Zarządzanie w ochronie zdrowia część 1

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. Jerzego Kukuczki w Katowicach

Zarządzanie w ochronie zdrowia

część 1

Redakcja naukowa:

dr hab. n. o zdrowiu Ryszard Plinta prof. nadzw. AWF

Katowice 2016

KOMITET WYDAWNICZY:

dr hab. Władysław Mynarski prof. nadzw., - przewodniczący, prof. dr hab. Józef Opara z-ca przewodniczącego,

prof. dr hab. n. med. Andrzej Małecki, prof. dr hab. Sławomir Mazur, prof. dr hab. Jan Ślężyński, prof. dr hab. Janusz Iskra,

dr hab. Rafał Gnat prof. nadzw., dr hab. Cezary Kucio prof. nadzw., dr hab. Rajmund Tomik prof. nadzw.,

dr Piotr Halemba, dr Jacek Polechoński

RECENZENCI:

dr n. hum. Tomasz Holecki dr Agnieszka Górka-Chowaniec

ISBN 978-83-64036-80-4

Copyright © 2016 by AWF Katowice

Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, 2016

Dystrybutor: Śląska Księgarnia Kultury Fizycznej S.C., Błaza Małgorzata, Błaza Marcin, ul. Mikołowska 72a, 40-065 Katowice, tel.: 505 943 217, e-mail: ksiegarniakulturyfizycznej@wp.pl,

www.zdrowoisportowo.com

Sskład tekstu: UKiP J&D Gębka, 44-100 Gliwice, ul. Młyńska 4, tel./fax 32 231 87 09, e-mail: ukip@ukip.com.pl

Spis treści

WPROWADZENIE ... 5 Sylwia Jesionek, Katarzyna Zborowska, Daria Jorg, Mateusz Grajek,

Karolina Sobczyk, Michał Wróblewski

ZARZĄDZANIE JAKOŚCIĄ W OCHRONIE ZDROWIA ... 7 Daria Jorg, Katarzyna Zborowska, Aleksandra Sarnik

WYBRANE PROBLEMY SYSTEMU OCHRONY ZDROWIA

W POLSCE ... 21 Sylwia Jesionek, Daria Jorg, Katarzyna Zborowska

FINANSOWANIE OPIEKI ZDROWOTNEJ W POLSCE ... 41 Michał Wróblewski, Karolina Sobczyk, Mateusz Grajek, Katarzyna

Zborowska, Daria Jorg

OPŁATY BEZPOŚREDNIE ZA ŚWIADCZENIA MEDYCZNE A

DOSTĘP DO LECZENIA W KRAJACH ROZWINIĘTYCH ... 61 Karolina Sobczyk, Michał Wróblewski, Mateusz Grajek, Katarzyna

Zborowska, Daria Jorg

PRAWNE ASPEKTY REGULACJI W OBSZARZE DOSTĘPU DO ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH NA PUBLICZNYM RYNKU

USŁUG ZDROWOTNYCH ... 73 Daria Jorg, Katarzyna Zborowska

RESTRUKTURYZACJA ZAKŁADU OPIEKI ZDROWOTNEJ -

STUDIUM PRZYPADKU ... 89 Aldona Sylwa, Daria Jorg, Katarzyna Zborowska

UWARUNKOWANIA EKONOMICZNE PRZEKSZTAŁCENIA SAMODZIELNYCH PUBLICZNYCH ZAKŁADÓW OPIEKI ZDROWOTNEJ W SPÓŁKĘ KAPITAŁOWĄ – STUDIUM

PRZYPADKU ... 113 Aldona Sylwa, Daria Jorg, Katarzyna Zborowska

UWARUNKOWANIA PRAWNE PRZEKSZTAŁCEŃ

SAMODZIELN1YCH PUBLICZNYCH ZAKŁADÓW OPIEKI

ZDROWOTNEJ W SPÓŁKI KAPITAŁOWE ... 145 Magdalena Juroff – Prokop, Daria Jorg, Katarzyna Zborowska

PRAWNO-PRACOWNICZE ASPEKTY W PROCESIE PRZEKSZTAŁCENIA SAMODZIELNYCH PUBLICZNYCH ZAKŁADÓW OPIEKI ZDROWOTNEJ W SPÓŁKI PRAWA

HANDLOWEGO ... 165

Aldona Sylwa, Daria Jorg, Katarzyna Zborowska

IDENTYFIKACJA RYZYK I PROGNOZ FINANSOWYCH NOWOPOWSTAŁEJ SPÓŁKI KAPITAŁOWEJ, POWSTAŁEJ Z POŁĄCZENIA SAMODZIELNEGO PUBLICZNEGO ZAKŁADU

OPIEKI ZDROWOTNEJ X I Y ... 181 Daria Jorg, Katarzyna Zborowska,Karolina Sobczyk, Michał

Wróblewski

JEDNOLITA POLITYKA PERSONALNA JAKO SPOSÓB

ZARZĄDZANIA ZASOBAMI LUDZKIMI - STUDIUM PRZYPADKU 1 201 Daria Jorg, Katarzyna Zborowska, Karolina Sobczyk, Michał

Wróblewski

PROCEDURY UDZIELANIA ZAMÓWIEŃ NA ŚWIADCZENIA MEDYCZNE W KONTEKŚCIE USTAWY O DZIAŁALNOŚCI

LECZNICZEJ ... 223 Urszula Matlak, Piotr Halemba

ZARZĄDZANIE STRESEM I PROMOCJA ZDROWIA W MIEJSCU PRACY NA PRZYKŁADZIE SZPITALA WOJEWÓDZKIEGO W

BIELSKU-BIAŁEJ ... 239 Mateusz Grajek, Karolina Sobczyk, Michał Wróblewski, Katarzyna

Zborowska, Daria Jorg

ROLA KOMPETENCJI ZDROWOTNYCH W POLITYCE

ZDROWOTNEJ I ORGANIZACJI PROMOCJI ZDROWIA ... 263

WPROWADZENIE

Na przestrzeni ostatnich lat w polskiej służbie zdrowia nastąpiło wiele zmian. Modyfikacje te w szczególności dotyczą sposobu finansowania świadczeń usług zdrowotnych. Wprowadzane nieustannie w ciągu ostatnich dekad zmiany legislacyjne mają na celu poprawę sytuacji poprzez rewizję elementów powodujących problemy systemu ochrony zdrowia w Polsce.

Polski system ochrony zdrowia od lat wzbudza wiele kontrowersji i jest tematem wielu burzliwych rozmów oraz debat. Najczęściej poruszaną kwestią jest kondycja finansowa polskiego systemu zdrowotnego, co związane jest głównie ze stałym kryzysem finansów publicznych. Nieumiejętne zarządzanie placówkami medycznymi oraz spowodowana tym, niska jakość świadczonych usług, jest wymieniana jako jedna z głównych przyczyn złej kondycji polskiego systemu opieki zdrowotnej. Obserwowane współcześnie przemiany zachodzące w ochronie zdrowia można scharakteryzować jako poszukiwanie innowacji instytucjonalnych dla poprawy pozycji konkurencyjnej.

