Towarzystwo Czytelni Ludowych. Sekretariat na Górny Śląsk. Sprawozdanie za czas od 1 stycznia do 31 grudnia 1937 roku

TOWARZYSTWO CZYTELNI LUDOWYCH

SEKRETARIAT N A G Ó R N Y ŚLĄSK

.7

1 1

S P K A W C Z D A N I E

ZA CZAS OD 1 STYCZNIA DO 31 GRUDNIA 1937 ROKU

N A K Ł A D E M T O W A R Z Y S T W A C Z Y T E L N I L U D O W Y C H

S E K R E T A R I A T N A G Ö R N Y Ś L Ą S K W K A T O W I C A C H

y - I ■ ' ■

’ - ■ -' I : >

ili Siil siiiilt mül liiiiiil ?iiiii Bflll;

:

■aai s * »

-

- ,■ v . -' \ ' . ' ' ■ ■ ;' ? v . ■,

■V«:,V: : - v>::

. ; : ■ : : v ■. : . '

§PIRAW€1D/%INIE

Z D Z I A Ł A L N O Ś C I

T O W A R Z Y S T W A C Z Y T E L N I L U D O W Y C H N A G Ó R N Y M Ś L Ą S K U

P O Z N A Ń 1 9 3 8

N A K Ł A D E M T O W A R Z Y S T W A C Z Y T E L N I L U D O W Y C H

P O D Z I Ę K O W A N I E .

P o d a j ą c s p r a w o z d a n i e z n a s z e j d z i a ł a l n o śc i z a rok 1937 d o p u b li c z n e j w i a d o m o ś c i , s k ł a d a m y s e r d e c z n e B ó g z a p ł a ć z a p o m o c i w s p ó ł p r a c o W ł a d z o m P a ń s t w o w y m , K oś c i e l n y m , S a m o r z ą d o w y m , P r a s i e , O r g a n i z a c j o m S p o ł e c z n y m o r a z c a ł e m u S p o ł e c z e ń ­ stwu. Dziąki tej p o m o c y i w s p ó ł p r a c y o s i ą g a m y n a k a ż d y m o d c i n k u n a s z e j d z i a ł a l n o ś c i c o r a z to l e p s z e wyniki.

b <9 & O

S e k c j a Ś l ą s k a

Z a r z ą d u G ł ó w n e g o T. C. L.

^ J W 7- 7^ T a '

7/

& 4

J e s t e ś m y P o l s c e b a r d z o p ot r ze b n i .

(R o zw a żania na m arginesie spra w o zda nia T. C. L.

z d z ia ła ln o ś c i za ro k 1937).

Martwe cyfry sp ra w o z d a w cz e n a b i e r a ją ru m ie ń có w życia w ś w ie ­ tle rozw ażań n a d ich treśc ią i zn a c z en iem . K a ż d a statystyka jest r a c h u n k ie m su m ie n ia , a każ dy r a c h u n e k s u m i e n ia b a d a życie, ocenia je i s ta ra się je p c h n ą ć n a lep sze tory. Bez r a c h u n k u s u m i e n ia nie m a po stę p u , bez s p r a w o z d a n ia tru d n o m ówić o r a c jo n aln y m rozwoju instytucji czy organizacji.

P r a c a o ś w i a t o w a k o n i e c z n o ś c i ą .

W ś ró d sp ra w o z d a ń z d ziała lnośc i n a różnych o d c in k ac h s p o ­ łecznego życia, s p r a w o z d a n i a z d z i e d z i n y k u l t u ­ r a l n e j a k t y w n o ś c i n a r o d u z a s ł u g u j ą n a s z c z e g ó l n i e j s z ą u w a g ę . D lac ze g o ? Z d a w a ło by się, że rzecz je st p ro sta i j a s n a — że o d p o w ia d a n ie n a to p y ta n ie jest nie potrzebnym w y w aża n ie m otw arty ch drzwi. A j e d n a k pokutujący jeszcze tu i t a m a n a lfa b e ty zm n ie w iad o m o ś ci, co jest w życiu n a r o ­ dowym i p ań s tw o w y m istotne, w y m a g a od n a s w y jaś n ień n a ten te ­ mat. Jeszcze s ą n a ziemi polskiej głowy, któ rym u ś w ia d a m i a ć trzeba, że k u lturalny zastój n a r o d u jest ró w n o zn ac zn y z jego b e z­

w ład e m , że przy n iskim s ta n ie oświaty nie m o ż n a o g ła sza ć a n i siły, an i wielkości p a ń s tw a, że o b oję tność dla spraw y społeczno-oświa- towej ozn a c z a s p a d e k g o rą c a miłości Ojczyzny, że c i e m n o t a pogłębia kryzys, a w idm o nędzy możę_^si.ę pan o s zy ć dłuższy czas tylko wśród narodów k u ltu ra ln ie b i e r j ^ f c " “ P o a ę z a j ą o tym dzieje ludzkości, wy­

k a z u ją c aż z a n a d t o jasfas, że n a anemie ty ta n iczn y ch w alk i bojów, osta je się ja k o zwycięzca dutfh n aro d ó w za tro sk a n y c h o s w ą oświatę.

Zwycięskie w awrzyny wije m rów cza p r a c a k u ltu ra ln o -o ś w iato w a n a dłu go przed w alką, o n a wytycza narodow i drogi do przyszłej chwały.

My P o la c y w iem y to wszystko aż n a d t o dobrze je szcze z c z a ­

sów niewoli. K ied y ś m y śnili o w olności n a jaw ie i oczekiwali chwili,

aż n a s złoty róg wezwie do krwawej rozprawy o n a s z sam o d zieln y byt

p a ństw ow y — wtedy było n a m ja s n y m , że n a tę w ielką dziejow ą

chwilę trzeba n a m n ieprzeciętnej mocy d u c h a , że tę m oc trzeba ż m u ­ d nie w y rab iać w pracy ośw iatow o-w ychow awczej. I b u dow aliśm y szkoły polskie i z a k ła d a liśm y biblioteki i ro zp o w sze ch n ialiśm y dobrą ksią żkę w m ie śc ie i n a w si i ro zśp ie w aliśm y P o ls k ę przez pieśń w d o m a c h m ie szkalnych, w a r s z t a ta c h pracy i n a p a s tw is k a c h . R u c h sp o łe czn o oświato wy zm obijizowął przez p o ta je m n ą n au k ę , książkę, wykład, pieśń, siły n a ro d u tak, że u rą g a ły one przem ocy zaborczej, I już w czasie pokoju wiedziano, ,że- w p ie rs i a c h polskich kryją się w u lk a n i c z n e siły ro zp alo n e p o ch o d n iam i, p św ia ty , których już nikt uśm ierzyć nie zdoła.

O ś w i a t a a g o s p o d a r k a .

Minister O św iec en ia P u b lic z n e g o wolnej Rzeczypospolitej ogło ­ si! n ie d a w n o z trybuny sejm owej, że dziedzina kultury p rz e d s ta ­ wia obraz sp u sto sz e n ia . W ięc nie jest wesoło. Jak to ? Czyżby się n aró d za p o m n ia ł? Czyżby wśród trosk n ajro z m aitszy ch nie oriento­

wał się już, że troska o k u ltu ra ln e p o d n ie sie n ie d u c h a i jego m oral­

nej siły je st n ajw ażniejszą?

N ajw ięk szą k lę sk ą kryzysu, to to, że zaćm ił mózgi ludzkie i wielu s p a r a l i ż o w a n y c h j a k ą ś d z i w n ą t ę p o t ą m y ś l o w ą w o ł a : d z i ś c h l e b a d a - ć i k o ­ n i e c , o ś w i a t a n a p ó ź n i e j . P rz y p o m in a się echo tłu­

mów rzymskich, krzyczących „ p a n e m et circen ses — c h l e b a i z a b a ­ w y“ — a le trz e b a p rzy p o m n ieć sobie, że kiedy takie tylko h a s ła g ło śn e były n a forum r o m a n u m , w życiu to warzyskim i publicznym R z y m ia n , to R z y m ginął i zżerał k u ltu ra ln e m oce sw ego d u c h a tak, że w k o ń c u p a d ł b ez w ła d n y i n ęd z n y do stó p dzikich g e rm a ń s k ic h p lem ion.

