Paleogeografia dolnego ordowiku w rejonie kieleckim Gór Świętokrzyskich

A C T A G E O L"O' G:

r

C"<A. p O L . O N .

r c A

V()il. XVI 1966 No. 1

WlESŁAlW BEDNARCZYK

·Pa]e6geoS1."afiil dolIlego. ordowiku

w . regloniekieleckim . GórSwiętokrzgskich

S'l"BESZ~: ~wfiat~ $~ tilaI-eooeeogra:tieżoo..fa-cjalne w tremadoku iWenigu w~[e kieleck$m Gór. &więbokr~ch . . '1'ransgr~. morska.w~­

czała

na

:teren: niszczooegÓ ~. Sandom!1Tyd6w etopojOWl() i 'Z r6tnych et.roil. Główne Jdeninkii: 1:ra:DBgresjj,' ...:.... wcześniejezy 04 .połUdnioweg<) wsahOOu: i nleoo p6źn!iejez1 . iód południa i pOłudniOM!igO .z8oehodu. W' rt~udstlila.~ pOłącżerlje .morza' 'zaie';' wa'jącego 0lX)aw'.ia!ily obs.Ui- ^z półnOcą· ~y.nŚWia l ~cja ·1tl8Idbałty.cka} ~ . zpołudln1em (Ball'Ta'llldien). Mm~)tramgresywnego cba'l'akteru' QSąd6w, l<lik11lDie a-

znalCl'1tiy' ,się ~a: (pOd kooiec tremadoku -:- ZbJ:om, .ICmjnÓWI Dół) li. '.qxy.-,!

cenia (pod koniec aren;i.gl.ł ..., 2;ai.el9ie .N1owe,-Len.aXCZYIOO, Międzygó1'2). lNIe ~ły.

. '. one

^{jEidńak.1ila -}chaTakter zbiom_ 'litorakięgl().· . .

- .~~nijęł8 .u~!kJamlbryj~e

^W

ftereg FMvi~

r6wnpl.eżaiikc,Wydn. (ź Je~' odchykm~ ^IW kieli.-ururu ~: wą.'Jkich i strom:y~h fałdów OIbp:ikj~ się

'ku

:półnOcy. ,Potężne: ~grada~

cyjne, j~' rOdbytwaly. się ^!na obSZane Łysc,g6rprzed transgresją ~.

w,idką.· spoWodowały ścięcie tydl fa:łdQw~' w ZJWiązku. z czym (idąc .. od porud:i$) odsłoniły Się . UtWory -

W

części poł:uIchn~ej

(antYlcllOOrium '

iklim~tow3kie) rDa.reżące

' do'

dolnego

:kam!bru, ·.· ;e

~~e zaOho:vv'a~

lIlymi 'W' ~ch płatBroi. przyptJ8żczQlnego ,kJambru.· ~~;

yi <izęści środikowej '(sa:nPomierskiej) -,~w.ory

.kambru .

ś:rodkDwego . i IW północnej (opatowskiej) ~ u1Jw~. ikamQru środłrowęgoi .g6l'1D'egQ . (SamBcinowtłtcz 1.9M~ 1~~ 1960).. . . . .. '. _ . . ~

Na rten' dnie .uą.-r.eź~y teren z ~' ·wi1m'oczyło ~ ttrema~

~~ ~ja.~ó1Jn,ych etaJpów wlkraczaj~ ~orza.~

maldoold., na. dłm:airSainąom.irydów. j . dość utrud.nionaze względu:

:na Ibralkclią!~' pro.fiilów ~u: W .daty~ fPOZl:1iEłllycl1 ~ jego występaWlainia, jak również ze .względU. na ~ odległości międlzY;

tynli

punktami. jecLzi.ak anali?ę, osadów i:skiami~iałOści ^VI ,~lnych'

;Profilacllrpazw~la'w ~ć Wliertny.spos6b .pr2J~tarwić dbraz tej tranSgresji,;

. Wy&je się 'rz~ lmrl'i.eczną pocJikteślić ma wstępie IShisz:nOś.ClPÓg1ą~

dbw J. 'Samdlmvl.~ (19521) i IL ~(1959. 19621i.~),że ~

~ ti'emadoku·

na rte:ren.y

,1P(C)Wld~ z,~CbocWe~Euro- ACT A G E 0 L"O' G:

r

C-,,:A. P 0 L . 0 N .

reA

V()il. XVI 1966 No. 1

WDESLAlW BEDN"ARCZYK

·Pa]e6geoS1."afiil dolIlego. ordoUJiku

w . regloniekieleckim . G6rSwifJtokrzgskich

S'l"BESZ~: ~wfiat~ $~ PaI-eooeeogra:tieioo-fa-cja]ne w tremadoku iWenigu w~[e kieleck$m GOr. &wi~~ch .. '1'ransgr~. morska.w~­

czala rut :teren: niszczooegO ~. Sandom!1Tyd6w etopojOWl() i 'Z r6tnych et.roil. GlOwn';

Jdeninkii: 1:ra:DBgresji' ...:.... wczemiejezy 04 .poIUdnioweg<) wsahOOu: i utero p6Zn!iejezY . Od poJ:udIlia i pOhlidniOM!igO .z8oehodu. w' rt~udstlila.~ p01:~ciJerlje morza' 'zaie';' wa'j'lcego 0lX)aw'.ia!ily obs.Ui- ^z p6l:n.oc'l' ~~a 1 ~cja ·1tl8Id'tWty.cka} ~ . zpoNdn1em (Ball'Ta'llldien). Mm~)tramgresywnego cba'l'akteru' QSad6w, l<likabiie oZIIi-

znalCl'1tiy' Bi~ ~a: (pOd kmiec tretxiadokl1 -:- ZbJ:om •. 1Cmjn6wl D6l) IL '.qxy.-,!

cenia (pod koniec aren;i.gl.l ..., 2;ai.el9ie .N1owe.-Len.aXCZYIOO. Mit:dzyg61'2). Me ~ly.

. '. one

jEid1wk.ila -chaTakter zbiom_ !Doraki~gO.. . . -

.~~nij~ .u~!kJamlbryj~e

^w

ftereg ^FMvi~

r6wnpl.e.iaiikQ.Wydh'. (z Je~' odchykm~ ,w kieli.-ururu ~: w~ch i strom~h feidQw OIbp:ikj~ ~.

'ku ^:pMnOcy.

,Pot~Zne: ~grada~

cyjne, j~' rOdbytwaly. si~ ^!!la obSZane liysOg6r .przed. transgresjfl ~.

w,idla4 •.

spoWodowaly ~e tydl fa:ldQw~' w ZJWiJlzku. z czym (id"c .. od porud:i$) odslonily Si~

' WtWory - W

cz~ ~~ej

(antYlcllOOrlum '

iklim~tow3kie) ~ce

' do'

^dolneg.o

:kam!bru, ·.· ;e

~~e zaOho:vv'a~

lIlymi 'W' ~ch

pJatama

przypuBZczQlnego ,kJambru.· ~~;

yi <i~9ci Srodikowej '(sa:nPomierskiej) -'~w.ory

.kambru .

SrodkDwego . i rw p6hwcnej (opatowskiej) ~ u1Jw~. ikamQru; §rodlrow~goi .g6l'1D'egQ . (SamBcXnowtItcz 1.9M~ 1~~ 1960).. . . . .. '. _ . . ~ tN'a rten' dnie .~~y taren z ~' ·wikmczylo ~ ttrema~

~~ ~ja.~61Jn,ych etaJp6w wlkraczaj~ ~orza.~

maldoold., na. dJ:m:airSain~iryd6w. j . doSC utrudnionaze W2JgI~u:

:na lbralkcliJl!~' proml6w ~u:

w

.daty~ 1pozr,tanycl1 ~ jego ~paWlainia. jekr6.wnieZ ze .wzgl~ na ~ odIegloSci mi~

tynli

punktami. jecLzi.ak anal~ ^osadOw i:skiami~ialOsci ^VI ,~lnych'

;profilacllrpazw~la'w ~c Wliertny.spos6b .pr2J~tarwil: dbraz tej tranSgresji,;