Monografia ma na celu przybliżenie znaczenie zarządzania w sektorze usług medycznych oraz problematykę zarządzania z punktu widzenia obowiązujących uregulowań prawnych oraz trendów panujących na rynku usług medycznych.

Praktyczne ujęcie zarządzania w ochronie zdrowia przedstawione w niniejszej monografii, będzie niezbędnym źródłem informacji dla studentów zgłębiających zagadnienia z zakresu ekonomii i zarządzania w ochronie zdrowia, a także dla słuchaczy podyplomowych studiów i kursów menadżerskich oraz specjalistów z przedsiębiorstw pracujących na rynku medycznym.

Ryszard Plinta

Sylwia Jesionek¹,Katarzyna Zborowska², Daria Jorg², Mateusz Grajek³, Karolina Sobczyk⁴, Michał Wróblewski⁴

1 Uniwersyteckie Centrum Okulistyki i Onkologii Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

2 Zakład Profilaktyki Chorób Kobiecych i Seksuologii, Katedry Zdrowia Kobiety, Wydziału Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

3 Studium doktoranckie Wydziału Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

4 Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Wydział Zdrowia Publicznego, Zakład Ekonomiki i Zarządzania w Ochronie Zdrowia

ZARZĄDZANIE JAKOŚCIĄ W OCHRONIE ZDROWIA

Wstęp

Głównym obszarem zainteresowań ochrony zdrowia w sektorze usług medycznych powinna być jakość, spowodowane jest to ogromnym znaczeniem wartości życia ludzkiego, gdzie nie można pozwolić sobie na błędy, brak kompetencji oraz reklamację. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje model jakości w ochronie zdrowia jako wypadkową efektywności klinicznej, ekonomicznej i kadrowej, z uwzględnieniem bezpieczeństwa pracowników oraz bieżących potrzeb otoczenia. Wprowadzenie kompleksowego modelu jakości w ochronie zdrowia wpływa na zapewnienie bezpieczeństwa prowadzonego procesu leczniczo-terapeutycznego i większe zorientowanie na pacjenta i jego potrzeby, co ostatnimi czasy stało się orężem w walce konkurencyjnej między placówkami na rynku usług zdrowotnych. Wprowadzenie modyfikacji finansowania systemu ochrony zdrowia w Polsce zmieniło podejście do jakości oferowanych usług. Nastąpiło przeobrażenie dotychczasowego pacjenta w klienta, o którego konkurują podmioty lecznicze [1].

Jakość świadczonych usług medycznych jest niezbędnym elementem funkcjonowania każdej placówki medycznej względem rosnących potrzeb i oczekiwań pacjentów wobec podmiotów leczniczych. W podmiotach działających w sektorze zdrowia niezbędne jest zapewnienie wysokiej jakości świadczonych usług medycznych, poprzez wyznaczenie odpowiednich

standardów działań. O jakości w opiece zdrowotnej decyduje wiele czynników, do najważniejszych należą: dostępność do usług medycznych, profesjonalność personelu medycznego, bezpieczeństwo świadczonych procedur, dostosowanie i ciągłość procesu leczniczo-terapeutycznego oraz satysfakcja pacjenta.

Z literatury przedmiotu dowiadujemy się, że czynnikiem silnie determinującym satysfakcję pacjenta z otrzymanych usług medycznych jest relacja na płaszczyźnie pacjent – lekarz. Relacja ta jest przedmiotem zainteresowań różnych dyscyplin naukowych i stanowi interdyscyplinarne zagadnienie [2].

Wszelkiego rodzaju zakłócenia i trudności na poziome relacji pacjent – lekarz, wpływają na negatywną ocenę jakości świadczonych usług [3].

Cel

Celem niniejszej pracy jest przybliżenie znaczenia terminu „jakość”

w sektorze ochrony zdrowia jako niezbędne narzędzie do zapewnienia odpowiedniego poziomu jakości oferowanych usług medycznych. W pracy zostały opisane poszczególne mechanizmy zarządzania jakością w podmiotach ochrony zdrowia.

Jakość w usługach medycznych

Początki terminu „jakość” mają swoje korzenie w samej starożytności.

Jako pierwszy zdefiniował go Platon, który uważał, że jakość jest pewnym rodzajem doskonałości [4]. W ciągu kolejnych wieków termin ten nabierał nowego znaczenia. Globalne zainteresowanie jakością nastąpiło dopiero w latach 50, oraz 60 XX wieku, a nowoczesne spojrzenie ukształtowali tacy teoretycy jak: J.M. Juran, A.V. Feigenbaum, Ph. Crosby, W.E. Deming oraz J. Oakland. Przez nich jakość najczęściej definiowana jest jako [5]:

‒ stopień, w jakim określony wyrób zaspokaja potrzeby określonego nabywcy;

jakość tworzona jest przez ludzi, a nie przez system – (J.M. Juran);

‒ przewidywany stopień jednorodności i niezawodności, przy możliwie niskich kosztach i dopasowaniu do wymagań rynku – (W.E. Deming);

‒ zgodność z wymaganiami; jakość nie tylko nic nie kosztuje, ale jest też najuczciwszą maszynką do pomnażania zysków – (Ph. Crosby);

‒ ogół charakterystyk wyrobu lub usługi w sferach marketingu, projektowania, produkowania, dzięki którym użytkowane wyroby i usługi spełniają oczekiwania klienta – (A.V. Feigenbaum);

‒ zaspokojenie aktualnych i przyszłych potrzeb klienta – (J. Oakland) [6].

Wszystkie wymienione i inne definicje są w większym lub w mniejszym stopniu ogólne, jednak nie istnieje definicja, która opisywałaby w sposób dokładny jakość w ochronie zdrowia. Istnieje zatem wiele definicji charakteryzujących jakość usług medycznych. Według nich, jakość jest społeczną strukturą, która reprezentuje wartości, oraz koncepcje zdrowia, a także oczekiwania, co do stosunków pomiędzy odbiorcami, a osobami świadczącymi opiekę. Pokazuje, w jaki sposób społeczeństwo widzi rolę, oraz funkcje systemu zdrowotnego. Z kolei inna definicja wskazuje na relacje pomiędzy usługą świadczoną pacjentowi, a prawdopodobieństwem uzyskania żądanego wyniku opieki. Ponadto redukuje ona możliwość wystąpienia niepożądanych rezultatów [7]. Z następnych definicji wynika, iż jakość traktowana jest jako stopień w którym opieka zdrowotna dąży do uzyskania oczekiwanych wyników zdrowotnych. Wszystko to oczywiście jest zgodne z profesjonalną wiedzą, która jest aktualna. Należy również wspomnieć o jakości opieki, która oznacza poprawę zarówno zdrowia jak i zadowolenia, pomimo ograniczeń finansowych, technologicznych, czy też ze względu na zły stan zdrowia pacjenta [8].