W o ł a n i e o p o p r a w ę g o s . p o d a r c z ą , o d o sta - tn ie jsze zasp o k o je n ie potrzeb człowieka jest w istocie swej w o ł a ­ n i e m o p o d n i e s i e n i e o ś w i a t o w e j p r ę ż n o ś c i i k u l t u r a l n e j d z i e l n o ś c i c z ł o w i e k a . Przecież n a k a ż d ą g o s p o d a r c z ą c z y n n o ś ć , n a każde zdobyw anie środków celem za s p o k o je n ia potrzeb, s k ł a d a s i ę n i e t y l k o s i ł a m u s k u ł ó w p r a c u j ą c y c h a l e i t o p r z e d e w s z y s t k i m , p r a c a d u c h a . A jeżeli ten d u c h jest nie ro z­

garnięty i ciemny, jeżeli tylko sła bo się o rientuje w sk o m plikow anym

życiu dzisiejszym , jeżeli — m ó w ią c najp ro stszy m językiem —

nie wie naw et, od którego k o ń c a za cząć, czyż jest wtedy możliwa

j a k a ś p o m y śln o ść g o sp o d arc za ? Czyż ośw iatow o n ie d o k a rm io n e u m y ­

sły m o g ą poprow a dzić sp o łe cz eń stw o ku lep szem u jutru ? Kto chce

d a ć n aro d o w i c h i e b a p o d o s ta tk ie m i n a stałe, ten m u si naród n a ­ uczyć ten chleb zdobyw ać — k apitały polskie tworzyć i m nożyć może tylko zdolność o rg an iz ac y jn a, spryt i rzutkość, p o p arte m o r a l n ą siłą woli.

R o z u m o w ali zawsze ta k a nie inaczej ekonom iści polscy, b a ­ d a jąc y rozwój i no rm y zjaw isk g o sp o d a rc zy c h . C h c ą c p o d n ie ść bo ­ gactw o narodow e, d o m a g a j ą się p o d n ie s ie n ia oświaty, kultury i fa­

chowości. Jeżeli dziś c z a s e m słyszy się tu i t a m z kół inteligencji in ne z d a n ia , to jest to d o w o d e m ciem noty p an o s zą ce j się naw et w tym środow isku. Inteligent, obojętny n a spraw y kultury i oświaty, mało się różni od c hłopa an a lfab e ty , który nie posyła d ziec ka do szkoły, bo m u s i ono p a ś ć krowy. Mało z takiego ch ło p a i z takiego intelig e n ta korzyści dla Polski.

O ś w i a t a a W o j s k o .

Z u p ełn ie p o d o b n ie m a się rzecz z arm ią. Miłość ku armii nie m o że się wyżywać tylko w okrzykach n a jej cz eść przy powrocie oddziałów w ojskowych z ćwiczeń letnich lub przy d efilad ac h . Jeżeli n a p r a w d ę k o c h a m y w ojsko — to zbrojne r a m i ę n as ze g o naro d u , to z tego n as z e g o k o c h a n i a rodzi się obowiązek najintensyw niejszej w sp ó łp racy i pom ocy, aby żołnierz polski był p o te n ta t e m d u c h a , bo tylko ta ki żołnierz może zw y c ięż ać dziś n a p olach bitew, gdzie g a r ­ dziele zm otoryzow anych sta lo w y ch potw orów w yrz ucać b ę d ą lawinę o g n ia i żelaza. D zis ie jsz a t e c h n i k a w o jskow a w y m a g a od żołnierza rzutkiego u m ysłu, skorego do p o św ięceń bezg ran iczn y ch s e rc a i n ie ­ złomnej woli. J e d n y m słow e m m iło ść do arm ii ż ą d a od n a s , a b y ś ­ my przez pracę sp o łeczn o -o ś w iato w ą, ta kich, a nie innych przy­

szłych żołnierzy wychowali. Jak że ż wielką jest dla wojskowej służby s tratą, jeżeli k ilk a n a ś c ie ty g o d n i ze służby wojskowej m u s i być po­

św ię cone dla ośw ia to w ego d o k s z ta łc en ia żołnierzy. I m ś w i a t l e j s z y

r e k r u t w e j d z i e w s z e r e g i w o j s k o w e , t y m s i l ­

n i e j s z ą b ę d z i e n a s z a a r m i a . T a k s ą s ia d od za ch o d u , jak

i są s ia d n a s z od w s ch o d u jest liczebnie większy od n a s i prosty r a ­

ch u n e k porównaw czy mówi n am , że w razie katastrofy w ojennej n as z

jeden żołnierz m u si starczyć n a kilku nieprzyjacielskich — a starczy

tylko wtedy, jeżeli jego d u c h b ęd zie silniejszy. Będziem y musieli

może w nie dale kie j przyszłości p o w tarzać n ieraz G runw ald, ale każdy

G ru n w a ld w y m a g a nie tylko genialnej taktyki i strategii, ale i n ie ­

złomnej duchow ej mocy bojowników. I znów d o ch o d zim y do w n io ­

sku, że w o ła n iu o p o tę ż n ą arm ię, o d p o w ia d a jako ec h o w ołanie

o w zm ożenie pracy sp o łeczno-ośw iatow ej, że tę w ła ś n ie p r a c ę należy

zaliczyć do najbardziej za sa d n icz y ch w życiu naro d o w y m i p a ń s tw o ­ wym.

R o z w a ż a n ia powyższe p r z e k o n ają c h y b a każ d eg o , jak w ażny o d cinek z a jm u j ą w P o ls c e ru c h y s p o le cz n o -o ś w iato w e i ja k je p o ­ p ierać trze b a czy to przez grosz ofiarny czy też przez św iadcz enie w spółprac y osobistej. N iec h że jak najprędzej z n ik n ą w id m a tych ludzi, którzy p atrz ą le k c e w a ż ą co n a biblioteki i czytelnie, dla których oboję tne jest u rz ą d z a n i e k u rs u , którzy d o ce n ić nie u m ie ją d oksz tał­

c a n i a przodow ników w U n iw ersy te ta c h L udow ych — n iech ż e znikną, bo nie tylko sobie ale i narodow i w y d ają św iadectw o ubóstw a, w ykazując b rak p o czu cia godności narodow ej.

T. C. L. w z m a g a i p o g ł ę b i a s w ą o ś w i a t o w ą d z i a ł a l n o ś ć .

Ś w ia d o m o ś ć , że T. C. L. p ra c u je d la P o lsk i n a ta k w aż n y m odcinku, jest dla T C L ‘owców trw ały m b o d źc e m do coraz to in te n ­ syw nie jszej działa lnośc i, d ziałaln o ści ła m ią ce j w szelk ie zapory i t r u ­ dności. P o w ied ział kiedyś N iem c o m ich wielki król: ,,Nie m a m y czasu n a zm ę c z e n ie “ —- zd a je n a m się p ra c u ją c y m w T. C. L., że i my w P o ls c e nie m a m y i nie m ożem y m ieć cz as u n a zm ęc ze nie w tej erze d o ś c ig a n i a innych już od d a w n a woln ych n aro d ó w . C h c ą c w szystk ich P o la k ó w i Polki w tym d u c h u s u n i e n n e j , obowiązkowej i n ie u sta n n e j pracy w ychow ać, s ta ra m y się d a ć tej pracy żywy d o ­ wód przez rozwój naszej o rganiz ac ji. Czy tak jest, n iech odpowie poniższe ze staw ien ie z o sta tn ic h czterech lat, t. j. od chwili, k ie ­ dyśm y p ozbaw ieni praw ie że zu p e łn ie su b w en c ji w s zalejący m i przy­

g n ę b i a ją c y m kryzysie rozpoczęli r e o rg an iz ac ję z h a s łe m n a u sta c h

„ożywimy i rozw in ie m y T. C. L. — bo c h c e m y “ .

II k ó ł I l o ś ć I l o ś ć O b r ó t I lo ś ć I l o ś ć I lo ś ć c z ł o n k . b ib lio t . k s ią ż k i t o m ó w c z y t e l ń , w y p o ż . 1 9 3 4 2 5 9 153 7 0 1 5 7 2 3 4 1 5 4 5 2 7 5 6 0 9 1 3 3 5 1 2 5 1 9 3 7 3 9 6 2 2 4 1 7 1 6 9 6 4 ,4 4 6 5 9 5 5 1 1 2 7 1 7 2 0 7 4 3 2 6

Oto n a o c z n y dowód, co m oże sz la c h e tn y upór społecznej d o ­ brej woli — co może P o la k , gdy n a p r a w d ę chce. Musimy przez n a ­ s z ą ak cję ośw iatow ą w lać we wszystkie polskie se rc a tę w iarę w nie- zm ożone zw ycięskie siły pols kiego n aro d u . A że w iara bez uczynku je st m artwą, ż ą d a m y od wszystk ich coraz natarczywiej czynu i dzia­

ła n ia, p y ta jąc wokoło: ,,A gdzie P a n — P a n i dla P o ls k i dobrowolnie

p ra c u je ? “ To py ta n ie w p ra w ia je szc ze dziś niejed n y ch w z a k ło p o ­

ta n ie — ale k w e stia w y c h o w a n ia pracowitego, s u m i e n n e g o , p u n k t u ­

aln eg o i ofiarnego obyw atela P o lsk i jest po d staw o w y m postu latem

n aszej pom yślnej przyszłości i m o carstw o w o ści. I pie pójdziemy pod tym w zglę dem n a ż a d n e ko m p ro m isy . Kto z ja d a chleb, a z w łasnej winy n a ń nie p rac u je, ten krzywdzi in nych, żyjąc k o ­ sz tem ich trudu. U s u n ię c ie krzywdy społecznej je st dla P o lsk i k w e ­ sti ą życia.

