Propozycja formalnego podziału litostratygraficznego czerwonego spągowca na Niżu Polskim

Kwartalnik Geologiczny, t. 25, nr l, 1981 r., p. 41-58

UKD SS I. 736.1.022.4 + 5S 1.3.05 1(438): 168.2.001.1

Jędrzej POKORSKI

Propozycja formalnego podziału

lito stratygraficznego czerwonego

spągowca

na Niżu Polskim

Profile czerwonego spągowca z północnej części Niżu Polskiego podzielono na podstawie cech lito- logicznych oraz cykliczności sedymentacji na kilkanaście formacji. Wydzielone formacje ujęto w dWie grupy - Odry i Warty. W obrębie niektórych formacji wyróżniono również ogniwa litologiczne zbudowane ze skał i1asto-mułowcowych lub piroklastycznych. Przedstawiony schemat i zasady wy-

dzieleń są propozycją w dyskusji zmierzającej do ustalenia formalnych -WYdzieleń Iitostratygralicz-

nych w czerwonym spągowcu. .

WSTĘP

Prace nad stratygrafią permu zarówno w Polsce, jak i w innych krajach środ­

kowej i zachodniej Europy były prowadzone i nadal rozwijają się w dwóch kierun- kach: podziałów opartych na badaniach paleontologicznych - na· perm dolny i górny, dzielone jeszcze na autun, sakson i turyng - oraz podziałów opartych na . wykształceniu litologicznym - na czerwony spągowiec i cechsztyn, dzielone z kolei

na mniejsze jednostki litostratygraficzne (serie, formacje, cyklotemy).

W artykule główną uwagę zwrócono na litostratygraficzny'podział czerw:<mego

spągowca, który został przeprowadzony przede wszystkim na podstawie analizy

materiałów z rdzeni wiertniczych pochodzących z centralnej i północnej' części Niżu Polskiego. Wykorzystano także niepublikowane materiały i opracowania

dotyczące litologii i litostratygratii czerwonego spągowca wykonane przez D.

Kiihnową z obszaru północnej części monokliny przedsudeckiej, wyniki badań

petrograficznych prowadzonych przez W. Rykę, E. Siemaszko, A. Maliszewską

i E. Ekiertową; jak również zestawienia profilów syntetycznych wykonane przez H. Kiersnowskiego i badania dotyczące Iitostratygiafii czerwonego spągowca

z obszaru centralnej i wschodniej części niecki śród sudeckiej wykonane przez J. Miecznika (1981). Z wymienionymi osobami, jak również z R. Dadlezem, J.

Milewiczem, R. Wagnerem i T. Perytem dyskutowano i ustalono : zasady propono- wanego podziału litostratygraficznego czerwonego spągowca oraz granicę między

czerwonym spągowcem i cechsztynem. Wszystkim tym osobom serdecznie dziękuję.

42 . Jędrzej Pokorski

DOTYCHCZAS STOSOWANEPODZIALY. STRATYGRAFICZNE Zanim przystąpię do przedstawienia propozycji formalnego podziału litostraty- graficznego czerwonego spągowca na obsżarze Niżu Polskiego omówię w sposób

zWięzły dotychczas stosowane podziały. .

Badania utworów czerwonego spągowca mają długą historię sięgającą połowy

XIX wieku. Początkowo badania te dotyczyły obszarów, na których występują odsłonięcia skał czerwonego spągowca, przede wszystkim Sudetów i Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. Pierwsze wzmianki o czerwonym spągowcu 'Sudetów zamięlOzczono w objaśnieniach do mapy Dolnego Śląska w skali l: 100000 (E.

Beyrich i in., 1867). Autorzy mapy podzielili czerwony spągowiec na: - dolny,

składający się z dwóch poziomów zIepieńcowych, oraz górny, zbudowany ze skał

ilasto-piaszczystych. E. Dathe· (1904) w objaśnieniach do mapy arkusza Rodolf- swaldau wprowadza podział czerwonego spągowca na trzy części: dolną (Kuse/e'"

Schichten), środkową (I.ebacher Schichten) i górną (Waderner Schichten). Podział

ten był stosowany przez wiele lat, nawiązywali do niego również polscy badacze

pracujący w Sudetach po 1945 r. W wielu publikacjach, które ukazały się przed 1945 r. (są to głównie objaśnienia do map) poruszano problemy 'stratygrafii i lito- logii utworów czerwonego spągowca. Między innymi G. Berg (1925) proponował

powrót do podziału czerwonego spągowca na dwie części. Do dolnego czerwonego

spągowca zostały przez niego zaliczone wszystkie skały wylewne oraz skały osadowe

.występujące w ich podłożu (Kuse/er i Lebacher Schichten). Granica z górnym czer-

wonym spągowcem postawiona została przez tego autora w stropie zlepieńców leżących nad skałami wylewnymi. Cytowane prace oraz cała bogata bibliografia okresu przedwojennego obecnie mają znaczenie głównie historyczne i dokumenta- cyjne, niemniej liczne zmiany , korekty i powroty do wcześniejszych lub zarzuco- nych koncepcji stratygraficznych, jakie obserwujemy w rozwoju pog'ądów doty-

czących litostratygrafii czerwonego spągowca obszaru Sudetów, dobitnie świadczą

o trudnościach, z jakimi spotykają się stratygrafowie opracowujący system permski.

W okresie powojennym na obszarze Sudetów prace badawcze prowadzono w jeszcze większym zakresie. Oprócz opracowań kartograficznych wykonano szereg prac poświęconych wyłącznie lub w głównej mierze badaniom stratygrafii i litologii permu. Wyraźny rozwój badań nastąpił głównie w pracach analityczny.ch z dziedziny petrografii (wiele prac poświęcono skałom wylewnym), palinologii i sedymentologii. Wymienić tutaj należy przede wszystkim opracowania: H. Teis- seyre'a (1948), J. Oberca·(1957), K~ Dziedzica (1959, 1961, 1971), J. Dona (1961), S. Kozłowskiego (1963, 1970), A. Nowakowskiego (1968), K. Augustyniaka i A.

