Studia Leopoliensia 9(2016), s. 265-273
Mgr lic. Mateusz PISAREK KUL, Lublin
WYCHOWANIE DO PATRIOTYZMU
WYZWANIEM DLA WSPÓŁCZESNEGO KOŚCIOŁA
Obecnie słowo „patriotyzm” traci na znaczeniu, gdyż dzisiejszy człowiek żyje w dobie „globalnej wioski”. Wielu młodych ludzi słowo to kojarzy głównie z okresem walk powstańczo-wyzwoleńczych, dlatego też zwrot ten staje się archaiczny. Mentalność dzisiejszego człowieka jest kosmopolityczna. Polega ona na braku utożsamiania się określonym miejscem na ziemi; jest zdominowana przez trend bycia obywatelem całego świata. Patriotyzm określa postawę człowieka wobec swojej ojczyzny, która pojmowana jest w szerokim sensie jako „ziemia ojców” (łac. pater – ojciec, patria – ojczyzna)1.
Z tych i wielu jeszcze innych racji przed dzisiejszym Kościołem pojawia się zadanie wychowania do patriotyzmu zwłaszcza młodych pokoleń.
Patriotyzm będąc czynnikiem niezbędnym dla funkcjonowania narodu i państwa jest podstawą ładu społecznego, bo patriotyzm jest kategorią nakierowaną na dobro wspólne. Tam, gdzie zanika troska o dobro wspólne tam też rozpada się społeczność, dlatego zadaniem Kościoła jest budzenie patriotyzmu w sercach swoich wiernych. Przed laty Ojcowie Soboru Watykańskiego II skierowali do chrześcijan zachętę, aby
„pielęgnowali prawdziwą i czynną miłość ojczyzny”2, „wielkodusznie i wiernie”3,
unikając przy tym
„wszelkiej pogardy dla innej rasy oraz jątrzącego nacjonalizmu”4.
1. Moralny imperatyw miłowania ojczyzny.
Problematyka miłowania ojczyzny w świetle moralnego nauczania Kościoła katolickiego ściśle związana jest w IV przykazaniu Dekalogu, wskazującym na cześć i szacunek, jakie każdy człowiek winien jest swoim rodzicom – ojcu i matce, którzy dali mu życie, wychowali i troszczyli się. W sposób analogiczny boski Prawodawca odnosi się do ojczyzny, która dla swoich obywateli jest matką, która zrodziła ich dla dziedzictwa kulturowego oraz
1 Por. J. Lisica, Gdynia – moja ‘mała ojczyzna’ w globalnym świecie, w: „Zeszyty Gdyńskie” 10(2015), s. 46.
2 Sobór Watykański II, Dekret o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes divinitus, Rzym 1986 nr 15.
3 Sobór Watykański II, Konstytucja pastoralna o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, Rzym 1986, nr 75.
4 Sobór Watykański II, Dekret o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes divinitus, nr 15.
społeczności, wychowując i karmiąc. Miłowanie tej Matki jest nie tylko świętym prawem, ale i obowiązkiem każdego obywatela. Dodatkowo miłowanie własnej ojczyzny pochodzi z naturalnego przywiązania do ziemi przodków, z którą wiąże człowieka głównie religia. Człowiek umocniony duchem patriotyzmu gotowy jest do licznych poświęceń oraz do czynienia dobra na rzecz swojego kraju. Miłość ojczyzny wynika zatem z natury człowieka, a zadaniem człowieka naznaczonym przez Boga jest wdzięczność wobec ojczyzny-matki5.
Szczególnie pontyfikat św. Jana Pawła II ukazywał miłość do kochanej ojczyzny, co znalazło odzwierciedlenie w jego publikacjach i wypowiedziach zachęcających do umiłowania ojczyzny. Karol Wojtyła miłość do ojczyzny wyprowadza z Ewangelii oraz Dekalogu, a dokładnie z IV przykazania: „Czcij ojca i matkę”, albowiem całe dziedzictwo duchowe, jakim jest ojczyzna przekazywane jest człowiekowi przez ojca i matkę. To właśnie dzięki nim młody człowiek zostaje zakorzeniony w konkretnej tradycji, języku, historii oraz ojczystym krajobrazie. Przykazanie to wskazuje też na szacunek i cześć, jakie człowiek winien okazywać swoim rodzicom, dającym mu życie oraz troszczącym się o jego wychowanie6.
