Renata Wiaderna-Kuśnierz
Nauka i nauczanie prawa rzymskiego
na Uniwersytecie Lwowskim w
pierwszej połowie XX wieku : (zarys
problematyki)
Studia Prawnoustrojowe nr 7, 307-317
2007 R e n a t a W i a d e r n a - K u s n i e r z L ublin
N a u k a i n a u c z a n ie p ra w a rz y m sk ie g o
n a U n iw e r s y te c ie L w o w sk im
w p ierw sz ej p o ło w ie XX w ie k u
(zarys p ro b lem a ty k i)
N a u k a i n a u c z a n ie p ra w a rz y m sk ieg o we Lw ow ie w p ierw szej połow ie XX w ie k u z a słu g u je n a szczeg ó ln ą u w agę. Po p ierw sze, l a t a 2 0 0 5 -2 0 0 7 obfi t u j ą w rocznice zw ią z a n e z u ro d z in a m i i ś m ie rc ią w y b itn y c h lw ow skich p ra w n ik ó w rz y m sk ic h 1. Po d ru g ie i n a jw a ż n ie jsz e , n ie p o w s ta ła n a te n te m a t jeszcze ż a d n a m o n o g ra fia .
N a U n iw e rsy te c ie L w ow skim w 1894 r. w y d a n e z o sta ły H isto r y a U n i
w e rsy te tu L w o w sk ie g o (1 8 6 9 -1 8 9 4 ) a u to r s tw a L u d w ik a F in k la i S ta n i
sła w a S ta rz y ń sk ie g o , w 1899 K ro n ik a U n iw ersytetu L w o w skie g o ( 1 8 9 4 /9 5
- 1 8 9 7 /9 8 ) oraz w 1912 K ro n ik a U niw ersytetu L w o w skieg o (1 8 9 8 /9 -1 9 0 9 /1 0 ),
k tó r ą z e sta w ił W ik to r H a h n . O p o lsk ich o śro d k a c h ro m a n is ty c z n y c h po w s ta ła w 1945 r. p ra c a J u liu s z a W isłockiego D zieje n a u k i p r a w a rzym sk ie g o
w P olsce2, n a to m ia s t w ro k u 1990 p ra c a J a n a K o d rębskiego p t. P ra w o r z y m sk ie w Polsce w X I X w ieku . P u b lik a c je te s ta ły się sw o isty m źró dłem
d la b a d a c z y dziejów U n iw e rs y te tu L w ow skiego.
1 W 2005 r. m in ę ła s z e ś ć d z ie s ią ta ro c z n ic a śm ie rc i Ig n a ce g o K o s h e m b a h ra -Ł y s k o w s k ie - go, c z te r d z ie s ta ro c z n ic a śm ie rc i E d w a rd a G in to w ta -D z ie w a łto w sk ie g o , sto c z te r d z ie s ta ro cz n ic a u ro d z in M a rc e leg o C h la m ta c z a , w 2 0 0 6 r o k u n a to m ia s t o b c h o d ziliś m y s e tn ą ro czn icę u ro d z in W ac ła w a O s u ch o w sk ieg o , s e tn ą ro czn icę śm ie rc i S ta n is ła w a S z a ch o w sk ieg o , z a ś w ro k u 20 0 7 sto p ię ć d z ie s ią tą ro czn icę u ro d z in L e o n a P in iń s k ie g o o ra z s z e ś ć d z ie s ią tą ro c z n i cę śm ierc i M arceleg o C h la m ta c z a .
2 P r a c a t a s p o tk a ła się z z a s łu ż o n ą k r y ty k ą Z y g m u n ta L iso w sk ieg o w „C za so p iśm ie P ra w n o -H is to ry c z n y m ”, z d a n ie m k tó re g o z n a c z e n ie w y m ien io n e j pozycji o g ra n ic z a się je d y n ie do p o d a n ia n ie z aw sze p ra w d ziw y c h i p o trz e b n y c h w sk a z ó w e k b ib lio g ra fic z n y c h , d o ty c z ą cych tw ó rczo ści ro m a n is tó w p o lsk ich ; zob. ta k ż e G. J ę d r e je k , P ra w o r z y m s k ie n a U n iw e r s y
tecie J a n a K a z im ie r z a w e L w o w ie w la ta c h 1 9 1 8 -1 9 3 9 , [w:] P le n itu d o L e g is D ilec tio - K sięg a p a m ią tk o w a d e d y k o w a n a p ro f. d r h a b . B r o n is ła w o w i Z u b e r to w i O F M z o k a z ji 65 roczn icy
J e d n a k j a k d o tą d n ie p o w sta ło o p ra c o w a n ie t r a k t u j ą c e całościow o o n a u c e p ra w a rz y m sk ieg o w e Lw ow ie w p ierw szej połow ie XX w. J a k o p ie rw sz y p o ru sz y ł tę p ro b le m a ty k ę G rz eg o rz J ę d re je k , k tó ry w 2000 r. o p u b lik o w ał a r ty k u ł P ra w o r z y m s k ie n a U niw ersytecie J a n a K a zim ie r z a
we L w o w ie w la ta c h 1 9 1 8 -1 9 3 9 . B y ła to p ie rw s z a p u b lik a c ja p rz e d s ta w ia ją
ca z a ry s n a u c z a n ia p ra w a rz y m sk ieg o n a U n iw e rsy te c ie w e Lw ow ie w o k re sie m ięd zy w o jen n y m , m im o iż od p o c z ą tk u l a t d ziew ię ćd zie sią ty c h „u b ieg łe go w ie k u ” n ie is tn ia ły ju ż p rz e sz k o d y w d o stęp ie do źró deł a rc h iw a ln y c h n a U k ra in ie . O p ra w ie rz y m sk im n a U n iw e rsy te c ie J a n a K a z im ie rz a we Lw o w ie w sp o m in a rów nież W itold W ołodkiewicz w refera cie z 2001 r. In seg n a -
m en to e ricerche d i d iritto rom a n o in P olonia fr a le d u e gu erre (19 1 8 -1 9 3 9 )3.
S to su n k o w o n ie d a w n o u k a z a ła się m o n o g ra fia A d a m a R e d z ik a p t. W y d zia ł
P ra w a U niw ersytetu L w ow skieg o w latach 1 9 3 9 -1 9 4 6 (L u b lin 2006), w której
a u to r częściowo p o ru s z a o m a w ia n ą p ro b le m a ty k ę .
W P olsce pow ojennej p ojaw iły się ta k ż e o p ra c o w a n ia o ro m a n is ta c h U n iw e rs y te tu w fo rm ie n o t b io g rafic zn y ch . W y m ień m y t u p rzy k ła d o w o p u b lik acje o Ig n a cy m K o sh em b a h rze -Ł y sk o w sk im , o k tó ry m p is a li W itold Wo ło dk iew icz4, T om asz G ia ro 5, K rz y sz to f P o l6; o L eon ie P in iń s k im : K rz y sz to f P o l7, A n d rz e j S r ó d k a 8; o M a rc e lim C h la m ta c z u : W acław O s u c h o w s k i9, A n d rz e j S r ó d k a 10; o W a cław ie O s u c h o w s k im : H e n r y k K u p is z e w s k i11, E d w a rd S zy m o szek 12, G rzegorz J ę d r e je k 13, M a re k K u ry ło w icz14, ks. A n to n i
3 [o n lin e] <w w w .d ir itto e s to r ia .it/m e m o r ie /q u a r ta .h tm >.