Pomimo dużych różnorodności sformułowań definicji jakości w ochronie zdrowia, można wyodrębnić ich dwie zasadnicze koncepcje: gdzie w pierwszej z nich jaskość oznacza spełnienie wymagań pacjenta, jego określonych lub domniemanych potrzeb oraz w drugiej, jakość jako zgodność z wyznaczonymi standardami [9]. Tak definiowana jakość usług medycznych wymaga zapewnienia kompleksowej opieki, zgodnie z najnowszymi standardami, realizacji działań podmiotu leczniczego w kilku podstawowych obszarach, które zaprezentowane są na poniższym rysunku.

Rys. 1 Obszary jakości w usłudze medycznej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: K. Opolski, G. Dykowski, M. Możdżonek, Zarządzanie przez jakość w usługach zdrowotnych. Teoria i praktyka, Warszawa 2003, s. 29.

Obszary te są niezbędne do zapewnienia odpowiedniego poziomu jakości oferowanych usług medycznych i powinny być ze sobą ściśle powiązane.

Doskonalenie procesów jakościowych wymaga kompleksowego podejścia do organizacji i tworzenia nowych dynamicznych standardów we wszystkich obszarach działalności podmiotu leczniczego.

Jakość udzielanych świadczeń medycznych polega na optymalnym wykorzystaniu wiedzy, umiejętności, metod klinicznych oraz technologii po to aby osiągnąć najważniejszy wynik, czyli poprawę zdrowia pacjenta. Wyróżnia się trzy komponenty jakości w medycynie: strukturę, proces oraz wynik.

Strukturę stanowią zasoby zarówno ludzkie, jak i materialne. Czynności związane z opieką zdrowotną, niezależnie od poziomu, na jakim są realizowane, są składową procesu. Wynik stanowi syntezę struktury i procesu, jest to efekt końcowy podejmowanych działań, które dostarczają informacji na temat stanu zdrowia populacji oraz ich zadowolenia z uzyskanych świadczeń.

Kryteria charakteryzujące jakość usług medycznych można określić na podstawie czynników, które biorą pod uwagę pacjenci. Najczęściej używany podział najważniejszych elementów, które biorą pod uwagę pacjenci oceniając jakość usług medycznych, jest autorstwa A. Parasuraman’a, V. A. Zeithaml’a i L. L. Berry’ego i obejmuje on dziesięć czynników [10]:

‒ Dostępność usługi dla pacjenta, łatwość uzyskania pomocy medycznej i skorzystania z niej w określonym czasie i miejscu;

‒ Informacja o usługach świadczeniodawcy i komunikacja pomiędzy świadczeniobiorcą

a świadczeniodawcą, komunikaty przekazywane w sposób zwięzły, jasny i zrozumiały;

‒ Kompetencje świadczeniodawcy, odpowiednie kwalifikacje zawodowe i profesjonalne podejście do pacjenta są kluczowe dla budowania kontaktu chory – lekarz.

‒ Uprzejmość, wyrażona w sposobie podejścia personelu medycznego do pacjenta. Bezbarierowe podejście do świadczeniobiorcy z wyrazem szacunku w miły i przyjazny sposób.

‒ Zaufanie, którego podstawą jest wiarygodność personelu medycznego na którą składają się takie czynniki jak: empatia, gotowość do podejmowanych działań terapeutyczno- leczniczych, przestrzeganie praw pacjenta, rozwiązywanie problemów i wątpliwości;

‒ Rzetelność wyrażoną w dokładności, niezawodności i precyzji wykonywanych usług medycznych zgodnych z obowiązującymi standardami i etykietą;

‒ Odpowiedzialność związana z faktem uwzględniania potrzeb, oczekiwań i żądań świadczeniobiorców, a jednocześnie wyrażająca się w fachowości, szybkości podejmowanych działań, przestrzeganiu terminów, prawidłowym i kompletnym prowadzeniu dokumentacji medycznej itp.;

‒ Bezpieczeństwo, polegające zarówno na zniwelowaniu stresu związanego z chorobą i procesem terapeutyczno-leczniczym czy pobytu w szpitalu, jak i minimalizowaniu ryzyka związanego z korzystaniem z usług do wymaganych lub zalecanych norm;

‒ Rodzaj zastosowanych środków materialnych – namacalne elementy usługi kształtujące profesjonalny wizerunek placówki, które będą wzbudzały zaufanie pacjenta: stan placówki (infrastruktura i wygląd budynku), wyposażenie w nowoczesny sprzęt, wygląd pracowników (czyste i schludne uniformy, identyfikatory);

‒ Znajomość potrzeb usługobiorców i dążenie do ich zaspokojenia [11].

Wszystkie wyżej wymienione czynniki są równoważne, a ich podstawę stanowią bezpieczeństwo opieki i orientacja na pacjenta, uważane obecnie za integralne części procesu zarządzania jakością [11].

Zarządzanie jakością w ochronie zdrowia

Zarządzanie jakością jest jednym z działań, którego celem jest wzrost wartości usługi, przy czym niezbędne jest aktywne zaangażowanie pracowników całej placówki. W skład zarządzania jakością wchodzą takie elementy jak: planowanie, doskonalenie i pomiar. Planowanie jakości polega na analizie danych przez specjalny zespół. Doskonalenie jakości to z kolei analiza braku efektywności, oraz zaburzeń procesów w celu rozwiązania problemów.

Z kolei pomiar jakości zajmuje się oceną organizacji nawiązując do wszystkich jej jednostek. Kompleksowe zarządzanie jakością charakteryzuje się tym iż każda praca, czynność pracownika ma znaczenie. Każda praca powinna być wykonywana poprawnie, w sytuacji kiedy system jakości nie spełnia wymagań trzeba zezwolić na jego rozwój, ponieważ to zasoby ludzkie gwarantują jakość usługi [13]. Relacje zachodzące pomiędzy przedsiębiorstwem, a jego pracownikami w stosunku do problemów jakości określa się mianem zasad zarządzania jakością. Pierwszą zasadą zarządzania jakością jest stawianie klienta na pierwszym miejscu, ponieważ to od nich zależą losy danej placówki.

