Sprawozdanie z działalności Działu Naukowo-Oświatowego w roku 2009

Mariola Olejniczak, Judyta

Pasternak

Sprawozdanie z działalności Działu

Naukowo-Oświatowego w roku 2009

Studia Lednickie 10, 259-263

259 STUDIA LEDNICKIE X Lednica 2010

M ariola O lejniczak Ju d yta P astern ak

M uzeum Pierw szych Piastów na Lednicy

Sprawozdanie z działalności

Działu Naukowo-Oświatowego w roku 2 0 0 9

W jubileuszow ym roku 2009 w M uzeum Pierw szych Piastów na Lednicy odbył się szereg imprez, których głów nym organizatorem był D ział N aukow o - Oświatowy. W cią­ gu roku przygotow aliśm y kilkanaście pikników naukowych oraz uroczystości, również tych zw iązanych z obchodami 40-lecia Muzeum.

R ozpoczęto sezon folklorystyczną imprezą plenerową „T op ien ie M arzan n y, czyli Śm iercicha ze w si N ow e L atko do w s i” , która odbyła się w dniu 20 marca o godz. 11:00 na terenie W ielkopolskiego Parku Etnograficznego w D ziekanow icach. Przybyłych gości pow itał dyrektor M uzeum prof. dr hab. Andrzej M. Wyrwa. Po krótkim przem ówieniu rozpoczęto obrzędowy pochód przez w ieś z Marzannami. W imprezie uczestniczyły dzieci przedszkolne oraz dzieci ze szkół podstaw ow ych (ok. 540 osób), korowód prowadził Ze­ spół Pieśni i Tańca W iwaty z Pobiedzisk. Z piosenką na ustach i nadzieją na odejście zim y uczestnicy przeszli za w ieś, aby dokonać spalenia przyw iezionych przez siebie kukieł.

Następnie dokonano obrzędow ego pochodu z Gaikiem - M aikiem , tzw. Drzewkiem Życia, które sym bolizow ała choinka świerkowa ozdobiona w stążkam i i świecidełkami. W trakcie imprezy przeprowadzono konkurs z nagrodami na najciekawszą kukłę słom ia­ ną, w którym Jury m uzealne przyznało 3 nagrody:

1. M iejsce I zajęło rodzeństwo ze Szkoły Podstawowej w Lednogórze z klasy IV. 2. M iejsce II Szkoła Podstaw owa z O w ieczek klasa V,

3. M iejsce III Przedszkole 190 z Poznania „Św ierszczyki” .

Imprezę zakończono tradycyjnym poczęstunkiem - gorącą zupą (fundowaną przez Urząd Gm iny w Łubowie).

Kolejną imprezą była „M ajów k a n ad L ed n icą ”, która trwała trzy dni (1 - 3 maj). Ta impreza plenerowa odbyła się na terenie Ostrowa Lednickiego i M ałego Skansenu.

N a M ałym Skansenie zorganizowano ożyw ianie w iosk i wczesnośredniowiecznej oraz piknik historyczny. Przed w ystaw ą archeologiczną „Ostrów Lednicki. Ceramika Nostra” zostały przeprowadzone warsztaty i wykłady dla dzieci i m łodzieży (ceramika, rekon­ strukcja stroju średniowiecznego). U czestnicy pikniku m ieli okazję przejażdżki w siodle, w zięcia udziału w różnego rodzaju w ystępach i zabawach. C ałości imprezy tow arzyszyły różne grupy odtwórstwa historycznego m.in. Stowarzyszenie Edukacji i Odtwórstwa H i­ storycznego Okresu Monarchii W czesnopiastowskiej „Aurea Tempora”, Towarzystwo Przyjaciół Grodu w Grzybowie. W imprezie uczestniczyło 2770 w eekendow iczów .

260 Mariola Olejniczak, Judyta Pasternak W niespełna dwa tygodnie później na zw iedzających czekała niem ała atrakcja pozw a­ lająca zw ied zić w yspę porą nocną.