4 W. W ołodkiew icz, Ig n a c y K o s h e m b a h r -Ł y s k o w s k i 1 8 6 4 -1 9 4 5 , [w:] W k rę g u w ie lk ic h h u
m a n istó w . K u ltu r a a n ty c z n a n a U n iw ersytecie W a rs za w sk im p o I w o jn ie św ia to w ej, W a rsz a w a
1991, s. 11—20; id e m , Ig n a c y K o sh e m b a h r -Ł y s k o w s k i, [w:] A n tic h is ti d e ll’ U n iv e r sita d i Varsa-
v ia n e l N o vecen to , N a p o li 1992, s. 7—15; id em , Ig n a c y K o s h e m b a h r -Ł y s k o w s k i — r o m a n is ta , c y w ilis ta , k o d yfika to r, „ S tu d ia I u r id ic a ” 29, 1995, s. 97 —157; id e m , C zy p r a w o r z y m s k ie p r z e sta ło is tn ie ć ?, K ra k ó w 2003, s. 4 1 2 -4 2 3
5 T. G ia ro , K o s h e m b a h r -Ł y s k o w s k i Ig n a c y von, [w:] J u r is te n . E in b io g ra p h isc h e s L e x i
ko n , M ü n c h e n 1995, s. 3 5 8 -3 5 9 .
6 K. P ol, Ig n a c y K o s h e m b a h r -Ł y s k o w s k i (18 6 4 —1945), [w:] P o czet p r a w n ik ó w p o lsk ic h , W a rsz a w a 2000, s. 6 3 5 -6 4 6 .
7 K. Pol, L e o n P in iń s k i (1957—1938), [w:] P oczet p r a w n ik ó w ..,. s. 8 2 1 -8 4 2 . 8 A. Ś ró d k a , U czeni p o lsc y X I X —X X s tu lec ia , W a rsz a w a 1994, t. 3, s. 4 1 7 -4 1 8 .
9 W. O s u ch o w sk i, M a rc e li C h la m ta c z , „ C zaso p ism o P ra w n o -H is to ry c z n e ” 1949, t. II, s. 5 0 3 -5 0 7 .
10 A. Ś ró d k a , U czeni p o lsc y ..., t. 1, s. 2 4 5 -2 4 6 .
11 H . K u p is z e w s k i, W a cła w O s u c h o w s k i 1 9 0 6 —1988, „ P ra w o K a n o n ic z n e ” 33, 1990, n r 3 - 4 , s. 2 0 1 -2 0 4 ; idem , W acław O su ch o w ski 1906—1988, „ Iu ra ” 39, 1988, s. 2 6 2 -2 6 5 .
12 E . S zy m o szek , W acław O s u c h o w s k i, [w:] U czeni W rocław scy (1974—1994), t. II, W ro cław 1994, s. 1 0 0 -1 0 2 .
13 G. J ę d r e je k , W acław O s u c h o w s k i — P ro feso r p r a w a rz y m s k ie g o K U L , „ P rz e g lą d U n i w e rs y te c k i K U L ”, 20 0 0 n r 2, s. 13, 16.
14 M. K u ry ło w icz, P ra w o r z y m s k ie w u n iw e r s y te ta c h w L u b lin ie w la ta c h 1918—1977, [w:] P ro feso ro w i J a n o w i K o d r ę b s k ie m u in m o m o ria m , re d . A. P ik u ls k a -R u b a s z k ie w ic z , Łódź 2000, s. 1 9 7 -2 0 8 .
D ę b iń s k i15, o E d w a rd z ie G in to w c ie -D z ie w a łto w s k im : W ito ld W o ło d k ie w icz16, E lż b ie ta K ra k o w ia k 17, H e n ry k K u p is z e w sk i18, R e n a ta W ia d e rn a - -K u ś n ie rz .19
R am y chronologiczne o p ra c o w a n ia w y z n a c z a ją l a t a 1 9 0 0 -1 9 4 4 . W ro k u 1900 p ie rw s z ą K a te d r ą P r a w a R zym skieg o (I) k ie ro w a ł p ro feso r S ta n is ła w S zac h o w sk i, n a to m ia s t d r u g ą K a te d rę P r a w a R zy m sk ieg o (II) p ro fe so r Ig n a cy K o sh em b a h r-Ł y sk o w sk i. U n iw e rs y te t L w ow ski, n o szący w ty m c z a sie im ię p a n u ją c e g o m o n a rc h y F ra n c is z k a I20, p o sia d a ł bo w iem od ro k u 1874, czyli od m o m e n tu , k ied y n a W ydziale P r a w a z a p rz e s ta n o n a u c z a n ia po n iem ieck u , dw ie p o lsk ie K a te d ry P r a w a R zy m sk ieg o 21.
R ó w n o czesn e w p ro w a d z e n ie n a k a te d r y S ta n is ła w a S zac h o w sk ieg o i Ignacego K oshem bahra-Ł yskow skiego w iązało się z objęciem przez po przed nich kierow ników k a te d r - L eona P inińskiego (II) i L e o n a rd a P ię ta k a (I) - najw yższych państw ow ych stan o w isk politycznych. M ianow icie pierw szy został n a m ie stn ik ie m Galicji w 1898 r. i stanow isko to pełnił do 1903 r. D rug i zaś został m in istre m do sp ra w Galicji w 1900 r. i spraw ow ał tę funkcję 6 la t22.
P ie rw s z ą K a te d rę P r a w a R zym skiego (I) n a p rz eło m ie w ieków po u s t ą p ie n iu z k a te d r y L e o n a rd a P ię ta k a o b jął p ro feso r tro c h ę d ziś z a p o m n ia n y - S ta n is ła w K rz y sz to f S z ac h o w sk i23. P ro fe so r S zac h o w sk i p rz ez w iele l a t był s e k r e ta rz e m i n o ta riu s z e m U n iw e rs y te tu L w ow skiego, czyli k ie ro w n ik ie m a d m in is tra c y jn y m u czeln i, n a k tó ry m to s ta n o w is k u p o zo staw ał do 1895 r.24 B ę d ą c u r z ę d n i k ie m a d m i n i s tr a c y j n y m w r o k u 18 8 8 o t r z y m a ł t y t u ł i c h a r a k te r p ro fe so ra n ad zw y czajn eg o o ra z w 1893 r. z o s ta ł u p o w a żn io n y
15 A. D ę b iń s k i, P ra w o rz y m s k ie , [w:] P ra w o , K u ltu r a , U n iw e rsy tet. 80 la t o śr o d k a p r a w
n iczego K U L , re d . A D ę b iń sk i, s. 2 2 7 -2 3 8 .
16 W. W ołodkiew icz, E d w a r d G in to w t-D z ie w ia lto w s k i — w d w u d z ie s to le c ie śm ie rc i, „C za sopism o P ra w n o -H is to ry c z n e ” 39, 1987, t. I, s. 1 6 1 -1 6 9 .