C r e d o i d e o w e T. C. L.

S a m o p ow iększenie cyfr rozwojowych nie daje je d n a k jeszcze w yraźnego p o g ląd u n a n a s z ą pracę. W n i k n ą ć trze b a je szcze w jej treść, trze b a w s łu c h a ć się w bicie T. C. L ‘owego s erę a, w yczuć tę ­ tn o krwi, k tó ra o rg an iz m T. C. L. ożywia. R ó ż n e f o r m y p r a c y o ś w i a t o w e j s ą w ł a ś n i e t y l k o f o r m a m i . D e c y d u j ą c y m d l a s p r a w o z d a w c z e g o r a c h u n k u s u m i e n i a j e s t p y t a n i e , j a k ą t r e ś ć k r y j ą t e f o r m y . Nie wystarczy n a m w iadom ość, że ta czy i n n a org a n iz a c ja , ten czy inny urząd p racu je ośw iatowo, prowadzi biblioteki, świetlice. T o jeszcze nie tytuł do u z n a n ia , pochw ały czy p o p a r c ia tej pracy. P r a c a o ś w i a ­ t o w a j e s t p r a c ą w y c h o w a w c z ą , a w p r a c y w y c h o ­ w a w c z e j n a j w a ż n i e j s z y m z a g a d n i e n i e m j e s t k i e r u n e k i d e o w y , p o g l ą d n a ś w i a t i ż y c i e , j a k i s i ę p r z e z r ó ż n e f o r m y w s z c z e p i a d o l u d z k i c h d u s z . N ie wystarczy opow iada ć, że się dąży do w y ch o w a n ia d o brego obyw atela. Z p rz e ra ż en iem dow iedziało się społeczeństw o z u s t p r e m i e r a i wyroków są dow ych, że s ą w P o ls c e i ta cy wychowawcy, którym się zdaje, że najlep s zy m o byw atele m b ę ­ dzie człowiek w ych o w an y w d u c h u M arxa i L en in a, że ch ry stian iz m nie jest już zdolny dziś do k u ltu ra ln e g o u ak ty w n i e n ia człowieka, je żeli tacy wy­

chow awcy rozwijali by w P o l s c e in te n s y w n ą d ziała ln o ść ośw iatową, to nie tylko, że nie było by powodu do radości, ale trze b a by ta k ą szk o ­ dliwą p rac ę ośw iatow ą jak najszybciej wyrzucić p oza n a w i a s życia polskiego, a takich działa cz y oświato wych o d ciąć od wśzelkich wpły­

wów wychow aw czych n a społeczeństw o.

R u c h ośw iatowy T. C. L. staje za w sze przed sp o łe cz eń stw e m

z w y ra źn y m ideowym obliczem. T re ści ośw iatow o-w ychow aw cze n a ­

szej prac y n o s z ą n a so b ie z n a m ię idei katolickiej i narodow ej — to

znaczy, że miłość Boga, Ojczyzny i bliźniego, orąz od p o w ied z ialn o ść za

życie przed B o g iem s ą f u n d a m e n te m rozbudow y naszej pracy — a

id e ałe m n a s z y m w ychow aw c zym jest P o l a k , - k t ó r y by w ed łu g w s k a ­

za ń Bożych zd ą ża ł nie tylko do sw ego szczęścia, ale też do wielkości

P o lski i swego n a r o d u chwały.

. . P o d n o s i m y R o l k i i P o l a k ó w d o . g o d n o ś c i

•d z i e c i • B o ż y c h,. k t ó r e z r o d z o n e w ł o n i e p o l s k i e ­ g o n .a r o d u, m a ,j ą w i m i ę m i ł o ś c i c h r z o ś c i j/a ri­

s k i ej . p r z e.z- c . p d z - i e n n ą s u m i e n n ą , o b o w i ą z k o . w ą i n a d o b o w i ą z k o w ą p r a c ę w s z y s t k o u. c z y ­ n i ć , a b y n a r ó d t e n s p e ł n i ł s w e d z i e j o w e p o ­ s ł a n n i c t w o w y z n a c z o n e rr. u p r z e z O p a t r z n o ś ć .

* T em u n a c z e ln e m u id eow em u nakazowi: s łu ż ą : n a s z e ■ biblioteki, św ie ­

tlice, w ykłady,''--filmy i kursy. . ; ■

Z ta kiego id eowego u ję c ia w y ra sta -cały n a s z R u c h Społeczno- O światowy i jego nie p rz ec iętn a siła rozwojowa, u r ą g a j ą c a wszelkim tru d n o ścio m . Te j a s n e wytyczne id eowe s p raw ia ją też — ja k s ą ­ d z i m y —r że w n as zy ch sz ere g a c h s k u p ia m y nie tylko coraz więcej członków i czytelników, ale że. cieszymy się p o p a rc iem całego spo- . ł e c z e ń s t w a ,'k t ó r e widzi w naszej pracy urzeczyw istnianie sw ych dą-

■ żeń i pragnień.

I d e a ' w y m a g a r ó ż n y c h f o r m d z i a ł a n i a . Jeżeli j e d n a k w dzisiejszej e p o c e nerwowości, z a m ie sz a n ia i świa topoglądowej dezorientacji, ch c em y d o k o n a ć tego wielkiego czynu miłości a b y d a ć k a ż d e j d u s z y p o l ­ s k i e j s i l n ą i d e o w ą o s t o j ę — m u s i m y t ę o s t o j ę w y r a b i a ć p r z e z r ó ż n e f o r m y p r a c y o ś w i a ­ t o w e j , n i e t y l k o p r z e z b i b l i o t e k a r s t w o . Jest rze czą j a s n ą , że k s ią ż k a będzie p o d s ta w ą w tej pracy, ale z a p o m i­

n a ć n a m nie w olno o tym, ja k wielki wpływ n a u ra b ia n ie d u sz m a żywe słowo i d la teg o a k c ja w y k ład o w a jest obok bibliotecznej n i e ­ o d zo w n a w prac y k aż d eg o oddziału. P i s a n o o wymowie, że jest on a w P o ls c e jakby zato p io n y m dzw one m . T rz eb a ten dzwon z g łę ­ bin z a p o m n ie n ia wydobyć n a pow ierz ch n ię życia -— niech dzwoni przez, wykłady, odczyty, kursy n a a la rm i głosi P o la k o m , że są n a ­ rodem wielkim i niezwykle przez S tw órc ę u ta le n t o w a n y m i że m o g ą być pierw szymi wśród n aro d ó w św iata, gdyby tylko zechcieli z nie prz ec ię­

tnymi u z d o ln ie n iam i połączyć en tu z ja zm su m ien n e j i p u n k tu a ln ej p r a ­ s c y . Z r a d o ś c i ą stw ierd zam y w r. 1937 w wielu o ddziałach postęp w roz­

b u d o w a n iu różnych form pracy naszej,

t Z s zczeg ó ln ą rad o śc ią p o dkreślić należy p rac ę w św ietlicach niektórych oddziałó w n a d ro zp o w sze ch n ien ie m polskiej pieśni. Nie p o t r z e b a '’z a zn a cz ać , jak wielkie zn a c z e n ie m a pieśń w życiu i w pracy człowieka. W n i e ś m y ’ przez p ie śń ra d o ś ć w o taczający n a s kosz­

m a rn y św iat zw ątpienia, rozpaczy i n arzek ań .

U rą g a j ą dziś je szc ze P o l s c e obcy autorzy, w sk az u ją c n a jej niski sta n kultury i ośw ia ty i s n u ją z tego w nioski o jej słabości.