Tysiące instytucji kulturalnych w całej Europie 16 maja otw orzyło bezpłatnie sw oje podw oje w łączając się w kolejną już edycję "Europejskiej N o cy M uzeów". Przedsię­ w zięcie to rozpoczęło się w e Francji z inicjatywy francuskiego M inisterstwa Kultury i było gorąco propagowane w całej Europie pod patronatem Rady Europy i UNESCO. Celem nocy co roku jest rzucenie now ego światła na dziedzictw o historyczne Europy, oferując niespodziew ane, zaskakujące i głęboko poruszające sposoby zw iedzania m uzeów . D latego na terenie Ostrowa Lednickiego i M ałego Skansenu, również odbyła się tego typu impreza. U czestnicy w niecodzienny sposób m ogli zapoznać się z jednym ze znakom it­ szych dzieł J.I. K raszewskiego, poniew aż w ruinach Ostrowa Lednickiego, była czytana, przez aktora Andrzeja Pieczyńskiego „Stara Baśń” . N a estradzie na M ałym Skansenie odbył się nocny koncert znanego sarmaty, poety i pieśniarza Jacka K ow alskiego i Klubu Św iętego Ludwika. Ponadto na terenie M ałego Skansenu odbył się piknik historyczny w w ykonaniu Towarzystwa Przyjaciół Grodu w G rzybowie oraz innych grup zajmujących się odtwórstwem historycznym. W zagrodzie przed w ystaw ą archeologiczną „Ceramika Nostra” były prowadzone przez pracowników muzeum warsztaty ceramiczne i plastyczne dla dzieci i m łodzieży; w chacie z Imielna odbył się wykład archeologiczny. Poza tym podczas imprezy zw iedzający m ieli okazję zapoznać się z now o otwartą w ystaw ą „Pra­ dzieje Ostrowa Lednickiego i okolic”. Impreza po m im o niedogodnych warunków atm os­ ferycznych przyciągnęła 632 uczestników.

Już w kilka dni później, 23 maja, na Ostrowie Lednickim odbyła się uroczystość „P rzyp om n ien ia śm ierci M ieszk a I ” . W ruinach kaplicy pałacowej odbyła się m sza ce­ lebrowana przez Jego Ekscelencję K siędza Biskupa W ojciecha Polaka - Sufragana G nieź­ nieńskiego, z udziałem Marszałka, W ojew ody W ielkopolskiego i zaproszonych gości. W obchodach upamiętniających śmierć M ieszka I w zięło udział 315 turystów.

Następnie, w najkrótszą noc w roku, 21 czerwca, na terenie M ałego Skansenu odbyła się impreza plenerowa „N oc K u p ały - W ia n k i Ś w iętojań sk ie”.

Podczas im prezy odbyło się w idow isko obrzędow e, powitanie lata „Wianki św iętojańskie” w w ykonaniu zespołu „Łany” z U niw ersytetu Przyrodniczego z Poznania. Odbył się również koncert m uzyczny grupy reggae - Indios Bravos. Tak w ięc całość imprezy przebiegała dwutorowo. U czestnicy m ogli zapoznać się z tradycyjnym obrzędem folklorystyczny, jakim jest puszczanie w ianków na w odzie oraz w ziąć udział w koncercie. Imprezę uśw ietniła również grupa „Amentiae” z W arszawy, prezentująca niebyw ałe w id o­ w isko tańca z ogniem.

W dniu imprezy na terenie M ałego Skansenu został ustawiony ostatni baner jubile­ uszow y M uzeum, o tem atyce N o cy Świętojańskich pokazujący historię tegoż św ięta po­ przez dawne zdjęcia (1969 - 1979). W tę jakże magiczną noc na Ostrów Lednicki przyby­ ło 1.663 uczestników.

Kolejna impreza miała m iejsce w lipcu. W dniach 4 - 5 lipca na terenie M ałego Skan­ senu i Ostrowa Lednickiego odbył się festyn historyczno - archeologiczny „W lednickim grod zie księcia M ieszk a ” . G łównym celem imprezy było przybliżenie szerokiej grupie odbiorców życia codziennego i zw yczajów z X i XI wieku. Podczas trwania festynu uczestnicy zapoznawali się z dawnym rzem iosłem , takim jak: garncarstwo, rogow nictw o, złotnictw o, tkactwo itp. M ożna było spróbować sw oich sił w grach i zabawach w czesn o­ średniowiecznych, poznać elem enty uzbrojenia w ojów słowiańskich, a także technik

Sprawozdanie z działalności Działu Naukowo-Oświatowego w roku 2009 ₂₆₁

i zw y czajó w w alk. P o za ty m dla n ajm ło d szy ch n a O strow ie L ednickim , koło schroniska p rzygotow ano w arsztaty garcarskie i plastyczne. T uryści, zarów no C i m łodsi ja k i starsi, m o g li zm ierzyć się z n au k ą p ism a arabskiego. D la starszego g rona zw ied zający ch z p ew ­ n o ścią dodatkow ą atrakcją b y ła m ożliw ość obejrzen ia now o pow stałej w ystaw y czasow ej „G oście L ednickiego stołu” .

W ciągu tego lipcow ego w eek en d u o dw iedziło nas 526 osób.