17 E . K ra k o w ia k , S p o tk a n ie n a u k o w e w I n s ty tu c ie H is to r ii P ra w a U n iw e rsy te tu W a rsza w
skiego w z w ią z k u z d w u d z ie s tą ro cznicą śm ie rc i P rofesora E d w a r d a G in to w ta (16 X I I 1985),
„C zasopism o P ra w n o -H is to ry c z n e ” 38, 1986 z. 2, s. 2 2 3 -2 2 5 .
18 H . K u p isz e w sk i, E d w a r d G in to w t-D zie w a lto w sk i „C zaso p ism o P ra w n o -H is to ry c z n e ” 18, 1966, n r 1, s. 3 1 9 -3 2 1 ; id em , E d w a r d G in to w t-D zie w a lto w sk i , „ Iu ra ” 17, 1966, s. 2 3 1 -2 3 3 .
19 R. W ia d e rn a -K u ś n ie rz , D ro g a W aclaw a O su ch o w skie g o do p r o fe s u r y — w 100-lecie u r o
d z in (190 6 -1 9 8 8 ), „ S tu d ia Iu rid ic a L u b lin e n s ia ” 8, 2006, s. 1 6 7 -1 7 6 .
20 U n iw e r s y te t L w o w sk i n o sił im ię F r a n c is z k a I do 1918 r., czyli do d n ia u z y s k a n ia p rz ez P o lsk ę n iep o d le g ło ści. W ro k u 1919 u n iw e r s y te t z m ie n ił n a z w ę n a U n iw e r s y te t J a n a K a z im ie rz a . W la ta c h 1 9 4 0 -1 9 4 1 po a n e k to w a n iu L w ow a p rz ez w o jsk a sow ieckie u n iw e rs y te t n o sił im ię I w a n a F r a n k i. W la ta c h 1 9 4 1 -1 9 4 4 , w o k re s ie o k u p a c ji h itle ro w s k ie j u n iw e r s y te t z o s ta ł p rz e z o k u p a n tó w z a m k n ię ty , d z ia ła ln o ś ć b y ła j e d n a k k o n ty n u o w a n a n ie le g a ln ie w r a m a c h ta jn y c h k o m p le tó w w tzw . T ajn y m U n iw e rsy te c ie J a n a K a z im ie rz a .
21 Por. S. S ta rz y ń s k i, P rzy c zyn e k do p o ls k ie j k r o n ik i u n iw ersyteckiej, K ra k ó w 1916, s. 5 -8 ; J . K o d rę b sk i, P ra w o r z y m s k ie w P olsce X I X w iek u , Ł ódź 1990, s. 231, 233.
22 Ib id em , s. 247.
23 Zob. Державний apxiB abBiBCBKoi области (dalej: ДАЛО), A k ta p e r s o n a ln e S ta n is ła w a S za- chow skiego, фонд 26, опис 5, справа 2098.
24 Zob. C K U n iw e rsy te t C esa rza F r a n c is z k a I we L w o w ie . S k la d U n iw e rsy te tu i p r o g r a m
do e g z a m in o w a n ia z p ra w a rz y m sk ieg o 25. W 1902 r. z o s ta ł p ro feso rem zw y czajn y m 26. P o d sta w o w ą i je d y n ą w z a sa d z ie p ra c ą S ta n is ła w a Szachow - skiego z z a k re s u p ra w a rz y m sk ieg o b y ła m o n o g ra fia D zie d zic ze n ie p rzeciw -
te sta m e n to w e w p r a w ie r z y m s k im w y d a n a we Lw ow ie w 1902 r.27
P ro fe so r S ta n is ła w S zach o w sk i w la ta c h 1 9 0 0 -1 9 0 6 w y k ła d a ł w ra m a c h p a n d e k tó w P ra w o sp a d k o w e w liczbie 6 god zin tygodniow o o ra z R z y m s k i
pro ces c y w iln y w w y m ia rz e 1 godziny tygodniow o, p rz y czym te n o s ta tn i do
ro k u ak a d em ick ieg o 1902/1903. Z p ro g ra m u w y k ład ó w w y n ik a bow iem , iż w ro k u a k a d e m ic k im 1903/1904 i p rz ez k o lejn e d w a l a t a p ro w a d ził ju ż ty lk o w y k ła d z p ra w a sp ad k o w eg o 28.
Po śm ierci S ta n is ła w a S zachow skiego w 1906 r. K a te d rę P ra w a R zym skiego U n iw e rs y te tu objął M arceli C h la m ta c z 29. M arceli C h lam ta cz stu d io w ał n a U n iw e rsy tecie L w ow skim , gdzie h ab ilito w ał się w 1898 r.30, n a po d s t a w i e r o z p r a w y o t r a d y c j i w p r a w i e r z y m s k i m 31. S w o je s t u d i a ro m a n isty c z n e sk o n ce n tro w ał wokół k o n tra k tó w re a ln y c h i zobow iązań. Do n ajw a żn iejszy c h jego p u b lik acji z z a k re s u p ra w a rzym skiego, pochodzących z pierw szej połowy XX w ieku, n a le ż y zaliczyć: O n a b yc iu owoców p r z e z p o s ia
d a cza w dobrej w ierze w kla sy c zn e m p ra w ie r zy m sk ie m z u w zg lę d n ien iem p r a w a cyw ilnego a u striackiego i niem ieckiego (1903), O extensyi p r a w a z a s ta w u n a owoce rzeczy w p ra w ie r zy m s k ie m i cy w iln em w p ra w ie niem iec- k ie m (1910), K o n tra k ty realne w p ra w ie rzym sk ie m , w teoryi cy w ilistyczn ej i w p ro jekcie polskieg o k o d e k s u cyw ilnego (1930), Z a g a d n ie n ie p o siłk o w e j p o ręk i w p ra w ie rzy m s k ie m i w p ra w a c h no w o żytn ych (1932). P ozo staw ił
ta k ż e k ilk a p ra c z z a k re s u w spółczesnego p ra w a cyw ilnego. C h a ra k te ry styczne bow iem d la ro m a n istó w lw ow skich było łączen ie n au k o w y ch b a d a ń w dziedzinie p ra w a rzym skieg o z p ra c ą n a d p ra w e m obow iązującym 32.
M arceli C h la m ta c z k ie ro w a ł p ie rw s z ą K a te d r ą P r a w a R zym skiego do r o k u 1935. W ów czas bo w iem n a m ocy ro z p o rz ą d z e n ia M in is tr a W y zn ań R elig ijn y ch i O św iec en ia P u b liczn eg o z d n ia 25 w rz e ś n ia 1933 r. - Z w in ię c ie
n iektó ry ch k a te d r i z a k ła d ó w n a u k o w y c h w szko ła ch a k a d e m ic k ic h z lik w i
d o w a n a z o s ta ła p ie rw s z a K a te d r a P r a w a R zy m sk ieg o (I)33.
25 S. S ta rz y ń s k i, H isto ry a U n iw e rsytetu L w o w skieg o (1869-1894), Lw ów 1894, s. 2 2 4 -2 2 5 . 26 J . K o d rę b sk i, P ra w o r z y m s k ie ..., s. 248.
27 G. J ę d r e je k , P ra w o rz y m s k ie ..., s. 129; zobacz ta k ż e J . K o d rę b sk i, P ra w o r z y m s k ie ..., s 248.