. Wy&je si~ 'rz~ lmrl'i.ecmli pocJikteSliC lOa ~e 1Shisz:n06.CpOg1tl~

dbw J. 'Samdlmvl.~ (19521) i IL ~(1959. 19621i.~),Ze ~

~ ti'emadoku'

na t.e:ren.y

,1P(C)Wld~ z,~CbocWe~Euro-

WIESŁAW BEDN.ABC;Z;Y~

py, .gdzie od czas6w ikamlbryjs'kli'Cih. marzeutrzytmało ·si~ :na: ,tereri:i.e . Walii oraz w niektórych. czę'ściadh. w strefie Ibrmżnej tarczy 'bałt~ej. Według H. Tomczy!ka są podStawy do przypUSzczenia, że pn.-2Jaoh0d.n5.a Polska

,była t~lIlem, :na !k:tÓirym morze istniało. od m'Dl'bru. WlYIIlika;więc z !tego,

że transgresja morska Orl"dbwlkU.. w _. Polsce polega.

na

da1szym.. l'07BZE!rza:niu _.

się zbiornika iIOOrsk:iego. Na rIIlIaIpie paleogeogmficznej tremadolku w iPOIl- sce, sparządmruej przez H. TOlllczyka ·(1959), stref·a riery;tyczna morza tremadaku ciągnie się ;w1Jdłuż strefy ~br~j . t~y IbałtyiQkiej i· jeszcze da:lej na południowy wschód li. of;acza brzegi ~dni.le p18ltfarmy wschod- nioeuropejskiej ~ po W~ i Podole. stre&, ta wkięI'fll\nkuzaCMdmim

w'kracza na teren:· Sam.domi;ryldów, W te~ i na mapie· au.tar ten. podaje sugestie o istnieIiiu zatoki morskiej na :południe rod masywtUi Sandomiry- dów, a między lhipotetycZ11LY'lllr masywem krysfiadicznym (klt6rego :istnienie

było wysuwane przez IR. Zwbe.ra, J. NOWiaka i J. Samsonowicza). Na' po- pa!l"cie swojej tezy allltoir" podaje wiladorIiQŚć o o'bąaności osadó.w mor- Skich rtremadoku ( j . się·· p6inriej okiamło osady te należą· do ,grooi,gu, -na 00 wskazują .gN.ptolity· z rodzaju pid1l""0graptu8 i lsograptu8 - Tom-

:czylt .19¹62'b) ·w,w.ieo:cemu w oIko1:icach Tarnowa l(Mędrzedhćlw}.

. . P.odobny zasięg mo.rza na przełomie klambru !i. tremadokti:

:przerl-

st.a.wia w ·.swoim schemacie paleogeogratficznym B. S. So.1roWv·· (1960D;

. b

takim ·zasięgU morza w strefie 'br2Eżnej p1atfoirm:y w.sdhodn:toeuropej- skiej mówią f.aikty !pOłd:allle . ,przez iamych badamy radzieclkJiclh m.in. T. N.

Alichovą (t960), a V! Polsce prace H. Tomczyb (196:?fu), J. Znioski (19-64) i W. BedIllarezyka (1965). Poolew.a2: dbraz przedista~ !!la ina,pie ·paleo- .geograficmej

It

TOrIliczy,ka; (1959) mówi jed.yjIl.ie o ~jri powstałej iW G6IraCh Swiętokr~ich po zalewi;e ~ trem.aJdDckiego ~ ~je;

że

zalle-w

^·ten :palmył Oaił>lrowicie zerodowane .Saai.domirydy, sprawa ta

.'w.

świetle nowych faikłt6w, p:rzedsta'WlionyCh. IW pra:ęy a'llOOlra· ninlej~o artykUłu z 1964 roku, wymaga· wYjaśnieirla. Nowego naś'wiatlema

wy-

ma'ga

t8kże. pr;o~ ~ pfzyszła ·ltnmsgresja mro:rza trem.adO}Qu nra

absim-.Saaldomu-yd6w. . . . " .

. . . Według ino;iclh o.bserwacjiza1ew ten, ac.Zkol:wie'k m6gł ·pr.zyjŚć z .p6ł­

nocy· iUib półnoon* mdhOOu, .

na taren·

SandomirydQwt . wkmczał .

Btojr

niowo i z !różnych stron. Marze· wdzierało się' gł~kimiJ zatOkami, orni_O jająri wysoczyzny, które .górowały :nad PoZiomem 'WÓd, a miejscami do- cierając daleko w IgląIb lądu:. Z przeglądu zrumyCh pUfnk:tów występOWa­

n!ia .utworów :nlarjni.ż8zego ordowiku wyn1kla, że isbniały dwa główne

kle..

:rumki tta'llSgreSji. PierwISzy od ipOludniOwego 'ZIachDdJU; ·gpzie -=-,jak ŚW'iBd­

oczą utwary z fauną Dictyonema fLabelliformepolooica TomeiYk stwier- dt.oIie ;przez H.· Tomc1Jyka· (19628) 'W Wliereen.iu Uszkowce· kDło lIUIba-

ez.owa

~ mOrze istniało już 'w dolnyin ttremadoku. Drugi !kieiulIiek trans-:.

gresjipostęp~jącej od poludnila. i pOłuidmawrego Zacllodu rilast'apjł ^'iii/' tro-

cbę póin~szym; jak się zdaje, czasie.

W wra.nstwaclhmi.ęd.z:y1g6rsk;Ujh ~I)iaj!lliż8zy tremadok W. G6rach S'W'ie-

WIESl..AiW BEDN.ABC;Z;Y~

py, .gdzie od czasBw ikamlbryjs'kddh. marzeutrzytmalo ·si£: :na: ,tereri:i.e ·Walii oraz w niekt6.rych. cz~dh. w snrene lbrmZnej tarcz.y 'baU~ej. Wedfusg H. Tomczy!ka ISIl podStawy do przypUSzcze.nia, Ze pn.-2Jaoh0d.n5.a Polska obyla t~lIlem, :na !k:t6irym morrze istmalo. od mm'bru. W/YIIlika;wi1iC z itego, ze transgresjra nrorska Ol"dbwlkU.. w _. Polsce polega. rut da1szym.. l'07BZE!rza:niu _.

si~ zbiornika iIOOrsk:iego. Na mIaIpie paleogeogmficznej tremadolku w iPOIl- sce, sparutdmruej przez H. TOlllczyka ·(1959), stref·a riery;tyczna morza tremadaku ~gnie si,£: ;w1JCihJZ strefy ~br~j .t~y lbaitytikiej i· jeszcze da:lej na po~udn.iorwy wsch6d Ii. of;acza brzegi ~dni.'e p18ltfarmy wschOO- nWeuropejsk:iej ~ po W~ i Podole. &re&, ta wki~zadlQdmim

wlkracza na teren:· Sam.domi;ryld6w, W te~ i na mapie· au.tar ten. podaje sugestie 0 istnieIiiu zatoki morskiej na :poludnie rod masywtUi Sandomiry- dOw, a m;i£:dzy lhipotetycZ11LY'lll masywem krysfiadicznym (klt6rego isim:ienie

byro wysuwane przez IR. Zwbe.ra, J. NOWiaka i J. Samsonowicza). Na' po- p8!l"cie swojej 1lezy allltoir" podaje wiladonioSc 0 o'be!anoSci osad6:w mor- Skich rtremadoku

0*

BiE:: .. p6Znriej okiamlo asady te n.aleUi· do .u-ooi,gu, . na 00 wskazujll .gN.p1;olity· z rodzaju pid1l""ograptu8 i lsograptu8 - Tom-

:czylt .19'62'b) ·w,Wrieo:cemu w oiko1:icach Tarnowa l(M~edhOIw}.

. . P.odobny zasi~g mo.rza naprzelomie klambru !i. tremadokti:

:przerl-

starwia w ·swoim schemacie paleogeogratficznym B. S. So.1roWv·· (1960D;

. b

takim .~gU morza w strefie 'br2Eznej p1atfoirmy WoSdhodntoeuropej- skiej mowU!: faikty !pOId:allle ·'przez iamych badacz.y radzieclkJidh m.in. T. N.

Alichovll (t960), a V! Polsce praee H. Tomczyb (196:?fu), J. Znioski (19-64) i W. BeciIllarezyka (1965). Poniew.aZ dbraz przedista~ !!la ina,pie ·paleo- .geograficmej It TOrIliczyka; (1959) m6wi jed.yjIl.ie 0 ~jri powstalej

!W GlMraCh S~~ich po zalewLe ~ trem.aJdDcld.ego ~ ~je;

ze

zalle-w

^{·ten :palmy}} Oail>lrowi.cie zeradowane .Saai.domirydy, sprawa ta

.'w,

^{swietle nowych faiklt6w,} p:rzedsta'WlionyCh. IW p.ra~y a'llOOlra· ninlej~o artylritlu z 1964 roku, wyma,ga· wYjaSnieirla. Nowego naS'wiatlema Wj-

ma'ga uikze·

pr;o~ ~ pfzyszla ·ltnmsgresja mlOrZa trem.adO}Qu nra

absmr .Saaldomu-yd6w. . . . " .