Dlatego też dana organizacja powinna starać się rozumieć ich problemy, starać się spełniać wymagania klientów, a czasem nawet starać się wyprzedzać ich oczekiwania. Kolejną zasadą jest przywództwo. Celem przywódcy jest zagwarantowanie kierunków działania, oraz jedności misji danej organizacji, a także kreowanie środowiska pracy w taki sposób, aby osoby w nim pracujące

mogły w pełni zaangażować się w realizację celów swojej organizacji.

Zaangażowanie ludzi to kolejna zasada zarządzania jakością, ponieważ to wszyscy pracownicy danej organizacji są najcenniejszym potencjałem i tylko poprzez ich maksymalne zaangażowanie jest możliwe osiągnięcie pełnych korzyści przez organizację. Podejście procesowe to zasada, która polega na pomiarach osiągnięć oraz dostrzeganiu i rozwiązywaniu problemów poprzez doskonalenie. Jest to proces realizowanych wymagań odnoszących się do procesów realizowanych w organizacji. Istotną zasadą jest również podejście systemowe do zarządzania, ponieważ takie podejście przyczynia się do efektywnego, oraz skutecznego osiągania celów. Podstawową zasadą każdej organizacji powinno być ciągłe doskonalenie jej funkcjonowania we wszystkich jej aspektach, dlatego kolejną zasadą jest oparcie procesu decyzyjnego na faktach, ponieważ skuteczne i słuszne decyzje powinny opierać się na wnikliwej analizie danych, oraz informacji. Zarządzanie jakością stanowi spójną całość z systemem zarządzania w przedsiębiorstwie poprzez realizację celów w zakresie spełnienia wymagań i oczekiwań klientów oraz usprawnia funkcjonujące procesy.

Jakość opieki zdrowotnej stała się więc priorytetem zarówno dla menedżerów zdrowia, jak i osób zajmujących się polityką zdrowotną. Aktualnie najczęściej stosowanymi zbiorami standardów i wskaźników, według których ocenia się jakość świadczonych usług medycznych są te wypracowane przez amerykańską organizację JCAHO [14].

Zespolona Komisja do spraw akredytacji JCAHO - Joint Commission On Acreditation of Healthcare Organizations została powołana w 1951 roku aby podejmować działania w obszarze jakości ochrony zdrowia. Komisja swoimi działaniami objęła następujące obszary [15]:

‒ opracowanie standardów jakości;

‒ opracowanie wskaźników jakości;

‒ opracowanie wytycznych postępowania w określonych sytuacjach klinicznych;

‒ opracowanie systemu zbierania i przetwarzania danych,

‒ opracowanie systemu akredytacji zakładów opieki zdrowotnej.

Wytyczne i standardy postępowania są podstawowymi narzędziami organizacyjnymi w działalności placówek medycznych, praktyce lekarskiej i pielęgniarskiej oraz pracy personelu administracyjnego. Wytyczne te opracowywane są przez Komisję do Spraw Akredytacji, jak i również mogą być tworzone przez wewnątrzzakładowy zespół do spraw jakości w danym podmiocie leczniczym. Standardy udzielania świadczeń medycznych wynikają z szeregu przepisów prawnych: ustaw, rozporządzeń Ministra Zdrowia oraz zarządzeń wydanych przez NFZ [5]. Standardy medyczne opracowywane są głownie przez towarzystwa naukowe w formie zaleceń, nie mają charakteru prawnego, oparte są na aktualnej praktyce medycznej – medycynie opartej na naukowych metodach EBM [7].

Opracowanie i realizowanie standardu postępowania medycznego implikuje konieczność jego oceny. Ocena stopnia wdrożenia standardu, i jego efektu, odpowiednie metody jego weryfikacji i ciągłe doskonalenie stanowi podstawę racjonalnej działalności medycznej. Istotną kwestią w rozważaniach dotyczących jakości usług medycznych winien być problem ogólnej dostępności społeczeństwa do określonego typu świadczeń [16]. Przyjęcie procedury o najwyższej skuteczności wiąże się z jej kosztownością, co spowoduje, że dostęp do niej będzie manił niewielki procent pacjentów.

Zasadne w tym kontekście wydaje się zatem znalezienie kompromisowego rozwiązania, które uwzględni zarówno sytuację ekonomiczną jednostki, jak i dbałość p wysoką rangę świadczonych usług, co pozostaje w ścisłym związku z umiejętnym zarządzaniem podmiotem leczniczym.

Właściwe zarządzanie jakością polega na zbudowaniu odpowiedniej struktury organizacyjnej. System zarządzania jakością powinien określać strukturę organizacyjną poprzez podejmowane działania w zakresie jakości (procedury i procesy) i zasoby, które umożliwiają wdrożenie zarządzania jakością. Jeśli system zarządzania jakością wdrożony jest w całość procesów zarządzania organizacją, wówczas zaczyna dominować zarządzanie przez jakość [17].

W krajach gospodarczo rozwiniętych w obszarze usług zdrowotnych stosowane są takie systemy zarządzania jakością jak: akredytacja, normy ISO

9000 oraz filozofia zarządzania przez jakość – Total Quality Management i oparte są one na modelu koła Deminga PDCA. Model Deminga (Plan-Do- Check-Act) jest podstawowym narzędziem systemowym służącym ciągłemu doskonaleniu procesów zachodzących w systemie zarządzania, a także narzędziem służącym do rozwiązywaniu problemów jakości oraz wdrażaniu najnowszych rozwiązań [5]. Model PDCA to powtarzające się cyklicznie czynności obejmujące takie elementy jak: planowanie, wykonywanie, sprawdzenie i działanie. Integralnym elementem tego modelu jest monitorowanie procesów, kontrola pomiarów wskaźników procesów oraz analiza ich rezultatów. Posiadanie sprawnego systemu zarządzania jakością zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania usług zdrowotnych na jak najwyższym poziomie [6].

Jakość i zapewnienie jakości nie mogą być traktowane jako pojęcia tożsame. Występujące różnice między tymi pojęciami można określić następująco: gdy wysoka jakość odnosi się do zadowolenia pacjenta, to zapewnienie jakości odnosi się do jego zaufania, a gdy wysoka jakość odnosi się do danej usługi, to zapewnienie jakości odnosi się do organizacji.