28 Zob. C .K. U n iw e r s y te t im . C e sa rz a F r a n c is z k a I we L w o w ie . S k ł a d U n iw e r s y te tu
i p r o g r a m w y k ła d ó w w z im o w e m p ó łro c zu 1 9 0 0 /0 1 , 1 9 0 1 /0 2 , 1 9 0 2 /0 3 , L w ów 1 9 0 0 -1 9 0 2 ,
s 40; C.K. U n iw e rsy te t...w p ó łr o c z u z im o w e m 1 9 0 3 /0 4 , Lw ów 1903, s. 43; C.K. U n iw e rsy tet...
w p ó łro c zu zim o w e m 1 9 0 4 /5 , 1 9 0 5 /0 6 . Lw ów 1 9 0 4 -1 9 0 5 , s. 45.
29 Zob. ДАЛО, A k ta p e rs o n a ln e M arceleg o C h la m ta c z a , ф. 26, on. 5, cnp. 1989,1990. 30 A. Ś ró d k a , U czeni p o lscy..., t. 1, s. 2 4 5 -2 4 6 .
31 D ie re c h tlic h e N a t u r d e r U e b e r e ig n u n g sa r t d u r c h T r a d itio n im ro m is ch e R e c h t, L e ip zig 1897.
32 M. K uryłow icz, P ra w o rz y m sk ie . H isto ria , tra d ycja , w spółczesność, L u b lin 2003, s. 133. 33 A. R ed zik , op.cit, s. 3 4 -3 5 .
P ro fe so r M a rc e li C h la m ta c z w o m a w ia n y m o k re sie p rz e z w iele l a t w pó łroczu zim ow ym p ro w a d ził w y k ła d pod n a z w ą H isto ria i in sty tu c je
p r a w a rzy m sk ie g o 34 .W ro k u a k a d e m ic k im 1900/1901 pow yższy w y k ła d p ro
w a d z ił pod n a z w ą H is to r ia p r a w a r zy m sk ie g o (3 g o d zin y ty g o d n io w o ), a ta k ż e zgłosił dodatkow o w y k ła d O n a b y c iu p o s ia d a n ia i w ła sn o śc i p r z e z
za stęp cę w p r a w ie r z y m s k im w w y m ia rz e 1 go dzin y tyg o d n io w o 35 o raz R e p e ty to riu m z p r a w a rzy m sk ie g o w w y m ia rz e 2 go dzin ty godniow o36. Od
ro k u ak a d em ick ieg o 1901/1902 w y k ła d p rz y ją ł n az w ę H is to r ia i in sty tu c je
p r a w a rzy m sk ie g o . N a le ż y zazn aczy ć je d n a k , iż od ro k u ak ad em ick ieg o
1903/1904, czyli od d n ia , w k tó ry m p ro feso r S zac h o w sk i z a p rz e s ta ł w y k ła d a n ia R zy m sk ie g o p ro ce su cyw ilnego, p ro w a d zo n y p rz ez p ro fe so ra C h lam - ta c z a p rz e d m io t zm ien ił n az w ę n a H isto r ia i in s ty tu c je p r a w a rzym sk ie g o
w ra z z p rocesem c y w iln y m 31. O d ro k u ak a d em ick ieg o 1917/1918 aż do 1933/
/1 934 czyli do ro k u , w k tó ry m M arceli C h la m ta c z po ra z o s ta tn i w id n ia ł w sp isie w ykładow ców , jego w y k ła d n o sił n az w ę H isto ria i sy s te m r z y m s k ie
go p r a w a p ry w a tn e g o 38. W ra m a c h tego w y k ła d u p ro w a d ził H isto rię źró d eł i n a u k ę o zo b o w ią za n ia c h , później ró w n ież P ra w o ro dzin n e.
W p ółroczu le tn im n a to m ia s t w y k ła d a ł w ra m a c h p a n d e k tó w N a u k ę
o zo b o w ią za n ia c h (5 go d zin tygodniow o) o ra z od ro k u ak a d em ick ieg o 1915/
/1 916 rów nież P ra w o fa m ilijn e i sp a d ko w e, P ro fe so r C h la m ta c z p ro w a d ził ta k ż e p rz ez cały o m a w ia n y o k re s s e m in a riu m z p ra w a rz y m sk ieg o (2 godzi n y ty godniow o).
N a le ży ta k ż e p o d k re ślić, iż od ro k u ak d e m ick ieg o 1915/1916 do 1919/20 M arceli C h la m ta c z p e łn ił je d n o c z e śn ie fu n k c ję k ie ro w n ik a d ru g iej K a te d ry P r a w a R zym skiego, co z w ią z a n e było z o dejściem p ro fe so ra Ign aceg o Ko- sh e m b a h ra -Ł y sk o w sk ie g o n a U n iw e rs y te t W a rsz a w sk i39.
34 C.K. U n iw e rsytet... w p ó łro c zu z im o w e m 1 9 0 1 /0 2 , 1 9 0 2 /0 3 , Lw ów 1 9 0 0 -1 9 0 2 , s. 40. 35 C .K. U n iw e rsy tet... w z im o w e m p ó łr o c z u 1 9 0 0 /0 1 , Lw ów 1900, s. 40.
36 Ib id e m , s. 43.
37 C.K. U n iw e rsy tet... w p ó łro c zu z im o w e m 1 9 0 3 /0 4 , L w ów 1903, s. 43; C.K. U n iw e r s y
tet... w p ó łro c zu z im o w e m 1 9 0 4 /0 5 , 1 9 0 5 /0 6 , Lw ów 1 9 0 4 -1 9 0 5 , s. 45; C.K. U n iw e rsy tet... w p ó łro czu z im o w e m 1 9 0 6 /0 7 , 1 9 0 7 /0 8 , 1 9 0 8 /0 9 , 1 9 0 9 /1 0 , 1 9 1 0 /1 1 , 1 9 1 1 /1 2 , 1 9 1 2 /1 3 , 1 9 1 3 / 14, 1 9 1 4 /1 5 . Lw ów 1 9 0 6 -1 9 1 4 , s. 5; C.K. U n iw e rsy tet... w p ó łro c zu z im o w e m 1 9 1 5 /1 6 , Lw ów
19015, s. 7; C.K. U n iw e rsy tet... w p ó łro c zu z im o w e m 1 9 1 6 /1 7 , Lw ów 1916, s. 6.
38 C.K. U n iw e rsy te t... w p ó łro c zu z im o w e m 1 9 1 7 /1 8 , 1918/19, Lw ów 1 9 1 7 -1 8 , s. 6; U n i
w e rsy tet J a n a K a z im ie r z a we L w o w ie. P ro g ra m w y k ła d ó w w p ó łro c zu z im o w e m 1 9 1 9 /2 0 .