. . . WecUug inoiclh oObserwacjiza1ew ten, ac.Zkol:wie'k m6gl·pr.zyjsc z .p61- nocy . iUib p61noon* -zadhOOu, . ria

tareD·

SandomirydQwt . wkmcW .

Stoir

niowo i z r6.znych stron. Marze· wdzie:raro ~' gl~kimiJ za.tOkami, omi-·

jaj4c w:ysoczyzny, kt6re .g6.rowaly nad

inZlomern.

1WOd, a miejscami do- cieraj4c dale!ko w ,gI4Ib Ifld'li. Z przegllldu zIUmyCh pwnkt6w wys~a­

niia -utwar6w :nlarjni.t.szego ordowlku .wyn1kla,

:re

isbnialy dwa g1:6wne

kle..

:rumki tta'llSgreSji. PierwIszy od ipOludniOwegro 'ZIachDdJU; ·gpzie -:-,jak SWiad.- .CZlI utwary z faruDII Dictyonema fLabelliformepolooica TomeiYk stwier-

dt.one przez H.· Tomc1Jyka· (19628) 'W wdereen.iu Usz1wwce· 10010 lIUIba-

ez.owa

~ mOrze istnialo juZw dolnyin ttremadoku. Drugi !kieiulIiek tnans-:.

gresjipostw~jllcej od poludnila. i

pOruidmawego

Zacllodu rilast'apj} ^'\ill' tro- cb£: p6in~szym; jak si~ zdaje, cmsie.

W wra.nstwaclhmi.~rsk;Ujh ~l')iaj!llii8zy tremadok

w.

G6rach SW'ie-

PAL!l9GEOGlt.AFIA DOLNEGO ORDOWIKU"W BEG: ,KIBLEOIGK GOR SWIĘT.

...,..' t o _,

me

~g ~

lak

A.~n l:::-"''>-

'1"'"

Fig. 1

Schematyczna ^{~ 'ZllBięgu} morza w cza.sle pOw&tawsnda warstw międzygÓ1'1SlkiCh

w reg!andle kieleclaim ObJdnlen18 do fig. 1-:-łI

l' Zallllle k. Kielc, J Brzetl.ny, 3,Zbrza, 4 ^KOŻiel, 5 zalesie Nowe, 6 ChoJn6w DOI, 7 PIilacrow, I WysoczJd, ^/I Lenarczyce, ^%tI MtędŻyg6rz, ¹² pobr08Z7D: a zlep.i~ce: fi piaskowce. kwarcy- ,ycznez pukonltęm (fig. I 1.3), p18skowce kwarl]owe., (fig. 5): c p18.skowce .kwarcytyczna z okruchami skał ilastych: . ił kwarcyt,.: " piaskowce kwarcowe z rzadJdm1 otoczakami' piaskOWCÓW lub ^mułowców: f mułowce kwarcowe ^(fig. 1),' mUłowce kwarcowe z glaukont,.

tem~ I l ^{ł): 11 mułowce} kwarcowe z .glaukonltem l z ^wkładkami chalcedonitu .(fil. I)

l' mułowce 'kwarcowe z glaukonitem l z ^wkładkami ·lub konkrecjaml.chalcedonltU (fil. ^ł)~

fł Uy; ł iłowce z wkładkami mułowców glaukonitowyCh; ~ łUpki llaste z giaptÓlltaml: Je wa- piezlie: , dolomity:ł bieg I upad warstw:. m Il8l1Unf1:cle Awlętokrzyalde stan~lIce.lranlCi:

in1ędz7 regionem' klelec1l:1ml .. ły8og6rsklm; " ląd: O' prawdopodobn,. zasIlIg morza

Dl.agrammaitloc sketdl.map ot 'bheext.ent ot the eea IChrritlg the ~~ iOf 'lhe

iMi~6m; beós .in the·:K1i.eIce rreg,ioD.

Exp1anatlona to figa. 1-6

l Zalelie near Kielce, ^J Brzedn,., 3 Zbrza, ^ł Kozie!, • Zaleide Nowe,-• Chojriów Dół, 7 Puła­

czów, , WysoczJd; , Lenarc:Życe, 10. M1ędZyg6rz,' II Pobrosąn: a cOllBlomerates: b quart!ldtic sa.nd!tt.COe,ll with ^{~-ącoolte (fig. 1),} quartz sandBtonetil wI:th llauoorilte (fig. I and '3),quartz Ban.ds~nes ^{(fig. .5):} c quartzltic sandstones with ·fragMent. of, cia,. rocki: d 'quańz1teS;

s quartz 8IlDd8tooes wlth scarce pebbleB ot sandatooes or tdlt.t.ooes; f quartz slltltones (f1C. 8), quartz sllłlitooe8 with Ilaucanita ^{(fig • •} and ł): '11 quartz 8iltstonei with IlauOOn1te and 1nter..;

calątlonfł 01 chalcedonlte ^{(fIC- Z)} and qUartZ slltllltoneil with głliuC:on1te and . wlthCbal., .

. cedon1te 1ntercalBtlons or lloncrettons' (fJIr. 3); h cia,..: ł ciaysłOneB wlth 1ntercalatlOl'd 01

glauconit1c tdltltones; 1 graptol1te-~r1Iia cia.,. shales;.' Je umestones:', dolomltes: i dip and strlke ol bedB: m overtbrust 01 the. Hol.,.-Cross Kta. representint: the 'boundary ,01 tba

reglon 01 Klillce and that ot z..,.aa Góra: ¹¹ land; o b7DOthe~cal sea extent'

takrzyskiidb - Bed:nąrezyk 1964 i) ,na teren "l':egionu kieleckiego ^~r Swiętók!rzy~ nlorze zaCzęło J:l&Wierw ^{~ać 'od} półudniowego

1 W •. ~k ·(I964) podziemI: ltrem8dok

w

Gmch SwiętoOkrzy.Uich na ,(~ .~łu): ^.. ~twY.: ml~ór*fe._

. w.:ram

Zbiiluc1de' r Wa1'BtwY kof,iel!ekie. ·a.arenii .na (od dOłu): 'Wlł:rBtwy oZ 'Buków'ld i !Warstw,. d,mi6Bkie.

PAL!l9GEOGltAFIA DOLNEGO ORDOWIKU"W BEG: ,KIBLEOIGK GOB SWI]fr.

...,..' t o _,

me

~g ~

l a

^k

A.~n

\.:::-,..'>- '1"'"

Fig. 1

Schematyczna ^{~ 'ZllBi~gu} morza w cza.sle pOw&tawsnda WQl'Btw mi~zygOn!lkiCh

w regiandle kieleclaim ObJdnfen18 do fig. 1-:-11

2' Zallllle k. Kle1c, J Brzetl.ny, 3,Zbrza, 4 KoZle1, 5 Zilesie Nowe, 6 ChoJn6w DOl, 7 PUlacz6w, I WysoczJd, 11 Lenarczyce, ^%(1 ~clZyg6rz, ¹² pobr08Z)'Di a zlep.i~ce: b pJaakowce. kwarcy- ,ycznez pukonft~ (fig. I 1.3), p18skowce kwar']owe., (fig. 5): c p1Ii.skowce .kwarcytyczna z olI:rucbaml ^akal: 1lastych: . it kwarcyt,.: ¹¹ p1askowce kwarcowe z rzadJdm1 otoczabml' ptalk0wc6w lub mul:owoow: f mutowce kwarcowe ^(fig. I),' inlllowce kwarcowe z glaukont,.

tem~ I 1 ^{f): 11} muJowce kwarcowez .glaukonftem 1 z wkl:adkaml chalcedonltu .(fil. I)

t· mul:owce . kwarcowe z glaukonftem ¹ z wkl:adkaml ·lub konkrecJaml. chalcedonltU (fil. ^{I) ~}

~ Uy; I lI:owce z wkladkaml mulowc6w glaukonltowyCh; ^~ tUpld llaste z giaptOUtaml; ^k wa- piezl1e: , dolomlty:f ^{bleg 1} upad warstw:. m Il8l1Unf1:cle A~tokrzyalde stan~lIce.lranfCi:

~dz7 regionem' kle1ec1l:1ml .. lyBog6rsklm; " lIId: o' prawdopodobn,. zaslllg morza

Dl.agrammaitloc sketdl.map of 'bheext.ent of the eea IChrring the ~~ Of the

iMi~6m; beds .in the·:K1i.eIce rreg,ioD.

