj ˛ace okres´-lenie celów egzegezy, zwi ˛azanych z aktualizacj ˛a Pisma we wspólnocie wiary, oraz na podje˛cie, w obszarze nauk biblijnych, metodologicznej dyskusji nt. autorytetu w procesie interpretacji tekstów Biblii. Dyskutowana jest, w kon´cu, kwestia odnowy metodologicznej wartos´ci finalnej formy tekstu biblijnego, przyje˛tej w Kos´ciele jako autorytatywna.
Teresa S t a n e k (Uniwersytet Adama Mickiewicza, Poznan´) Psalmy Stopni – przesłanie w perspektywie synchronicznej
Wste˛pna lektura tych psalmów pozwala na kilka stwierdzen´: 1. kolekcja rozpoczyna sie˛ indywidualn ˛a lamentacj ˛a a kon´czy liturgicznym błogosławien´-stwem; 2. przewija sie˛ w nich motyw nadziei i ufnos´ci w dobroc´ Boga; 3. wiele z nich wyraz´nie odnosi sie˛ do Izraela, Jerozolimy i Syjonu; 4. jeden z psalmów został przypisany Salomonowi i cztery Dawidowi; 5. z wyj ˛atkiem Ps 132. wszystkie s ˛a bardzo krótkie. Poprzez zastosowanie formuły wprowa-dzaj ˛acej nadano tym 15 psalmom jednolitos´c´. Hennie Viviers („The Coheren-ce of the Ma‘alot Psalms (Ps 120-134)”, ZAW 106(1994), s. 275-89)
wydo-bywa ponadto bogactwo cech literackich tej kolekcji: pokrewne wyraz˙enia i motywy, powtarzanie merizmów, paralelizm prosty i janusowy, paralelizm semantyczno-dz´wie˛kowy, anafora, inkluzja itp. Inne cechy charakterystyczne tej kolekcji to znacznie cze˛stsze, aniz˙eli w pozostałych psalmach,
wyste˛powa-nie arameizmów. Jez˙eli psalmy te tworz ˛a tak jednolit ˛a kolekcje˛ wewn ˛atrz Psałterza, to jaki cel przys´wiecał jej autorowi?
Ks. Dariusz S z t u k SDB (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyn´skie-go, Warszawa)
Recepcja motywu dwóch dróg w Lis´cie s´w. Jakuba
List adresowany do „dwunastu pokolen´ w rozproszeniu” (Jk 1, 1) jest postrzegany przez wielu egzegetów jako zbiór rad etycznych skierowanych do wierz ˛acych, a zestawionych na zasadzie sformułowan´ antytetycznych. Według niektórych autorów – ma to na celu wskazanie adresatom jakie poste˛-powanie jest zgodne z wiar ˛a przez nich wyznawan ˛a, a jakiego nalez˙y sie˛ wystrzegac´. Autor wyst ˛apienia dowodzi, z˙e w argumentacji Listu Jakuba uz˙yto motywu „dwóch dróg”, który jest obecny w staroz˙ytnej tradycji etycz-nej i to zarówno w tekstach tradycji judaizmu, jak i w literaturze greckiej. Szczególna zbiez˙nos´c´ dotyczy w tym przypadku tekstów m ˛adros´ciowych ST: Ksie˛gi Przysłów, Ksie˛gi M ˛adros´ci, Psalmu 1. Ten ostatni wydaje sie˛ dostar-czac´ najwie˛cej podstaw do stwierdzenia, z˙e autor Jk czerpie natchnienie z bo-gatego skarbca judaizmu, a posłuz˙enie sie˛ motywem „dwóch dróg” ma na celu nie tylko ewentualn ˛a korekte˛ poste˛powania adresatów, ale takz˙e wskaza-nie na kryterium i podstawe˛ toz˙samos´ci wierz ˛acych w Chrystusa, któr ˛a jest „słowo maj ˛ace moc zbawcz ˛a” (Jk 1, 21).