Lw ów 1919, s. 5; U n iw e rsy te t J a n a ... w I i I I tr y m e s tr z e r o k u a k a d e m ic k ie g o 1 9 2 0 /2 1 . Lw ów 1920, s. 6; U n iw e rsy te t J a n a ... w try m e s tr z e I i I I r o k u a k a d e m ic k ie g o 1 9 2 1 /2 2 , Lw ów 1921, s. 6; U n iw e rsy te t J a n a ... w try m e s tr z e I i I I ro k u a k a d e m ic k ie g o 1 9 2 2 /2 3 , 1 9 2 3 /2 4 , Lw ów 1 9 2 2 -2 3 , s. 7; U n iw e rsy te t J a n a ... n a rok a k a d e m ic k i 1 9 2 2 /2 3 , 1 9 2 3 /2 4 , Lw ów 1 9 2 2 -1 9 2 3 , s.7; U n iw e rsy te t J a n a ... n a ro k a k a d e m ic k i 1 9 2 4 /1 9 2 5 , 1 9 2 5 /2 6 , 1 9 2 6 /2 7 , Lw ów 1 9 2 4 -1 9 2 6 , s. 10; U n iw e rsy tet J a n a ... n a rok a k a d e m ic k i 1 9 2 8 /1 9 2 9 , 1 9 2 9 /3 0 , 1 9 3 0 /3 1 ,Lw ów 1 9 2 8 -1 9 3 0 , s. 8; U n iw e rsy te t J a n a ... n a ro k a k a d e m ic k i 1 9 3 1 /3 2 , Lw ów 1931, s. 12; U n iw e rsy te t J a n a ...
n a rok a k a d e m ic k i 1 9 3 2 /3 3 , 1 9 3 3 /3 4 , Lw ów 1 9 3 2 -1 9 3 3 , s. 9.
P ro fe so r Ig n a cy K o sh e m b a h r-Ł y sk o w sk i k ie ro w a ł d r u g ą K a te d r ą P r a w a R zym skiego od 1 p a ź d z ie rn ik a 1900 r. Ig n a cy K o sh em b a h r-Ł y sk o w sk i u k o ń czy ł s tu d ia p ra w n ic z e w B e rlin ie , gdzie w 1888 r. u z y s k a ł s to p ie ń d o k to ra n a u k p ra w n y c h . D ok to ry zo w ał się n a p o d sta w ie ro z p raw y : D ie
C ollegia te n u io ru m d er R o m e r (B e rlin 1888). W 1895 r. z o sta ł p ow o łan y n a
k a te d r ę w e F ry b u rg u w S zw a jc arii. O d 1900 r. w y k ła d a ł n a U n iw e rsy te c ie L w o w sk im i ta m w 1906 r. u z y sk a ł ty tu ł p ro fe so ra zw yczajnego40.
Ig n a cy K o sch e m b ah r-Ł y sk o w sk i w swojej p ra c y n au k o w ej w ty m o k re sie zajm o w ał się u m o w am i c o n tra bonos m ores o raz z a g a d n ie n ia m i p ra w a zo b o w iązań n a tu r a lis ra tio i n eg o tio ru m gestio. N a p o d sta w ie szczegółowej a n a liz y li te r a t u r y h is to ry c z n o -p ra w n e j i w y nikó w w sp ó łczesn y ch b a d a ń n a u k i n iem ieck iej i polskiej o p ra co w ał p ro b lem u w z g lę d n ia n ia p rz ez sędziego zw yczajów o b ro tu w k la sy c z n y m p ra w ie rz y m s k im 41. W o k re sie p ra c y n a U n iw e rsy te c ie L w ow skim n a p is a ł: O p o jęciu w łasności, z a ra z e m ja k o p r z y
c zy n ek do n a u k i o źró d ła c h p r a w a (Lw ów 1902); D w a now e o p ra co w a n ia r z y m s k ie g o p r a w a p r y w a tn e g o (L w ów 1 9 0 8 -1 9 0 9 ); S ta n o w is k o p r a w a rzy m sk ie g o w p o w sze c h n e j u sta w ie cy w iln e j (Lw ów 1911) a ta k ż e k ilk a
sk ry p tó w do n a u k i p ra w a rz y m sk ie g o 42.
P ro fe so r K o sh e m b a h r-Ł y sk o w sk i w ro k u a k a d e m ic k im 1900/1901 w se m e s trz e zim ow ym w y k ła d a ł H isto rię i in sty tu c je p r a w a rzy m sk ie g o 43 w w y m ia rz e 6 god zin tygodn iow o. O d n a s tę p n e g o ro k u ak a d em ick ieg o w y k ład te n n a z y w a ł się ju ż H is to ria i in sty tu c je p r a w a rzy m sk ie g o w ra z z p ro ce
sem c y w iln y m 44 . W se m e s trz e le tn im n a to m ia s t p ro w a d ził w ra m a c h p a n -
d ek tó w C zęść ogólną i p ra w o rzeczow e w w y m ia rz e 5 g od zin tygodniow o. W la ta c h n a s tę p n y c h w y k ła d a ł rów n ież w ra m a c h p a n d e k tó w P ra w o f a m i
lijn e i sp a d ko w e, ró w n ież w w y m ia rz e 5 go dzin tygodniow o. P o n a d to p rzez
cały s e m e s tr od ro k u 1901/1902 p ro w a d ził s e m in a riu m z p ra w a rzy m sk ieg o , k tó re w p ro g ra m ie w y k ład ó w U n iw e rs y te tu L w ow skiego w y k a z a n e j e s t ja k o w yższe. W ty m sa m y m czasie bow iem p ro w a d ził s e m in a riu m rów nież p ro feso r M arceli C h la m ta c z 45.
Po o p u sz c z e n iu L w ow a p rz ez Ig nacego K o sch e m b ah ra -Ł y sk o w sk ieg o p rz ez k ilk a l a t d r u g ą K a te d r ą P r a w a R zym skiego, j a k ju ż w cześniej w sp o m n ia n o zao p iek o w ał się p ro feso r M a rc e li C h la m ta c z . O d ro k u a k a d e m ic k ie go 1916/1917 p rzez ko lejn e trz y la t a w y k ła d a ł s a m 46.
40 Ib id em , s. 414. 41 A. Ś ró d k a , U czeni p o lsc y ..., t. 2, s. 270. 42 P a n d e k ta — p r a w o fa m ilijn e , L w ów 1907; P a n d e k ta — p r a w o sp a d k o w e , Lw ów 1907; P a n d e k ta - część ogólna, Lw ów 1912; P ro c ed u ra c y w iln a r z y m s k a , Lw ów 1912. 43 C .K. U n iw e rsy tet... w z im o w e m p ó łr o c z u 1 9 0 0 /0 1 , Lw ów 1900, s. 40. 44 C .K. U n iw e rsy tet... w z im o w e m p ó łr o c z u 1 9 0 1 /0 2 , Lw ów 1901, s. 40. 45 C .K. U n iw e rsy tet... w z im o w e m p ó łro c zu 1 9 0 9 /1 0 , Lw ów 1909, s. 8.
46 C.K. U n iw e rsy tet... w p ó łro c zu z im o w e m 1 9 1 6 /1 7 , 1 9 1 7 /1 8 , 1918/19, Lw ów 1 9 1 6 -1 8 , s. 6; U n iw e rsy te t J a n a ... w p ó łro c zu z im o w e m 1 9 1 9 /2 0 . Lw ów 1919, s. 5; C.K. U n iw e rsy
tet... w p ó łr o c z u le tn ie m 1 9 1 6 /1 7 , Lw ów 1916, s. 5; C.K. U n iw e rsy tet... w p ó łro c zu le tn ie m , 1 9 1 7 /1 8 , Lw ów 1917, s. 6.