To też m nożyć b ęd zie m y dalej n a s z e T C L ‘owe wysiłki, aby za m k n ą ć u s ta złośliwej a wrogiej ironii i k u ltu rę w ynieść z poniewierki n a wy­

żyny chwały. N aszej pracy ośw iatowej nig dy nie b ędzie za dużo, bo du ch polski ciągle będzie ła k n ą ł prawdy, p ię k n a i dobra. Zawsze b ęd z iem y P o ls c e potrzebni i to bardz o potrzebni. Idziemy więc n i e ­ strudzeni do dalszej in tensyw niejszej roboty.

Ks. dr Milik

Z e sta w ie n ie ogólne

O r g a n iz a c ja D z i a ł a l n o ś ć w y k ła d o w a

IlośćOkręgów

. . .

>.

na10 -i:>>

£

Wyświetlanie przezroczy Wieceoświatowe i zebrania

W o j. p o z n a ń s k ie 41 2 0 4 1 0 1 0 6 6 8 9 92 201

W oj p o m o r s k ie 25 6 5 3 155 142 105 42

W o j. ś l ą s k i e 9 127 9 156 3 7 0 — 130

75 3 9 6 2 2 417 1 2 0 1 197 3 7 3

P r a c a w ś w ie t l i c a c h F ilm O ś w ia to w y

Obchody i wieczornice Ilośćświetlic i czytelni Ilośćkonkursów i .. . Wieczorydysk. głośneczytanie Wieczoryświetlic. Kino oświat,stałe Ilośćseansów K in o o b ja z

&

MJ 'O

w

. s §

►“H <U V)

O św ia t.

d o w e

' U -o

N O - Ö

" 3

W o j. p o z n a ń s k ie 4 1 5 76 46 52 5 5 2 1 147 219 i 39 241

W o j. p o m o r s k ie 184 22 26 45 3 7 5 16 3 726

W o j. ś lą s k ie 291 42 119 5 2 ^— 98 1 8 2 1 2

8 9 0 1 4 0 191 1 4 9 9 2 7 1 147 3 3 3 61 179

z d z ia ła ln o ś c i T. C. L.

D z i a ł a l n o ś ć b i b i b l i o t e c z n o - o ś w i a t o w a I l o ś ć

b ib l.

Ilośćtomów ___________________________________________________ Ilośćczytelników ■’ Ilośćwypożyczeń Obrót książki K u rsy

I l i D l . - Ś W .

O d ś w ie ż a n ie k s ię g o z b io r u

stałych o

> >

£ c

o

3 Ł-

-o3

Sh 3

' O '( / i

o

Ilośćuczestników w y s ła n o k s i ą ż e k

£o złote

W o j. p o z n . 158 790 168 774 4 3 652 7 4 8 958 4 ,4 16 455 21 689 6 3 .9 0 9 ,4 7

W o j, p o m . 68 326 96 9 3 4 17 241 3 6 6 504 3,8 3 45 4 801 1 7 .7 3 7 ,3 5

W o j. ś l ą s k i e 134 220 200 247 51 8 2 4 9 5 8 864 4,8 1 52 10 6 2 9 4 1 .1 1 2 ,5 7

360 1 3 3 6 4 6 5 9 5 5 1 1 2 7 1 7 2 0 7 4 3 2 6 4 ,4 5 2 0 5 5 2 37 1 1 9 1 2 2 .7 5 9 ,3 9

U n i w e r s y t e t L u d o w y w D a lk a c h

D z ia ła ln . g o s p . O d d z ia łó w K u r s ż e ń s k i K u rs m ę s k i

P r z y ­ c h o d y

z ł

W y d a tk i

z ł

wieś miasto razem wieś

I

.. .. .. .. .. .

£

V ts a Ł-

W o j. p o z n a ń s k ie 26 12 38 22 7 29 1 0 5 6 1 6 ,3 8 9 4 .9 4 2 .7 8

W o j. p o m o r s k ie 6 1 .3 9 7 ,8 0 5 5 .5 3 8 ,7 8

W oj. ś l ą s k i e 1 6 6 .6 2 8 ,5 5 1 4 0 .9 9 7 ,2 3

26 12 3 8 22 7 29 3 3 3 .6 1 2 ,7 3 2 9 1 4 7 8 ,7 9

R o k 1 9 3 7 w p r a c y T. C. L.

n a Ś l ą s k u

Ruch sp o łe cz n o -o św ia to w y T. C. L. ogarniający o b e c n ie w s zy st­

kie m ie js c o w o ś c i górnośląskiej c z ę ś c i woj- ślą skieg o, od sa m eg o początku spotykał s ię z przychylnym przyjęciem s p o łec z e ń stw a śląskiego. P rz yc h y ln o ść ludu ślą sk ie g o tow arzyszyła pracy T. C. L.-owej przez 58 lat działalności na tej ziem i i dzięki niej, Towarzystwo C zytelni Ludowych dobrze sp e łn iło sw e z a­

danie w c zasach minionych.

W latach ostatnich organizacja nasza rozrosła s ię do po­

tę ż n e g o ruchu, p e łn e g o dynamizmu, ogarniającego w szystkie warstwy nie tylko jako przedm iot sw e g o oddziaływania, ale zy­

skuje coraz w ięcej zwolenników i sym patyków w s z c z e g ó ln o ś c i czynnych, ofiarnych i zahartowanych pracowników i bojowników idei T. C. L.-owej.

N i e m a d z i ś m i e j s c o w o ś c i , w k t ó r e j n i e b y ł o b y b i b l i o t e k i T. C. L. i r z a d k o s p o t y k a s i ę r o d z i n y , k t ó r e b y n i e k o r z y s t a ł y z n a s z y c h b i ­ b l i o t e k .

Ruch s p o łe c z n o -o św ia to w y T. C. L. zasila lud śląski naj­

rzetelniejszym i w artościam i kultury narodowej, wlewa wiarę w id ea ły i w olę urzeczyw istnienia ich. W co d zie n n y m trudzie szarej pracy, wykuwa silny charakter Polaka w m yśl zasad nauki Chrystusa i id e i narodowej.

Od chwili ro z p o c zę cia d zia łaln ości na Śląsku, coroczne sprawozdania wykazują n i e p r z e r w a n y p o s t ę p w e w s z e l­

kich gałę z iac h pracy T. C. L. Ruch nasz nie zna ani kryzysów

gospodarczych, ani organizacyjnych, ani takich przeciwników

i przeszkód, które by m o g ły zaham ować jego nieustępliw y marsz

naprzód. S p raw ozda nie z d z ia ła ln o ści T. C. L. za rok 1937 to n owy dowód, że praca wybitnie postąpiła naprzód.

Dla zobrazowania te g o postępu w ystarczy z esta w ić najbar­

dziej charakterystyczne dane z e sprawozdań z o s ta tn ieg o d z ie ­ s ię c io le c ia :

Rok Bibliotek Książek C zytelni­

ków

Wypoży­

c zeń

1927 253 77.834 2 1 .2 0 7 261.471

1928 28 6 103.210 26.001 439.451

1929 314 117.417 27.282 411.491

1930 320 133.018 29.661 4 7 1.290

1931 325 137.715 3 0 .12 5 535.055

1932 324 146.790 31.282 55 7.808

1933 333 153 112 3 0 .43 0 571.808

1934 342 170.728 3 7 .33 5 73 2.606

1935 35 0 152.313 46.247 846.091

1936 351 189.292 4 7 .96 3 9 3 4 002

1937 354 200.247 51.8 24 9 5 8.864

P o d s t a w ą s i ł y o d d z i a ł y w a n i a T. C. L. j e s t w o l n a i d o b r a w o l a s p o ł e c z n a , o d p o w i e d n i e p r z y g o t o w a n i e i d o b r a o r g a n i z a c j a p r a c y .

W r o k u s p r a w o z d a w c z y m s k i e r o w a n o d u ż o w y s i ł k u n a p o g ł ę b i e n i e w y r o b i e n i a i d e o w e go, p r z y g o t o w a n i e t e c h n i c z n e d o p r a c y o r a z n a s k o o r d y n o w a n i e i u s p r a w n i e n i e w y s i ł k ó w w s z y s t k i c h o d d z i a ł ó w . Je d n o jak i drugie zapewniły kursy, zjazdy, konferencje bibliotekarskie i organizacyjne, pisma, okólniki i lustracje od d zia łów przeprow adzane przez d eleg atów S ekcji Śląskiej i Sekretariatu oraz bibliotekarzy okręgowych:

L u s t r a c j e

d e le g a tó w Sekretariatu . . 145 bibl. okręg Lubliniec . . . 42

„ „ P sz cz y n a . . . 16

^ „ „ Rybnik . . . 31

„ „ Tarn. Góry . . 25

razem 259

1927-1937

S t a n o r g a ­ n i z a c y j n y

K s i ą ż k a c z y t e l n i k

K o n f e r e n c j e , z e b r a n i a : K onferencje bibliotekarskie okręgów 7 Zjazdy okręgowe p r e z es ó w Kół T. C. L, 6 Zebrania czło nkó w i Zarządów Kół 561 N a kursach i praktykach przeszk. o só b 52

W wyniku tej pracy liczba członków T. C. L. czyli o c h o t­

niczych działaczy ośw iatow ych wzrosła o 947 osób i w ynosiła w dniu 31. 12. 37 roku 9.156 członków zorganizowanych w 127 Kołach. Dla podkreślenia tego przyrostu ilości członków na Śląsku wystarczy przytoczyć fakt, ż e w r. 1936 przyrost liczby członków T.C.L na c ałym te r en ie d z iałalności w y n o sił 961 osób.