W usługach medycznych można wyznaczyć następujące mechanizmy zapewnienia jakości:

‒ standardy TQM

‒ Certyfikacja wg norm ISO

‒ Akredytacja Centrum Monitorowania Jakości w ochronie zdrowia

Normy ISO wydawane są przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną, która powstała w 1964 r. w Londynie. Zadaniem tej organizacji jest tworzenie, wdrażanie, oraz rozpowszechnianie międzynarodowych norm dla społeczeństwa, biznesu, oraz samorządów. Na dzień dzisiejszy ISO stworzyło 16,5 tyś. standardów, które odnoszą się do większości obszarów działalności i które to pokazują praktyczne rozwiązania, oraz w przypadku ich stosowania korzyści z nich płynące [18]. System zarządzania jakością zgodny z normą ISO 9000 to rodzina zawierająca normy, oraz specyfikacje i raporty techniczne, których zadaniem jest wspomaganie

norm podstawowych. Normy podstawowe w ramach systemu zarządzania to wytyczne dotyczące poszczególnych zagadnień. Zagadnieniami jakości zajmuje się tzw. Komitet Techniczny 176. W ramach ISO 9000 do 2009 r. właśnie ten Komitet opracował 17 norm i dokumentów [19]. Aby osiągać zaplanowane cele dotyczące jakości i przedsiębiorstwo mogło odnieść sukces przy wdrażaniu, oraz utrzymaniu systemu jakości musi stosować osiem podstawowych zasad zarządzania jakością: orientacja na pacjenta (klienta), zaangażowanie pracowników, przywództwo, podejście procesowe, stałe doskonalenie, wydawanie decyzji w oparciu o fakty, podejście do zarządzania w ujęciu systemowym, korzystanie z powiązań z dostawcami. Normy ISO regulują funkcjonowanie szpitala, zapewniają oczekiwaną przez pacjenta jakość usług, ustalają, porządkują i udoskonalają zasady dokumentowania i oceniania systemu zarządzania jakością. Normy ISO są podstawowym czynnikiem decydującym o funkcjonowaniu i niepowtarzalności danej placówki medycznej i są podstawowym dokumentem wiarygodności instytucji. Cechy norm modelu systemu ISO 9000 takie jak: kompleksowość, elastyczność, uniwersalność, obiektywizm i oparcie na dobrym zapleczu organizacyjnym przyjęły się powszechnie oraz spełniają warunki umożliwiające ich wdrożenie. Kolejnym mechanizmem zapewniającym jakość świadczonych usług medycznych jest akredytacja.

W 1994 r. Ministerstwo Zdrowia powołało do życia Centrum Monitorowania Jakości w ochronie zdrowia – CMJ, którego głównym zadaniem jest wspieranie zadań w celu poprawy jakości usług medycznych. Do zadań CMJ należy przede wszystkim prowadzenie, oraz przygotowywanie szkoleń, monitorowanie wskaźników jakości, przeprowadzanie akredytacji, a także ocena jakości usług [18]. Proces akredytacji odbywa się w podziale na etapy i jest procesem długotrwałym, ponieważ zazwyczaj każda placówka musi wprowadzić wiele standardów do swojej działalności. Pierwszym etapem jest tak naprawdę podjęcie przez dyrekcję organizacji decyzji o przeprowadzeniu akredytacji. Następnym etapem jest zapewnienie kadrze kierowniczej i pracownikom odpowiednich szkoleń. Istotne jest również powołanie zespołów, oraz komitetów, a także tzw. komitetu jakości. Bardzo ważne jest

powołanie do życia zespołu, który będzie odpowiedzialny za przeprowadzenie całego procesu akredytacji. Następnym etapem jest wdrożenie tych standardów, których jeszcze dana placówka nie spełnia. Te czynności bardzo często dokonywane są we współpracy z przedstawicielami CMJ. Bardzo często CMJ przeprowadza wizytę przedakredytacyjną, w której to wskazuje obszary w jakich jest wymagana zmiana i dają wskazówki jak te zmiany wdrożyć. Po tym etapie dyrekcja podmiotu leczniczego składa wniosek o przeprowadzenie akredytacji. W wyznaczonym przez CMJ terminie odbywa się wizyta akredytacyjna. Podczas tej wizyty sprawdzana jest zgodność wprowadzonych rozwiązań. Po wizytacji pracownicy CMJ przygotowują raport, który zawiera procentową ocenę wdrożonych procedur. Standardy, które nie uzyskały pełnej punktacji są szczegółowo uzasadniane przez wizytatorów w raporcie. Po wizycie akredytacyjnej CMJ podejmuje decyzję o otrzymaniu przez podmiot leczniczy akredytacji, która jest przyznawana na trzy lata, lub przyznaje akredytację warunkowo, w skrajnych przypadkach odmawia przyznania akredytacji [20]. W przypadku pozytywnego zaopiniowania przez CMJ raportu szpital uzyskuje certyfikat akredytacji. Reasumując akredytacja z jednej strony jest narzędziem niezbędnym do zapewnienia jakości świadczeń, a z drugiej instrumentem zarządza szpitalem jako organizacją.

Innym programem wpływającym na zapewnienie jakości w placówce medycznej jest Total Quality Management - TQM. Kompleksowe zarządzenie jakością (TQM) jest zbiorowym i wszechstronnym wysiłkiem ukierunkowanym na doskonaleniu organizacji we wszystkich jej aspektach. Total Quality Management jest to metoda zarządzania organizacją opierająca się na zaangażowaniu i współdziałaniu wszystkich pracowników, której głównym celem jest jakość [21]. System TQM ma na celu osiągniecie zadowolenia klientów, zapewnienie przedsiębiorstwu długotrwałego sukcesu oraz korzyści członkom organizacji i społeczeństwu [22].

Koncepcja zarządzania organizacją służby zdrowia według TQM, ukierunkowana jest na strategiczne planowanie oraz włączenie wszystkich uczestników organizacji w realizację tej strategii. Działania te pozwalają spełnić oczekiwania pacjentów, a co za tym idzie utrzymać lub poprawić pozycję na

rynku usług medycznych [23]. W zakresie ochrony zdrowia wyznaczniki TQM są następujące: akcentowanie znaczenie pacjenta, uświadomienie roli profilaktyki, podkreślenie wagi komunikowania się z pacjentem oraz uświadomienie personelowi odpowiedzialności za własną pracę [18].

Wprowadzenie kompleksowego zarządzania jakością może przynieść placówce medycznej wiele korzyści, m.in.: twórczą postawę pracowników, satysfakcję pacjentów, wyeliminowanie błędów, skuteczną komunikację, efektywny przepływ informacji oraz ciągłe doskonalenie działań.

Obecnie menadżerowie placówek medycznych skłonni są wdrażać zintegrowane systemy jakości: zgodne ze standardami CMJ oraz normami ISO, na zasadzie kompatybilnych, uzupełniających się działań projakościowych, które przybliżają organizację do kompleksowego zarządzania jakością [24].

Podsumowując różnice między trzema przedstawionymi systemami zarządzania jakością w ochronie zdrowia, można stwierdzić, że akredytacja kładzie nacisk na standaryzację i procedury, ISO 9000 koncentruje się na tworzeniu procedur i instrukcji dla personelu medycznego, natomiast TQM służy poprawie struktur procesów przebiegających w organizacji. Wszystkie wyżej systemy jakościowe w ochronie zdrowia przyczyniają się do poprawy opieki nad pacjentem, efektywnego i skutecznego świadczenia usług medycznych, a w rezultacie systemy te przyczyniają się do wzrostu satysfakcji pacjenta i poprawy wizerunku placówki na rynku [24].