W kolejnym m iesiącu, dokładnie 22 - 23 sierpnia, n a teren ie G rodu w G rzybow ie od­ b ył się X M ięd zy n a ro d o w y Z jazd W ojów S łow iań sk ich - G rzybow o 2009 „W ojow ie i R zem ieśln ic y ” . O rganizow any przez M P P na L ed n icy i T ow arzystw o P rzy jació ł G rodu w G rzybow ie. P rzy b y w ający n a gród u czestn iczy li w żyw ej lekcji historii. N adrzędnym celem im p rezy było p ropagow anie tradycji i ob y czajó w w czesnego średniow iecza - ok re­ su zw iązanego z początkam i n aszego państw a. Z w iedzający m o g li zapoznać się z życiem codziennym w grodzie, skosztow ać średniow iecznych potraw , pod ejrzeć rzem ieśln ik ó w p rzy pracy, poznać elem enty u zbrojenia w o jó w słow iańskich, zobaczyć inscenizację w alki czy turniej łuczniczy. D la najm łodszych dział zajm u jący się edukacją m u zealn ą p rzy g o ­ tow ał w arsztaty - rekonstrukcji stroju i ceram iki.

Poza tym n a m iejscu m o żn a było n abyć p ublikacje M uzealne oraz obejrzeć w ystaw ę p lak ató w u k azu ją cy ch kolejne zjazd y W ojow ników . W ciągu ty ch d w óch dni G ród w G rzybow ie odw iedziło 18 tys. osób. Z p ew n o ścią n ie było to bez znaczenia d la p leb i­ scytu W ielkie O dkryw anie W ielkopolski, w któ ry m im p reza ta zo stała w yróżniona. P leb i­ scyt zo stał zorganizow any po raz pierw szy przez Polska G łos W ielkopolski oraz W ielk o ­ p o lsk ą O rganizację T urystyczną. Jego zadaniem było w yłonić i prom ow ać najciekaw sze w ydarzenia i najbardziej w artościow e oferty dla turysty. X M iędzynarodow y Z jazd W o ­ jó w Słow iańskich - G rzybow o 2009 zn alazł się w gronie laureatów , zajm u jąc III m iejsce w kateg o rii W ydarzenie p ro m u ją ce region.

W kolejnym m iesiącu, w dn iach 12 oraz 19 - 20 w rześnia, n a terenie M ałego Skanse­ n u odbyły się E u rop ejsk ie D n i D zied zictw a - „Z abytkom na odsiecz! Szlakiem gro ­ dów , zam k ów i tw ierd z” . P odczas tej im prezy w ioskę w czesnośredniow ieczną zam iesz­ k ały grupy o dtw órstw a historycznego, w ram ach P ik n ik u H istorycznego. Przygotow ano w arsztaty p lastyczne i ceram iczne. Z w iedzającym udostępniono ekspozycje m uzealne, po k tórych w ustalonych godzinach oprow adzał archeolog. Przeprow adzono rów nież konkurs p row adzony przez p raco w n ik ó w D ziału N au k o w o - O św iatow ego pt. „H istoria w okół n as” , w którym m o g li brać ud ział w szyscy bez w zg lęd u na w iek.

T yd zień później, 19 - 20 w rześnia, odbył się P ik n ik N aukow y, p odczas którego p ra­ cow nicy d ziałó w prezentow ali zab y tk i jed n o cz eśn ie opow iadając o pracy z nim i, k o n iecz­ n ości badań, analiz i dokum entacji. N ajm ło d si m ogli poznać działalność m uzeum od „po d szew k i” oraz „zabaw ić” się w m łodego archeologa, w ykopując zabytki, oczyszczając je i dokum entując. W im prezie w zięło ud ział 524 turystów .

W czerw cu, lipcu, sierpniu pracow nicy działu, grupy o dtw órstw a historycznego, studenci archeologii i h isto rii realizow ali „O żyw ian ie za g ro d y i w io sk i w czesn ośre­ d n iow ieczn ej”. P okazując p rzybyłym turystom O strow a L ednickiego pew ne aspekty z życia średniow iecznego.

