Nierówności w zdrowiu w zależności od czynników społecznych
Adrian Lange
1, Tomasz Zdrojewski
1, Paweł Zagożdżon
2, Piotr Błędowski
3, Barbara Wizner
5, Ewa M. Kwiatkowska
6, Kacper Jagiełło
1, Bogdan Wojtyniak
41. Zakład Prewencji i Dydaktyki, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk;
2. Zakład Higieny i Epidemiologii, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk;
3. Instytut Gospodarstwa Społecznego, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa;
4. Zakład Monitorowania i Analiz Stanu Zdrowia Ludności, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa;
5. Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków;
6. Katedra Metod Ilościowych i Zastosowań Informatyki, Akademia Leona Koźmińskiego, Warszawa;
Dahlgreen and Whitehead,1991, (tłum.NIZP– PZH)
Pojęcie nierówności w zdrowiu opiera się na założeniu, iż nierówności te
odzwierciedlają niepotrzebne i możliwe do uniknięcia różnice w stanie zdrowia, które
uważane są za niesprawiedliwe a jednocześnie ich zmniejszenie stanowi nakaz etyczny,
akceptowany przez większość nowoczesnych społeczeństw (WHO, 2011)
Materiał i Metody
• N = 5 755 (96,1% respondentów).
• Utworzono 7 grup społeczno-ekonomicznych.
• Do klasyfikacji społeczno-ekonomicznej użyto dwóch pytań z wywiadu społeczno-ekonomicznego dot. poziomu wykształcenia oraz sytuacji finansowej w gospodarstwie domowym.
• Oceny zdrowia dokonano na podstawie pytań z wywiadu medycznego.
• Na podstawie ankiety medycznej na potrzeby analiz utworzono katalog
ciężkich chorób.
Grupy społeczno-ekonomiczne użyte do analiz:
I – grupa seniorów z wykształceniem podstawowym i złą sytuacją ekonomiczną N = 620
II – grupa seniorów z wykształceniem podstawowym i średnią oraz dobrą sytuacją ekonomiczną N = 1048
III – grupa seniorów z wykształceniem średnim i złą sytuacją ekonomiczną N = 770
IV – grupa seniorów z wykształceniem średnim i średnią sytuacją ekonomiczną N = 1730
V - grupa seniorów z wykształceniem średnim i dobrą sytuacją ekonomiczną N = 584
VI- grupa seniorów z wykształceniem wyższym i złą oraz średnią sytuacją ekonomiczną N = 689
VII– grupa seniorów z wykształceniem wyższym i dobrą sytuacją ekonomiczną N = 314
2 grupy wiekowe kobiet i mężczyzn
60 - 74 75 +
Wybrane wskaźniki zdrowia
• Ocena rozpowszechnienia objawów otępienia na podstawie MMSE;
• Ocena objawów depresji na podstawie GDS;
• Skala oceny podstawowych czynności życia codziennego (ADL);
• Skala oceny złożonych czynności życia codziennego (IADL);
• Liczba współistniejących ciężkich chorób.
Odsetek osób z objawami otępienia (<24 pkt. w 30 pkt. Krótkiej Skali Oceny Stanu psychicznego MMSE) w zależności od statusu społeczno- ekonomicznego (I-VII) u kobiet i mężczyzn w wieku 60-74 i 75+.
KOBIETY MĘŻCZYŹNI
24,1
21
9,9
3,9 2,5 2,4 1,1
55,4 56,1
29,4 32
23,1
18,8 18,5
0 10 20 30 40 50 60
I II III IV V VI VII
K60-74 K75+
27,7
20
14,5
9,1
4,9 3,6
0,7 52,4
46,2
41,7
29,1
26
14,4
11,5
0 10 20 30 40 50 60
I II III IV V VI VII
M60-74 M75+
Odsetek osób z objawami depresji (≥6 pkt. w 15 pkt. GDS) w zależności od statusu społeczno- ekonomicznego (I-VII) u kobiet i mężczyzn w wieku 60-74 i 75+.