W s e m e s trz e le tn im ro k u a k a d e m ic k ie g o 1919/1920 sw oje w y k ła d y zgłosił p ro feso r L eon hr. P in iń s k i47. P ro w a d z ił w ra m a c h p a n d e k tó w P ra w o
rzeczow e w ra z z p r a w e m z a s ta w u (5 g o d zin tygodniow o)48 o raz P ra w o f a m ilijn e (1 g o dzinę tygodniow o). O d tego c z a s u m o ż n a pow iedzieć, że K a te
d r a P r a w a R zy m skiego z y s k a ła now ego k ie ro w n ik a - choć j a k p isze G rz e gorz J ę d r e je k - M a rc e li C h la m ta c z p o z o sta w a ł fo rm a ln ie k ie ro w n ik ie m K a te d ry do ro k u 192 349.
L eon P in iń s k i stu d io w a ł p ra w o n a U n iw e rsy te c ie L w ow skim . U z y sk a w szy d o k to ra t p ra w a w 1880 r., w y jech ał n a s tu d ia z a g ra n ic ę do L ip sk a , B e rlin a i W iednia. W 1886 r. h a b ilito w a ł się, a w 1891 r. z o sta ł p ro feso rem zw y czajnym p ra w a rzy m sk ieg o . J a k o p ra w n ik n ie o g ra n ic z a ł się ty lk o do b a d a ń ro m a n isty c z n y c h , ale żywo zajm o w ał się ró w n ież p ra w e m k a rn y m . P ro w ad z ił ta k ż e a k ty w n ą d ziała ln o ść p o lity c zn ą i k u ltu ra ln ą .
M im o objęcia s ta n o w is k a n a m ie s tn ik a G alicji w 1898 r., L eon P in iń s k i n ie z a rz u c ił p ra c y n au k o w ej. W 1900 r. o p u b lik o w ał p ra cę: Pojęcie i g ra n ic e
p r a w a w ła sn o śc i w e d łu g p r a w a rzy m sk ie g o 50, w k tó re j p rz e d s ta w ił o ry g i
n a ln e , o d m ie n n e od s ta n o w is k a R. von J h e r in g a , ujęcie p ra w a po d m io to w e go, a w szczególności p ra w a w łasn o ści. Z acho w ał pojęcia p ra w n e w y p ra co w a n e p rz ez d o k try n ę p ra w a rz y m sk ieg o i n ie s t a r a ł się za stę p o w a ć ich pojęciam i z a c z e rp n ię ty m i z ek o n o m ii p o lityczn ej. W p ra c y O sto su n k a c h
p r a w n y c h n ieb ro n io n ych s k a r g ą 51 p rz e d s ta w ił te o rię o zo b o w ią zan iac h n a
tu ra ln y c h w p ra w ie rz y m sk im . P is a ł rów n ież o w pływ ie b łę d u n a w ażno ść um ów w p ra c y pod p odobnym ty tu łe m : W p ływ b łę d u in corpore i in q u a li-
ta te n a w a żn o ść u m ó w w e d łu g p r a w a rzy m sk ie g o (1930)52. O głosił rów nież
sw oje w y k ła d y u n iw e rsy te c k ie : P raw o rzeczow e (Lw ów 1927), P ra w o r z y m
skie p r y w a tn e (Lw ów 1928), P ra w o ro d z in n e r z y m sk ie (Lw ów 1931).
Po p rz e rw ie zw ią zan e j z u c z e stn ic tw e m w życiu p o lity czn y m L eo n Pi- n iń s k i rozpoczął w ykłady, j a k w sp o m n ia n o w cześniej, w ro k u a k a d e m ic k im 1919/1920, a w ięc ju ż n a U n iw e rsy te c ie J a n a K a z im ie rz a . W ro k u n a s tę p n y m z m ia n ie u le g ła n a z w a n au c z a n e g o p rz e d m io tu z p a n d e k tó w n a H isto rię
i s y s te m r z y m s k ie g o p r a w a p r y w a tn e g o 53. W r a m a c h teg o p rz e d m io tu
47 Zob. ДАЛО), A k ta p e r s o n a ln e L e o n a P in iń s k ie g o , ф. 26, on. 5, cnp. 1515; A rc h iw u m A k t N ow ych w W a rsz a w ie (d a le j: A A N ), zesp ó ł M in is te rs tw o W y zn ań R e lig ijn y c h i O ś w ie c e n ia P u b liczn eg o , sy g n . 5015.
48 U n iw e rsy te t J a n a ... w p ó łr o c z u le tn ie m (w tr ze c im try m e strze ), 1 9 1 9/1920, Lw ów 1920, s. 6.
49 G. J ę d r e je k , P ra w o r z y m s k ie ..., s. 132.
50 P r a c a z a m ie sz c z o n a w K się d ze p a m ią tk o w e j k u u c zc zen ia 500. ro czn icy fu n d a c ji J a g ie -
lo ń s k ie j U n iw e rsy tetu K ra k o w sk ieg o (Lw ów 1900).
51 P r a c a z a m iesz c zo n a w K się d ze p a m ią tk o w e j k u czci O s w a ld a B a lz e r a (Lwów 1925). 52 P r a c a z a m ie s z c z o n a w K się d ze p a m ią tk o w e j k u czci W ła d y s ła w a A b r a h a m a (Lw ów 1931).
53 P or. U n iw e rsy te t J a n a ... w p ó łro c zu le tn ie m 1 9 1 9 /2 0 . L w ów 1920, s. 5 -6 ; U n iw e rsy te t
p ro feso r L eon P in iń s k i w y k ła d a ł w p ie rw sz y m i d ru g im try m e s trz e C zęść
og ólną (4 godziny tygodniow o) i P ra w o fa m ilijn e (1 g o d zin a tygodniow o),
n a to m ia s t w trz e c im try m e s trz e P raw o rzeczow e (5 g o d zin tygodniow o). W ro k u a k a d e m ic k im 1924/1925 p ro feso r zaczął p ro w a d zić ta k ż e s e m in a riu m z p ra w a rz y m sk ieg o w w y m ia rz e 2 go dzin tygo dn iow o54. P ro fe so r L e o n P in i ń s k i p o w y ż sz e w y k ła d y p ro w a d z ił do r o k u a k a d e m ic k ie g o 1937/1938. W ro k u 1938 z m a rł, a jego w y k ła d y p rz e ją ł m ło dy uczony W a cław O su ch o w sk i55.
W acław O su ch o w sk i56 był u cz n ie m L e o n a P in iń s k ie g o . Po u k o ń c z e n iu studió w , w ty m sa m y m ro k u , objął sta n o w isk o sta rsz e g o a s y s te n ta w K a te d rz e P ra w a R zym skiego. W cześniej, od ro k u ak a d em ick ieg o 1924/1925 był s ty p e n d y s tą s e m in a riu m p ra w a rz y m sk ie g o 57. D o k to ra t z p ra w a n a p o d s ta w ie ro z p raw y : M e d ia S e n te n tia - s tu d iu m n a d z a g a d n ie n ie m sp ecyfika cji
w k la s y c z n y m p r a w ie r z y m s k im o b ro n ił w 1930 r.58. Po u z y s k a n iu d o k to ra
tów, alb o w iem o b ro n ił rów nież d o k to ra t z filozofii, W acław O su ch o w sk i sp ęd z ił k ilk a l a t z a g ra n ic ą , m .in . w R zym ie, M o n ac h iu m , k o n ty n u u ją c n a u k ę i ro z w ija jąc sw oje z a in te re s o w a n ia b a d a w c z e . Po pow rocie do k r a ju ogłosił d ru k ie m w 1933 r. we L w ow skim T o w arzystw ie N a u k o w y m o b s z e rn ą p ra c ę O n ieo zn a czo n ych p r a w n ie sto su n k a c h k o n tr a k to w y c h w k la sy c zn e m
p r a w ie r z y m s k ie m . N a p o d sta w ie tej p ra c y W acław O su ch o w sk i się h ab
ili-to w a ł59.