Gi"ocholskiego (1968), A. Grocholskiego (1974), pra«;e palinologiczne T. Górec- kiej (l969a, b, 1970) i J. Jerzykiewicz (1973, 1975) oraz pracę sedymentologiczną

W. Nemeca (praca w druku).

Prowadzone badania wpłynęły na dalszą ewolucję poglądów stratygraficznych oraz umożliwiły korelację czerwonego spągowca polskiej części niecki śródsudec­

kiej z permem obszaru Czech (J.B. Miecznik, 1981). Przy pomocy profilów czeskich czerwony spągowiec Sudetów został skorelowany z permem centralnej i zachod- niej Europy: Turyngia, Saara-Nahe, zagłębia Autun i Lodove (V.M. Holub. 1976) . . Szersze omawianie tych prac nie jest konieczne, gdyż zbytnio oddalałoby od pro- blemów związanych ze stratygrafią czerwonego spągowca na obszarze Niżu Pol- skiego. Dla pełniejszej ilustracji omawianych problemów ważniejsze' poglądy na

stratygrafię czerwonego spągowca niecki śródsudeckiej i północnosudeckiej przed- stawiono w tab. 1 i ,2.

Równie bogatą historię badań stratygraficznych ma czerwony spągowiec Wy- żyny Śląsko-Krakowskiej. Poczynając od pracy F. Roemera (1870) utwory perm-

Propozycj~ Po<mału JitostratygrafJcznego czerwonego spągoW'ca 43

Tabela I Tabela n~rał>'lraficzna czerwODego sJtlłgowca niecki śriJdsudeckiej.

Dziedzic 11~S9, 19611 s. Kozłowski

J. Milewicz 119681 ^A. Grochol.li J. H1ecc:nlk

POdzial proponowanjo"

K. /19631 ./1965, 19141 11981/·

.~ "8

E . .

""

N piaskowce zlepleń-

'"

• • M ^{cowe, wkładki formacja n}

G .!I ^wapieni, I D ~

I~

... 1

^zleple6ce

.. .

_n

~ ^~ piask,owce _f~rmacja o

zlepled.oe 1. IvI •

-li fanqlomeraty ^IV '." okruchowe ~ zlepieńce drobno-- I C ':!

..

_łaa f-L

łupki p.i:aazczys.te I łupki Plas:~~YS'te .".

formacja

1 walchlowe ^łupki ila8te z u

Walchia I B ^Ol

~ą . kompleks

~~ _~~

jporfiry, tufyportt-

~S

Hi

^eruptywny

~

^VI rower melafiry, .

a ^~

^l! tufy melafirowe ~~~

....

",,,,

....

§

~ormacja

i

'" plaakowlec lO ^{łupki czerwone,}

..

.1;>iaokowce ^~

i

bud.owlany U budowlane slupiecka· tł ^~

..

II poZiom łupków -'- U

I t piaskowce "1 łuPki .u

..

antrakozjowych

I I ^{V ~ I I} poz. antrakozjowy zlepieniec

.g ^zlepieńce kwarcytowy

~ II poz. zlepieńca

formacja

~ I pozic;nn .łuP.c6w . IM,

autun n. waratwy ze ŚWierkÓW"

'" ant.rakozjowych _~

piaskowiec płyto ...

" ~::~~c

..

^lUdw1ko-

-wy, ~lep1en\'ł>~g ^r-::I'~

'"

~ w1ck.le

I _IV ~l •

"j~ J~ ^{i -} i

z~

.. li ^{warstwy ~.}

m"

warstwy z

~§ ~ 7

~

..

ottwel1erak,le ...

.. ..

Glinika .

11~

~:3

.- _r

^{!l .A seria B} H . . .

~. ,

sa - faz& sa.a.lska, iI-.a - faza aul>saalska, i-f - faza inf.raatefa.óaka, • nazwa formacji wprowadzona przez W. N8Pleca /praca w druku/. "wg J. Mi.ecznlka

Tabela 2 Tabela Utostratygraficzna czerwonego spągowca niecki póInocnosudeckiej

J"

^Milewicz

et

_{. Podział}

.l. Milewicz /1968/ _/19761

~1

proponowany

.zlepiedce piaskowce

III formacja

~ ^u

U pia.Bkowce zlep. 14

14. .l'j drobnąokruchawe lo< UD

i

^Ol zlepieJIce

~

^~

^" ..

..

³

'"

^{Sa Ul}

..

Ul

mułowce a.

zlepielice, piaskowce, łupki ^piaskowca

" "

^{Ol formacja lIC}

zlepielica

-,,~ I

^sa

~ tufy porfirowe w eruptywach ^porUry

~

^{I I}

formacja

~ przewarstwienia _laUry

formacja UB

"

^{melafiry skał osadowych} i ich tuf y / ^skał wylew-

'lO ·tufy _lafirowe . . nych i piro-

klastycznych

piaskowce ~ ^{II A}

łupki, piaskowce, zlepielice zlepielica. 8

/1/

..

_a.

.. I ^{" "}

^III

i

^łupki palne, piaskowca ^{~łowce Ol formacja}

.~ piaskowce I ^11<1 Kwisy

Jol

...

zlepiedoe

..

lO o U

tJ ." zlepiedca

44 ^{Jędrzej Pokorski}

ski e na tym obszarze, a szczególnie ich pozycja stratygraficzna i geneza, były przed- miotem długoletnich sporów i dyskusji. Zasadniczy postęp w rozpoznaniu czerwo~

nego spągowca na tym obszarze przynoszą prace S. Siedleckiego (1952, 1954, 1956, 1958), S. Kozłowskiego (1955), a przede wszystkim A. Siedleckiej (1961, 1964). W monograficznej pracy poświęconej permowi tego obszaru A. Siedlecka (1964) zaliczyła arkozę kwaczalską i martwicę karniowicką do karbonu (stefanu),

zaś Jeżące wyżej konglomeraty, tufy, piaskowce i iły - do czerwonego spągowca

(dolnego oraz nie rozdzielonego środkowego i górnego).

Prowadzone pod koniec lat sześćdziesiątych przez I. Lipiarskiego (1971) prace paleobotaniczne umożliwiły nową interpretację stratygrafii permu. Na podstawie reinterpretacji flory opisanej przez M. Raciborskiego (1891) oraz nowych stanowisk florystycznych zaliczono do czerwonego spągowca martwicę karniowicką,zle­

pieńce mvślachowickie i tufy filipowickie. Za S.Z. Stopą (1962) I. Lipiarski zali-

czył te utwory do autunu i skorelował z dolnym i środkowym czerwonym spągow­

cem,prZyjmując jednocześnie, że w saksonie obszar ten pozbawiony był sedymen- tacji. Poglądy I. Lipiarskiego na stratygrafię dolnego perm u oraz korelację po-

działów bio- i litostratygraficznych odpowiadają aktualnym tendencjom panują­

cym obecnie w wielu europejskich ośrodkach naukowych. Rozwój poglądów na

stratygrafię czerwonego spągowca obszaru Wyżyny Sląsko-Krakowskiej przed-

st~wiono na tab. 3.