Katechizm Kościoła Katolickiego z 1992 r. stwierdza:
„czwarte przykazanie domaga się ukazywania czci, miłości i wdzięczności obywateli względem ojczyzny oraz tych, którzy nią rządzą lub kierują”7.
Sprzeczną z nauczaniem Kościoła jest postawa kosmopolitów, według których należy kochać ludzkość, a nie ojczyznę. Porządek i hierarchia jest następująca: najpierw miłość do swoich najbliższych, a potem dopiero miłość ludzkości. Niemożliwa jest miłość wszystkich narodów oprócz własnego, tak samo również niemożliwe jest kochanie tylko swojej ojczyzny bez dostrzegania innych.
Katechizm Kościoła Katolickiego z 1992 r. zawiera w sobie nauczanie Kościoła na temat wiary i moralności, a przy tym określa, że
„miłość ojczyzny i służba dla niej wynikają z obowiązku wdzięczności i porządku miłości.
Podporządkowanie prawowitej władzy i służba na rzecz dobra wspólnego wymagają od obywateli wypełniania ich zadań w życiu wspólnoty politycznej”8.
Wszelkie prawo ustanowione w ojczyźnie nie może wykraczać poza prawo naturalne, które jest w akcie stwórczym wylane przez Boga w serce człowieka; prawo, które uniwersalne, ponadnarodowe oraz niezbywalne, tak jak prawo do życia. Historia pokazuje, do jakich wypaczeń dochodziło wtedy, gdy ideologie, systemy państwowe nie były człowiekowi przychylne i traktowały go jako jeden z trybów.
5 Por. J. Szyran, Moralny imperatyw miłowania ojczyzny, w: „Lignum vitae” 10(2009)
nr 10, s. 121.
6 Por. M. Pisarek, Wydarzenia sportowe i sukcesy polskich sportowców zachętą do budowania tożsamości narodowej oraz postaw patriotycznych, w: „Studia Leopoliensia”, T.VIII/2015, s.
471.
7 KKK 2199.
8 KKK 2239.
W polskiej tradycji nie brakuje wzorców życia całkowicie poświęconego dobru wspólnemu. Najpiękniejsze uczucia i postawy wyzwalały przykłady odwagi i pokory, wierności ideałom i poświęcenia wielu rodaków, którzy bezinteresownie i z poświęceniem ratowali ojczyznę, gdy była ona poddawana najcięższym próbom.
Dokumenty Kościoła katolickiego odnośnie patriotyzmu są bardzo liczne i można temu zagadnieniu poświęcić oddzielną pracę. Jednakże zasadnicza myśl, która z nich wypływa da się zamknąć w słowach: miłość do ojczyzny można postawić na równi z obowiązkiem miłości własnych rodziców.
Jednocześnie Kościół bezwzględnie potępia wszelkie przejawy nacjonalizmu i jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na rasę bądź narodowość.
2. Chrześcijańskie ujęcie patriotyzmu.
Termin „ojczyzna” wiąże się z instytucją rodziny, rodu, spadku ojcowskiego w formie własności ziemi. Ojczyzna stanowi pewnego rodzaju misterium ludzkiego środowiska życia9. Z punktu widzenia etycznego do ojczyzny można podejść dwojako: a) jako do czegoś bardzo bliskiego, b) jako do pewnego narzędzia w spełnianiu Bożego powołania, c) odblasku Bożej chwały w świecie. Z katolickiego punktu widzenia te trzy podejścia opierają się na miłości ku Bogu10.
Patriotyzm to określona postawa człowieka wobec swojej ojczyzny, która pojmowana jest w szerokim sensie jako „ziemia ojców”, dzięki której człowiek otrzymuje całe bogactwo swej kultury, języka, dorobku minionych pokoleń, wypracowanych wartości bądź odzyskanej suwerenności11.
Chrześcijańska miłość do ojczyzny pozostaje zawsze w pełnej relacji do Boga będącego jedyną i ostateczną normą życia człowieka. Dlatego dbałość o rozwój kulturowy i materialny własnego narodu nie może być umniejszona o wartości duchowe oraz religijne, które w rozumieniu chrześcijańskim są pierwsze w hierarchii wartości.
