T. Czy Emrod powinien podnieść rękawiczkę? (na podstawie utworu F. Schillera „Rękawiczka”)
1. Cele lekcji:
a) Wiadomości:
- uczeń zna kodeks rycerski,
- wie, jakimi cechami odznaczał się prawdziwy rycerz.
b) Umiejętności:
- redaguje plan wydarzeń na podstawie przeczytanego utworu, - potrafi scharakteryzować i ocenić postępowanie bohaterów.
2. Metoda i forma pracy:
- pogadanka heurystyczna,
- praca w małych grupach (2-4 osobowych), - burza mózgów.
3. Środki dydaktyczne:
Tekst F. Schillera „Rękawiczka”.
4.
Przebieg lekcji:
1. Rozmowa na temat kodeksu rycerskiego.
Kim był rycerz?
Rycerz to wojownik okuty w żelazną zbroję, walczący konno za pomocą miecza.
W zamian za przywileje zobowiązany był do służby królowi. Jego postępowanie opierało się na specjalnym etosie zwanym kodeksem rycerskim. Epoka rycerska przypada na wiek X – XV.
Jakich znasz słynnych rycerzy?
Zawisza Czarny – najsłynniejszy polski rycerz. Brał udział w bitwie pod Grunwaldem, podczas której uratował królewski sztandar. Niepokonany w licznych turniejach, symbol cnót rycerskich. Przysłowie: „polegać jak na Zawiszy”.
1
Roland – to postać historyczna, należał do rycerzy Karola Wielkiego. Podczas bitwy z Saracenami dowodził tylną strażą francuską. Miał słynny miecz – Durandal. Poległ honorowo na polu bitwy, nie opuszczając swoich towarzyszy ani nie prosząc o pomoc.
Król Artur – legendarny król brytyjski; został królem po wydobyciu wbitego w kamień i kowadło miecza, zwanego Excaliburem, którego nikt inny nie potrafił wyjąć. Założył Bractwo Okrągłego Stołu. Był sprawiedliwym władcą i dzielnym wojownikiem;
w walkach zwyciężył większość narodów europejskich.
Co to jest etos rycerski?
Etos rycerski to zespół wartości, powszechnie przyjętych i akceptowanych przez uczestników kultury rycerskiej (inaczej – rycerzy). Stanowił zbiór norm, które ustalały się przez stulecia i wyznaczały wzorzec osobowy idealnego rycerza oraz kształtowały wzory zachowań przyjętych w społeczności rycerskiej. Etos rycerski w dużym stopniu wpływał też na tożsamość klasową rycerstwa – był tym, co odróżniało rycerza od chłopa czy mieszczanina, określał ogólny styl życia rycerzy. (Wikipedia)
Ogólnie przyjąć można, że w skład etosu rycerskiego wchodziły następujące wartości:
Dobre urodzenie – stanowiło jeden z podstawowych atrybutów rycerza.
Legitymowanie się bogatym drzewem genealogicznym było powodem do dumy i potwierdzało wysoką pozycję społeczną.
Stanowa solidarność rycerska – jej wyrazem na gruncie kultury Europy Zachodniej była na przykład idea bractw rycerskich, mająca swoją kontynuację w powoływaniu towarzystw turniejowych.
Hojność – skąpstwo było cechą pogardzaną, charakterystyczną dla chłopa lub mieszczanina. Prawdziwy rycerz powinien być rozrzutny. Hojność przysparzała sprzymierzeńców, a okazana truwerowi mogła opłacić się z nawiązką, gdyż obdarowany sławił imię darczyńcy w swojej dalszej drodze.
Żądza sławy – rycerz szukał okazji do nadania rozgłosu swojemu imieniu zarówno na polach bitew, na polowaniu, jak i w turniejowych szrankach. Starania o dobre imię i sławę po śmierci nieustannie przejawiają się na kartach średniowiecznych kronik.
2
Odwaga – zarzucenie rycerzowi tchórzostwa stanowiło największą – oprócz oskarżenia o wiarołomstwo – zniewagę. Chęć wykazania odwagi połączona z przeświadczeniem o własnej nieograniczonej mocy bywała tak silna, że przeczyła zdrowemu rozsądkowi, doprowadzając do śmierci całe chorągwie rycerstwa, szarżujące na przeważające liczebnie wrogie wojska.
Wierność danemu słowu – odróżniała rycerza od chłopa i mieszczanina, z zastrzeżeniem jednak, że dotyczy ona tylko osób równych stanem. Szczególnie ważną odmianą tej wierności, na której opierał się w zasadzie system feudalny, była wierność seniorowi.
Etyka walki – była jednym z najważniejszych składników rycerskiego etosu.
Tworzyły ją dbałość o równe szanse w walce (nie atakowanie słabszych, dozbrajanie przeciwnika), powinność ataku twarzą w twarz oraz szacunek dla przeciwnika – szacunek ten wszakże ograniczał się do przeciwników dobrze urodzonych.
Siła fizyczna, uroda, wdzięk – cechy bezspornie odróżniające rycerza go od plebsu.
W literaturze rycerskiej dobrze urodzonego wojownika cechuje już od dziecka niespotykana siła i walory fizyczne.
Szlachetna postawa wobec kobiet – dzięki literaturze rycerskiej pojawił się pogląd, że myśl o ukochanej wzmacnia rycerza w boju, nadając mu cech wyższych – wojownik walczył już nie tylko o swój honor, ale także sławił imię swej wybranki.1
2. Samodzielna praca uczniów w grupach. Wyjaśnienie związków frazeologicznych zamieszczonych w karcie pracy. W razie potrzeby korzystanie ze słowników frazeologicznych.
3. Odczytanie utworu – najpierw przez nauczyciela a później przez któregoś z uczniów.
4. Wyjaśnienie nieznanych pojęć:
- zwierzyniec – miejsce, w którym trzymano zwierzęta - podwoje – drzwi, zwykle duże
- brzemię – ciężar
1 Wikipedia
3
- nadobna – piękna
- krużganek – długi ganek, obiegający budynek przeważnie wokół wewnętrznego dziedzińca.
5. Układanie planu wydarzeń opowiadania – praca uczniów w małych (2 osobowych) grupach, wspólne zapisanie na tablicy.
1. Przybycie króla i dworzan na igrzysko.
2. Walka dzikich zwierząt.
3. Rzucenie rękawiczki między dzikie zwierzęta.
4. Odważny uczynek rycerza.
5. Podziw widzów.
6. Wzgardzenie ukochaną.
7. Odejście Emroda.
6. Charakterystyka i ocena postępowania bohaterów – wypisujemy wspólnie z uczniami na zasadzie burzy mózgów
Cechy Marty: Cechy Emroda:
Lekkomyślna, bez serca, zarozumiała, pyszna, egoistyczna, pusta, rozpieszczona.
Odważny, wierny rycerskim zasadom, honorowy, dumn.y
7. Próba odpowiedzi uczniów na pytanie postawione w temacie.
8. Rozmowa na temat, czy współcześnie również mogą pojawić się podobne sytuacje?
5. Bibliografia
F. Schiller, Rękawiczka
6. Załączniki a. Karta pracy b. Zadanie domowe
Napisz opowiadanie z życia współczesnych nastolatków. Przedstaw w nim sytuację podobną do opisanej w utworze. Zastanów się, jak powinien zachować się współczesny rycerz.
4