Explanations to figs. 1-6

1 Zalel1e near Rie1ce, ^J Brzedn,., 3 Zbrza, ^t Rode!, 5 Zaleide Nowe, .• Chojri6w DOl, 7 PuI:a- cz6w, , WysoczJd; 11 Lenarc:Zyce, 10. M1l:dZYg6rz,' II PobrosZJ'l1: a cOllBlomerates: b quart!ldtic sandltt.COe,ll with ~'Qconlte (fig. 1), quartz sandBtonetll ^wI:th llauoorilte (fig. I and '3),quartz Ban.ds~nes (fig. .5): c quartzltic sandstones with ·fragMent. of, cla,. rocks: d 'quartziteS;

a quartz 8IlDd8tones with scarce pebbles ^of sandatones or tdlt.t.ones; f quartz slltstones (fie. 8), quartz tdltlitooe8 with Ilaucimite ^{(fig • •} and f): '11 quartz 8iltstonei ^with IlsuOOntte and inter..;

celation. of chalcedonfte ^{(fIC- Z)} and qUartZ tdltllltoneil with gbiuc:on1te and . withCbal., .

. cedonfte Intercalations or lloncrettons' (fJIr. 3); h clays: I claystOneB with intercalatiOl'd ^of

glauconit1c tdltltones; 1 graptol1te-~r1Iia clay shales;.' le lIDiestones:', dolomltes: i dip and strlke of beds: m overthrust ^of the. Holy' Cross ^Kts. representint: the 'boundary ^,of tbe

region of K1i1lce and that ^of

z..,..

^{G6ra: 11 land; 0} b7DOthe~cal sea extent'

takrzyskiidb - Becl:M,rezyk 1964 ⁱ⁾ ,na t.eren "l':egionu kieleckiego ^~r Swi~k!rzy~ nlorze ~1o J:l&Wierw ^~ac 'od pOhldniowego

1 W •. ~k ·(19'64) podzlaemJ: Itrem8dok

w

G6ra'ch SwiQtokrzy.Uich ^Ilia ,(~ .~Iu): ^.. ~twY.: ml~6r*fe •..

w.mm

Zbiiluc1de'

r

^Wa1'Bt\VY kof,iellekie. ·a.arenii .na (od dOIu): 'Wll:rstwy .z 'Buk6w'ld i lWantwy d,mi6Bkie.

''WIESŁA W BEDNARCZYK,

wschodu.,.W tym czasie W. oJrolicaCh ·Międ.zygónla kdo, ~er_ osa-

dzJJ.ły się początkowo zlepieńce, następnoi~ ,~ z1epiJeńCowate i pia~

~ ^z ~ SkJał dliastycll, 18 wreszdie - w 'Zw1ą7JkU'z OżyiW'i'miem

erozji :na lądzie - 'pcmovmi~ zl~ieńcę,W spągóWęj c~ ~ piaskqwQOwego znare.ziony mst;d fragnient d:rQ'btloSkotup;kowego oboluSa:,

ilIaJeżącego ....:... być mio2le-":":db gatUlll!lŃ' OboltLS (ObolUB) compleXU6 Barr.

ąbecil<lść formy podobnej do, tego ga,tu'riku' nasu,wa myśl, ż,e musiało istnieć jakiE\Ś połączenie ż morzem zalewającym W tremadolku: óbszar

lItiec.ki

~ienu, W. śrOOkowydl CzechaCh,' gdzie ~tunek ten wystę­

Puj'e-.,pospi>licie w waJrstwacll.ini.1tmskyCh i oleiskylClh ,(lKolilha 1937~, B, 00 ża,

iyln

idzie - o możliWlOści swobod.nej migracji tego .gatu;nkui z abszar.u Ji>~ do Czech.

J4

prze!bie~ d.r<ę. 'tej migracja;, że w.zględu !Ila nierlo- ' Bta:teczn~ ~teriał, doklumenta~yjny, 'z' Wierceń, ,abecni,e m'C 'Pewnego po-

Wliedżieć się nie ^d,a..

Po ~u oIbsza:ru 'Sandam,irydÓW' w akOl1icam Międzygórza, morze Zlłpewn~

me

rozprzeS!;rzEmiło $ięd8leko W: gł.ąI1;l ,lądu., ~ ~

i waistw

mi~g6.rśld.ch wSka,zuJe j~i~, :n.a~' oScYJacjebrz'egu mOll"- sldego w rtym cz8JSie. Wedłwg M. TUlr:niaU-MorawSkiej (~96(}} zmienność

. osadów .'w waJl"stWach ~kich śWtf:adczy pośrednio o'.ndszczeniu

iądu ^llIaI rożnYm, od~~ ·AutQl"1m Sldzi,.że· lllOIl'ze atamjąc ,Jąd ^,spo-

tykało na swojej droId2e skały, w rożnym 'Stopniu zw.I.etrzałe. Pojawienia się:

, w

zlepieńctipr~tW:ień piaskOW'C6w: ikw'arCytowydłi :i okrudJ.mmf Skal ilastycll,Wediłittg .niej; ~dczy o'tym, że materiał w dIu:2lym ~u zwietrzały dQt.areZył otOOZIłków~, mał~ zwiędych,

ktWe

pOim.Jej'uległy rozlrnuszen,iu ił przerdmeni'tĄ a r.uastęp:n'i.e

wraz

^{z ~ skał} ,:i.1asbycll . weszły w Skład- piaskoWc6w kw.areytawyd:l~arstwiLa1acVdh ~repie';

m,ec

w, Międ.zYg6;r2Jli •.

, W p6i;aiejszym okresie ';a!bmzja mo:rskJa.dotada do J!k.ał llri.niej'ozWie~

,trzałych, kftóre' po.ooWri.ie ~zyły: otócmk6w męZłrych, wtihodzą'Cych

w skład gł6w,nego IImniplekBu: Zlepieńoowego. T,ra:nsport materiału;, wedłu!g

M. TuJrnau-Moo-awSkiej, od~.d .się nie tylko z Obszaru Sa!n.domia-ydI>w, ale, także z pobiwe.gO maSyw;ti ~icżIleg.Q,

na. 00:

WSk~tije :~Ć

atoczaitQw. ikwIarClllżyłoWego,pojawiając~ Się w 'Car8ż ,większycll,:ill.oś~

ciaCh ^IW' ~~, ogn!iw.acll. watsbW międzytg6rSkich. Pad' ikpInIiec' oma~

witmego ogniwa Btrabygrlałf.icznego mgrze zasatalWW!ało o.brr.ar SamdOOlJi-

ryd6w

~' prawie cał.eglo brzegu ~go (Vide

maPka paleo-,

geogr~'- fig. 2') ,f rozlało się ,~ębokimi za'to~ 'arż

PooJrolice

W'yscicZek ii: lP·uhlCZdWa'. wsChodzie~ 'Sz~, Zalesia Nowego~. Ohoj- nowE:18O Dołu i wsi' Koziel'

w ^centrUm

^'regiOnu !kieleckiegO oraz po oIko1:ice

~brzy i Zalesia iDa połu.Qniu ,l ZldIDdzie.

W~

na,

Wymienwnych

dbszWrooh

mgresja ,~, zarmaczyła .się SE!!Clymenta.cją ci~ch wm-~ zlepielICÓw ~ych .~ ~

~ łldkaPl~go (~i pi~OOw~, względ';' ,

nie'kwarCyjtówk.an:ibry.jsJrlchl, 1Uib 'P~c6w 'ż ~',Skiał~-

''WIE~W BEDNABCZYK,

wscbodu.,.W tym czasi.e w.o.kdicaCh 'Mi~ kdo, ~er_ <>Sa-

dzJJly si~ ~tkowo zlerpience, ~pnoi~ .~ zlepiJenCowate i pia~

~ z ~ SkJa! dliastycll, ¹⁸ wreszdie - w 'Zwi~'z ozyiW'i'miem

erozji :na Illdzie - 'pcmovmi~ zl~i~W ~~j c~ ~

piaskqwQOW'eIgO znare.ziony mst;d fragnient drQbt:toSkorup;kowego oboluSa:,

.iJlaJe~cego ....:... bye mio2le-":":db gatUlll!kU' Obolus (OboltiB) compleXU6 Barr.