W ro k u a k a d e m ic k im 1934/1935 p rz e ją ł w y k ład y po M arcelim C h la m ta - czu, k tó ry p rz e sz e d ł n a e m e r y tu rę . W p ie rw sz y m i d ru g im try m e s trz e pod n a z w ą H is to ria i sy ste m rzy m sk ie g o p r a w a p ry w a tn e g o w y k ła d a ł Z o b o w ią
z a n ia - część szczegółow ą (2 godziny tygodniow o), w trz e c im try m e s trz e R z y m s k i proces c y w iln y (2 godziny tygodniow o)60.
K o lejn a z m ia n a n a s tą p iła w ro k u a k a d e m ic k im 1935/1936, k ied y to - w z w ią z k u z p rz ejściem n a e m e r y tu rę ta k ż e prof. P in iń sk ie g o - w trz e c im try m e s trz e O su c h o w sk ie m u doszły do p ro w a d z e n ia ta k ż e ćw iczen ia (w w y m ia rz e 2 godz. tygodniow o)61. W ro k u a k a d e m ic k im 1936/1937 n a d a l p ro w a d z ił H is to r ię ź ró d e ł i s y s te m r z y m sk ie g o p r a w a p r y w a tn e g o (a le ju ż w w y m ia rz e 6 godzin tygodniow o), a ta k ż e p ro s e m in a riu m z p ra w a rz y m
54 U n iw e rsy tet J a n a ... w ro k u a k a d e m ic k im 1 9 2 4 /2 5 , Lw ów 1924, s. 10, 17. 55 Por. G. J ę d r e je k , P ra w o r z y m s k ie ..., s. 133.
56 Zob. ДАЛО, A k ta p e r s o n a ln e W ac ła w a O su ch o w sk ieg o , ф. 26, оп. 5, спр. 1053; AAN, zesp ó ł M in is te rs tw o W y zn ań R e lig ijn y ch i O ś w ie c e n ia P u b liczn eg o , sy g n . 4792.
57 G. J ę d r e je k , W aclaw O s u c h o w s k i..., s. 13.
58 Zob. rec. M. C h la m ta c z „R uch P ra w n ic z y i E k o n o m ic z n y ”, lu ty 1931 r., s. 3 2 5 -3 2 8 . D yp lo m d o k to rs k i z n a jd u je się w d a w n y m O s so lin e u m , obecn ie: Л ^ в с ь к а наукова бiблioтекa iM. В. Стефаника НАН Украши (dalej: ЛНБС), ф. 132, спр. У -442, к. 76.
59 AAN, M W RiOP, sygn. 4792, k . 6 7 -6 8 .
60 U n iw e rsy tet J a n a ... n a ro k a k a d e m ic k i 1 9 3 4 /3 5 , Lw ów 1934, s. 8. 61 U n iw e rsy te t J a n a ... w ro k u a k a d e m ic k im 1 9 3 5 /3 6 , Lw ów 1935, s. 8.
sk ie g o (2 g o d z in y ty g o d n io w o ) o ra z ć w ic z e n ia w s p ó ln ie z E d w a rd e m G in to w tem -D z iew ałto w sk im i M ieczysław em P o jn a re m (2 godziny ty g o d n io wo)62, a w ro k u a k a d e m ic k im 1937/1938 ta k ż e w sp ó ln ie z A d a m e m W ojty-n iu k ie m 63.
W ro k u 1937 W acław O su ch o w sk i z o s ta ł fo rm a ln ie k ie ro w n ik ie m K a te d ry P r a w a R zy m sk ieg o 64, a po śm ie rc i prof. L e o n a P in iń sk ie g o , ju ż ja k o p ro fe so r n a d z w y c z a jn y U n iw e rs y te tu J a n a K a z im ie rz a , p rz e ją ł w ro k u 1938/1939 s e m in a riu m z p ra w a rzy m sk ieg o po z m a rły m ro m a n iśc ie . W acław O su ch o w sk i w id n ia ł ró w n ież w sp isa c h w y k ład ó w z ro k u a k a d em ick ieg o 1939/1940 z o b ciąż en iam i d y d a k ty c z n y m i j a k pow yżej65. N iestety , w y bu ch d ru g iej w ojny św iatow ej p rz e rw a ł k a r ie rę n a u k o w ą p ro fe so ra . N ie z a n ie c h a ł on je d n a k d z ia ła ln o śc i d y d ak ty cz n ej i od 1941 r. u cz estn iczy ł w ta jn y m n a u c z a n iu u n iw e rsy te c k im w e L w ow ie66.
T a b e la 1
K ierow nicy K a te d r P ra w a R zym skiego n a U n iw e rsy tec ie w e Lw ow ie w la ta c h 1 9 0 0 -1 9 3 9 I K a te d r a P ra w a R zym skiego II K a te d r a P ra w a R zym skiego
n a zw isk o i im ię k ie ro w n ik a K a te d ry la t a k ie ro w n ic tw a n a zw isk o i im ię k ie ro w n ik a K a te d ry la ta K ie ro w n ictw a od do od do
S ta n isła w Szachow ski
1900 1906 Ig n acy
K o sh em b a h r-Ł y sk o w sk i 1900 1916
M a rceli C h lam tac z
1906 1935* M arceli C h lam tac z
(w z a s tę p stw ie ) 1916 1923
L eon P in iń sk i 1923 1935
R o m an L o n g ch am p s 1935 1937
W acław O suchow ski* 1937 1939
T abelę opracow ano n a p odstaw ie: J . K od ręb sk i, P raw o r z y m sk ie w Polsce X I X w ., Łódź 1990; G. Ję d re je k , P raw o rzym sk ie n a U niw ersytecie J a n a K a zim ie rza we L w o w ie w latach 1918-1939, [w:] P le n itu d o L e g is D ile c tio . K s ię g a p a m ią tk o w a d e d y k o w a n a p ro f. d r hab. B r o n is ła w o w i
W. Z u b erto w i O F M z okazji 65. rocznicy u ro d zin , L u b lin 2000; C.K. U n iw ersytet im . F ra n ciszka I we L w o w ie z a la ta 1 9 0 0 /0 1 -1 9 1 8 /1 9 , Lwów 1900-1918; U n iw e r s y te tJ a n a K a z im ie r z a we Lw ow ie. P rogram w ykła d ó w za la ta 1 9 1 9 /2 0 -1 9 3 9 -4 0 , Lwów 1919-1939; AAN; AAGD w W arszaw ie.
* N a m ocy R o zp o rząd zen ia M in is tra W R iO P z d n ia 25 w r z e ś n ia 1933 r. - Z w in ięc ie niek tó rych
k a te d r i z a k ła d ó w n a u k o w y c h w sz k o ła c h a k a d e m ic k ic h . (D z. U. 1933, n r 71, poz. 527 § 1)
I K a te d r a P r a w a R zym skiego k ie ro w a n a p rzez M arcelego C h la m ta c z a z o s ta ła zlikw idow ana.