Tabela 3 Tabela U,tostratygraflcZD8 czerwonego spągowca Wyżyny Śląsko-Krakowskiej

s. Siedlecki.

s. Kozlow.ki /.1963/ A. Siedlecka 1. Lipiar.ki /.1971/

/1958/ /1964, 1968/

tufy

/I. .lep. porfirowe CHl'WOne iły ~

I:

~11I1IU1IHIIUIIJU

fl1ipowickle

gliny sławko- tufy i gUny tufy i tufity ... lafiry .

wakie .tavkonkie,

'li' _porfiry

.. _..

_"

_..

u ^'"

I V.~l.k8

^'g.

^.. ł ^•

^•

^•

ł

^{głdwna faza}

..

^alepi.~ce

ł

^{tufy .Q ... • A.}

wulkaniczna

I _!

^porf1rowo- fiUpowic:ki. ^CI e .... ^lit

li

..

^lO

t

~uf""" ... .ą • •

..

^'

..

I :~ ^..

^{.... o}

.. ;

I ^..

^{" ~} .:l "

..

_" ^§

.. " e.

^II

II ^~

u ^u

• tlił

zleplańąt cleplellce ~ ^{zlepieńce piaskowe,} alepi.lloe Ił '8 Ń my'lachowic:ki. my.lachowic:ki. o ^{lawy i popioły}

-

my'lachowic:k1e 'Hii

'" wulkaniczne li' ! ! ! !

IDIlrtwlea martWica aartwlca ... .g _martwica

~~łł

Ń Ń ~

... karttiowicka karnlowicka karnlOłdcka karnlowlcka li li

~ piukowce •

, h

Jaraczaleka ^arkoza arkos. "li

^,

Filipowie

..

^I

U

^~'

..

piaskowce Jtvaca.lllka piukowce z H B

karniOllic:kie

"', ... '

lta.rn1ow1c ^'Ol •

Zobrazowana w tabelach (l - 3) krótka histońa poglądów na stratygrafię czer- wonego spągowca jest niezwYkle ważna nie tylko ze względu, iż są to obszary, na których po raz pierwszy wydzielono i rozpoziomowano osady czerwonego spągowca,

ale ^również dlatego, ^że zdobyte wówczas doświadczenie wpłynęło na ^obecną meto-

dykę badań stratygraficznych czerwonego spągowca na Niżu Polskim. Na pod- stawie wielu badań, częściowo wyżej cytowanych, udowodniono, ^że utwory czer- wonego spągowca charakteryzują się budową cykliczną. Wysunięto propozycje , wykorzystania cech sedymentologicznych tych osadów, a przede wszystkim cyk Iicz-

Propozycja· podziału litostratygraficznego czerwonego spągowca 45 nej budowy profilu dla dokonania podział6w litostratygraficznych. Pierwsze su- gestie na ten temat znajdują się w pracach H.Teisseyre'a (l948)i J. Oberca (1957), szerokie zaś zastosowanie -w cytowanych wyżej pracach K. Dziedzica, S. Kozłow­

!,kiego oraz J. Milewicza (1968, 1976). Opracowanie licznych stanowisk flory- stycznych oraz badania palinologiczne umożliwiły wydzielenie utwor6w autunu . i saksonu, jak r6wnież datowanie fazy saalskiej na pogrąnicze autunu i saksonu.

Jak widzimy, wyniki wieloletnich badań permu Sudet6w i Wyżyny Śląsko-Krakow­

skiej rzutowały na podjęte później, począwszy od połowy lat sześćdziesiątych,

opracowania litostratygraficzne czerwonego spągowca na Niżu Polskim.

Najpełniejszy obraz rozwoju pogląd6w na litostratygrafię czerwonego spągowca Niżu Polskiego zawarty Jest w ~cW0nalny~h pracach syntetycznych: J. Sokołow­

skiego (1967), J. Kłapcińskiego (1967,1971) i autora (J. Pokorski, 1976a, 1978a, h).

Prócz tego propozycje litostratygraficznych podział6w znajdują się w pracach F.

Gurariego (1975), M. ^Kiełta i in. (1978) oraz P.H. Karnkowskiego (1977). Propono- wane przez wymienionych autorow podziały litostratygraficzne przedstawiono w tabeli 4. Intencje autor6w ^są przejrzyste i ^właściwie nie ^wymagają szerszego

komentarza. .,

W pracy F. Gurariego (op. cit.) proponuje się wydzielić w g6rnym czerwonym

spągowcu formację Złotówa (seria złotowska, nazwa od otworu Złot6w 2) oraz formację Środy (seria Środy, od otworu Środa IG 3). W otworac~ tych nie prze- wiercono jednak utwor6w czerwonego ^spągowca, a ^więc nie ^spełniają one wa- runk6w dla profil6w stratotypowych (nie powinny od nich pochodzić nazwy for- macji). W otworze Środa IG 3 czerwony spągowiec nie jest. ponadto rozwinięty w typowej litofacji piaskowcowej, jak to przyjmuje kreator formacj i Środy.

Interesująca praca M.. Kiełta i in. (1978) powstała wyłącznie na podstawie inter- pretacji pomiar6w geofIzyki otworowej. Na podkreślenie zasługuje· wykonanie tej korelacji przy pomocy ilościowego przeliczenia pomiar6w karotażowych.

Autorzy dzielą czerwo~y spągowiec z rejonu Poznania na autun i sakson, przy czym - jak można się zorientować - wydzielenia te są traktowane jako synonimy dolnego i g6rnego czerwonego spągowca. Większość proponowanych przez auto- r6w wydzieleń w obrębie" saksonu można" korelować z podziałem sabonu na dolnYl g6rny (J.Pokorski, D. KUbn, 1978) lub podziałem na I i II megacykl (A.