(>becil<lSc formy podobnej do, tego ga,tu'riku' nasu,wa mySl, z,e musWo istniec jakie,s pol~en:ie z marzem za1ewaj4cym Wo tremadolku: o'lmar

l\liec.ki

~ienu,w. SrOOkowydl ezecbadh,' gdzie ~tunek ten ~ puj'e-.,pospi>licie W waJrstwacll.ini.1tmskyCh i oleiskylClh ,(lKolilha 1937~, s· 00

Za, iym

^{idzie - 0}

moZliWlO8cl 8WQbod.nej

migracj!i. tego 'gatu;nkui z abszar.u Ji>~ do Czech.

J4

prze!bie~ ~ 'tej m'i.gracjj;,

ze

w.zgl~u !Ila niedo- ' Bta:teczn~ ~terial, doklumenta~yjny, ·z' Wieroen, ,abecni,e m'C 'Pewnego po- WliedZiel: si~ me da..

Po ~u oIbsza:ru 'Sandam,iryd6w w akOlticacll Mi~zyg6rza, morze mpewn~

me

rozprzeS!;rzanUo Si~d8leim

w:

gl41;l,

btdu. ,

~ ~

i waXstw

mi~g6.rSld.ch wSka,zuJe j~i~, :n.a~' oScYJacjebrz'egu mOll"-

sldego w rtym cz8JSie. Wedlwg M. TUlr:niaU-MorawSkiej (~96(}} zmien.noac

. osad6w .'w waJl"stWach ~kich SWttadczy poSrednio o'.ndszczeniu

illdu ^llIaI

r6tnYm'

od~~ ·AutQl"1m Sldzi,.ze· lllOIl'ze atamjllc ,J~d ^,spa-

tyJtalo IlIa swojej droId2e ska!y, w

romym

-stopniu zw.I.etr2'.IMe. 1Pojawie.rii&

ai~: w zlepienctipr~tW:ien ptaskOW'C6W: ikw'areytowydti :i okrudlmmi Bka1 ilastycll,Wedlittg .niej; ~dczy o'tym, ze material w dIu:2lym ~u zw.ietrzaly dQt.areZyl otOOZIfk{jw~, mai~ zwiwlych,

ktWe

pOimJej'ulegly rozlrnuszen,iu !i przerdbieni~ a :nt8~

wraz

^{z ~ skal},:i.1asbycll . weszlyw Sldad- piaslWWc6w kw.areytawyd:l~arstwiLa1acVdh ~repie';

ni,ec w, Mi~6r2Jli ..

, W p6i;aiejszym okresie ';a!bmzja mo:rskJa.dotada do J!k.a~ llri.niej'ozWie~

,trzalych, kft6re' po.ooWri.ie ~zyly: otOcmk6w ~Zlrych, wtihJod~'Cych

w sklad ~6w.nego IImniplekBu: Zlepienoowego. T,ra:nsport materiafu;, wedlulg M. TuIl'nau-Moo-awSldej, od~.d .si~ nie tylko z Obszaru Sa!n.domia-ydI>w, ale, itakZe z pobiwe.gO maSyw;ti ~icZIleg.Q,

m ^00:

^{WSk~tije :~6}

atoczakQw. ikwIarClllZyloWego,pojawiaj~~ Si~ w

' CaraZ

,wi~,:ill.OO~

clacll ^lW' ~~, ogn!iw.acll. watsbW :mi~g6rSkilCh. Pad' ikpInIiec' oma~

witmego ogniw.a strabygrlatf.icznego mgrze Z8lIl~ o.brr.ar SamdOOld.-

rydow

~'

prawfe c a .

brzegu ~go

(Vide maPIm paleo-,

geogr~'- ^{fig. 2')} 'f rozlalo si~ ,~~bokimi za'to~ ^,at

PooJrolice

WyscicZek ii' 1P·\1hlCZdWa'. wsChodzie~ 'Sz~, Zale'Sia Nowego~. Ohoj- nowE:18O :DoIu i wsi' Koziel' Wo

centrUm

Tegianu lkieleakiegO araz po oIko1:ice

~brzy i Za:lesia iDa po1lu.Qniu ,1 ZldIDdzie.

W~

na,

Wymienwnych

dbszWrooh

mgresja ,~, zarmaczyla

~ SE!!Clymenta.cj4 ci~ch wm-~ zlepieilc6W ~YCh .~ ~

~ tldkaPl~go (~i pi~OOw~, wzgl~';' ,

nie'kwarCyjt6wk.an:ibry.jsJdch), 1Uib 'P~c6w 'z ~"Skial~-

PALEOGEOGBAn~ DOLNiIlGO Ofł.J)OWlKUW BEG,' KlELECK'IM GOB SWIĘT. 9lł

bryjskicll.Być :'IIl:<lIŻe, że' ,jEŚli dhod!zi o' te ~tn.ie, ~.luźniymi stały.

się ()1le w"pótniejszy.rn dkręsie na Skutelk wyhtgowatl!j,a spOiiWa (Turnau ...

.;..MorawsJr,a ~958).

ł{ie we wBZ~iclJ. c~ węgLanu .kieledIdego ~iąŻBŻość osadów warstw zbiluokich (środkdwa ''Część:tremadolru . Gór 9więto.kJrzyskioh . ..- BędDSTCzy'k; 1964) jest·jed!nalkowa. 'Zau~~ d:o tu,ż J. Czarnoc.1d. (1'928);.

wyroŻliiając dWa oIbwJiry ~ja1ne: ldeJ.eaki ilagows;k!i; lPierWszy, <> osa- 004: większej :rniątiszości, !na ogół 'bez w!kładęk cba'lL"edamtó~,· .li dr,UJgi.

o miąŻSżoŚC.i mlIaC'Zill~ mniejszej z \Vkła~ i prz~TStw:ieni.am.i.ohal-

F.tg. 2

ScheinatYczna ma.pka . zaiS'ięgu

morm.

^{w oasie.·} powrstawarida.

warstw

^'7lbilildd-ch

IW regiOnię 'iuiIe~m Ob'dn1enia por. fig.·l

DJJ8grammart.Lc sk:eteh. map o! tbe extent ^,cxf the ^iSea durm.g. 10M broatioo' o! the

ZWu~ beds In' the Kielce 're~

For 'explanatlonB ··see fig. 1

ced()mt6w. Fakt ten. wiąże sięmew.ątpliw.ie ze ir6Dcowapiem E'l'OŻji na

lądZie. Cen5tralru1. ~ć" Sandomirydbw, zapewne· na'jsiliiJej speneplend.";

ZOWallla, dostarczała, w zWią'Zksu z z8Jhiam0waniem. eroz'jd, przede

wszYst:

kim ma,te.rlału:pelityCzn~, powstałego . ^IW. lW'yIllikii. wietrzenia . meclJ.a.- nicznego, kitó.ry

'Yv.

fOll"lllie zawiesi'll3l.

dosta,waI .

się dO zbiOl"lllika' mor ...

skiegoi długo pOzostawał w' za.~ilu: Vi lWIOiCłtzie a:oor~ej. 'Jak Są,dm.

M. ~Wska (1958), '14wtieSina podlegała &,leko idącem~·. ^TOZ':'

~; P,l"zy c~ zaobadzi.ło ~w:czas uwalnianie krzemiOnki: sTOma\" . dzącej sięw,. postaci !hydrozolu. Po osiągn1.ęclu odpoWiedniej!k:ąnCęriJtracj~

w ~ ·zmdan'Y~iśr~ zo.ltenu,le.8ał~ni.u~

Ta ~ą.ocma krz~ mdeszała . się z niero~ ·~esfną mine ..

PALEOGEOGBAn~ DOLNiIlGO OfJDOWlKUW :REG,- KlELECK'IM GOB S~. DlJ

bryjskicll. Bye :'IIl:aZe,

ze'

,je4li dhodlzi o· te ~tn.ie, ~.luiniymi staly.

si~ ()1le w"pOtniejszy.rn ~e lla Skutelk wyhtgowatl!j,a spOiiWa (Turnau ...