Prawdziwy patriotyzm to nie przejaw szowinizmu bądź nacjonalizmu, ale poszanowanie dla dorobku kulturowego i dziejowego dziedzictwa innych narodów, przy jednoczesnym poszanowaniu oraz kultywowaniu własnej tradycji i dorobku pozostawionego po przodkach12. Patriotyzm jawi się jako całokształt działań ku dobru własnego narodu i w służbie ojczyzny, których motywem jest przede wszystkim miłość do własnego kraju, przekraczająca pragnienie własnych korzyści oraz wygody, często posunięta do heroizmu, uzdalniającego do przelewania krwi za swój kraj.
9 J. Kowalczyk, Miłość Ojczyzny w świetle nauki św. Tomasza z Akwinu, Poznań-Warszawa 1974, s. 16-19. por. także: S. Ossowski, O Ojczyźnie i narodzie, Warszawa 1984, s. 54-55.
10 J. M. Bocheński, O patriotyzmie, Warszawa 1989, s. 10.
11 Słownik języka polskiego, t. VI, W. Doroszewski (red.), Warszawa 1964, s. 189.
12 B. Niemiec, Patriotyzm, w: Encyklopedia nauczania społecznego Jana Pawła II, A.
Zwoliński (red.), Radom 2003, s. 353.
Pojęcie ojczyzny można rozpatrywać dwojako: w perspektywie uniwersalnej i własnego narodu. Aspekt uniwersalny ma na celu wkomponowanie ojczyzny w dzieje rodziny ludzkiej, w dzieje zbawienia, zabezpiecza przy tym osobę ludzką przed internacjonalizmem i kosmopolityzmem13. W takim ujęciu ojczyzna uznawana jest za trwałą wartość i dar różnorodności na rzecz całości. Chodzi tu głównie o budowanie jedności rodzaju ludzkiego pochodzącego od jedynego Boga. Uznanie ojczyzny jako sposobu odczytania tożsamości człowieka, z jednej strony, ochrania zagrożone obszary życia społecznego, a z drugiej wiąże się z podstawami teologii społecznej. Teologia ojczyzny ukazuje istotę powołania chrześcijańskiego:
osobowego oraz wspólnotowego jako pełną realizację przestrzeni, będącej powołaniem do komunii społecznej14.
Drugi aspekt (narodowy) to pewnego rodzaju próba „poszerzenia tej przestrzeni”, którą jest ojczyzna, poprzez wezwanie do odpowiedzialności za nią. Człowiek zakorzeniony w ojczyźnie jednocześnie zakorzeniony jest w konkretnym miejscu ludzkości. W tej boskiej propozycji zawiera się całe powołanie osoby ludzkiej15. Z perspektywy teologicznej można stwierdzić, iż Chrystus nie wyrzekł się swojej ojczyzny na rzecz anonimowego uniwersum, pozostając wierny swojemu posłannictwu w pierwszej kolejności, wobec własnej ojczyzny, a potem wobec innych narodów.
Ojczyźnie należy przypisać partycypację w Chrystusowym dziele zbawczym oraz dziele uświęcania ludzi przez Ducha Świętego. Dzieło zbawcze dokonuje się w Kościele, ojczyzna „rodzi” dzieci dla Kościoła i jest miejscem do wykonywania właściwej jego misji, dlatego zasługuje na głębszą cześć16.
3. Wychowanie do patriotyzmu.
We współczesnej Polsce coraz częściej mówi się o kryzysie wychowania patriotycznego młodego pokolenia. Niezmiernie istotnym zadaniem moralnym jest wychowanie do właściwie pojętej miłości ojczyzny oraz wykształcenie silnego poczucia tożsamości regionalnej i narodowej, a przy tym rozbudzenie poczucia dumy oraz świadomości bycia Polakiem i przynależności do społeczności polskiej. Człowiek prawdziwie kochający ojczyznę, poznający jej religię, kulturę, historię oraz angażujący się w budowanie jej pomyślności, staje się człowiekiem pokoju i wysokiej kultury oraz prawym i odpowiedzialnym obywatelem narodu.