62 U n iw e rsy te t J a n a ... w ro k u a k a d e m ic k im 1 9 3 6 /3 7 , Lw ów 1936, s. 8, por. G. J ę d r e je k , P ra w o r z y m s k ie ..., s. 133—134. 63 U n iw e rsy tet J a n a ... w ro k u a k a d e m ic k im 1 9 3 7 /3 8 , 1 9 3 8 /3 9 , Lw ów 1937—38, s. 8. 64 Zob. ДАЛО, ф. 26, on. 6, cnp. 1053. 65 U n iw e rsy tet J a n a ..., 1 9 3 8 /3 9 , 1 9 3 9 /4 0 , Lw ów 1 9 3 8 -3 9 , s. 8. 66 E . S zy m o szek , op. c i t . s. 100.
N a m ocy z a rz ą d z e n ia z 3 s ty c z n ia 1940 r., now y re k to r U n iw e rs y te tu M ychajło M arcze n k o ogłosił now y p o d ział W yd ziału P r a w a n a k a te d ry . Z li k w id o w an o w iększość k a te d r, pozo stało je d y n ie sześć. W śród zlik w id o w a n y c h b y ła m .in . K a te d r a P r a w a R zym skiego, k tó r ą k ie ro w a ł prof. O su ch o w s k i. Je d n o c z e śn ie zw o ln ien i zo sta li z p ra c y n ie m a l w szyscy a s y s te n c i o raz w iększość profesorów . S p o rząd zo n o sp is w sz y stk ic h p racow ników , k tó ry c h p rz y ję to do p ra c y o ra z sp is, n a k tó ry m u m ieszczon o n a z w is k a profesorów , do centów i asy sten tó w , k tó rz y z o sta li zw o ln ien i. N a liście zw olniony ch z n a leźli się m .in . W acław O su ch o w sk i i a s y s te n t M ieczy sław P o jn a r. S p ośród p rz e d w o je n n y c h p ra co w n ik ó w K a te d ry P r a w a R zym skiego n a u cz eln i pozo s ta ł je d y n ie s ta r s z y a s y s te n t E d w a rd G in to w t-D z ie w a łto w sk i, k tó ry od s ty c z n ia 1940 r. rozpoczął p ra c ę ja k o la b o r a n t w K a te d rz e H is to rii P a ń s tw a i P ra w a , k tó r ą k ie ro w a ł p ro feso r P rz e m y s ła w D ą b k o w sk i67.
W acław O su ch o w sk i po w y d a le n iu z U n iw e rs y te tu o tw orzył k a n c e la rię ad w o k ack ą , k tó r ą p ro w a d ził p rz ez cały o k re s w o jen n y 68. W jego k a n c e la rii o db y w ały się cz asem n a r a d y i k o n s u lta c je k a d r y n a u c z a ją c e j T ajnego U n i w e rs y te tu J a n a K a z im ie rz a , n a k tó ry m w y k ła d a ł69. W acław O su ch o w sk i p ro w a d ził w e w łasn e j k a n c e la rii w y k ład y i ćw iczen ia z p ra w a rz y m sk ieg o .
W o g ra n ic zo n y m z a k re s ie n a u c z a ł ró w n ież e m e ry to w a n y p ro feso r M a r celi C h la m ta c z , k tó ry p ro w a d ził w y k ła d y we w ła sn y m d o m u . P ro fe so r p is a ł ta k ż e re cen z je p ra c d o k to rs k ic h 70. T ajne n a u c z a n ie n a W ydziale P ra w a U n iw e rs y te tu w e Lw ow ie rozpoczęło się w ro k u a k a d e m ic k im 1941/1942 i trw a ło do 27 lip ca 1944 r 71.
G dy sta ło się oczyw iste, że Lw ów p o z o sta n ie p o za g ra n ic a m i P o lsk i, a P o lacy m asow o zaczęli opu szczać m ia sto , Lw ów o p u ścili ró w n ież W acław O such o w sk i, E d w a rd G in to w t-D z ie w ałto w sk i o ra z A d a m W ojtu nik .
A d a m W o jtu n ik z a m ie sz k a ł po w ojnie w G liw icach72.
W acław O su ch o w sk i p rz e n ió sł się do K ra k o w a i sto so w n ie do p o trz e b ta m ty c h czasów p o d jął w y k ła d y n a K a to lick im U n iw e rsy te c ie L u b e lsk im (1 9 4 5 -1 9 4 7 ), U n iw e rsy te c ie W ro cław sk im (1 9 4 6 -1 9 4 9 ) i U n iw e rsy te c ie J a g ie llo ń sk im 73, gdzie w y k ła d a ł do śm ie rc i w ro k u 1988. I to w ła śn ie on p rz e d e w sz y stk im s ta ł się k o n ty n u a to re m tra d y c ji lw ow skiego o śro d k a p r a w a rz y m sk ieg o .
E d w a rd G in to w t-D z ie w ałto w sk i w ro k u 1944 był k ie ro w n ik ie m szkoły rolniczej w B ieczu, a p o tem do je s ie n i 1945 r. n a u c zy ciele m g im n a z ju m w G orlicach. We w rz e śn iu E d w a rd G in to w t w ra z z żo n ą i m a tk ą p rzen ió sł się
67 A. R ed zik , o p .cit., s. 1 6 3 -1 6 5 . 68 Ib id em , s. 145. 69 Ib id em , s. 252, 256. 70 Ib id em , s. 256. 71 Ib id em , s. 382. 72 Ib id em , s. 323.
do W arszaw y, gdzie z o sta ł p ow o łan y n a sta n o w isk o p ro fe s o ra k o n tra k to w e go p ra w a rzy m sk ieg o . Do k o ń ca życia zw ią z a ł się z U n iw e rs y te te m W a r s z a w sk im 74.
M arceli C h la m ta c z , n ie p o d ejm u jąc ju ż p ra c y w szk o ln ictw ie w yższym , zdecydow ał się p o zo stać w e Lw ow ie, gdzie z m a rł 7 s ty c z n ia 1947 r.75
Summary
Scolarship and Teaching o f Roman Law at the University of Lwów in 1-st h a lf o f XX-th century (Outline)
Scolarship and teaching of roman law at the University of Lwów in 1-st half of the XX-th century deserve a special attention. First: in 2005-2007 took place and will take place anniversaries connected with dates of birth and death Lwów great roman lawyer’s. And second: Up until now we do not have any monograph presen ting all subject in this m atter.
Chronological period of the study is 1900-1940. Then, there were two C athe dral’s of Roman Law at the University. They were headed by Stanisław Szachow- ski, Marceli Chlamtacz, Ignacy Koschembachr-Łyskowski, Leon Piniński and Wa cław Osuchowski.
After World War II Wacław Osuchowski went out from Lwów, which became a part of Soviet Union to Poland. He worked in Lublin, Kraków and Wrocław. Osuchowski was a contineur of the tradition of Lwów roman law at this universities.
74 W. W ołodkiew icz, C zy p r a w o r z y m s k ie ..., s. 449. 75 A. R ed zik , op.cit, s. 3 4 -3 5 .