.;..MorawsJr,a ~958).

lr{ie we wBZ~iclJ. c~ We.gtanu .kieledIdego ~i~ZsZ0s6 osad6Iw warstw zbiluokich (Srodkdwa ''Cz~c:tremadolru . GOr 9wi~to.kJrzySkioh.­

,BedDSTCzy'k; 1964) jest·jed!nalkowa. 'Zau~~ d:o tu,Z J. Czarnoc.1d. (1'928);.

wyroZliiaj~c d'W'a oIbwJiry ~ja1ne: IdeJ.eaki ilagows;k!i; lPierWszy, <> osa- 004: w.i~zej ~, IBa og61 'bez w!k1~ cba'lL"edamt6~,·

a

dr,wgi.

o mi~Zsi.oSc.i mlIaC'Zill~ mniej:szej z \Vkh~ i prz~TStw:ieni.am.i.ohal-

F.ig. 2

ScheinatYczna ma.pka . zaiS'i~

morm.

w oasie.· powrstawarida. waistw '7lbilildd-ch

<w re~ 'iuiIe~m Ob,Un1enia por. fig.·1

DJJ8grammart.Lc sketch. map o! the extent ^(Xf the ^!Sea dumg. tM bmatioo' o! the

ZWu~ beds In' the Kielce 're~

For 'explanations ··see fig. 1

ced()mt6w. Fakt ten. wi~ie si~niew.~liw.ie ze ir62md

cow

^{a,niem eroZji na}

l~ie. Cenrt;ralru1. ~c" Sandomirydbw, zape.w:n.e· na'jsiliiJej speneplend.";

zowana, dos1:arczaia, w zWUi'Zkiu z z8Jhiam0waniem. eroz'jd, przed.e

WSZYBt::

kim ma,te.ri.ahl:pelityCzn~, pawstalego. rw. lW'yIllikii.

wietrzeDia .

meclJ.a.- nicznego, kit6.ry

'Yv.

fOll"lllie zawiesi'll3l.

dosta,waI .

si~ dO zbiornika' mar ...

skiegoi drug<>

pOrostawai

w' za.~ilu: Vi lWIOidtzie a:oor~ej. 'Jaik ~.

M. ~Wska (1958), '14wtieSina podlegata da]eko id~cem~·. TOO':'

~; P,l"zy C~ zaobadziID ~w:czas uwalnianie krzemiOnki: gromal.. . dzltcej si~w:. postaci ihydrozolu. Po osUlgnJ.~u odpoWiedniej!k:qnCe!riJtracj~

w ~ ·zmdan'Y~iSr~ zo.lten~~ni.u~

Ta ~~ krz~ mdeszaia· si~ z niero~ .~E!Sfne mine ..

WIEsŁAW BEDNAltCZYR

l"a}ną,' dająC'W wyniku C2lal'ty. Według oytow,anej a,~ki czerty 'two-

rzyły się w morzu nieco głębszym niż najpierw osadZOi1e :inukloWce i :ptaB- kawce.

'Po

osadzeniu się czertów .'basen tUlegałJe:k!ki.ęlu spłyceniu, oa cze.r- ,ty' rozmyw,am,i.'ll (stąd oiIm1dhy czertów Wl chailcedoaiitach). Resztki mi- ,nerał6w Ulegały .r<tilk1:adOlWi, dająC czysty żel kIrŻemi.ankowY,. który' prz1E!--

~~ szczą:tkti. orgamczne (Bkarulpk,i ibraChiopooów, sZk1ele'ty DeIlidroidea itp.). Morze .:byłodo'br.ze przewietrzane i naświetlone; IW zW1ą'zIlą1z czym

rozwdj8ły Się~j!n.ie gą;bkikrzemi~ których S2$lierl~ty dostarczyły

·róWlllież materiałU: 'dla tworząocyeh się cMlcedror.nirt.6w. . '

. Ta;k Więc geneza. cllraJceldnnitó.w.

w:

tremadoku Gór Ś~'toIk!rzyskidh

jest mdeBZalIloa I{Sam9onowicz~ 1948, Tu:rnau,.-Morawska 1958) . .

Po 'W.2ID.OWjieniu procesów erozyjnyob na lądzie,tworzyły się. gezy,

mułowce d ~. Międlzy ,ge7.ami i piaSk.oWlcami 1ub nilUłowc8mi istnieją za:zwyrczaj ostre .granice, ,,gdyż - jak to wyjaśnia M. TUl"IlBou>-Mo- rawSka - rozw,6j ,gą~ 'U!le~ nagłemu zahamowaniu przez 'zasypanie'

mułem i ,p.iraskiem. .

O słlabym wietrzeniu cbem;i~ na lądzie świadczy tak2e fakt

. .

obecności skaleni i. małp zmienionego biatytlu w całej ~i tremadoku ..

AnaJdzując szlify ak,ał.z ~ólnydl 'pożioInów .,trernadoku. IZIlUW'aoŻy- . łem, iż

lilie

we" wszystkdch miejlsco\V:ościacll., IW k;ttiryoh te ,~ wy- stępują. ska:ły ZB:Wlarająskalanie .. Poniewa·ż, jak stwierdziła M.

Tul-na.'!l-

-Morawska 0(1958), opiask!owtce !kambru nie zawierają dużej ilości. ~eni,

ich poc'hrodOZJellli.a: IW ·ultworaoh t~ me ':rnożDa .. przypisać ,procesowi przerobiendaSkał !kambryjSkich. Według wymieańanej oautarld, w czasie tworzenia si:ęwa.rst:w poziomów za.wiarającydh skI8ilenie musiały istnieć jakieś oc1sł&nięcia skisł 1pystalicznych,lbOga,tyoh w te mine.rały. Dotydh-

. czas '

nie znaleziDno dowrod6w lIl8. . pOtw;lenizanie . tej tezy. Z moic'h. obsel-':' wacji wytni!ka,. że skaJlenie ~ją w·~ tremadoku wschbdn.iej częśe,i niecki ~~ej i wSchodniej części :regiOlloU' !kieIecldego G6r Sw.ię~k;rŻySki.cłh.'W ZW'ią2!k1l:Z tym lDO'ima p~zać, że jeśli:ltałkreod!- 8łoni~ SkIał~cznyC:lh d6tn:i.a:ły~ to dbecno8ci

idh

nalemłoby fJlJUb.ć

.na wSdh6d od omawianego obszaru. . '

W wari.lnkra:chczystego, przewietrZ8lnetgo mmZ8 tworzył się takż'.e

glauJkornit oautogemczny, któregoświete zia'I'na CŻ'ęSt:o.spOtykane są

rW

cha:l- cedoni1lach. 'Większość ;glaoukĄIiitu :!Iv utwo.r8<fu

warstW ·

Zbilucldch pow.;.

stała jednak·~ drodze gI&~ty2aeji ~u. . .

. ' Nie :wszędzie, jak d;o

f\V'Y1lej

PodJm'eślorio, Proces sedymEmJtacji

warStw

ibilOOkioh ~. 'jecłmkoWo. W. oOlrolimCh Kielc {Zailesie k.Sło~a.,

g6ra T~legraf) IW' acbod:niej' części. regionu! !kieleckiego ol w okolicach Międ:zyg6rza 'oraz Lenarezye na WSdhrodz1e; ląd ~d6W' rbył 'bar;..

dziej urzeźbiony · i procesy' oero:zyjne . ~a nim o · wiele ży:w.sze: Illiż na . żniszcZałej 'C'ZęŚCi centralnej. !Materiał

dIosta.rc7mly

^do, zbi.o.m.iłm mor-

skiego

z PobllSkidbr w.ySQC~ mwierałzi.arna owięksŻej śre<:4nCY, a Be-

dymentacjaodbyw. się szy'boiej-, ~ .. ~ ,~. lIl8. nii~ższoŚć' .;gro.-

Wmsl.A'W BEDNAltCZYR

l"a}nlf,' daj4C'W wyniku C2lal'ty. Wediug oyto\v1anej a'~ki czerly 'two- rzyly si~ w inorzu nieco gb~bszym niZ najpierw osadZOile :inukloWce i :ptaB- ko.wce.