W dobie globalizacji wielu uważa miłość do ojczyzny za relikt przeszłości. Jednak mimo zdarzającego się dystansowania się Polaków od patriotyzmu rozumianego tradycyjnie, obecne są często deklaracje miłości do ojczyzny jako gotowość poświęcania się dla jej dobra, aż do ofiary życia
13 Por. A. Zwoliński, Współczesne zagrożenia polskości, w: „Wychowawca” 3 (1995), s. 27.
14 K. Czuba, Ojczyzna w nauczaniu Jana Pawła II, Olsztyn 1990, s. 6.
15 H. J. Goryszewski, Patriotyzm – obowiązek czy przeżytek?, Warszawa 1991, s. 6-9.
16 K. Chałas, S. Kowalczyk, Wychowanie ku wartościom narodowo-patriotycznym, t. 2.
Naród. Ojczyzna. Patriotyzm. Państwo. Pokój, Lublin-Kielce 2006, s. 40.
włącznie. Dzisiaj w rodzinie i pozostałych środowiskach wychowawczych pojawia się problem z kształtem wychowania w kulturze polskiej. Jak zaznacza o. Jacek Salij
„źródłem współczesnego dystansowania się wobec samej idei miłości Ojczyzny jest lęk przed nacjonalizmem. Różnego rodzaju nacjonalizmy zalały nowożytną Europę takimi oceanami zacietrzewienia i niewierności, spowodowały taki bezmiar krzywd i przelały tak wiele niewinnej krwi, że mentalność współczesna boi się nawet pojęcia naród”17.
Formowanie patriotyczne ma swoje miejsce głównie w domu rodzinnym18, który odgrywa fundamentalną rolę w wychowaniu na wszystkich płaszczyznach, w tym szczególną w wychowaniu do miłości ojczyzny. To właśnie z domu rodzinnego młody człowiek powinien wynieść swoje pierwsze fascynacje ojczystym językiem, tradycją, kulturą oraz historią. Dawniej istniały wielkie rody, które stwarzały warunki do kształtowania specyficznej atmosfery dającej podwaliny pod krzewienie się tożsamości narodowej.
Dziadkowie opowiadający o dawnych dziejach zaszczepiali poczucie więzi z przodkami przez co młodemu pokoleniu łatwiej było zrozumieć to, co zawdzięczają minionym pokoleniom. Rodzinie człowiek zawdzięcza szczepy religijności oraz naukę pierwszych modlitw, prawd wiary. W tym właśnie środowisku kultywowane są typowe polskie tradycje świąteczne, które mają istotne znaczenie w formacji religijno-patriotycznej19.
Wychowanie patriotyczne obejmuje również kształtowanie cnót obywatelskich, czyli zachowań mających na celu troskę o dobro wspólne obywateli. Najczęściej realizuje się ją przez poczucie odpowiedzialności za jej rozwój. Wśród cnót obywatelskich wymienia się: ofiarność, wierność, pracowitość, bo poprzez pracę człowiek urzeczywistnia swoją godność, bardziej staje się człowiekiem20.
Praca łączy się z wychowaniem i rodziną, która jest też pierwszą wewnętrzną szkołą:
„Pracując, człowiek współpracuje z Bogiem i z ludźmi i tak tworzy dobro powszechne: dobro rodziny, narodu, państwa”21.
Typowe polskie cnoty obywatelskie to: gościnność i pietyzm w stosunku do tego co ojczyste, co polskie. W tym właśnie miejscu zarysowuje się pole działania dla wychowawców i rodziców, bo oni są fundamentalnym ośrodkiem przekazu wartości oraz postaw patriotycznych22.
17 J. Salij, Wychowanie do patriotyzmu, w: Wychowanie do patriotyzmu, W. Janiga (red.), Przemyśl-Rzeszów 2006, s. 329.
18 K. Denek, Wspólnota wartości – podstawowe pytania dotyczące dużej i małej ojczyzny, w:
Dziecko w świecie tradycji, F. Ziemski, W. Korzeniowska, B. Dymara (red.), t. VII, Kraków 2002, s. 246.
19 Por. M. Kluz, Moralne aspekty odpowiedzialności za Ojczyznę w dobie jednoczącej się Europy, w: „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie”, Nr 17 (2011), s. 133.
20 Jan Paweł II, Encyklika Laborem exercens, Rzym 1981, nr 76.
21 S. Wyszyński, Duch pracy ludzkiej, Warszawa 1957, s. 38.
22 J. Wilk, Myśląc Ojczyzna – wychowanie patriotyczne wczoraj i dziś, w: Szkoła miejscem kształtowania postawy patriotycznej, I. Skubiś (red.), Częstochowa 1988, s. 53-63.