Dobry stan organizacyjny zapew nił dodatnie wyniki we w sz elk ic h formach pracy oświatowej, przede w szystkim zaś w pracy za pom ocą książki. Kom itety Okręgow e i Koła prowadziły w r.

1937 — 134 biblioteki s ta łe i 220 bibliotek ruchomych. Uznając, ż e podstaw ą pracy oświatowej jest dobrze zorganizowana, odpo­

w iednio prowadzona i c elo w o uzupełniana biblioteka, w ładze organizacji jak i oddziały p o św ię c iły w i e l e t r o s k i t r u d u w ł a ś c i w e m u i s t a ł e m u o d ś w i e ż a n i u k s i ę g o ­ z b i o r ó w d z i e ł a m i w s p ó ł c z e s n y m i i w a r t o ś c i o- w y m i , zgodnym i z program em wychow aw czym T. C. L. i po­

trzebam i czytelnictw a w p o sz c z e g ó ln y c h środowiskach. W tym celu w ysłano do bibliotek 9.454 e gzem plarzy książek za ogólną kwotę 39 297,17 zł., zaś o gólny przyrost we wszystkich bibliote­

kach w yn osił 10.955 dzieł, w ob ec c z e g o biblioteki T. C. L. na dzień 31. XII. 37 r. lic z y ły 200.247 książek. Nad właściwym doborem książek oraz należytym prow adzeniem bibliotek czu­

wała K o m i s j a B i b l i o t e c z n a , powołana przez S e k cję Śl. Zarządu Głównego. Komisja ta na sw oich tygodniowych p o sie d z e n ia c h przeglądała zam ówienia książek po sz c ze g ó ln y c h oddziałów , uzupełniając je i korygując. Zestawiała wykazy ksią­

żek wartości wych, zalecając oddziałom wprowadzenie ty chże do p o sz c ze g ó ln y c h bibliotek.

O wielkim z a sięg u oddziaływania ośw ia to w ego za pomocą książki św iadczy liczba czytelników: 51.824, co stanowi 4,3°/o o gółu ludności Śląska, a w porównaniu do roku u b ie g łeg o 3961 w ięcej. Czytelnicy ci wypożyczyli 95 8.864 książek, co na 1 czy­

telnika w ynosi 18,5, a na 100 m ie szk a ń c ó w przypada 79,2 wy­

pożyczeń. Obrót książki w ciągu roku — 4,8 — zbliża s ię do

normy szczytowej w bibliotekarstwie.

Na niewątpliwy rozwój c z ytelnictw a na Śląsku złoży ła s ię p e ł n a p o ś w i ę c e n i a p r a c a b i b l i o t e k a r e k i b i ­ b l i o t e k a r z y , p o c h o d z ą c y c h p r z e w a ż n i e z e s f e r n i e z a m o ż n y c h i w a l c z ą c y c h n i e j e d n o k r o t n i e z w i e l o m a t r u d n o ś c i a m i j a k b r a k o d p o w i e d ­ n i c h p o m i e s z c z e ń d l a b i b l i o t e k i , b r a k ś r o d ­ k ó w n a o d ś w i e ż a n i e k s i ę g o z b i o r ó w i t . p.<

R ó ż n e f o r ­ m y p r a c y o ś w i a t o w e j

C z y t e l n i e ś w i e t l i c e

a p r z e d e w s z y s t k i m u m i e j ę t n a p r o p a g a n ­ d a i d e i i b i b l i o t e k i T. C. L. oraz czyteln ic twa za pom ocą wystaw książek, w yw ieszek, afiszów, o g ło sz e ń , katalogów zagadnieniow ych, zebrań, rozmów indywidualnych i t. d, W pracy nad p o d n ie sie n ie m czytelnictw a zwracano uwagę nie tylko na pozyskanie jak największej liczby do korzystania z bi­

bliotek, le c z sto so w a n o szeroko różnorakie formy i środki, zdą­

żające do p og łębienia i regulowania czytelnictwa, przeprowadzając l i c z n e k o n k u r s y , w i e c z o r y d y s k u s y j n e , z e b r a n i a z c z y t e l n i k a m i , w i e c z o r y l i t e ­ r a c k i e i ś w i e t l i c o w e o r a z w y k ł a d y . P race te w cyfrach przedstawiają się następująco:

W ykłady K u rs y Ze br ani a p r o p a g . W ie c z o r n. i ob c h o d y K on ku rsy i in n e Z e s p o ły sa m ok sz t. W y st aw y ks iąż ek Zebrania c z y te lń .

370 36 130 291 119 52 3 113

Wykorzystując w szystkie środki działania o św iatow ego, za ­ prowadziło T. C. L. w swej pracy również film oświatow o- rozrywkowy. Jakkolwiek w roku sprawozdaw czym akcja za po­

m ocą filmu była dopiero zapoczątkowana, dała ona jednak bardzo piękne rezultaty i udowodniła, i e film w pracy oświatowej jest bardzo ważnym czynnikiem, oddziaływ ującym na bardzo sze r o k ie warstwy. W roku spraw ozdaw czym urządzono już 92 przedstaw ienia przy frekwencji 18.212 osób.

W iększe ośrodki dysponujące sto so w n ie jsz ym i lokalami, prowadzą od sz e r e g u lat obok bibliotek — p u b l i c z n e c z y t e l n i e - ś w i e t l i c e , które w roku ubiegłym wyka­

zały dużą żyw otność.

.-H 'U

C c 0)

O <0 i 2 £

Frekwencja c

A ^ o o

‘C O

JD N

Q

(0 c

u *cL N W dzienna roczna R a d od b

42 178 251 1403 3 2 1 .7 99 18

Sta łą troską Towarzystwa C zytelni Ludowych je st w s z c z e ­ gó ln o śc i m ło d z ie ż i dzieci, którym p o św ię c a s ię nie tylko w iele uwagi, le c z również wysiłków i pracy. Istniejące dwie w z o r o ­ w e B i b l i o t e k i - C z y t e l n i e d l a d z i e c i i m ł o ­ d z i e ż y w K a t o w i c a h i w T a r n o w s k i c h G ó r a c h rozwijają s ię na d sp o d zie w a n ie dobrze. W szystkie z a ś biblioteki w ię k sz e mają spec jaln e działy książek dla m łod zieży , które wy­

korzystywane są przez d z ie c i i m ło d z ie ż w z u p e łn o ś c i i zaspa- kają c hoć w c z ę ś c i głód dobrej książki wśród tej kategorii czytelników .

N a d c a ł o ś c i ą p r a c o r g a n i z a c y j n y c h i o ś w i a t o w y c h n ie z a le ż n ie od Zarządu G łów nego i D y ­ rektora T. C. L. c z u w a S e k c j a Ś l ą s k a Z a r z ą d u G ł ó w n e g o , która w roku spraw ozdaw czym odbyła 10 po­

s ie d ze ń . P r z ed m io te m obrad było w ytyczanie nowych zadań, nawiązywanie kontaktu z pokrewnymi organizacjami, kontrola wyników pracy oddziałów , ustalanie budżetu i wydatków S e k r e ­ tariatu. W ytyczne Sekcji przeprowadzał w te r en ie Sekretariat na Górny Śląsk.

S y s t e m a t y c z n y r o z w ó j pracy oświatow ej T.C.L.

tak pod w z g lę d e m z a się g u jak i m etod, a przede wszystkim o p a r c i e t e j p r a c y od s a m e g o początku n a n i e ­ w z r u s z o n y c h z a s a d a c h w i a r y k a t o l i c k i e j i m i ł o ś c i o j c z y z n y s p r a w i a , ż e r u c h s p o - ł e c z n o - o ś w i a t o w y T. C. L. o d g r y w a c o r a z t o p o w a ż n i e j s z ą r o l ę w ż y c i u n a r o d o w y m n a Ś l ą s k u D o w o d e m uznania tej wielkiej roli T. C. L.

jest naw iązanie ś c is łe j współpracy Akcji Katolickiej z T. C. L.