Podsumowanie

W ciągu ostatnich lat można zaobserwować, że dyrektorzy placówek opieki medycznej coraz częściej traktują jakość jako atut swoich placówek.

Prawidłowe zarządzanie jakością traktowane jest jako chęć zapewnienia i dostarczenia pacjentom usług na najwyższym poziomie. Związane jest to również z takimi aspektami medycznymi jak wiarygodność, zaufanie, poufność, satysfakcja, dostępność, a przede wszystkim poszanowanie godności każdego pacjenta. Sposób rozumowania kadry zarządzającej jest oczywisty, ponieważ oczekiwania pacjentów są coraz większe. Spowodowane to jest możliwością korzystania z prywatnej opieki medycznej, bądź też korzystanie z niej za

granicą. Poza tym istotny wpływ na ten tok rozumowania ma również fakt, że coraz większą wagę do systemu zarządzania jakością przywiązuje Narodowy Fundusz Zdrowia, który to przy wyborze ofert kieruje się właśnie kryteriami związanymi z jakością.

Literatura

1. Steć A, Wołyniak M, Wdowiak L, Satysfakcja pacjentów z usług świadczonych przez wybrane niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej.

Probl Hig Epidemiol. 2007, 88(3): 272–276.

2. Mielnik-Błaszczak M, Zioło A, Kawiak-Jawor E, Relacja lekarz – pacjent od paternalizmu do partnerstwa. Zdrowie Publiczne 2011; 121(1): 95–98.

3. Szpringer M, Chmielewski J, Kosecka J, Sobczyk B, Komendacka O. Poziom satysfakcji pacjenta jako jeden z aspektów jakości opieki medycznej. Med Og Nauk Zdr. 2015; 21(2): 132–137.

4. Opolski K., Dykowska G., Móżdżanek G: Zarządzanie przez jakość w usługach zdrowotnych. Geneza jakości. Zarys historyczny. CeDeWu, Warszawa 2005.

5. Jakubek E.: Wpływ standaryzacji świadczeń medycznych na jakość opieki zdrowotnej, Rozprawa doktorska, Poznań 2012.

6. Ejdys J., Kobylińska U., Lulewicz- Sas A.: Zintegrowany system zarządzania jakością, środowiskiem i bezpieczeństwem pracy. Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok 2012.

7. Korczyńska A.: Jakość usług medycznych oraz metody jej pomiaru, Ann.

Acad. Med. Siles. 2012, 66(5): 67–70.

8. Moroz G., Orła Z.: Zarządzanie w opiece zdrowotnej, Warszawa 2014.

9. Krot K.: Jakość i marketing usług medycznych. Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2008.

10. Nogalski B., Rybicki J.M.(red.).: Nowoczesne zarządzanie zakładem opieki zdrowotnej. Podręcznik dla studentów Studiów Podyplomowych, Dom Organizatora, Toruń 2002.

11. A. Czerw A., Religioni U., Olejniczak D.: Metody pomiaru oraz oceny jakości świadczonych usług w podmiotach leczniczych. Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 269-273.

12. Kautsch M. Zarządzanie w opiece zdrowotnej. Nowe wyzwania, Warszawa 2010.

13. The Joint Commission on Accreditation of Healthcare Organizations, National Patient Safety Goals 2011, www.jointcommission.org, [dostęp:

1.07.2016].

14. Garbacz K., Guziak D.: Znaczenie jakości w usługach medycznych w zarządzaniu szpitalem. SiP WNEiZ 2012, 28.

15. Trela A.: Zarządzanie jakością w placówce medycznej. Wydawnictwo Wiedza i Praktyka, Warszawa 2014.

16. Fal A.M.: I Forum Jakości i Bezpieczeństwa w Ochronie Zdrowia.

Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne 3(1), Wrocławski Uniwersytet Medyczny 2012.

17. K. Opolski, G. Dykowski, M. Możdżonek, Zarządzanie przez jakość w usługach zdrowotnych. Teoria i praktyka, Warszawa 2003, s. 122-124.

18. Kautsch M.: Zarządzanie w opiece zdrowotnej. Nowe wyzwania, Warszawa 2010.

19. Źródło: http://www.cmj.org.pl/firma.php, [dostęp: 1.07.2016].

20. Karaszewski R.: Total Quality Management. Zarządzanie przez jakość, Wybrane zagadnienia. TNOiK, Toruń 1999.

21. Steinbeck H.H.: Total Quality Management - Kompleksowe Zarządzanie Jakością- doświadczenia praktyczne z IBM Niemcy, Warszawa, Agencja wydawnicza Placet 1998.

22. Doroszewicz S., Żuchowski J.(red.): Pierwsze wrażenie jako inherentna właściwości określająca jakość postrzeganych produktów, Filozofia TQM w zrównoważonym rozwoju. Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2008: 197-202.

23. Drummond H.: W pogoni za jakością- Total Quality Managament. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1998.

24. Broniewska G.: Systemy zarządzania jakością w opiece zdrowotnej.

Zdrowie i zarządzanie 2003.

Daria Jorg¹, Katarzyna Zborowska¹, Aleksandra Sarnik²

1 Zakład Profilaktyki Chorób Kobiecych i Seksuologii, Katedry Zdrowia Kobiety, Wydziału Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

2 Studium Doktoranckie Wydziału Lekarskiego w Katowicach, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

WYBRANE PROBLEMY SYSTEMU OCHRONY ZDROWIA W POLSCE

Wstęp

W obecnych czasach, zdrowie, jako niezbędna wartość, nieodzownie łącząca się z każdą dziedziną życia ludzkiego, staje się priorytetem w społeczeństwach krajów rozwiniętych i rozwijających się, w tym Polski.

Jakość świadczonych usług medycznych oraz dostępność wykwalifikowanej kadry medycznej odgrywają istotną rolę w życiu jednostki. Nieograniczony dostęp do świadczeń medycznych oraz specjalistów warunkuje prawidłowy przebieg całego procesu leczenia, a także szybkość powrotu pacjenta do stanu zdrowia, co decyduje o sytuacji życiowej człowieka oraz jego statusie społeczno - ekonomicznym. Dlatego też tak istotne jest, aby jakość świadczonych usług, oraz dostępność do nich, była możliwie jak najlepsza.

Polski system ochrony zdrowia od lat wzbudza wiele kontrowersji i jest tematem wielu burzliwych rozmów oraz debat. Najczęściej poruszaną kwestią jest kondycja finansowa polskiego systemu zdrowotnego, co związane jest głównie ze stałym kryzysem finansów publicznych. Nieumiejętne zarządzanie placówkami medycznymi oraz spowodowana tym, niska jakość świadczonych usług, jest wymieniana jako jedna z głównych przyczyn złej kondycji polskiego systemu opieki zdrowotnej.