,Po

osadzen.i.u si~ cZJert6w .'basen tUl.I]e:k!k~u splyceniu, oa cze.r- ,ty·rozmyw,am,i.'ll (stl\d oiIm1dhy czert6w Wl chailcedoaiitach). Resz.tki mi- ,neraMw Uleg.al;y .r<tilk1:adOWi, d:a~ czytJty Ze1 kIrZemi.ankowY,. kt6ry' prz1E!--

~~ SZCZII,tkti. orgamczne (Bkarulpk,i ibraChiopooOw, sZk'iele'ty DeIlidroidea Hp.). Mo.rze .:~do'br.ze przewietrzane i naBwietWne; rw zWill,'~z czym rozwdj8l'y Si~~j!n.ie g~bkikrzemi~ ktOryoh S2$lierl~ty dostrarczyly

·r6W1llieZ materiafu 'd!1a tworUlocyeh si~ cMlcedror.nirt.6w. . ' . Ta;k Wi~ geneza. cllraJceldnnit6.w.

w:

tremadoku G6r S~'toIk!rzyskidh jest mdeBZalIloa I{Sam9onowicz~ 1948, Tu:rnatJ,.-Morawska 1958} ..

Po 'W.2ID.OWjieniu proces6w erozyjnyob na lll,dzie,tworzyly si~. gezy, mWowce d ~. Mipy ,ge7.ami i piaSk.oWlcami lIu'b nilUlowc8mi istniejEl za:zwyrczaj ostre .granice, ,,gdyz - jak to rwyjaSnia M. TUl"IlBou>-Mo- rawSka - rozw.6j ~~ 'U!le~ naglemu zabamow.mfu. przez 'zasypanie' mulem i ,p.iraskiem. .

o sliabym wietrzeniu cbem;i~ lIB. IlI,dzie swiadCzy tak2e falkt

. .

o:becnoSci abIeni i. ma:lp zmi.enionego biatytlu w calej ~i tremadoku .. Analdzujll,c szlify ak,a1.% ~olnydl 'poZiroIOOw .,trernadoku. IZIlUwaoZy- . lem, i7:

!Die

we" wszystkdch miejlsooW:a§ciacil., rw k;ttiryoh te ,~ wy-

~pujEl; ska:~y ZB:WlarajElskalanie .. Poniewa·z, jaik s1Jwi.erdzila M.

Tul-na.'!l-

-Marawska '(1958), opiask!owtce !karmbru nie zawieraj4 duzej iloSci. ~eni,

ich poc'hrodOZJellli.a: rw ·ultworaoh t~ me ':rnoZm .. p.rz.ypisaC ,procesowi przerobienda .Skat !kanibryjSkich. Wedrug wymieal'ianej oautarld, w czasie tworzenia. ~wa.rst:w poziom.6w zawiarajll,cycil sklaJenie musialyistnie6 jakies orc1sroni~

skiM

1pystalicznych,lbOga,tyoh w te mine.raly. Dotydh-

. czas .

nie znaleziDno dowrod6w IIl8. . pOtw;lenizanie . tej tezy. Z moic'h. obsel"':' 'WIacji wytni!ka,. Ze skaJlenie ~j4 w'~ tremadoku wschbdn.iej cz~Sc.i nlecki ~~ej i wSchrodniej ~ci :regiODoU' !kieIecldego G6r Sw.i~~k;rZySki.cIh.'W ZW'UpIk\l:Z tym lDO'ima p~zaC,

ie

jeSli:ltalkreod!- 8Joni~ SkIaJ~cznyC:lh d6tn:i.a:ly~ to dbecno8ci

idh

nalemroby fJlJlIb.C

.na wSdh6d od omawianego ()Ibszaru. . '

W warilnkra:chczystego, przewietrZ8lnetgo marZ8 tworzyl si~ takt.e

glauJkornit oautogemczny, kt6regoBwie'te zia'I'na ~St:o spOtykane B!l

rW

cha:l- cedoni1lach. 'W~6 ;gla~tu :!Iv utwo.r8<fu

waorstW '

Zbilucldch pow.;.

sta1a jednak·~ drod:r.e gI&~ty2aeji ~u. . .

. ' Nie ~e, jek to

f\V'Y1lej

PodJm-e&lorio, Proces sedymEmJtacji

warStw

ibilOOkioh ~. 'jedmikoWo. W. olrolimCh Kielc {Zailesie k.Slo~a., g6ra T~legraf) fW' acbod:niej' c~ regionu! !ldeleckrego oi W okolicach Mi~d:zyg6rza 'araz Lenarezye !la WSdhrodzle; l!ld ~d6W' rbyi 'bar;..

dziej ur.zetbiony · i prooesy' oero:zyjne . ~a nim o · wiele Zy:w.sze: IlliZ na . ZniszcZalej ~i centra.Inej. !Material

dIosta.rc7mlY

do, zbi.o.m.ika mor-

sk!iego

zPobuSkidbr w.ySQC~ mwieralziarna owif:ksZej

Sre<:4ncy,

a se- dymentacjaodbyw. Blit szyboiej-, ~ .. ~ ,~. IIl8. nii~t.szoM:· .;gro.-

PALEOGEOGBAl'IA DOLomDGO OBDOWrxU W· BlllG. XlEI.EOKIDIGOB S:wn;i'. 9'1

madzącyQh się osadów. Ten typ sedymentacji nie' sprzyjał. ~ oczy_o wista, ~'ll. się i :roZkładJowi zawresiny lmiriemlLneJ •. a - 00 za

tym

idżie ~

w

^'my;§l ~'W'iIoine:gO, wyżej ~ ~uC:h:a!1ce­

doni-t6w. Również mwart..ośĆ ~on!iIru. w o9adac'h ~się IW tej części Zbiornika jest manejsza .1 il.ajOŻęściej pioChod.zi on ż roZkladu :biotytu.

Z dbserWIacji'

profiJ.6w:

tremadokti:· iW GOCaClh ŚWiętO!krzy;skddh wy-

;nik., że w czasie tworzenia. się drugiej.połowy W8MW ~bi1iuc1ddl okresy' ZafulIillÓwtBńerozji IW centralnej części lądu sandmniIryd~ 'były coraz krótsze i TzadBze. ŚwialdICzy Q tym' przeW1ałga' osad6w ritu.łoW'OOlWlO-pias­

kowcoWychi wyrafme znmiejSzeni~się udżiału cbaIlcedon.itu w'tych ska- łacl1. Oha:lceOOnit występuJe najczęśćiej w poStaci 'd:robnycll ~pień - .konkrecji. Il"żadziej wkładek lUb

' ,b8:n:bo . rmdlro .

pt'zeławioeń.

o

W2.Ilrowie':'

niu erozji M lądiie ' świadczy tak!żelakt' pOjMVra:.niasi,ę

w

^mułowoadh

j ,piadwwcach .otOczaków

piaSkowoow1

mti.łoWoóW (Koziel~ żaJesie Nówe).

Również

:Pomom

2lbio.m'ib. ',ul~ sPłlcEmlU,' jak· świa<k:zą'

o

^{tym. ók:r'Uchy}

skał iIa.stydh

w

mu10wciaclh

i

pi:łi9~ (Zale8ieNOIWe)L'

Moi.ma' przy..

puszczać.

ierw

'wynlk!u .~' 2Jbiarnikatej c1Jęści,

w k1tóref

odbyIwała się sedyme:ntbacja illia:Sta:, skały :ilaSte Udeig'ły

roImn.yclil

~'.:rożkrusze:nlLu.

'ma-

teriał o~ zaś osadzał BięwrBZ Ż

iriateri.8lean

P!aszez'Y'stjnd.

mu:..

Jasbyzń.

Na

pewnycll.()Ibszaracli

omawumegO regw.nu

^{:z ~ ~'a}

Się Warstw'.ż'billuc'kieh

OOs1lo 'dO

Wyodfam.ia Się

· marza.:

^{'Takie'OsCYlacje}

brzegu' morSkiego mo2ID.a stW!erom'ć'w zbi-iy (pohidriioWtri-zachOdnia' CZ~Ć regionu), gdzie warstWy ibuudkie kofu:zą się .zi.~ dhalcedOin~

-mułowooWlY'lD ^Q spolwie żeI.a.zisto-piaszczystym. na

tihr.ym 'bezpOsXediUO

spoczywają' !łupki

· iifiast' e z' . graptoliJtanii

^Pięter·

la1i.deil

ⁱ !ka!radok; oraz w' . Ohd}riawyIn Do1e,

' 3dz1e

^{:pLaSkó~ ' ż OboluB'} (ThysanotoB) siluriCua (Eichwald) kIończą' się

' oiOWniez zleplencem : regreSyWnym,

'IrZY~itYm Jiiezgod~nie

Przez

do

kml ^lt)r

!tePteże!ntu)ąoe ~e 'górliyaren,i:~: .