W spółpraca ta polega na wzajemnym uzupełnianiu s i ę w pracy wychowawczej i ośw iatow ej. Niew ątpliw ie przykład Akcji Kato­

lickiej po ciąg n ie za sobą inne s p o łe c z n e organizacje, zajmujące s ię pracą sp o łe c z n o -o św ia to w ą i z je d n oc z on y front oświatowy na Śląsku b ę d z ie przykładem dla pozo sta łych dzielnic, jak razem pracować i razem zw yciężać.

Szerokim i głębokim nurtem płynie ż y c ie organizacyjne T. C. L. na Śląsku, żłob iąc d u sze polskie. C ałe s p o łe c z e ń stw o b e z w zględu na stan i zawód, darzy Towarzystwo Czytelni Lu­

dow ych p ełnym zaufaniem i poparciem , zdając s o b ie w z u p e ł­

n o ś c i sprawę z tego, ż e zaspakajanie głodu duchow ego jest

sprawą równie pilną jak zaspakajanie głodu ciała. Jedni stają

w s z e r e g a c h pracowników T . C. L. — inni znów zasilają Tow a­

rzystwo środkam i materialnym i, przez co organizacja T. C. L.

jest istotnym ruchem sp o łe cz n y m , opierając swą akcję głów nie na zaufaniu, poparciu i ofiarności sp o łe cz e ń stw a . Subw encje państwowe i sam o rządo w e stanowią 5 % sum wydatkowanych na c e le oświatowe.

Przedstaw iając w ię c n in iejsze sprawozdanie, które jest rów­

n o c z e ś n ie podsum ow aniem naszych w ysiłków rocznych a zarazem r o zlic z en iem s ię w o b ec sp o łe c z e ń stw a z kapitału zaufania i grosza ofiarnego, pragnie T. C. L. podziękow ać W ładzom Duchownym, Państw ow ym i Sam o rz ą d o w y m i c a łe m u sp o łe c z e ń stw u za po­

parcie i ż y c z liw o ść a w szystkim od d z iało m w s z c z e g ó ln o ś c i tym prostym, szarym żo łn ie rz o m za wielki w y siłek i ofiarną pracę dzięki której rok spraw ozdaw czy dał nam tak piękny plon.

Ś w iadom i je s te ś m y teg o , ż e w ie le je s z c z e po zostaje gleby do przeorania o św iatow e go w duchu chrześcijańskim i narodowym i ż e czekają nas n ie je d n e trudy. Na podstaw ie dotychczasow ych o s ią g n ię ć z wiarą patrzymy w przyszłość, pełni zapału i sił, a w oparciu o zaufanie c a łe g o s p o łe c z e ń s t w a wierzymy, że doj­

d z ie m y do n a s z e g o celu, którym jest duchowe o d ro d zen ie Narodu i w ie lk o ść Polski.

O d d z i a ł y T. C. L. n a Ś l ą s k u z w y c i ę ­ ż a j ą w p r a c y w s z y s t k i e t r u d n o ś c i .

Oddziały T- C. L. na Śląsku pracują. P r a c u j ą r ó ż ­ n i e — je d n e mniej — drugie w ięcej ruchliwie i intensywnie.

Mniej ruchliwe n ie m ogą częstokroć z r o z u m i e ć , ż e w m ie j s c o ­

w ości X praca id zie jakoś składniej, rozwija s ię i postępuje —

jednym s ło w e m widzą, ż e tam jest ruch. Widzą i sły sz ą o tej

pracy, o jej wynikach- N ie wiedzą, że w m ie js c o w o śc i X z r o -

z u m i a n o m a g i c z n ą p o t ę g ę s ł o w a „ p r o p a ­

g a n d a", ale nie tylko zrozumiano, le c z przeprowadzono

w szechstronnie. Co ona też nie m o ż e zdziała ć w pracy ośw ia ­

towej? Z m aleńkiej biblioteczki wegetującej powstaje bardzo

poważny, żywotny księgozbiór. Z m ałej ilo śc i korzystających

z tej „bib lioteczk i“ — powstaje nowy, wielki zastęp czytelników

i pracowników T . C. L.-owych, wywierający wpływ na całokształt

pracy i środowiska, a w końcu roku placówka taka wykazuje po­

stępy we w szystkich dziedzinach. Przytaczam y głosy różnych oddziałów , obrazujące sposoby i w yn iki pracy.

KATOWICE.

Do niedawna je s z c z e książka naukowa uważana była przez zw ykłego czytelnika za coś nudnego, m ę c z ą c e g o , suchego , c o ś co trudno było strawić. C zyteln icy uciekali wprost, wymawiając się w najróżniejszy s p o só b od przeczytania jej. Dzisiaj nato­

m iast z z a d o w o le n ie m stw ierdzić można, ż e prawie k a ż d y z o d w i e d z a j ą c y c h b i b l i o t e k ę n i e o d e j d z i e b e z k s i ą ż k i p o p u l a r n o - n a u k o w e j l u b ś c i ­ ś l e n a u k o w e j . Tak jak dawniej trzeba było przypominać, podsuwać, i czynić w sz e lk ie wysiłki by z a c h ę c ić czytelnika do w z ięc ia takiej książki — to dzisiaj jest zu p ełn ie inaczej. Sam się bow iem o nią dopomina. Jak z obserwacji wynika, najchęt­

niej czytane są książki podróżnicze. Idą one z rąk do rąk i są stale w obiegu, tak, ż e trudno je przytrzymać. N a le ża ło by w ięc zapytać — c o spow odow ało taki stan. Otóż o dpow iedź jest prosta — p r o p a g a n d a . Propaganda za p o m o c ą koloro­

wych w yw ie sz e k z um iejętnym z e s ta w ie n ie m książek popularno­

naukowych czy ś c i ś l e naukowych. W ywieszka taka porywa oko czytelniR’^-sxvym w yglądem . N a stę p n ie tr eść książki i ładna szata zewnętrzna zac h ę c a czytelnika do czytania.

W pewnej m ier z e również sa m e przepisy przyczyniły się do spopularyzowania książek naukowych. Przewidują one, że m ożna w ypoży czyć jedną książkę z działu B, a drugą z działu N.

S to so w a n o je te ż konsekwentnie, dając jako drugą — ciekawą książkę popularno-naukową. Z początku czytelnik brał je niechętnie, a później tak s ię w nich rozsmakował, ż e stały mu s ię n ie z b ę ­ dne. Rezultaty takiej propagandy są piękne.

W roku 1935 na ogólną lic zb ę przeczytanych książek 30.331 było z a le d w ie 3.127 naukowych, c o w ynosiło 10,32°/o ogó łu wy­

pożyczeń. N a to m ia st wyniki za rok 1937 św iadczą o wię kszym zrozumie niu i zainteresow aniu s i ę książką popularno-naukową, b ow iem na 34.54 6 w yp oż yc z eń z działu popularno-naukowego przeczytano 4 .7 9 9 książek, co w ynosi 13,56°/0 ogółu w y pożyczeń.

W idzim y zatym, ż e czytelnictw o nie tylko s ię rozwija, a le co w aż n ie jsz e , po głębia poważnie.

Dla dokładnej orientacji zainteresow ania i upodobania

czytelnika p r z e p r o w a d z o n o a n k i e t ę , w której

każdy czytelnik m iał się w y pow iedzieć, co go najbardziej intere­

suje w życiu polskim, jakie książki podobały mu się najwięcej, jakie chciałby j e s z c z e z n a leź ć w b iblio tece, poza tym kilka pytań o b ibliotece, jej warunkach itp. Odpowiedzi były różnorodne. N a o g ó ł jednak czytelników in teresuje kwestia spo łeczna, polityczna i go spodarcza. Literatura znajdująca s ię w b iblio tece, mniej w ięcej odpowiada im. Chcieliby j edynie uzupełnienia księgozbioru w d ziale naukowym, jak hi­

storii, nauk s p o łe c zn y c h i gospodarki polskiej. Kierunek roz­

woju czytelnictw a jak również ankieta daje nam n iezbite dowody teg o , ż e przez propagandę, u m ie ję tn e podanie książki nawet ten najmniej wybredny i powierzchowny czytelnik przekształca s i ę powoli w je dnostkę poważniejszą i głębszą. Po za nowością, sportem i rozrywką znajduje j e s z c z e inne zagadnienia, wymaga­

jące uwagi i zastanow ienia. W każdym bądź razie z ufnością m o ż e m y patrzeć w p r z y sz ło ś ć i c ie s z y ć s ię z o sią g n ię c ia celu, jaki daje książka.