Obok rodziny podmiotem wychowania patriotycznego jest szkoła, a jej znaczenie można dostrzegać w dwu płaszczyznach. W pierwszym rzędzie jest ona kontynuatorką wychowania rodzinnego, dopełniając swoim oddziaływaniem przekaz rodzinny. Jak powszechnie wiadomo szkoła ma większe możliwości jako środowisko zorganizowane i dysponujące bogatszym zestawem środków. W drugim rzędzie szkoła, uznając prymat rodziny w wychowaniu może inspirować rodzinę oraz wspomagać ją w przekonaniu, iż tylko ona może skutecznie wpoić i przekazać sposoby zachowań. Taka synteza wychowawcza rodziny i szkoły w znacznej mierze przyczynia się do dobra człowieka23.
Patriotyzm będąc postawą społecznie pożądaną winien być kształtowany w odpowiedni sposób, co dzisiaj staje się ważnym problemem moralnym oraz pilnym zadaniem pedagogicznym. W wychowaniu patriotycznym należy uwzględnić poszczególne postawy cząstkowe. Patriotyzmu nie można narzucić siłą, można tylko do niego wychować. Wychowanie patriotyczne jest obecnie historyczną koniecznością chwili, a uzależnione jest przede wszystkim od kochających Polskę wychowawców.
4. Katolickie wymiary patriotyzmu.
Aktualne rozumienie patriotyzmu odnosi się do sposobów wyrażania miłości do ojczyzny24. Do zasadniczych wymiarów patriotyzmu zalicza się:
pracę na rzecz własnego kraju, poznanie własnego kraju, poszanowanie języka ojczystego, świadectwo własnej tożsamości narodowej oraz więź z ziemią ojczystą. Dla niniejszej analizy warto, choć w kilku zdaniach omówić każdy z wymiarów.
Praca na rzecz własnego kraju ma na celu polepszenie kondycji gospodarczej ojczyzny, co w gruncie rzeczy przyczynia się do lepszego bytu obywateli. Tym, co w tej kwestii wyraża postawę patriotyczną jest szacunek dla szeroko pojętej pracy na rzecz rozwoju dóbr ojczystych. Bywa tak, iż praca ta często łączy się z wyrzeczeniami oraz ofiarą, która w różnych sytuacjach posunąć się może do bohaterskiej postawy w obronie nienaruszalnych wartości25. Współczesny patriota to ktoś, kto dba o swoje solidne wykształcenie i kompetencje na rynku pracy. To również ktoś, kto jest przedsiębiorczy, zdolny do podejmowania własnych inicjatyw, do tworzenia miejsc pracy, do owocnej współpracy z innymi rodakami.
Znajomość dziejów własnego narodu i dziedzictwa kulturowego to istotny element w kształtowaniu ducha patriotycznego. To zasadnicza kwestia i jeden z elementów wychowawczych na poziomie domu rodzinnego i kształcenia
23 J. Wilk, Rola rodziny i szkoły w kształtowaniu postaw patriotycznych, w:
http://prasa.wiara.pl/doc/2255584.rola-rodziny-i-szkoly-w-ksztaltowaniu-postaw- patriotycznych/4 (02.05.2016).
24 Por. M. Pasymski, Wyznaczniki patriotyzmu, w: „Znak” 25/4(1973), s. 389-401.
25 B. Niemiec, Patriotyzm, w: Encyklopedia nauczania społecznego Jana Pawła II, A.
Zwoliński (red.), Radom 2003, s. 355.
szkolnego. Wiedza na temat własnego kraju, jego zabytków, miejsc pamięci, wydarzeń historycznych i twórców kultury narodowej oraz bohaterów walk wyzwoleńczych jest fundamentalnym symbolem więzi łączącej jednostkę ludzką ze swoją ojczyzną26. Nie można przecież w sposób dojrzały kochać ludzi, nie znając ich, podobnie też nie można kochać i wspierać ojczyzny nie znając jej aktualnej sytuacji oraz potrzeb. O patriotyzmie stanowi tutaj czytanie mądrych publikacji, rozmowy o tradycjach i zwyczajach, znajomość wysiłku oraz dorobku minionych pokoleń, poznawanie życiorysów wyjątkowych rodaków, znajomość dat i wydarzeń istotnych dla losów ojczyzny.
