Szymon Rudnicki
żydzi W PARLAMENCIE
II RZECZyPCSPCLITEJ
WJ Sni
WYDAWNICTWO SEJMOWE
. . . _ _ - , INSTYTUT M I « »
Warszawa 2004
SPIS TREŚCI
Od Autora 5
Wstęp 7
1. Liczebność i struktura ludności żydowskiej 7
2. Żydowskie partie polityczne 9
3. Tymczasowa Żydowska Rada Narodowa 16
4. Źródła i literatura 17
I. Sejm Ustawodawczy 1919-1922 23
1. W strukturach Sejmu 23
Żydzi w wyborach do Sejmu Ustawodawczego 23
Wolne Zjednoczenie Postów Narodowości Żydowskiej 28
W Konwencie Seniorów i w komisjach sejmowych 32
Warunki działania . ./ 35
2. Obywatele czy mieszkańcy • 42
Wobec wystąpień antyżydowskich 42
Wobec armii polskiej i wojny polsko-bolszewickiej 47
Wobec Traktatu między Mocarstwami Sprzymierzonymi a Polską oraz traktatu ryskiego . . 59
Sprawa polskiego obywatelstwa 68
3. W Komisji Konstytucyjnej i podczas plenarnej debaty konstytucyjnej 73
O ustrój Rzeczypospolitej 73
O prawa i wolności obywatelskie 76
O zasadę równości czy równouprawnienia 84
4. W debacie nad ordynacjami wyborczymi do izb ustawodawczych 89
5. O organizacji społeczności żydowskiej 92
Wokół organizacji gmin żydowskich 92
O organizacji szkolnictwa żydowskiego 94
Wokół języka narodowego Żydów 101
6. Wokół problemów gospodarczych 104
7. Relacje z rządami II Rzeczypospolitej w latach 1918-1922 111
8. Wnioski ogólne 124
U. Sejm I kadencji 1922-1927 126
„S ej m o kr a c j a" 126
1. W strukturach Sejmu 126
Wybory 126
471
Wewnętrzne spory w Kole Żydowskim 135
W komisjach i na plenum 152
Stosunki z Blokiem Mniejszości Narodowych 158
Wobec wyborów prezydenta 160
2. Relacje z rządami II Rzeczypospolitej 162
Od opozycji do opozycji 162
„Ugoda" z rządem Władysława Grabskiego 175
3. Wokół problemów gospodarczych 188
4. Wobec dyskryminacji i nietolerancji 198
O zasadę równouprawnienia 198
Wobec obywatelstwa polskiego 203
Wobec wystąpień antyżydowskich 206
5. O organizację społeczności żydowskiej 209
Wokół organizacji gmin żydowskich 209
Wobec problemów szkolnictwa 211
Wokół języka narodowego 218
P o p r z e w r o c i e m a j o w y m 2 2 3
1. Relacje z sanacją 223
2. Wobec zmian ustrojowych 234
Wobec nowelizacji konstytucji i ustaw samorządowych 234
O zasadę równouprawnienia 239
3. Wokół problemów gospodarczych 241
4. O organizację społeczności żydowskiej 243
Wokół organizacji gmin żydowskich 243
Wobec problemów szkolnictwa 244
5. Wnioski ogólne 246
m. Sejm n kadencji 1928-1930 249
1. W strukturach Sejmu 249
Wybory 249
Nieustające spory w Kole Żydowskim 261
2. Między sanacją i opozycją 275
3. Wokół problemów gospodarczych 287
4. O konstytucji i równouprawnieniu 292
Wokół konstytucji 292
O zasadę równouprawnienia . 297
5. O organizacji społeczności żydowskiej 300
Wokół organizacji gmin żydowskich 300
O szkolnictwie żydowskim 301
6. Wnioski ogólne 305
IV. Sejm HI kadencji 1930-1935 307
1. W strukturach Sejmu 307
Wybory 307
Koło Żydowskie 317
2. Relacje z sanacją • 327
3. Wokół problemów gospodarczych 337
4. O konstytucji i równouprawnieniu 342
Wokół konstytucji i ustaw umacniających władzę sanacji 342
O zasadę równouprawnienia 346
Wobec wystąpień antyżydowskich 348
5. O organizacji społeczności żydowskiej 353
Wokół gminy żydowskiej 353
O szkolnictwie żydowskim 355
6. Wnioski ogólne 361
V. Sejm IV kadencji 1935-1938 363
1. W strukturach Sejmu 363
Wybory 363
Żydowska Reprezentacja Parlamentarna 365
2. Relacje z sanacją 371
Stosunek posłów żydowskich do sanacji 371
Stosunek sanacji do Żydów 375
Wokół problemów gospodarczych 382
3. Wobec akcji antyżydowskiej 390
4. Wnioski ogólne 396