P S Z Ó W .

J e s z c z e nie dawno temu, bo w roku 1934— 1935 praca stała na jednym p oz io m ie . Istniało so b ie Koło z 30 członkami, była biblioteka o 885 dziełach, przeważnie broszur i 130 cz y te l­

nikach. N a r z e k a n o n a b r a k l u d z i c h ę t n y c h ,

— ‘ „ d o b r e j w o l i " — f u n d u s z ó w i w o g ó l e k r y z y s . W końcu 1936 roku po reorganizacji Koła, nowe Kierownictwo zabrało s ię raźno do pracy. W y s z u k a n o o d p o w i e d n i l o k a l , u r z ą d z o n o c z y t e l n i ę- ś w i e t l i c ę , z r e o r g a n i z o w a n o b i b l i o t e k ę , u s u w a j ą c z k s i ę g o z b i o r u o k o ł o 500 k s i ą ż e k , r o z p o c z ę t o a k c j ę p r o p a g a n d o w ą p r z e z z e b r a n i a , r ó ż n e i m p r e z y , w i e c z o r k i i t . p.

R o z p o c zę to również starania o środki na pokrycie kosztów urzą­

dzenia lokalu i p ow ięk szen ia księgozbioru. Na sam ym w stę p ie e nergicznej akcji no w eg o Kierownictwa Koła o k a z a ł o s i ę , ż e s ą j e d n a k l u d z i e „ d o b r e j w o l i “ i p o ­ t r z e b n e ś r o d k i n a r o z b u d o w a n i e a k c j i . Jak przed reorganizacją zbiórka 3-Maja i to w roku 1936 wy­

n io sła 78.90 zł, tak w roku 1937 wynik tej zbiórki dał 1.272,29 zł. Wysiłki Kierownictwa Koła, jego ofiarna praca zosta ła uwień­

czona pięknym plonem. W końcu roku 37 biblioteka liczyła 973

20

książek wartościowych, czytelników było 299, w ypożyczeń 6396, a członków 131.

K A T O W IC E — BRYNÓW

Koło p osiad a jąc e 3 biblioteki po za ro zległą pracą wykła­

dową s t o s u j e r ó w n i e ż s z e r o k ą i s k u t e c z n ą p r o p a g a n d ę k s i ą ż k i . Urządziło je sie n ią „T ydzień książki" w c z a s ie którego każdem u z przechodniów rzucały się w oczy u m ie s z c z o n e u zbiegu ulic transparenty, propagujące do­

brą i wartościową książkę. Rozdawano ulotki, a w jednej z bi­

bliotek w yłożo no dla przeglądu p ubliczno ści nowozakupione ksią­

żki. U m ie s z c z o n o wykresy, obrazujące rozwój bibliotek, c z y ­ telnictwa i w ypożyczeń. To też rezultatem „ T y god n ia “ było 68 nowych czytelników w jednym tygodniu oraz w ie lk ie zain te re ­ sow anie s ię ruchem oświatow ym T. C. L.

W ok resie gwiazdki urządziło Koło w s p ó l n y o p ł a - tek dla członków, czytelników i ich rodzin. U r o c z y sto ść zgro­

m adziła ponad 5 0 0 osób, przy czym w szystk ie dzie c i obdaro­

wano m ałym i prezentam i. W spólnym śp ie w e m kolę d i w p o d ­ nio sły m nastroju za kończo no uro c zy sto ść, która była podkre­

ś le n ie m naszych tradycyj religijno-narodowych.

KRYWAŁD— S Z C Z Y G Ł O W IC E .

P o z a bib lioteką i c z ytelnictw em , Koło rozwija pracę ś w ie ­ tlicową, p o łączoną z różnymi formami pracy oświatowej, jak r e ­ feraty z przezroczam i, których w roku 1937 w y g ło sz o n o 13 dla dorosłych i 10 dla m ło d zieży. U rządzono w ie c z o r n ic ę Sienkie"

wic zow ską. S e k c j a ś w i e t l i c o w a p r o w a d z i ł a w z e s p o ł a c h ż e ń s k i c h k u r s y r o b ó t r ę ­ c z n y c h , a w c z a s ie tychże g ł o ś n e czytania i dyskusje nad książkami. M iędzy innymi o b c h o d z on o u r o c z y ś c ie ro czn icę za ­ ło ż e n ia T. C. L., jak i gwiazdkę dla czytelników i z e sp o łó w św ietlicow ych. W wyniku stosow a n ia różnych form pracy oświa- tow o-św ietlicow ych, z a zn a c z y ł s ię poważny przyrost czytelników w b ibliotece.

N IE D O B C Z Y C E .

Praca oświatowa n a sz e g o Koła od trzech lat rozwija się rów nom iernie w różnych kierunkach. S z c z e g ó ln ą uwagę zw ró­

ciło Kierownictwo Koła na akcję za p om ocą żyw e g o słowa. Koło

w yłoniło kilka sekcyj, które rozwijają pracę system atycznie.

Odbywają się regularnie wykłady, prow adzone przez s ek cję w y­

kładową, a r ó w n o c z e śn ie p r o w a d z i s i ę s t a l e k u r s y p r z o d o w n i k ó w , u r a b i a j ą c e m ł o d e j e d n o ­ s t k i d o ż y c i a i p r a c y s p o ł e c z n e j . Kursy te c ie s z ą s ię bardzo dobrym p o w o d z e n ie m i dają bogate wyniki pracy. Rów nież nie obcą jest Kołu propaganda idei i biblioteki T. C. L. U m i e s z c z o n o w l o k a l a c h p u b l i ­ c z n y c h , n a p l a c a c h o d p o w i e d n i e t a b l i ­ c z k i , w z y w a j ą c e s p o ł e c z e ń s t w o d o k o r z y ­ s t a n i a z b i b l i o t e k i , a n i e z a l e ż n i e o d t e g o a k c j ę p r o p a g a n d o w ą p r o w a d z i K o ł o p r z y k a ż d e j s p o s o b n o ś c i n a z e b r a n i a c h i n n y c h o r g a n i z a c y j , w y s y ł a j ą c t a m p r e l e g e n t ó w z o d p o w i e d n i m i r e f e r a t a m i . Urządzono również w roku sprawozdaw czym kilka wieczorków literackich i przed­

staw ień teatralnych. O statnie poza korzyściam i duchowymi przy­

sporzyły Kołu rów nież środków m aterialnych. Obok biblioteki prowadzi Koło c z y t e ln ię — św ie tlic ę, w yposażoną w od­

p o w ied n ie urządzenie, w s z c z e g ó ln o ś c i zaopatrzoną w d o ­ sta te cz n ą ilo ś ć s to so w n y ch dzienników i c z a so p ism oraz radioodbiornik.

TARNOW SKIE GÓRY

Koło m ając dużą i dobrze zaopatrzoną bibliotekę oraz obszerną c z y te ln ię publiczną, uzyskało ponadto w roku sprawo­

zdaw czym sto so w n y lokal na bib liotek ę i c z y te ln ię dla dzieci.

Przy p om oc y Sekretariatu i m ie jsc o w y c h władz, lokal urządzono gustow nie i ze sta w ion o odpow iedni księgozbiór. C zy teln ię dla d z ie c i otwarto w dniu 3-Maja 1937 r. i od początku c ie s z y się bardzo dobrą frekwencją naszych n ajm łodszych czytelników.

W ie le uwagi p o św ięc a Koło czytelnictwu, organizując w i e- c z o r k i i d y s k u s j e l i t e r a c k i e , u r o z m a i c o ­ n e k o n c e r t e m a m a t o r ó w n a s p e c j a l n y c h i n s t r u m e n t a c h . Na w ieczorkach takich omawia s ię i pro­

paguje w artościow e n o w o ści wprowadzone do biblioteki. Ro­

zle g ła praca Koła w ym aga te ż poważnych środków. P o z a po­

w ażną liczbą członków , których składki pomnażają doch ód Koła, urządza s ię herbatki, które przysparzają n ie je d e n grosz na po­

trzeby naszej placówki.

ŚLĄSKIE KOŁO AKADEMICKIE T. C. L.

Z inicjatywy b. czło nkó w poznańskiego A kadem ickiego Koła T. C. L. pow stało w Katowicach, dnia 27 sierpnia 1937 Śląskie Koło A kadem ickie T. C. L.