KOBIETY MĘŻCZYŹNI
35,8
31,7
36,3
15,2 12,4 11,1
5,5 59,9
39,1 38,7
36,7
28,6
32,4
22,5
0 10 20 30 40 50 60
I II III IV V VI VII
K60-74 K75+
42,6
18,4
29,7
13
9,8 9,9
7,9 40,3
29,9
38,9
22,2
19,2
22,2
21,2
0 10 20 30 40 50 60
I II III IV V VI VII
M60-74 M75+
Odsetek osób z niesprawnością (≤ 5 pkt. w 6 pkt. skali ADL - podstawowe czynności dnia codziennego) w zależności od statusu społeczno- ekonomicznego (I-VII) u kobiet i mężczyzn w wieku 60-74 i 75+.
KOBIETY MĘŻCZYŹNI
3,6
9,5
3 3,6 3,6
2,2 1,7
37,8
30,1
18,2 18,8
23
17,1
8,5
0 10 20 30 40
I II III IV V VI VII
K60-74 K75+
17,6
5,8 7
3,5
0,5
4,9
2,2 29,9
16,4 15,1 14,7
11,8
6,4
9,3
0 10 20 30 40
I II III IV V VI VII
M60-74 M75+
Odsetek osób niesprawnych (≤ 23 w 24 pkt. Skali IADL- złożone czynności dnia codziennego) w zależności od statusu społeczno- ekonomicznego (I-VII) u kobiet i mężczyzn w wieku 60-74 i 75+.
KOBIETY MĘŻCZYŹNI
23,9
15,7
11
6,2 3
8,7
2,8 75,5
70
46,5
42,9 41,3
34
27,4
0 10 20 30 40 50 60 70 80
I II III IV V VI VII
K60-74 K75+
36,5
23,8
18,9
13,6
9,2 9,5 9,7
68,8
58,3
53,1
39,5
34,2
29,1
34,5
0 10 20 30 40 50 60 70 80
I II III IV V VI VII
M60-74 M75+
Katalog chorób ciężkich
• deklarowane rozpoznanie nowotworu złośliwego (rak, mięsak, chłoniak, białaczka);
• deklarowane rozpoznanie udaru mózgu (krwotocznego i niedokrwiennego);
• deklarowany pobyt w szpitalu z powodu zawału serca;
• deklarowane rozpoznanie niewydolności serca;
• schyłkową niewydolność nerek eGFR < 15 oraz osoby dializowane lub po przeszczepie nerki;
• deklarowane rozpoznanie cukrzycy wraz z przynajmniej jednym powikłaniem: na podstawie wywiadu- zawał, udar, problemy ze wzrokiem, owrzodzenia lub konieczność amputacji palców stóp lub stopy, na podstawie badań
laboratoryjnych- nefropatia cukrzycowa eGFR < 60, wskaźnik albumina/kreatynina ≥ 30;
• brak własnych zębów;
• ciężkie upośledzenie widzenia ( osoby nie będące w stanie czytać i oglądać telewizji) ;
• ciężkie upośledzenie słuchu- osoby nic nie słyszące, oraz słyszące tylko pojedyncze słowa wypowiedziane bardzo głośno;
• deklarowane rozpoznanie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc ( POChP);
• niedożywienie ( stwierdzone na podstawie Mini Nutritional Assesment);
• otępienie ciężkie ( stwierdzone na podstawie skali MMSE);
• deklarowane rozpoznanie choroby Parkinsona;
• ciężka postać depresji (stwierdzona na podstawie geriatrycznej skali oceny depresji)
Odsetek występowania dwóch i więcej ciężkich chorób w zależności od statusu społeczno- ekonomicznego (I-VII) u kobiet i mężczyzn w wieku 60-74 i 75+.
KOBIETY MĘŻCZYŹNI
27,5
24,7
18,4
13,1
6,1
12,4
6,9 57,8
52,9
48,6
38,9
35,9
42,1
31,2
0 10 20 30 40 50 60
I II III IV V VI VII
K60-74 K75+
43,8
29,1
39
21,3
14,3 13,4
22,5 54,8
47,7
56,5
49,4
44,5 42,4
30,6
0 10 20 30 40 50 60
I II III IV V VI VII
M60-74 M75+