W ro k u 2009 M uzeum był rów nież w spółorganizatorem w ielu im prez, odbyw ają­ cych się na M ałym Skansenie i O strow ie L ednickim m .in.: 13.06, 19.07, 8.08 T argu W iejsk ieg o , organizow anego przez S tow arzyszenie Św iatow id. 21.04. E v en tu dla uczest­ n ik ó w O gólnopolskiej K onferencji N aukow ej pt. „F orm y tu ry sty k i kulturow ej na św iecie

262 Mariola Olejniczak, Judyta Pasternak i w P olsce” (dla Starostwa Powiatu G nieźnieńskiego). 13.06 Rajdu M otocykli Zabytko­ w ych „Śladam i P ia stó w ”. 28 - 29.06. zorganizowano po raz VI, pobyt polsko - niem iec­ kiej pielgrzym ki ekumenicznej Gniezno - Magdeburg. 31.07. Udostępniono ekspozycję dla 1600 dzieci i przygotowano konkursu w iedzy o M uzeum i ekspozycjach na OL pod­ czas corocznego festynu - pikniku „B ezpieczne L a to ” organizowanego przez Stowarzy­ szenie M łodzi W ielkopolanie. 19.09 odbył się X X X II O góln op olsk i B ieg L echitów X II M istrzostw a P olsk i L ek arzy Półmaraton - atest PZLA. N atom iast 30.05 przybyła co­ roczna P ielgrzym k a z W ęglew a na O strów L ednicki. 21 - 22 sierpnia m iał m iejsce X J u b ileu szo w y N o cn y R ajd S am och od ow y „N ocny J a strzą b ”.

W tegorocznych imprez organizowanych w całości przez D ział N aukow o - O świato­ w y uczestniczyło 23267 osób.

Rok 2009 obfitow ał w pikniki, koncerty, inscenizacje i warsztaty. Spoglądając na informacje medialne oraz bezpośrednie relacje uczestniczących osób w poszczególnych imprezach, m ożna śm iało w yw nioskow ać, że tego typu działalność cieszy się ogromną sympatią i jest oczekiwana. D latego też planuje się w kolejnym roku kontynuować szereg imprez, które ściągają tak szerokie grono turystów. Tym samym, w tym w łaśnie m iejscu pragniemy podziękow ać w szystkim osobom , bez których w iele z naszych przedsięw zięć nie m ogło by się odbyć lub nie w yglądałoby w taki sposób. Osobą, które uczestniczyły w naszych imprezach, pośw ięcając im swój czas, równie w iele energii co m y, dodających nam otuchy i wspierających nas, w szelkim grupom odtwórstwa historycznego, Przyjacio­ łom Grodu w Grzybowie, których m ożem y śm iało nazwać naszym i przyjaciółm i oraz wszystkim tym pracownikom MPP, którzy zech cieli w łączyć się w naszą działalność. L E K C JE M U Z E A L N E

D ział N aukow o - Oświatow y, współpracując z innymi działami merytorycznymi M u­ zeum , przygotował na sezon turystyczny 2009 ofertę składającą się z 23 lekcji m uzeal­ nych oraz 2 tem atów zajęć w pracowni muzealnej.

W ramach D ziału N aukow o - O św iatow ego w ysłano pocztą elektroniczną pow yższą ofertę do w ięk szości szkół podstawow ych i gim nazjalnych z obszaru w ielkopolskiego, ponadto rozw ieziono oferty do szkół z Gniezna i gm iny Łubowo. Informacje o lekcjach muzealnych um ieszczono również na muzealnej stronie internetowej. C zego w ynikiem było zw iększenie zam ów ień na lekcje muzealne i usługę przewodnicką.

W sezonie 2009 zrealizow ano następujące lekcje:

„Rekonstrukcja naczyń glinianych z czasów M ieszka I” (R. Doruchowski) „Strój w e w czesnym średniowieczu” (M. Olejniczak, J. Pasternak) „Mały odkrywca ” (M. Olejniczak, J. Pasternak)

„Lednicki Park Krajobrazowy. Przyroda w spółczesna”. (K. Renn)

„Życie codzienne w e w czesnym średniowieczu na podstawie źródeł archeologicznych” (D. Banaszak)

„Tradycyjne gry i zabawy” (A. Garbatowska)

„Co gospodyni chow ała w skrzyni” (M. R om anow - Kujawa)

„Jak dbano o higienę na w si w ielkopolskiej na przełom ie XVIII/XIX w .” (P. K uszczak) „Dwór szlachecki w W ielkopolsce i kultura szlachecka na przełom ie X VIII/X IX w. na przykładzie kopii dworu ze Studzieńca.” (P. K uszczak)

„Praca kow ala w kuźni.” (A. Pelczyk)

Sprawozdanie z działalności Działu Naukowo-Oświatowego w roku 2009 ₂₆₃

„Cmentarzyska i zw yczaje pogrzebow e w rejonie Lednicy” (A. W rzesińska)

„Przedmioty luksusow e i codziennego użytku w e w czesnym średniowieczu” . (J. W rzesiń­ ski)

Zrealizowano również dw ie lekcje będące propozycją zewnętrzną grupy odtwórstwa historycznego ACIES CURIALIS: „Początki Państwa Polskiego. C zasy i ludzie”. „Uzbrojenie W ojsk Polskich - w ykład popularno - naukowy” - Zajęcia prowadził dr M i­ chał B ogacki, dla Stowarzyszeń „Patria”, „W ierzeje”.