Jako n a c z e ln e z adanie K oło p ostaw iło s o b ie pracę t e r e n o ­ wą za p o m o cą wykładów i kursów oraz pracę nad przygotowa­

niem z pośród członków Koła k a d r y p r z o d o w n i k ó w r u c h u s p o ł e c z n o - o ś w i a t o w e g o . Zadanie to Koło realizuje konsekw entnie. D o końca roku 1937 Se k c ja o d c z y to ­ wa w y g ło siła 30 wykładów w 23 m ie js co w o śc ia c h . Z a in t e r e s o ­ wanie wykładami było duże o c zym ś w iad cz y fregwencja na w y­

kładach (śred n io 120 o só b ) oraz w zrastające wciąż zapotrzebo­

wanie na prele gentów.

Jako pie r w sze zadanie odczy tó w w ysunięto wykuwanie św ia topoglądu c h rz e ścijań sk ie go i narodowego, jako podstawy pracy sp o łec z n o -o św ia to w e j.

C zło n k ow ie Koła brali żywy udział w pracach organiza­

cyjnych T.C.L., przeprowadzając z ramienia Sekretariatu T .C .L . 17 lustracyj na pograniczu oraz u c z e stn ic z ą c w konferencjach bibliotekarzy i p r e ze só w Kół.

Na odbywających s i ę co m ie s ią c zebraniach ogólnych usta­

lono plan pracy i przedyskutowano s z e r e g z a gadnień z zakresu pracy oświatowej.

Praca Koła rozwija s ię p om yślnie, zdobyw ając coraz w i ę ­ kszą grupę m łodej inteligencji dla id ei T. C. L.

Przedstaw ione g ło sy Kół wskazują na różne sp o so b y i środ­

ki z d ąż ając e do ożyw ienia i pogłę b ie n ia oraz r ozszerzenia pracy w T. C. L. w ogó le , dające poza tym niew ątpliw e i realne re­

zultaty. O sobną dziedziną, na którą warto zw rócić uwagę są w y s t a w y k s i ą ż e k urządzone w roku ubiegłym , które przez z e tk n ię c ie książki z szerokim i warstwami s p o łe c z e ń stw a , obrazują dorobek literacki n aszych c z a só w i zachęcają z w ie d za ­ jących do b liż s z e g o zapoznania się z książką. W roku sprawo­

z daw czym wystawy książek urządziły Koła : w Katowicach — L ig o c ie — Lędzinach — Lipinach i M ysłow icach. Na w sz y ­ stkich wystawach na s z c z e g ó ln ą uw agę za sługiw a ł dział książek popularno-naukowych, a przede wszystkim specjalny dział ksią­

żek traktujących o Śląsku.

Książki t e g o rodzaju jak W asylew ski : „N a Śląsku O pol­

s k im ”, Bończyk : „Stary K o śc ió ł M ie ch ow sk i”, R o z d z ie ń s k i:

„Officina fe r re ria ”, nie tylko, ż e budziły wśród zwiedzających zachwyt, ale były również na m ie jsc u czytane. P odobnym za­

in te r e so w an ie m c ie s z y ły s ię książki popularno-naukowe jak : Wańkowicz: „Na tropach smętka", S k a r ż y ń s k i: „Na RWD przez Atlantyk", Lepecki : „W blaskach wojny“, Burzyński : „ P o m ię ­ dzy chmurami" itp.

W szystkie wystawy wykazały bardzo wielką liczbę z w ie ­ dzających i s p e łn iły sw oje zadania w zu p e łn o śc i, przyczyniając s ię do spopularyzowania dobrej książki i z w iększenia czytelni- ctwa> w p o sz c z e g ó ln y c h bibliotekach.

Tych kilka uwag obrazuje pracę naszych oddziałów. Są one u z u p e łn ie n ie m i ilustracją cyfr wykazanych w z esta w ien iach ogólnych.

C z y t e l n i a d la m ł o d z i e ż y w K a t o w i c a c h

Praca biblioteki i czytelni rozwija się spokojnie i normal­

nie. Znając potrzebę m ło d z ież y korzystającej z naszej biblioteki i czytelni, starano s ię uzupełnić odp ow ie d n io księgozbiór. B i­

blioteka liczą ca łą c z n ie z czytelnią 3.010 dzieł, napotykała na trudności w wyszukiwaniu odpow iedniej ilo ści literatury dla m ło ­ dzieży. Z d o łan o jednak pow iększyć bib liotekę w roku sprawo­

zdawczym o 230 książek nowych, autorów polskich, w s z c z e g ó l ­ ności z dzied zin y podróżniczej. S y ste m a ty c z n a praca nad c z y­

telnikiem i u z u p ełn ie n ie księgozbioru dało nam w rezultacie przybytek 194 czytelników, łą c z n ie w ciągu roku 1937 korzystało z biblioteki i czytelni 2 .908 czytelników, którzy wypożyczyli o g ó łe m 62.738 książek. Z biblioteki i czyteln i korzystają dzieci i m ło d z ie ż do lat 16-tu, przy czym około 60^ m ło d z ie ż y korzysta z biblioteki bezpłatnie. Są to d zieci rodzin najuboższych a w dużej m ie r z e bezrobotnych rodziców. Biblioteka ułatwiała również korzystanie m ło d z ie ż y z lektur obowiązujących, przepi­

sanych programami szkół. P o za tym jest ona m ie jsc e m , gdzie

m ło d z ie ż chętnie i poż y te c z n ie sp ęd za swój wolny czas. P r ze ­

ciętna liczba odw iedzin d z ie n n ie wynosi 113 w b ib lio te ce a w c zy­

telni 100. W roku spraw ozdaw czym s z c z e g ó ln ie porą zimową urzą­

dzano imprezy, które miały charakter dwojaki: jedne w formie obchodów, których było 5, inne m iały na celu z b liże n ie i zazna­

jom ie n ie czytelnika z książką oraz zw ró c e n ie uwagi czytelnika na istotną tr e ść czytanej książki. T em u c elo w i s łu ż y ły poga­

danki i om aw ianie książek oraz konkursy. Pogadanek takich było 16, konkurs 1. Atrakcją dla czytelników, w s z c z e g ó ln o ś c i najm łodszych je st o pow iadanie bajek, których było w roku spra­

wozdaw czym 29. C ie sz ą s ię o n e wielką sympatią naszych m i­

lusińskich i z a w sz e gromadzą ich pełną c zy teln ię. W ciągu roku o d w ie d ziło naszą b ibliotekę i c zy te ln ię 17 w y cie c z ek prze­

w ażnie z poza Śląska. W szystkie w y cieczki były s z c z e g ó ło w o informowane o rozwoju czytelnictw a, formach pracy i jej cha­

rakterze oraz o c e la c h Towarzystwa C zytelni Ludowych.

O rg a n iz a c ja

ZARZĄD GŁÓWNY T. C. L.

Poznan, Aleja Marsz. P iłsu d sk ie g o 1.

Prezes: Adolf Hrabia Bniński, senator

Dyrektor Towarzystwa Czytelni Ludowych w Poznaniu Ks. Dr Karol Milik

SE KCJA ŚLĄ SKA ZARZĄDU GŁÓWNEGO W KATOWICACH S p a lte n ste in Wincenty, adwokat — P rzew o dniczą cy — Chorzów Suszyński Kazim ierz inż. górn., dyrektor — zast. przew odniczą­

c e g o — Katowice.

Rudnicki T eodor, profesor — Chorzów.

KOMISJA REWIZYJNA K ędzior Jan, dyrektor — Katowice

W ojtyczek Franciszek, profesor — Chorzów

SEKRETARIAT NA GÓRNY ŚLĄSK Katowice, ul. Francuska 12. ( D o m Oświatowy) Kierownictwo ogólne: Wyrębski S tanisław

Zastępca kierownika: Golachowski Stefan Sekretariat: S t o s z Józef

Składnica książek

i w ypożyczalnia przezroczy Borzykówna Hildegarda K się g o w o ść i kasa: P oloczków na Agnieszka

BIBLIOTEKI I CZYTELNIE PRZY SEKRETARIACIE Biblioteka i C zytelnia dla dorosłych: Lierszówna Krystyna

„ „ „ m ło dzieży: Juzoniow a Janina

KSIĘGARNIA I SKŁAD ARTYKUŁÓW PIŚMIENNYCH Zarząd: Inż. Kazimierz Suszyński, S ta n isław Wyrębski

Pracownicy: Jarzębowska Benigna, Glöklich Alfons i N ie sle r Henryk