Maliszewska, J. Pokorski, 1976 - patrz tab. 4). Pewne zastrzeżenia wywołuje

wydzielenie, a przede wszystkim interpretacja środowiska akumulacji tzw. warstw soleckich. Według M. Kiełta i in. (op. cit.) warstwy soleckie zbudowane są z pias- kowc6)V, kt6re sedymentowały w środowisku morskim tworząc bariery przybrzeż­

ne. Autorzy ci nie wykluczają jednak możliwości eolicznego· poChodzenia tych piaskowc6w .. Uważam, że na podstawie ^wyłącznie analizy wynik6w pomiar6w geofizycznych nie można zinterpretować środowiska akumulacji omawianych warstw soleckich, chociaż jest możliwe, że stropowa część tych piaskowc6w była akumulo- wana w zbiorniku morskim. Problem piaszczystych czy też zlepieńcowychutwor6w

morskich występujących poniżej poziomu łupku miedzionośnego szerzej omówiony zostanie w dalszej części artykułu, zaś piaskowce soleckie poziomu Ud proponuję włączyć w całości do wyższej formacji noteckiej grupy Warty (tab. 5).

W pracy P.H. Karnkowskiego (1977) wydzielóno w czerwonym ^spągowcu dwie podgrupy: sakson i autun. Podgrupa saksonu jest traktowana jako synonim for- macji piaskowc6w z Siekierek, w kt6rej autor wydziela jeszcze dwa ogniwa zlepień-·

cowe - ogniwo zlepieńc6w soleckich i ogniwo zlepieńców z Polwicy (tab. 4).

Utwory zaliczone przez P.H. Karnkowskiego (op. cit.) do ogniwa zlepieńc6w z Pol- wicy na podstawie szczegółowych badań petrograficznych (A. Maliszewska, J.

Pokorski, 1978) należy podzielić na część g6rną - zbudowaną z" piaskowc6w

zlepieńcowych lub zlepieńc6w ,- oraz część dolną - zbudowaną ze skał piro-

Tabela 4 T"jjela li!os!rat~';,raliczna czerwonego spągowca monokliny przedsude<;kiej i północno-zachodniej części Niżu Polskiego

~

J. Wyżykowski J. Sokolo~·;:-;ki J. Kłapcitiski ~~ ^{J. Milewicz F. Gurari}

/1964,,1968/ /1967/ 11967, 1971/ ... ." /1976/ /1975/

,,~

r~~ szare,

O~

piaskow·ce sza-

piaskowce I . piaskowce cz?rwone re, piaskowce piaskowce z przewarst.n .. eniarni czerwone, _,zlepieńce

, iłowców zlepieńce,

2:1

zlepieńce ~I ^~ piaskow'ce zle-

I \.j k oz; lepietice k pieńcowate; II!

''g tJ> -g zlepieńce iłowce

> .500 rn podstawowe _mułowce

piaskowce

~

^{H skały}

8

^{wy lewne I kały eruptywne}

z l!lk:t-3.dke.mi oraz łupki przewarstwienia-

>o • _ . ' i skał osadow ch

~15 osado~ych ~I skały ^{eruptywne br}unatno-c zer- y

~;al ^wone

~t~ ~

I

i wapienie I I! I I II

.,

^'

tli _f-+---I _{_,_c} ^I _{--.- - -}

E

_o

OC· ^I

^{piaSKONce I I i}

^"w~

zlepleńc6w,

^{, .,,.,,~} • '" "

p

• I I ^{~,--. ,,~}

piaskowce,

. piaskowce

pJ askowce, l.lowce, zlapieńce

E

^zleplerice

El

zlepleńce zlepieńce

. g . g łupki

I I

mułowce, iłowce,

Jj

^piaskowce plaskowce ,

i > 200 m I I I

zlepieńce zlepieńce

P.H. Karnkowski /1977/

M. Kielt, IJoFOkOr3ki /1976a, bl E.'Król, L. Król J.POK.orSki, D. Kuhn /1978/

/1978/ A.Maliszewska, J. Pokorski /1978/

piaskowce soleckie

c' II d c: II megacyklotem

I:C:g=-n-. -.'"'l:":e:":p-ł. ^{o zlep.} młodsze ^o /5 2/

oleckich Ul II c

m .~

'" :::

.

^~

'Om ~

~."

"

'o< O m

"' ^~>: _O

..

^{.o ,.,}

'" 'o<

~ 0." U"" m ~

" ^m.c

..

"

~ 'nU ,,~

.., ~ ~~ ,.,

m"

m ~8 ^'n

lt ^{O~ U m}

~ "'~ a

• ..

k "" ^.!l

t8

_o.

formacja Oolska

g •• lep z Kalej

~ pc czer. g6r.

II bg pc czar. dol.

I! bd pc zlep. II a

.., ~

~

... mi I megacyklotem

m /5 1/

' l l r'-" III

... m _u m ....

'n~ U ~

m'O lj-"

'" O

m m

'n~

.

g ~^.." g.

"'~ _~

~

'o<

o ....

• u

.... C" "

"'~

0.g

sa * (ił faza sac.lska wg J. Milewic~a: • fauna; Bs - biały spągowiec; Zlp - zlepieniec podstawowy

.I::>- 0\

....

'B..

.2, r:l

"O O l'<'

.., O _en

~

. Propozycja podziału litostratygraficznego czerwonego spągowca 47 klastycznych (tufów popiołowych, aglomeratów tufowych itp.). Skały piroklas- tyczne wydzielono jako ogniwo obrzyckie, ~tóre razem ze skałami wylewnymi zaliczone zostało do formacji eruptywnej - autunu (dolnego czerwonego spągow­

ca). Nadal utrzymuję, że w obrębie formacji skał wulkanogenicznych, zaliczonych·

obecnie do grupy Odry, należy wyróżniać ogniwo obrzyckie zbudowane w przewadze ze skał piroklastycznych. Ogniwo obfZ)!ckie daje s.ię .łatwo wydzielić na podstawie

badań petrograficznych oraz na wykresach geofizyki otworowej, czego dowodzi

między innymi zbieżność interpretacji litologicznej i stratygraficznej profilów otwo- rów wiertniczych. wykonanych przez geologów (A. Maliszewska, J; Pokorski, 1978; J. Pokorski,D. Kuhn, 1978,dokumentacje i opracowania geologów PPN) i geofizyków (np. M. Kiełt i in., 1978).

W dolnej części podgrupy autunu P.H. Karnkowski wydzielił formację Dolska, a w niej ogniwo zlepieńców z Kalej. Obie jednostki są jednak bardzo słabo udoku- mentowane, np. w otworze wiertniczym Kaleje 2, na który P.H. Karnkowski się powołuje, nie ma dla omawianego odcinka profilu ani materiałów rdzeniowych, ani pomiarów geofizycznych.