Stefan S z y m i k MSF (Instytut Nauk Biblijnych KUL, Lublin) Słowo Boz˙e jako pokarm m ˛adros´ci według Prz 9, 1-6
Tres´ci ˛a prezentacji jest analiza literacko-teologiczna Prz 9, 1-6. Po omówie-niu literackich włas´ciwosci tekstu i jego miejsca w strukturze Ksiegi Przysłów, zwłaszcza w rozdziałach wste˛pnych (Prz 1 − 9), tekst jest poddany analizie egzegetycznej, która odkrywa metaforyczny sens zaproszenia na uczte˛ i potraw przygotowanych do spoz˙ycia. Zastawiony przez M ˛adros´c´ stół to Ksie˛ga Przy-słów, a pokarmy to m ˛adros´c´ − słowo Boz˙e kierowane do człowieka. Takz˙e w innych miejscach ST słowo Boga przedstawione jest metaforycznie jako pokarm zaspokajaj ˛acy głód i pragnienie (Pwt 8, 3; Am 8, 11; Iz 55, 1-3).
Ks. Antoni T r o n i n a (Instytut Nauk Biblijnych KUL, Lublin) Virgo audiens. Maryja wzorem przyje˛cia Słowa
Wychodz ˛ac od tytułu „Virgo audiens”, którym Paweł VI okres´lił zarazem Maryje˛ i Kos´ciół, autor referatu stara sie˛ ukazac´ Matke˛ Chrystusa jako
dosko-nał ˛a ikone˛ Kos´cioła i ponadczasowy przykład przyje˛cia Słowa. Czyni to w dwu etapach: najpierw kres´li biblijny obraz Maryi jako wzór postawy wszystkich chrzes´cijan; naste˛pnie przedstawia historyczny rozwój modlitwy „Zdrowas´ Maryjo”. Ewangeliczne zdanie (Łk 1, 28), be˛d ˛ace z˙ywym Słowem, które zapadło w serce Maryi, znajduje oddz´wie˛k w pozdrowieniu Elz˙biety (Łk 1, 42), a wreszcie w pros´bie Kos´cioła o wstawiennictwo Bogurodzicy. W tej niezwykłej formule kryje sie˛ wie˛c modlitwa „z Maryj ˛a i do Maryi”, wyrosła z kontemplacji Wcielonego Słowa.
Ks. Wojciech T u r e k SSP (Cze˛stochowa)
Najnowszy przekład Pisma S´wie˛tego z komentarzem przygotowany z inicja-tywy Towarzystwa S´wie˛tego Pawła
W 1996 r. polscy Paulis´ci podje˛li inicjatywe˛ nowego tłumaczenia całego Pisma S´wie˛tego z je˛zyków oryginalnych i opatrzenia go całos´ciowym komen-tarzem. Rozpocze˛ciu prac towarzyszyła aprobata władz kos´cielnych oraz błogosławien´stwo papiez˙a Jana Pawła II. Wielkie znaczenie dla pomys´lnego zrealizowania tego projektu miała entuzjastyczna odpowiedz´ polskich biblis-tów, którzy widzieli potrzebe˛ przygotowania nowego tłumaczenia Pisma S´wie˛-tego. Pierwszym zwien´czeniem z˙mudnych prac było wydanie w 2005 r. No-wego Testamentu i Psalmów. Mniej wie˛cej dwa i pół roku póz´niej zostały zakon´czone prace nad całos´ci ˛a Pisma S´wie˛tego, które Wydawca (Edycja S´wie˛tego Pawła) z wielk ˛a rados´ci ˛a pragnie oddac´ do r ˛ak wszystkim wierz ˛a-cym w Chrystusa i wszystkim ludziom dobrej woli poszukuj ˛a˛a-cym Prawdy. Celem nowego przekładu Pisma S´wie˛tego nie jest wyeliminowanie z uz˙ycia istniej ˛acych przekładów, ale wzbogacenie istniej ˛acej juz˙ tradycji translator-skiej. Róz˙norodnos´c´ przekładów pozwala widziec´ Pismo S´wie˛te z róz˙nej perspektywy, co w konsekwencji daje lepsze i głe˛bsze rozumienie zawartego w nim ore˛dzia zbawczego.