VI. Sejm V kadencji 1938-1939 397
1. W strukturach Sejmu 397
Wybory / 397
Koło Żydowskie 399
2. Relacje z sanacją 401
Stosunek do sanacji 401
Stosunek sanacji do Żydów 402
Ostatnie posiedzenie 407
Zakończenie 408
Aneksy 411
Aneks 1 411
1. Posłowie senatorowie żydowscy w poszczególnych kadencjach Sejmu i Senatu 411
2. Biogramy 413
Aneks II 419
1. Postulaty delegatów żydowskich rad narodowych 1919 [prawdopodobnie maj], Paryż . . . 419 2. Propozycje posłów żydowskich redakcji artykułów 112 i 113 projektu konstytucji 422 3. Wytyczne Komitetu Politycznego Rady Ministrów w sprawie szkolnictwa żydowskiego . . 423 4. Warunki przedstawione przez stronnictwa żydowskie na naradzie w sprawie ugody polsko-
-żydowskiej w lipcu 1920 r 424
5. Dokumenty przygotowane przez rząd i stronę żydowską przed wznowieniem rozmów w
1921 r 425
Załącznik nr 1. Punkty ustalone przez p. wiceprezesa Daszyńskiego jako najbliższy pro
gram Rządu 425
i
473
Załącznik nr 2. W sprawie uregulowania kwestii żydowskiej 425 Załącznik nr 3. Rozporządzenia i zarządzenia rządu projektowane przez Narodowy Żydo
wski Klub Posłów Sejmowych przy Tymczasowej Żydowskiej Radzie Narodowej, niezbęd
ne w celu uregulowania sprawy Żydów 426
Załącznik nr 4. Ustawy projektowane przez Narodowy Żydowski Klub Posłów Sejmo
wych przy Tymczasowej Żydowskiej Radzie Narodowej, niezbędne w celu uregulowa
nia sprawy Żydów 427
6. Projekt Regulaminu Koła Żydowskiego [kadencja 1922-1927] 428 7. Wytyczne na podstawie dotychczasowych konferencji [Porozumienie polsko-żydowskie
z 5 VII 1925] 430
8. [Propozycje Sekcji Komitetu Politycznego Rady Ministrów do spraw mniejszości narodo- 433 wych]
9. Wytyczne w sprawie mniejszości narodowych (fragment) 434
10. Postulaty Koła Żydowskiego przedstawione marszałkowi Senatu Szymańskiemu w imieniu
Koła [23 marzec 1930] 435
11. Żydowskie Koło Parlamentarne [X 1935] 436
a) Odezwa Żydowskiego Koła Parlamentarnego [3 X 1935] 436
b) Deklaracja posła Mincberga i senatora Trockenheima . 437
c) Oświadczenie senatora Schorra 437
12. Projekty ustaw o uboju zwierząt gospodarczych w rzeźniach 438 a) Pojekt ustawy złożony przez poseł Janinę Prystorową o uboju zwierząt gospodarczych
w rzeźniach 438
b) Sprawozdanie Komisji Administracyjno-Samorządowej o projekcie ustawy, złożonym przez pos. Janinę Prystorową o uboju zwierząt gospodarskich w rzeźniach (druk sejmo- 438
wy nr 59) i
c) Ustawa o uboju zwierząt gospodarczych w rzeźniach 438
d) Pojekt ustawy złożony przez poseła Juliusza Dudzińskiego w sprawie zmiany ustawy
o uboju zwierząt gospodarczych w rzeźniach 440
e) Sprawozdanie Komisji Administracyjno-Samorządowej o projekcie ustawy, złożonym przez posła Juliusza Dudzińskiego w sprawie zmiany ustawy o uboju zwierząt gospodar
skich w rzeźniach 441
13. Interpelacja posła dra Emila Sommersteina do Pana Prezesa Rady Ministrów jako Szefa Rządu i Pana Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie zarzą
dzeń rektorskich, wprowadzających oddzielne miejsca dla studentów Żydów na wyższych 441 uczelniach [1 XII 1937]
14. Projekt ustawy złożony przez posła Stanisława Jóźwiaka o ochronie przymiotnika „polski"
[21 XII 1938] • 444
15. OZN w sprawie emigracji Żydów [21 XII 1938] 445
a) Interpelacja posła Skwarczyńskiego i 116 innych posłów do premiera Składkowskiego . . 445
b) Przemówienie radiowe płk. Zygmunta Wendy 446
c) Odpowiedź premiera Składkowskiego 448
16. Projekt ustawy dra Franciszka Stocha w sprawie żydowskiej 449
Wykaz skrótów 453
Bibliografia 455
Indeks nazwisk 463