Kolejnym wymiarem patriotyzmu jest język ojczysty, którym posługują się ludzie na danym terytorium wraz z jego regionalnymi odmianami. Miłość ojczyzny to również wrażliwość na piękno narodowego języka, który spełnia rolę czynnika integrującego naród i odróżniającego jedno społeczeństwo od drugiego. Posługiwanie się pięknym i czystym językiem ojczystym, takim,
„który jak czerpak umie z myśli ludzkiej wziąć całą treść, by zamknąć ją w słowie”27
jest symptomem szacunku dla swojego narodu. Język to narzędzie wyrażania siebie, sposobów zachowania oraz kultury narodowej, można go nazwać ekranem życia narodu, narzędziem wspólnoty.
Następnym elementem ducha patriotyzmu jest dawanie świadectwa własnej przynależności narodowej i umiejętność godnego reprezentowania własnego kraju wobec innych narodów. Świadomość własnej przynależności narodowej pociąga za sobą kultywowanie tradycji niezależnie od miejscowych zwyczajów, które powinny być otaczane szacunkiem28. Wyrazem świadectwa dla własnej tożsamości narodowej jest religia chrześcijańska towarzysząca od ponad tysiąca lat narodowi polskiemu.
Ostatnim z omawianych wymiarów patriotyzmu jest ziemia ojczysta i szacunek dla niej przejawiający się w ochronie rodzimej przyrody29. Boski nakaz wzywający ludzi do czynienia sobie ziemi poddanej30, kładzie na wszystkich mieszkańców planety odpowiedzialność za świat przyrody, przekazany człowiekowi w darze przez Boga. W imię miłości do własnej ojczyzny człowiek powinien patrzeć w przyszłość: jakie dziedzictwo zostawi przyszłym pokoleniom31.
Czasami wydaje się, że ziemia straciła na swej wartości, a trwanie na ojcowiźnie jest niemodne. Jednak na zawsze pozostanie ona podstawą bytu narodu, matką oraz żywicielką. Obecnie należy wychowywać do trwania na ziemi i trwania przy niej. Człowiek kierujący się w swoim życiu miłością do
26 S. Olejnik, Teologia moralna życia społecznego, Włocławek 2000, s. 365-366.
27 J. Lewandowski, Naród w nauczaniu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 1982, s.
73.
28 B. Niemiec, Patriotyzm, w: Encyklopedia nauczania społecznego Jana Pawła II, A.
Zwoliński (red.), Radom 2003, s. 354.
29 S. Olejnik, Teologia moralna życia społecznego, Włocławek 2000, s. 364.
30 Por. Rdz 1,28.
31 W. Bołoz, Życie w ludzkich rękach, Warszawa 1997, s. 81-82.
ojczyzny, niezależnie od miejsca swego pobytu będzie chlubił się swymi korzeniami oraz rozsławiał chwałę swej ziemi.
Bibliografia:
Bocheński J. M., O patriotyzmie, Warszawa 1989.
Bołoz W., Życie w ludzkich rękach, Warszawa 1997.
Chałas K., Kowalczyk S., Wychowanie ku wartościom narodowo-patriotycznym, t. 2.
Naród. Ojczyzna. Patriotyzm. Państwo. Pokój, Lublin-Kielce 2006.
Czuba K., Ojczyzna w nauczaniu Jana Pawła II, Olsztyn 1990.
Denek K., Wspólnota wartości – podstawowe pytania dotyczące dużej i małej ojczyzny, w: Dziecko w świecie tradycji, F. Ziemski, W. Korzeniowska, B. Dymara (red.), t.
VII, Kraków 2002, s. 239-253.
Goryszewski H. J., Patriotyzm – obowiązek czy przeżytek?, Warszawa 1991.
Jan Paweł II, Encyklika Laborem exercens, Rzym 1981, nr 76.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
Kluz M., Moralne aspekty odpowiedzialności za Ojczyznę w dobie jednoczącej się Europy, w: „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie”, Nr 17 (2011), s. 123-138.
Kowalczyk J., Miłość Ojczyzny w świetle nauki św. z Akwinu, Poznań-Warszawa 1974.