Cel

Celem pracy jest przedstawienie aktualnych problemów związanych z polskim systemem ochrony zdrowia. Na podstawie literatury przedstawione zostały pojęcia zdrowia i systemu zdrowia oraz cele systemu opieki zdrowotnej.

Wskazano obowiązujące akty prawne regulujące działanie systemu i na ich podstawie przedstawiono aktualne problemy polskiego systemu ochrony zdrowia, związane z finansowaniem, również w porównaniu z innymi krajami.

Omówiono również zadowolenie pacjentów z oferowanej opieki zdrowotnej oraz deficyt lekarzy specjalistów.

Pojęcie zdrowia i sytemu zdrowia

Zdrowie jest nadrzędnym czynnikiem warunkującym życie każdego człowieka. Brak zdrowia utrudnia jednostce funkcjonowanie oraz udział w życiu społecznym i rodzinnym. Wpływa także na możliwość podjęcia pracy lub brak takiej możliwości. Najpopularniejszą i powszechnie akceptowaną przez większość krajów świata definicją zdrowia jest ta, opracowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO -World Health Organization). Według niej zdrowie definiowane jest jako „stan dobrego fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia, a nie tylko brak choroby lub ułomności”[1].

W Polsce organem odpowiedzialnym za politykę zdrowotną jest Ministerstwo Zdrowia (MZ). Narodowe Programy Zdrowia, opracowywane oraz wydawane przez MZ w kilkuletnich cyklach, oparte są na powyższej definicji oraz ogólnoświatowych normach, mówiących, że zdrowie jest podstawowym prawem każdego człowieka oraz bogactwem społeczeństwa [2].

Definicje zdrowia formułują oprócz filozofów, czy lekarzy również socjologowie i ekonomiści. Socjologowie dopiero w drugiej połowie lat pięćdziesiątych XX wieku odeszli od traktowania zdrowia, jako terminu, zarezerwowanego tylko dla nauk ściśle medycznych. W oparciu o medyczną definicję zdrowia, rozumianą nie tylko, jako brak choroby, stworzyli nowy model rozumienia pojęcia zdrowia, jako ogólnego dobrostanu. Ponieważ zdrowie jest wartością, która jest pożądana nie tylko przez jednostkę, ale przede wszystkim przez całe społeczeństwo, można je traktować, jako wartość grupową. Co więcej, zdrowe społeczeństwo jest podstawą gospodarki oraz dobrej sytuacji ekonomicznej kraju. Brak zdrowia powoduje niezdolność do pracy, społecznym życia społecznego, rodzinnego oraz zawodowego, co zwiększa koszty, funkcjonowania państwa. Również z ekonomicznego punktu

widzenia prawidłowo działający system opieki zdrowotnej jest korzystny zarówno dla jednostki, jak i dla całej organizacji społecznej, jaką jest państwo.

W ujęciu ekonomicznym definicja zdrowia skupia się na ujmowaniu zdrowia jako szczególnego dobra ekonomicznego, które ma dla pacjenta znaczącą wartość, wynikającą zarówno z jego bezpośredniego, jak i pośredniego wpływu na osiągany przez pacjenta poziom zadowolenia, a tym samym na wartość jego funkcji użyteczności [3].

System zgodnie ze słownikową definicją to zbiór elementów, posiadających określoną strukturę i tworzących uporządkowaną całość, lub uporządkowany zbiór poglądów i twierdzeń, które tworzą określoną teorię, bądź jest to sposób realizowania określonej czynności, a także zasady organizacji czegoś [4].

C. Włodarczyk i S. Poździoch podkreślają, że pomiędzy systemem, a otoczeniem występują liczne relacje, dlatego też system w otoczeniu funkcjonuje zawsze.

Definicja systemu podana przez powyższych autorów brzmi następująco „System jest pewną całością – zespołem współzależnych części (…), które są powiązane wspólnym celem”[5]. Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż z pojęciem systemu nieodłącznie wiąże się fakt akceptacji podejścia systemowego.

W podejściu systemowym istnieje wiele założeń, które mają odniesienie do systemu zdrowotnego. Do tych założeń można zaliczyć m.in. to, że system to nie tylko suma elementów, a działanie systemu to nie tylko suma zadań wyszczególnionych części. Każdy element może wpływać na działanie całego systemu i te działania są współzależne nawzajem, usprawnienie któregokolwiek z podsystemów nie gwarantuje sprawniejszego działania całego systemu, realizacja celów przez system, lub podsystemy mogą odbywać się różnymi metodami, czego efektem jest podobny poziom sprawności [1].

Określenie system zdrowia w literaturze jest naprzemiennie stosowane z innymi, bardziej popularnymi pojęciami, mianowicie z systemem opieki zdrowotnej lub systemem ochrony zdrowia. System opieki zdrowotnej, czyli system zdrowotny to zbiór elementów, które są pomiędzy sobą współzależne i do których zaliczamy procesy, ludzi, usługi oraz produkty. Wszystkie te elementy współpracują ze sobą po to, aby osiągnąć pewien wspólny cel.

Stanowią zatem spójną całość. Według WHO sprawny system zdrowotny

powinien zapewniać wysokiej jakości usługi medyczne wszystkim ludziom gdziekolwiek są i kiedykolwiek tego potrzebują. Każdy system zdrowotny wymaga stabilnego mechanizmu finansowania, a co za tym idzie odpowiednio wyszkolonej i dobrze opłacanej kadry, dobrze utrzymanej infrastruktury logistycznej, a także aparatury pozwalającej na utrzymanie wysokiego poziomu świadczeń, bezproblemowego dostarczania leków. Ponadto wskazuje się również na istotę prawidłowej i wiarygodnej informacji [6]. WHO zwraca szczególną uwagę na współdziałanie różnych instytucji w celu osiągnięcia spójności systemu opieki zdrowotnej, których celem jest realizacja świadczeń i różnych usług w celu polepszenia zdrowia zarówno pojedynczych jednostek, jak i całego społeczeństwa.

Zgodnie z podejściem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju system opieki zdrowotnej powinien zawierać następujące grupy uczestników:

pacjenci (konsumenci usług), wytwórcy usług zdrowotnych (zarówno pierwszego, jak i drugiego szczebla), rząd (który jest podmiotem regulującym), oraz płatnik (strona trzecia) [1].

Natomiast zgodnie z koncepcja M.I. Roemer system zdrowotny dzielony jest na siedem elementów: źródła finansowania, zasoby ludzkie, zasoby materialne, udzielanie świadczeń, świadczenia zapobiegawcze, regulacja oraz administracja i planowanie [7]. Elementy oraz wiążące się z nimi problemy przedstawione zostały w poniższej tabeli.