W ·CzaSie

tWarzeIlJa

Się ~ .zbilu~ch '~ja ż, kraj,alUl

~ba~ ~

.mo.rzem

~J~ ~.~. ~·{.B8lr.­

raillodien). '~~ j$ się zdaje. dIośk.<ma~ i' mii,gracja: fBnmy «1lby.wam się'

swo.bodirle. Św1adczyo -tym 'd1?fitośĆ 'bin:cze~iltiC'h, in.bl;,68olus·(Obolm)

complexua .

~., Obolm (LingulobOlti.ś)· jei$tnmntel.i minor' Ko1!ilha, Lif!:- gulell~

iMam

^(Ba'lT.) ·itld .. ora,z 'nad'bałtidJ.ticll O~Oi!L.B.

(rhyiariotos)

rilu.ri~

Cu.s ~ (Eich~. Sip1ionOtret~ u1IiguicuJ,ata(ĘiJcą1W:aJd)

itd

rPr6Cz ~i Qb- ćycll' w ~:żJbiloid:idli spOtYka!rie są'"~' ~Czne.

irepre-

~ane priez' Ibraodłriqpody: bezza-yviiasowe jĄ' L~guie,na: San;ct:a~·cru.;

ceMi, B~.t Lirigu;Lella zejs~eri '~., 'ConOtreta .sałiuorioW1CZi B~;,

nowe'

~. i ~ap'tOP-t6w'z ~~itd.

IW' 'warstwaoh"kozi~Jski.ch(riajWyżsŻy :i.remadnk w iegi~elkiellec-'

!kim .~' SWię1ioikrz~ch -'13edlwi~~ 1964) !na; ryvi.ęl.u

OIbsmt:am.

szcze.;

góIilde jeil.icliOdzi 0, ~.~ ~ lti~leokiego. m~ ża.:Pew.ne -~.'·W

ren.tt:aanej

cZęScl re~~'~: 9~o1i~h

'\Vsi'

Koz1el~t:rWą .

prt.ez~CalYOkres tWor7Jeiiia Bl~'

warstW

Ikoożi.elsldch sedyiIl~nJt~ja:·p~.;·

'I

PALEOGEOGBAl'IA DOLomDGO OBDOWrxU W· BlllG. XlEI.EOKIDIGOB S:wn;i'. 9'1

madz~cyQh

sic:

osad6w. Ten typ sedymentacji nie' sprzyjal. ~

oczy-'

wista, ~'ll.

sic:

ⁱ roZkl"adJowi zawresiny lmiriemlLneJ •. a - 00 za

tyro idZie ~

W

'my;§l ~'W'iIoine:gO, wyrej ~ ~uC:h:a!1ce­

doni-t6w. R6w.niez 7Ja.~ ~on!iIru. W o9adac'h ~si~ IW tej

cz«:Sci 2lbiornika jeg!; manejsza .1 ~ej pioChodzi on i roZkladu :biotytu.

Z dbserWIaeji'

profiJ.6w:

tremadokti:·

w

GOCaClh SWi~zy;skddh wy- mka, ze w czasie twarzEmia. si~ drugiej.poIowy

WMmw

~bi1iuc1ddl okresy' zahamowtBilerozji rw oentralnej ~ lqdu sandmniIryd~ 'byly ooraz kr6tme i TzadBze. SwialdICzy .0 tyro' przeWlalga' osad6w mWoW'OOlWlO-pias- kowcoWychi wyrame znmiejSzeni~si~ udZia~u cbaIlcedon.itu w'tych ska- 1acl1. Oha:lceOOnit ~uJe naj~j w poStaci 'd:robnycll ~pien -

.ironkrecji. Il"Zadziej wl«adek lUb

' ,b8:n:bo . rmdlro . pt'zeiaIwioeii.

0 W2.Ilrowie':' niu erozji M l~e ' Swiadczy taklZelakt' pOj,MVra:.nia 'si.«:

w

^mlHowoadh

j ,piadwwcach Qtoicza:k6w

piaSkowoow1 :lritiroWoow

(Koziel~

ZaJesle

^Nawe).

R6wnie'L

:Pomom

2lbio.m'ib. ',ul~ sPlleEmlU,' jak Swia<k:z~'

0

tym. Ok:r'Uchy

skal

iIa.stydh

w

mulowciaclb.

i

pi~9~ (Zale8ieN'OIWe)L' Moima,'

'Jll'Zy..

puszczac. ierw

'wynlk!u .~' 2Jbiarnikatej ~,

w k1tlxref

odbyIwMa si~ sedyme:ntbacja illia:Sta:, siWy :i1aSte

Udelg'1y roImnyclil

~'.roZkrusze:nlLu. '!Ihla- tenal o~ zaS osadzal Bi~wraz Z

materi.8lean

P!aszezystjni'l. mu:..

Jasbym.

lNa

pewnycil.()Ibszaracli

omawumegO regw.nu

^{:z ~ ~'a}

Sic:: Warstw·.Z'bil!uc'kieh

OOs1lo 'dO

Wyodfamia Si.~

· marza.:

^{'Talide'OsCYIacje}

brzegu'm6rSlrlego mo2ID.a

stWferom'C'w

zbi-iy (pohidriioWtri-zachOdnia' CZ~C regionu), gdzre waisbWy ibuudkie kofu:~ si~

. zi.e.neem

dhalcedOin~

-mtHowooVJl1lD .0 spolw.ie zeI.a.zisto-piaszczystym. na

tihr.ym 'bezpOsXediUO

spo.czywajl'i· Ilupki

· iifiast' e z' .graptoliJtanii Pic:ter' la1i.deil

i blradok; oraz

W' . Ohd}riawyIn Do1e,

' 3dzle

^{:pLaSko~ ' i}

Obolus'

(ThysanotoB) siluriCus (Eichwald) kIoncZ4' si~

' oiOWniez zleplencem : TegreSy:wnym, .

IrZY~itYm Jiiezgod~nie Pr2.eZ

dokmlitY:

itePreze!ntu)~ ~e 'g6rliyaren,i:~: .

W ·Cza8f.e

tW:arzeIlJa

Si~ ~ .zbilu~ch '~ja

z ,

kraj,alUl

~ba~ ~

.mo.rZenl

~J~ ~.~. ~·{.B8lr.­

raillodien). '~~ j$ si~ zdaje. dIoSk.<ma~ i' mii,gracja' fBnmy Qdlbywab $i~'

swo.bodirle.

Sw1adczyo -tym 'd1?fitoS6

'bin:cze~iltiC'h, in.ill;.6l>olm·(OboluS)

complexuS .

~., Obolm (LingulobOZus)' jeiStnmntel.i minor' Ko1!ilha, Lif!:- gulell~

inSom

^{(Ba'lT.) ·iild ..} ora,z 'nad'baltYdJrlcii: O~Oi!L.B.

(rhyiariotos)

rilu.ri~

Cu.s ~ (Eich~. Sip1ionOtret~ unguicuJ,ata(E.iclYW:aJd)

itd rPr6Cz

~i Qb-

cycll '

w ~:iJbiloid:idli spOtYka!rie ~ .. ~. ~Czne.

irepre-

~ane iPi"iez' Ibraodh:iqpody: bezza-yviiasowe ~'L~guie,na: San;ct:a~·cru.;

ceMi, B~.t Lirigu;Lella zejs~eri '~., 'ConOtreta

. sa1iuorioW1CZi

B~;,

oowe '

^{~. i} ~ap'tOP-t6w'z ~~itd.

W ·warstwaoh"kozi~Jski.ch(riajWyZsZy

:i.remadnk

w iegi~elkiellec-'

!kim .~' SWic:1iOkrz~ch -'13edlwi~~ 1964)

m

^ryvi.~l.u

OIbsza.t:am.

szcze.;

g<l1ilde jeil.icliOdzi 0, ~.~ ~ lti~leokiego. m~

za.:Pew.ne

-~.'·W

ren.tt:aanej

~ re~~'~: 9~o1i~h

'\Vsi'

Koz1el~t:rWa

.

prze.z~CalYOkres tWor7Jeiiia Bl~'

warStW

Iko~ch sedyiIl~nJt~ja:·p~.;·

'I