Lewandowski J., Naród w nauczaniu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 1982.
Lisica J., Gdynia – moja „mała ojczyzna” w globalnym świecie, w: „Zeszyty Gdyńskie”, 2015, nr 10, s. 45-55.
Niemiec B., Patriotyzm, w: Encyklopedia nauczania społecznego Jana Pawła II, A.
Zwoliński (red.), Radom 2003, s. 349-361.
Olejnik S., Teologia moralna życia społecznego, Włocławek 2000.
Ossowski S., O Ojczyźnie i narodzie, Warszawa 1984.
Pasymski M., Wyznaczniki patriotyzmu, w: „Znak" 25 (1973) nr 4, s. 389-401.
Pisarek M., Wydarzenia sportowe i sukcesy polskich sportowców zachętą do budowania tożsamości narodowej oraz postaw patriotycznych, „Studia Leopoliensia”, T.VIII/2015, s. 469-480.
Salij J., Wychowanie do patriotyzmu, w: Wychowanie do patriotyzmu, W. Janiga (red.), Przemyśl-Rzeszów 2006, s. 328-339.
Słownik języka polskiego, t. VI, W. Doroszewski (red.), Warszawa 1964.
Sobór Watykański II, Dekret o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes divinitus, Rzym 1986.
Sobór Watykański II, Konstytucja pastoralna o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, Rzym 1986.
Strzeszewski Cz., Katolicka nauka społeczna, Lublin 2003.
Szyran J., Moralny imperatyw miłowania ojczyzny, w: „Lignum vitae” 10(2009) nr 10, s. 121-129.
Wilk J., Myśląc Ojczyzna – wychowanie patriotyczne wczoraj i dziś, w: Szkoła miejscem kształtowania postawy patriotycznej, I. Skubiś (red.), Częstochowa 1988, s. 53-63.
Wyszyński S., Duch pracy ludzkiej, Warszawa 1957.
Zwoliński A., Współczesne zagrożenia polskości, w: „Wychowawca” 3 (1995), s. 26- 27.
Summarium:
Z niniejszych rozważań ewidentnie wynika, iż ojczyzna jest terenem powołania i moralnej odpowiedzialności dla człowieka. Jednocześnie jest też darem oraz zadaniem
moralnym. Każdy chrześcijanin powołany jest do dbania o dobro ojczyzny i do zabiegania o jej potrzeby. Jego obowiązkiem jest miłować ojczyznę jak własną matkę i z tego obowiązku nikt nie może go zwolnić, gdyż jest to również wymóg chrześcijańskiej wiary. Ta odpowiedzialność kształtowana jest w rodzinie, szkole i Kościele. Obecnie trzeba zwrócić szczególną uwagę na patriotyczne wychowanie dzieci, młodzieży oraz całego społeczeństwa.
Kościół poucza, iż w działalności wychowawczej musi zostać uwzględnione wychowanie nowego człowieka w duchu miłości i odpowiedzialności za Ojczyznę.
Mateusz Pisarek
EDUCATION FOR PATRIOTISM
CHALLENGE FOR CONTEMPORARY CHURCH
From these considerations it is evident that the homeland is an area of vocation and moral responsibility for the man. At the same time it is a gift and a task moral. Every Christian is called to care for the welfare of the homeland and to seek her needs. His duty is to love his country like his own mother and with this obligation, no one can fire him, because it is also a requirement of the Christian faith. This responsibility is shaped in the family, school and Church. Currently you have to pay special attention to the patriotic education of children, young people and society as a whole. The Church teaches that the educational activity must be taken into account education of the new man in a spirit of love and responsibility for the country.
Mateusz Pisarek
Słowa kluczowe: patriotyzm, wychowanie, Kościół, zadanie, ojczyzna.
Key words: patriotism, education, church, task, homeland.
Nota o autorze:
Mateusz PISAREK – ur. 1988, pochodzi z diecezji radomskiej, w 2013 r. uzyskał dyplom magistra teologii, obecnie doktorant katechetyki KUL. Autor książki Obecność nauczania religii w publicznym systemie oświaty w świetle obowiązującego prawa i artykułów naukowych z zakresu katechetyki. Zainteresowania: katechetyka, katecheza, sport, polska muzyka chrześcijańska (ul. Harnasie 7/45, 20-857 Lublin; pisarmat@op.pl).