W wymienianych wyżej pracach, jak również w opracowaniach dokumenta- cyjnych otworów wiertniczych wykonanych przez geologów i geofizyków prze- . mysłu naftowego, utwory leżące w spągu permskich skał wylewnych (wg P.H.

Karnkowskiego formacja trachybazaltów Wyrzeki) zaJiczone zostały bez wyjątku

do karbonu. Autorowi trudno powstały tu problem jednoznacznie rozsądzić, ponieważ nie dysponuje materiałami rdzeniowymi przede wszystkim ze strato- typowego otworu Dolsk l. Nawiązując do profilów permu z obszarów niecki

śródsudeckiej, północnosudeckiejoraz części nad~orskiej Pomorza Zachodniego

występowanie formacji Dolska jest uzasadnione i prawdopodobne. Taka formacja niekoniecznie musi być w całości zaliczana do permu, lecz może obejmować rów-

nież najwyższą część karbonu górnego. .

PROPOZYCJA FORMALNEGO PODZIAŁU

LITOSTRATYGRAFICZNEGO

Termin czerwony spągowiec· (Rotliegendes) wywodzi się z nazewnictwa nie- mieckiego górnictw.a. miedziowego. Termin ten był i jest używany dla określenia

czerwonego, klastycznego kompleksu występującego w systemie permskim. Z cza- sem terminu czerwony spągowiec zaczęto używać Vi znaczeniu równoznacznym

oddziałowi, obejmującemu dolny perm. .

Czerwony spągowiec jest aso~jacją klastycznych skał czerwonych, którym to-

warzyszą różnego rodzaju skały wylewne i piroklastyczne. Skały klastyczne o bar- wach jasnoszarych, szarych i· seledynowych występują w ilościach podrzędnych.

Sporadycznie spotyka się również niewielkiej grubości przewarstwienia skał węgla­

nowych, przeważnie o znacznej ilości materiału terygenicznego oraz laminy i oodule siarczanowe. Osady klastyczne, które dominują w wyższej części czerwonego spą­

gowca (czerwony spągowiec górny - grupa Warty)zbudowane są z ziaren o różnej·

wielkośCi i różnorodnym składzie mineralogicznym. Osady te wykazują również

wielkie zróżnicowanie cech strukturalnych, . przede wszystkim duże bogactwo struktur depozycyjnych i powierzchniowych. W dolnej części profilu (czerwony

spągowiec dolny, grupa Odry) przeważają skały wulkanogeniczne, różne odmiany ·

skał wylewnych i piroklastycznych (W. Ryka, 1968, 1978; H. Pendias, W. Ryka, 1978; W. Ryka, J. Pokorski, 1978; A. Maliszewska,J. Pokorski, 1978; E. Siemaszko,

praca w druku). . .

WIELKOPOLSKA

(WOllzt,ńlka W,i;na W,IPOW8, R6 •. Pazn .... )

~ ¹

(--121:-;.,.-:.:.1

^{3 ~ 4}

r.;: ..

':·~·11I

~

- -

^{~ .. •...}

l" •• " ·111 [2J

⁷

tZJ· •

^~8

POMORZE ZACHODNIE POLSKA PÓŁNOCNO­

:- ZACHODNIA

(8a . . n Poliki Wyi,"a Pomorlka) (Itara platforma)

\

\

\

\

I:;~J/

_{-_-r}

_I

,. I I

^{• • •}

"1('-'

.1I~Z

--' \ I ~ iii

\ t2f

^{'- -...:., ....}

^-

^{.. :}

^J U ^{.. til1J :!}

^{2 l!!}

. . P.H.KARNKOWSKIEGO (18m

** .. 1 RY8Y (11178)1 A.II.2ELlCHOWSK1EGO (1880)

c

I

~ 00

.li'

l

li

~

Propozycja podziału' litostratygraficznego czerwonego spągowca

Tabela litostratygraficzna czerwonego spuowca Ni:l:u Polskiego - propozycja nowego podziału formalnego

PLATFOI1IiA PRBIIBIIDYJSKA

Tabela S

FAZY

:II OSSZARY PLATPOIlH STREFA

I

li! PALBOZOICIIIYCH 'l'-T •

~ ~-p~s~~,--+---~---+---~~---4---~

PIASKOIIIBC

z

..

Ol

..

- I - - ,

- i

...

..

!I ...

~:1

. 09niwo

/'~:5 ~

re8ki~" ~ r: 2

, 2~

For. KORKICM

~IIIIIIIIIII!IIII

~BLltOPOLSKA

FOIlHACJA WULlWlOGEIIICZIIA

~

^{PoaIACJA DOLSKA FORMACJA DZIWIIY 11U11}

^"'l.

I

^?

~

I

^11III

.trefa łfe1 •• eyre' a - Tornqulata

111111111

?

liliilIII . I

Osady czerwonego spągowca Niżu Polskiego charakteryzują się:

faza poatsaalska

gldoma . faza

tlaal.ka

faza lntraBte- taaka

- akumulacją w wielu częściowo lub zupełnie izolowanych basenach (J. PO- orski, 1978a, h), które pod koniec czerwonego spągowca uzyskiwały lokalne lub

lłkowite połączenie z sąsiednimi basenami:

g. I. Zestawienie korelacyjne syntetycżnych prolilów czerwonego spągowca P0m.0rza Zachodniego

,ółnocnej części monokliny przedsudeckiej , _ ' ,

>rrelation or synthetic sections or theRotliegendes in 'western Pommerania and northern part or the

Ire-Sudetic Monocline "

- iłowce; 2 - mułowce;' 3 - mułowce piaszczysle oraz mułowce z przewarslwieniami piaskowców; 4 - pias- wce; S - piaskowce zlepicócowane; 6 - zlepieńce; 7 - skały piroklaslyczne;' II - skały wylewne; 9 - sfałdo­

ne skały podłoża permu; PZl - cyklolem pierwszy; Tl - poziom łupku miedzionośnego; Cal - poziom wa- ,nia cechSZlyóskiego; Tp - trias. pstry piaskowiec; C - karbon; St - starszy paleozoik

- c1aystones; 2 - siltstones; 3 - sandy siltstones and siltsto~es witb sandstone intercalations; 4 - sandslones;

- con8łomeratic sandstones; 6 - congłomerates; 7 - pyroclastic rocks; II - inirusive rocks; 9 - folded bedrock the Permian; PZl - first c~lothem; T\ - Copper-bearins Sbale horizon; Cal - zechstein Limestone hori- 1; Tp - Triassic, Bundsandstein; C - Carboniferous; St ...; Lowet Palaeozoic

50 Jędrzej PokorM

dużym poziomym i pionowym zróżnicowaniem litologicznym oraz rzadko~

ścią . występowania ciągłych przewodnich poziomów litologicznych;

. - występowaniem· wielu, niejednokrotnie długotrwałych luk sedymentacyj- nych; . . . . .. .. . ... - -' _ .. . . ..