Przeprowadzono łącznie 78 lekcji, o całkowitej liczbie 2145 uczestników. D ostrzeżo­ no zw iększenie zainteresowania zajęciam i warsztatowymi, w zw iązku z czym postano­ w iono poszerzyć i ulepszyć ofertę tych zajęć.

Podjęto współpracę z doradcą m etodycznym historii i w iedzy o społeczeństw ie z Gniezna, która będzie kontynuowana również w roku 2010.

Pracownicy M uzeum w okresie od 15 kwietnia do dnia 31 października oprowadzili 66 grup w ycieczkow ych o łącznej liczbie 2288 osób.

K O N K U R S

W roku 2009 przeprowadzono konkurs plastyczny, rozpisany dla dzieci szkół pod­ stawow ych i m łodzieży ze szkół gimnazjalnych, pt. „W idokówka z M uzeum ” . Informacje o konkursie przesłano pocztą elektroniczną do w iększości szkół podstaw ow ych i gimna­ zjalnych z obszaru W ielkopolski, ponadto rozw ieziono oferty do szkół z Gniezna i gminy Łubowo. Informacje o konkursie i lekcjach m uzealnych um ieszczono również na m uzeal­ nej stronie internetowej.

N a konkurs nadesłano 262 prace, które zostały ocenione przez specjalne m uzealne Ju­ ry. Przyznano dw ie głów ne nagrody, które otrzymali uczniow ie z Szkoła Podstaw owa im. A. Fiedlera w B udzisław iu K ościelnym i Gimnazjum w Pecnej. Ponadto przyznano 27 wyróżnień. Nagrodzeni i wyróżnieni uczestnicy otrzymali dyplom y i nagrody. W tym samym jeszcze roku zaplanowano kolejny konkurs plastyczny „Zwyczaje, obrzędy i tra­ dycje w P olsce”, który zostanie rozstrzygnięty w czerw cu 2010 roku.

Fot. 1. Marzanna (fot. M. Jóźwikowska)

Marzanna - a straw figure representing winter is symbolically drowned in celebration of the coming spring (photo­ graph by M. Jóźwikowska)

w ^

Шк

_

ШШк г

* *

St

\'у '30^

Ж тяРУА

Ж-v

ш .^у.,.

üu é' 'à/Êh

Fot. 2. Majówka nad Lednicą (fot. W. Kujawa)

May pienie at Lednica (photograph by W. Kujawa)

Fot. 3. Majówka nad Lednicą (fot. W. Kujawa)

Fot. 4. Noc Muzeów (fot. M. Jóźwikowska)

The Long Night of Museums (photograph by M. Jóźwikowska)

Fot. 5. Noc Kupały (fot. A. Ziółkowski)

Ivan Kupala's Eve (photograph by A. Ziółkowski)

Fot. 6. Noc Kupały (fot. A. Ziółkowski)

Fot. 7. W lednickim grodzie księcia Mieszka I (fot. W. Kujawa)

At Lednica in the stronghold of the Piast ruler Mieszko I (photograph by W. Kujawa)

Fot. 8. W lednickim grodzie księcia Mieszka I (fot. J. Wrzesiński)

Fot. 9. X Międzynarodowy Zjazd Wojowników Słowiańskich w Grzybowie (fot. T. Sobkowiak)

The 10th International Convention of Slavonie Warriors in Grzybowo (photograph by T. Sobkowiak)

Fot. 10. X Międzynarodowy Zjazd Wojowników Słowiańskich w Grzybowie (fot. T. Sobkowiak)

The 10th International Convention of Slavonic Warriors in Grzybowo (photograph by T. Sobkowiak)

Fot. 11. Wykop pełen skarbów w Europejskie Dni Dziedzictwa (fot. J. Wrzesiński)

Excavation pit full of treasures during the European Heritage Days (photograph by J. Wrzesiński)

Fot. 12. Praca archeologa w Europejskie Dni Dziedzictwa (fot. T. Sobkowiak)

The archeologist's work during the European Heritage Days (photograph by T. Sobkowiak)

Fot. 12. Przy niwelacji w Europejskie Dni Dziedzictwa (fot. T. Sobkowiak)