Beata U r b a n e k (Uniwersytet S´l ˛aski, Katowice)
Rola głosu i słowa Chrystusa w dziele objawienia w czwartej Ewangelii W Ewangelii Janowej jednym z najistotniejszych tematów jest Objawienie. Osob ˛a, która je przekazuje, jest Jezus Chrystus. Wskazuje na to choc´by sama statystyka słów logos, rhema i fone, w odniesieniu do Jego Osoby. Analiza podje˛ta w niniejszym referacie ma na celu zbadanie, jakie funkcje spełnia słowo i głos Jezusa. Uwzgle˛dniona zostanie rola słowa Boga oraz rodzaj odpowiedzi oczekiwanej od człowieka – słuchacza słowa i głosu Objawiciela.
Ks. Henryk W i t c z y k (Instytut Nauk Biblijnych KUL, Lublin) Rola Pism i słów Jezusa w narodzinach wiary paschalnej
Autor referatu wskazuje na waz˙ny argument przemawiaj ˛acy za historycz-nos´ci ˛a zmartwychwstania Jezusa – na uprzedzaj ˛ace je, z˙ywe w Pismach i w judaizmie tego czasu oczekiwanie cielesnego zmartwychwstania oraz na słowa samego Nauczyciela, który w czasie publicznej działalnos´ci zapowiadał nie tylko sw ˛a me˛ke˛ i s´mierc´ w Jerozolimie, ale takz˙e to, z˙e „Syn Człowieczy […] trzeciego dnia powstanie z martwych” (Mk 8, 31; 9, 31; 10, 33-34 par.). Równoczes´nie referent polemizuje z tymi historykami pierwotnego chrzes´ci-jan´stwa (a takz˙e egzegetami i teologami), którzy neguj ˛ac cielesne zmartwych-wstanie Jezusa odwołuj ˛a sie˛ w swoim rozumowaniu do tekstów ST, w któ-rych jest mowa o s´mierci sprawiedliwych i o ich wywyz˙szeniu przez Boga, jak na przykład w Ksie˛dze M ˛adros´ci: „Dusze sprawiedliwych s ˛a w re˛ku Boga i nie dosie˛gnie ich me˛ka. Zdało sie˛ oczom głupich, z˙e pomarli, zejs´cie ich poczytano za nieszcze˛s´cie i odejs´cie od nas za unicestwienie, a oni trwaj ˛a w pokoju” (Mdr 3, 1-3).
Ks. Mirosław W r ó b e l (Instytut Nauk Biblijnych KUL, Lublin) Chrzes´cijan´ska lektura Biblii Hebrajskiej
W referacie jest zaprezentowana funkcja i znaczenie Biblii Hebrajskiej dla głe˛bszego zrozumienia tres´ci zawartych w Nowym Testamencie. Na wage˛ tego problemu wskazuj ˛a Lineamenta oraz Instrumentum Laboris na XII Zwy-czajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów w Rzymie (5-26.10.2008) na temat Słowo Boz˙e w z˙yciu i misji Kos´cioła. W pierwszej cze˛s´ci o charakterze historycznym autor przedstawia negatywne nastawienie niektórych nurtów chrzes´cijan´skich wobec pism z˙ydowskich. Akcentuje przy tym role˛ Kos´cioła odrzucaj ˛ac ˛a te˛ błe˛dn ˛a nauke˛ i podkres´laj ˛ac ˛a wielkie znaczenie Biblii Hebraj-skiej dla lektury chrzes´cijan´Hebraj-skiej. W drugiej cze˛s´ci autor prezentuje najwaz˙-niejsze argumenty, które wskazuj ˛a na wartos´c´ pism starotestamentalnych. Ukazuje Biblie˛ Hebrajsk ˛a jako pismo natchnione, którego Boz˙y autorytet uznawali autorzy Nowego Testamentu. Uwypukla takz˙e ci ˛agłos´c´ pomie˛dzy Starym Testamentem a wiar ˛a chrzes´cijan´sk ˛a. Przytacza takz˙e wspólne tematy wyste˛puj ˛ace w Starym i Nowym Testamencie wskazuj ˛ac na ich wzajemne relacje terminologiczne i s´cisłe zwi ˛azki koncepcyjne.