- gerieralnie· brakiem szczątków organicznych, z wyjątkiem pojedynczych

sta:~owisk mikrosporowYch(S.Dybova-Jachowicz, - opracowania ekspertyzo- we) oraz stanowisk rhikro~ i:makrofauny, znajdowanej w górnej części profilu,

najczęściej W poziomach dotychczas opisywanych jako biały spągowiec lub zlepie~

niec podstawowy (T. Peryt, D. Peryt, 1977; S. Lisiakiewicz, 1979).

Te typowe cechy osadów czerWonego spągowca są p17:yczyną; że zarówno po-

działy litostratygraficzne i korelacje profilów z rÓŻnych obszarów basenu akumula- cyjnego, jak również -wszelkie inne pochodne opracowania: geologiczne, np. re- konstrukcje paleógeograficzne i paleotektoniczne, zawierają bardzo wiele elemen- tów hipotetycznych.

Z podanej wyżej krótkiej charakterystyki, jak również ż przeglądu prac cyto- wanych (tab. 1-4) możnazorientowa:ć się, że profil czerwonego spągowca stanowi

wyraźnie odrębny litologicznie zespół skalny. Zespół ten jest kombinacją trzech

głównych typów litologicznych: skał klastycznych, piroklastycznych i wylewnych.

Skały te występują w profilu o określonym następstwie i powiązaniach wynikają­

cych z rozwoju geologicznego basenu sedymentacyjnego. Opisany zespół skalny w proponowanym podziale litostratygraficznym (tab. 5 i fig.-l) wydzielam w ran- . dze nadgrupy, spełniającej warunki Zasad polsklej klasyfikacji ... (1975); Uważam

jednak, że należy odstąpić od zasady wprowadzania nowej nazwy litostratygraficz- • nej dla wydzielonej nadgrupy, ponieważ litostratygraficzny termin czerwony spą­

gowiec (Rotliegendes) powinien być bezwarunkowo. zachowany ze względu na znaczenie· historyczne, jak i powszechność stosowania w Europie;

Nadgrupa czerwony spągowiec - jest tQzespół czerwonych skał klastycznych i wulkanogenicznych,· który utworzył się w przeważającej· części w warunkach

środowiska kontYIJ\!ntalnego (pustynnego). Ze względu na wyraźną dwudzielność

profilu czerwoneg') spągowca proponuję podzielić ten profil na dwie grupy: Odry i Warty; obejmO\>ałybyone wyróżniany dotychczas czerwony spągowiec dolny i górny, które z kolei były korelowane z autunem i saksonem (J. Pokorski, 1976a, h, I 978a, b) . .

Gr u p a O d r y wydzielona została w dolnej części profilu czerwonego spą­

gowca (tab. 5). W przeważającej częŚci grupa ta składa się ze skał wylewnych i piro-

. klastycznych (wielkopolska formacja wulkanogeniczna). Podrzędnie występują

tutaj również skały osadowe - w dolnej części profilu piaskowce l zlepieńce wy~

dzielone w dwie formacje- Dolska ^j Dziwny, zaś w wyższej części profil u mułowce

i iłowce (formacja kórnicka). Należy jednak podkreślić, że na Niżu Polskim nie dysponujemy pełnymi. profilami, w których występowałyby wszystkie· formacje . wydzielone w grupie Odry. Najliczniejsze ^są profile, w których stwierdzono ^skały·

wylewne formacji wielkopolskiej, w dość wielu otworach rozpoznano skały piro-

klastycżne zaliczone do ogniwa obrzyckiego(A. Maliszewska, J. Pokorski. 1978).

Jako stratotypy . wielkopolskiej formacji wulkanogenicznej proponuję uznać pro- file wiertnicze z północnej część monokliny przedsudeckiej. W obszarze nadmor- skim należałoby wyżnaczyć hipostratotypy. Mogłyby nimi być profile otworów:

Kamień Pomorski IG 1, 7, 15. Stratotypemogniwa obrzyckiego powinny być

. profile otworów z obszaru rowu Poznania: Obrzycko l ^t Września IG l, Pol wica l.

Pozostałe formacje w północnej części Niżu Polskiego wyróżniono na podstawie pojedynczych profilów wiertniczych. Formacja . Dolska . wyróżniona została za P.H. Karnkowskim (1977). Zasadę jej wydzielania omówiono w poprzednim roz- dziale. W odróżnieni\.I od kreatora tej formacji uWażam za prawdopodobne, że

Propozycja podziału litostratygraficznego czerwonego, spągowca 51

formacja ta obejmuje osady najwyższego karbonu (stefan C - D) i na]ntzszego czerwonego spągowca. Sedymenta~ja formacji Dolska, jak również omawianej

niżej .formacji Dziwny, związana była z występowaniem fazy intrastefańskiej,

która została udowodniona (tab. 1) zarówno w polskiej, jak i w czeskiej części

niecki śródsudeckiej (J.B. Miecznik,' 1981) .

. W niekt<?rych" profilach z Pomorza. Zachodniego pod skałanii wylewnymi formacji wielkopolskiej występują utwory zaliczane do najwyższego karbonu. Dotyczy to profilów rejonu Strzeżewa i Gorzysławia. Na podstawie profilu otworu

Strzeżewo l (stratotyp);który opracowany został przez J. Rybę (1979), przyjęto,. że osady piaszczysto-mułowcowe z przewarstwieniami zlepieńców -wydzielane przezJ. Rybę (op. dt.)jakoseria I (do głęb. 3363,0 m) i zaliczone do westfalu i stefa- nu - reprezentują najwyższy karbon oraz naj niższy osadowy perm. Sugestie takie

móżna wysunąć przede wszystkim na podstawie korelacji profilu karbonu i permu z otworu Strzeżewo 1 z odpowiednimi profilami Rugii i północnej Meklemburgii.

Wydzielona przez J. Rybę (op. cit.) seria I koreluje się zwystępującymi na Rugii warstwami Monchgut. W stosunku do starszych utworów karbonu seria ta charak- teryzuje się podwyższoną piaszczystością, występowaniem dwóch lub więcej po- ziomów zlepieńcowych oraz niejednokrotnie erozyjną granicą spągową. Proponuję serię I wydzielać w randze formacji i nadać za A.M. Zelichowskim (1980) nazwę formacji Dziwny. Uważam jednak, że ,granica formacji Dziwny przyjęta przez

A.M. Zelichowskiego jest postawiona zbyt nisko i że należy ją utrzymać zgodnie

z zasadą wydzielania serii I przyjętą przez J. Rybę (op. d/.)I.

Ostatnia z formacji w grupie Odry (tab. 5) - formacja kórnicka (A. Maliszew- ska, J. Pokorski, 1978) - została wydzielona na podstawie profilu jednego otworu wiertniczego -Kórnik l. W otworze tym nie przewiercono permu i z formalnego punktu, widzenia nie powinno wydzielać się na jego podsfawie nowych formacji.

Wydzielenie formacji kórnickiej ma na celu wyłącznie zasygnalizowanie problemu zaklasyfikowania drobnookruchowych osadów, położonych w, wyższej pozycji stratygraficznej niż formacja wielkopolska. Pozostawiając wcześniej wprowadzoną nazwę formacji kórnickiej uważam jednak problem jej wydzielania jak i nazwania za otwarty.

Podsumowując - grupa Odry w większości znanych profilów reprezentowana jest przez skały wylewne formacji wielkopolskiej. Formacje skał klastycznych, grubookruchowych (Dziwny, Dolska) oraz drobnookruchowych-·(kórnicka) wy-

stępują lokalnie, a ich obecne rozprzestrzenienie oraz rozwój paleogeograficzny nie są jeszcze wyjaśnione. Dolna granica grupy Odry najczęściej związana jest z dużą luką sedymentacyjną i stratygraficzną, obejmującą niejednokrotnie cały

karbon. ' ,

G r up aW a r t y obejmuje osady zaliczane dotychczas do górnego czerwo- nego spągowca, korelowanego z saksonem. Szersze omówienie proponowanego

podziału znajdujemy w publikacjach autora (J. Pokorski, 1976a, b, 1978a, b), J. Pokorskiego i D. Kiihn (1978) oraz A. Maliszewskiej i J. Pokorskiego (1978).

Na podstawie stwierdzonej (głównie na Pomorzu Zachodnim) dwudzielności

sedymentacyjnej utworów grupy Warty wysunięto propozycję wydzielania w jej

obrębie dwóch formacji: drawskiej i noteckiej. Formacje te są równoznaczne z wy- dzielanymi wcześniej megacyklami diastroficzno-sedymentacyjnymi. Pozycja tych.

" Uwaga. W ostatnim czasie w ot\yorze Czaplinek IG 2 poniżej skal wylewnych zaliczanych do czerwonego spągowca. na gI~b. 4906,0-4990.5 m, stwierdzono występowanie kompleksu osadowego zbudowanego z dwóch serii zlepieńcowo-piaskówoowych. Kompleks ten z' dUŻII luką stratygraficzną leży na utworach dolnego karbonu (wizen środkowy?) - informacja ustnaA.M. t.elichowskiego. Uważam, że kompleks ten należy korelować z serią I, a wi~ wydzielać jako formację Dziwny w jej nowym. proponowanym ujęciu (tab. 5, fig. I). '

52 ^{Jędrzej Pokorski}

formacji została zilustrowana na syntetycznych profilach zbiorczych (fig. I), ty- powych dla omawianych stref paleogeograficznych.-· W generalnym ujęciu są to dwa duże cyklotemy proste, przy czym cyklotem dolny (formacja drawska) ma mniejszy zasięg i odznacza się większym zróżnicowaniem litologicznym (J. Po- korski,praca w druku).

Sedymentacja w obu cyklotemach rozpoczyna się osadami grubookruchowymi . (zlepieńce lub piaskowce zlepieńcowate), a kończy osadami drobnookruchowymi (piaskowce drobnoziarniste w strefie brzeżnej, a mułowce lub iłowce w centralnej . strefie zbiornika akumulacji). W przypadku występo~ania osadów monofacjal-

nych lub niemożności wydzielenia obu formacji proponuje się zgodnie z zaleceniem Zasad polskiej klasyfikacji obniżenie rangi grupy Warty i wydzielanie formacji Warty (tab. 5). Wydaje się, że trudne do podzielenia profile monofacjalne, jak np.

profil z otworu W~eśnia IG I, będzie można rozpoziomować po zastosowaniu analizy mikrofacjalnej oraz analizy matematycznej .

. W centralnej części zbiórnika akumulacyjnego w obu formacjach występują

osady mułowcowo-ilaste, często z laminami i nodulami anhydrytowymi. Proponuję

wydzielenie tych osadów jako ogniwa reskiego (formacja drawska) i ·oQgniwa za- bartowskiego (formacja notecka).

Profile stratotypowe formacji drawskiej i noteckiej występują na Pomorzu.

Nazwy formacji utworzono od rzek, w których dorzeczu zlokalizowane były otwory wiertnicze proponowane jako stratotypy : Resko I, Czaplinek IG 1 i

la

2, Zabar- towo l i 2 oraz Szubin IG L W obszarze poznańskim i południowej części mono- kliny przedsudeckiej należałoby wyznaczyć profile hipostratotypowe.

W obrębie grupy Warty wydzielono również formacje: miastecką i darłowską

(tab. 5) w sensie dotychczas wydzielanych warstw miasteckich i darłowskich (J.

Pokorski, 1976b) oraz formację Łyny obejmującą profile platformy prewendyjskiej (J. Pokorski, 1974). Formację Łyny - z pewnymi zastrzeżeniami wynikającymi

z diachroniczności jej powierzchni spągowej - możemy korelować z formacją notecką. Uważam za celowe wyodrębnienie profilów czerwonego spągowca platfor- my prewendyjskiej w oddzielną formację, przede wszystkim ze względu na odmienny .

skład mineralny, charakteryzujący się występowaniem arkoz lub arenitów o pod-

wyższonej zawartości. skaleni. Stratotypem formacji miasteckiej i darłowskiej po- winny być profile z niecki pomorskiej (Miastko 1 i 2~ Kościernica l, Darłowo l,

'Dretyń I), a dla formacji Lyny profile z basenu perybałtyckiego. Stratotyp ten

należałoby uzupełnić hipostratotypami dla basenu podlaskiego i wyniesienia Łeby.

Podsumowując uwagi· <> grupie Warty nalei;y stwierdzić, że na gJanicy z grupą

Odry zachodzi w profilu czerwonego spągowca zasadnicza zmiana w· składzie

litologicznym, polegająca na występowaniu - najczęściej ponad skałami wylew- nymi lub piroklastycznymi - źle o wysortowanych czerwonych zlepieńców lub piaskowców zlepieńcowatych. Powyżej tej granicy, czyli w utworach grupy Warty nie obserwujemy autigenicznego materiału wulkanogenicznego. Uważa się, że

granica pomiędzy wspomnianymi grupami związana jest ?-tektoniką dysjunktywną

. głównej subfazy saalskiej (J. Pokorski, 1978a). W wyniku tych procesów tektonicz- nych skały grupy War~y wykazują prawie wszędzie przekraczające ułożenie w stosunku do osadów grupy Odry. Stwierdzony w wielu otworach erozyjny charakter tej granicy dokumentuje. wyraźny i niekiedy długotrwały hiatus. Górna granica. grupy Warty generalnie stawiana jest w spąg u poziomu łupku miedzionośnego

(TI) cyklotemu pierwszego (PZl) lub - w przypadku występowania pod łup­

kiem miedzionośnym utworów wa.pienia podstawowego. - w spągu tego poziomu (J. Pokorski, 1976a, 1978a, Ob; J. Pokorski, R. Wagner, 1978a, b; R. Wagner i in., 1978; T.M. Peryt, 1976).

Granica postawiona w spągu łupku miedzionośnego ma charakter typówo lito-

.

.

. Propozycja podziału litostratygrałicznego czerwonego spągowca 53 logiczny. Wydzielane dotychczas osady "zlepieńca podstawowego" i jego facjal- nego ekwiwalentu - .. białego spągowca" - jak i całego cyklotemu PZl są utwo- rami morskimi. Zrezygnowano z zasady stawiania granicy pomiędzy cechsztynem.

a czerwonym spągowcem na podstawie· wyróżniania środowiska sedymentacji (m()rskie lub kontynentalne) z powodu niejednoznaczności i trudności w odróż-

. nieniu i Odgraniczeniu utworów morskich "zlepieńca podstawowego" i "białego

spągowca" od osadów klastycznych leżących niżej, a powstałych

w

wyniku sedy- mentacji fluwialnej lub eolicznej. Należy pOdkreślić, że na podstawie badań sedy- mentologicznych lub petrograficznych (T. Jerzykiewicz i in., 1976; W. Nemec, J. Porębski, 1977; H, Nemec i in., 1978)w niektórych przypadkach jest możliwe Odróżnienie osadów morskich od lądowych. Jednak nawet bątdzo szczegółowe

badania analityczne najczęściej nie pozwalają na jednoznaczne postanowienie granicy pomiędzy osadami wspomnianych środowisk akumulacji. W· przypadku .. profilów bezrdzeniowych lub" o niePelnych materiałach rdzeniowych jest to nie-

możliwe. Uważam również, że problemu tego nie można rozwiązać na drodze

interp~etacji pomiarów geofizyki otworowej. Przyjmując pomiędzy cechsztynem a czerwony.mspągowcem granicę ściśle litologiczną uważam, że w tych profilach, w których istnieje taka możliwość należy wydzielać utwory klastyczne, związane

z transgresją morską, nadając im rangę warstw w obrębie formacji noteckiej. Za- . sady wydzielania oraz nazwy tych warstw zostaną przedstawione w publikacji przygotowywanej do druku wspólnie z R. Wagnerem W. tabeli 5 utwory te wy- dzielono schematycznie", jako warstwy A, B, C (facja zlepieńcowa, piaskowcowa.

i i1asto-mułowcowa). .

Opracowane na podstawie profilów w północnej części Niżu Polskiego zasady

wydzieleń litofacjalnych zastosowano dlascheinatycznego przedstawienia pro- pozycji formalnych pOdzi~łówczerwon'ego spągowca ż południowej. części mono- . kliny przedsudeckiej i Sudetów (tab. I i 2). Na podstawie dotychczas stosowanych

podziałów litostratygraficznych dla obszaru niecki śródsudeckiej zaproponowano wydzielenie sześciu formacji. Formacja ze Świerków wydzielona została wg pro- pozycji J.B. Miecznika (informacja ustna), a formacja słupieoka ~ W. Nemecem (praca w druku). Wydzielenie pozostałych formacji, określenie ich *atotypów i nazw będzie możliwe wyłącznie przez geologów opracowujących czerwony spą­

gowiec na tym obszarze~ Zapewne formacje lA i IB należałoby włączyć do grupy Odry, zaś formacje Ie iID do,grupy Warty. SkorelOwanie formacji Ie:: i ID z for- macjami - drawską i notecką nie będzie zapewne możliwe.

Ola utworów pierwszego cyklu sedymentacyjnego (J. Milewicz, 1976) w niecce

północno,sudeckiej zaproponowano wydzielenie formacji Kwisy. Ponadto w ob-

rębie grupy Odry zaproponowano wydzielenie formacji IIA i IIB. Wydaje się, że będzie można ustalić jeden stratotyp dla formacji lA i IIA, natomiast korelacja formacji IIB z formacją IB nie jest jednoznaczna. Niejasna jest również korelacja formacji słupieckiej z profilami niecki północnosudeckiej. Należy rozważyć za-

sadność wydzielania i zaliczania formacji liC do grupy Warty. Ustalenie strato- typów, a przede wszystkim granic i luk sedymentacyjnych umożliw~ zapewne ko-

relację tych profilów z profilami Niżu Polskiego. .

Dla czerwonego spągowca Wyżyny Śląsko-Krakowskiej przedstawienie takich schematów nie jest jeszcze możliwe. Sugestie proponowanych podziałów litostraty- graficznych oparłem w głównej mierze na materiałach publikowanych. Częściowo korzystałem· również z własnych profilów wiertniczych. Intencją przedstawienia i zaproponowania tych podziałów jest przede wszystkim stworzenie podstaw i po- budzenie do dyskusji nad sposobem rozwiązania poruszonego problemu. Propo- nowany podział litostratygraficzny czerwonego spągo'wca można przeprowadzić

równie? w otworach częściowo lub nawet wcale nie rdzeniowanych (z warunkiem