Tabela 1. Elementy systemu zdrowotnego wg M.I. Roemera Elementy Problemy

Źródła finansowania

Proporcje między opłatami bezpośrednimi, dobroczynnością, opłatami wnoszonymi przez pracodawców, dobrowolnym ubezpieczeniem, społecznym ubezpieczeniem, podatkami

Zasoby ludzkie Proporcje lekarzy i personelu innych kategorii, trendy, zakres specjalizacji, rola szkół medycznych i towarzystw zawodowych

cd. tab. 1 Zasoby materialne Szpitale i ich rodzaje, organizacja (reorganizacja) i finansowanie,

innego rodzaju instytucje Udzielanie

świadczeń

Dostęp do POZ, opieka specjalistyczna, hospitalizacja, zasady płacenia świadczeniodawcom, opieka na terenach wiejskich, świadczenia specjalne (np. opieka psychiatryczna)

Świadczenia zapobiegawcze

Problemy środowiska, choroby zakaźne, opieka nad matką i dzieckiem, planowanie rodziny

Regulacja Sprawy personelu medycznego, rozwój zasobów materialnych, kontrola leków, normowanie działań

Administracja i planowanie

Struktury administracyjne, mechanizmy planowania, formułowanie

priorytetów i działania na rzecz równości

Źródło: Kromołowski H.: Społeczno-polityczne uwarunkowania służby zdrowia w aspekcie przeprowadzonej restrukturyzacji lecznictwa stacjonarnego na przykładzie miasta Częstochowy. Katowice: Śląska Biblioteka Cyfrowa 2008, s. 45.

Cele systemu zdrowia

Według WHO, najważniejszym celem systemu ochrony zdrowia jest utrzymanie zdrowia, jego promowanie, oraz odtwarzanie. Dotyczy to wszystkich organizacji, ludzi, zasobów oraz instytucji, które w swoich kompetencjach mają działania zdrowotne, lub też są ukierunkowane na takie działania. Według WHO cele systemu zdrowotnego obejmują przede wszystkim dążenie do poprawy zdrowia całej populacji, zapewnienie bezpieczeństwa finansowego w sytuacji, w której pacjent nie jest w stanie pokryć kosztów związanych ze złym stanem zdrowia, a także rozpoznanie oraz reagowanie na oczekiwania społeczeństwa. Do efektów zdrowotnych, które uzyskuje się poprzez poprawę zdrowia pacjentów zalicza się takie miary jak: fizyczną, psychiczną, biologiczną, społeczną oraz jakość życia. Osiągnięcie powyższych celów uzależnione jest od stopnia realizowania funkcji. WHO w swoich

raportach wymienia cztery funkcje systemu opieki zdrowotnej: prawidłowe zarządzanie, finansowanie, udzielanie świadczeń, oraz inwestowanie. Relacje pomiędzy funkcjami systemu zdrowotnego, a jego celami przedstawia poniższy schemat [8].

Rysunek 1. Relacje pomiędzy funkcjami, oraz celami systemu zdrowotnego wg WHO

Źródło: WHO: The World Health Report 2000. Health Systems: Improving Performance. Geneva: World Health Organization 2000, str. 25.

Większość krajów europejskich poza wspólnymi celami zdrowotnymi dąży do osiągnięcia w mniejszym lub większym stopniu podobnych założeń polityki zdrowotnej takich, jak: sprawiedliwy i wszechobecny dostęp do opieki zdrowotnej, efektywność makroekonomiczną, satysfakcję pacjentów oraz efekt zdrowotny. Sprawiedliwy i wszechobecny dostęp do opieki zdrowotnej rozumiany jest jako nieograniczony dostęp do opieki zdrowotnej w jej podstawowym zakresie przez wszystkich obywateli. Należy tutaj zwrócić szczególną uwagę na aspekt równego i sprawiedliwego traktowania pacjentów.

Ochrona dochodów rozumiana jako ochrona pacjentów przed wydatkami, które mogą stanowić zagrożenie dla ich poziomu życia. W tym przypadku wymienia się mechanizmy takie jak: ubezpieczenie, oszczędności oraz redystrybucja dochodu. Istotnym czynnikiem systemu zdrowotnego jest swoboda wyboru zarówno przez pacjenta, który powinien mieć prawo decydować w kwestii wyboru świadczeniodawcy, jak i świadczeniodawcy, który powinien mieć zakres swobody szczególnie w kwestiach innowacji medycznych i organizacyjnych [5]. Wydaje się, że większość krajów europejskich stara się realizować powyższe cele, jednak często sytuacja ekonomiczna i społeczna warunkuje politykę zdrowotną poszczególnych krajów.

Podsumowując, do najważniejszych celów systemu zdrowotnego z punktu widzenia pacjenta należy zaliczyć zaspakajanie potrzeb zdrowotnych, wynikających z chorób, wypadków, czy innych przypadków losowych, eliminację przedwczesnych zgonów, przedłużanie życia, zwiększanie świadomości w zakresie polityki prozdrowotnej, zwiększanie szans na uczestnictwo społeczności w rozstrzyganiu spraw związanych ze zdrowiem oraz poprawę i usprawnienie działania podmiotów leczniczych.

Polski system ochrony zdrowia

System ochrony zdrowia funkcjonujący w Polsce oparty jest na Ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach systemu opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2004 Nr 210, poz. 2135 z późn.

zm.) oraz Ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej (Dz.

U. 2011 nr 112, poz. 654). System funkcjonujący w Polsce łączy w sobie kilka modeli systemów innych krajów europejskich. W Polsce po II wojnie światowej system opieki zdrowotnej wzorowany był na radzieckim modelu Siemaszki.

Głównymi założeniami tego modelu była silna centralizacja i budżetowe finansowanie. Całkowita reforma systemu ochrony zdrowia w Polsce nastąpiła w roku 1998. Zmiany dotyczyły między innymi wprowadzenia obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, restrukturyzacji zasad finansowania systemu oraz roli innych podmiotów systemu zdrowia, przez co nastąpiło przekształcenie obowiązującego modelu w system Bismarcka [9]. Reasumując system

„budżetowy” zastąpiono nowym, „ubezpieczeniowo-budżetowym” modelem finansowania, a system opieki zdrowotnej oparto na zasadzie solidaryzmu społecznego, powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego oraz równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Główne funkcje systemu rozdzielone są między Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) oraz samorządy terytorialne. Organami założycielskimi dla zakładów opieki zdrowotnej działających w sektorze publicznym są głównie organy administracji rządowej i samorządowej oraz medyczne szkoły wyższe [10]. Narodowy Fundusz Zdrowia odpowiedzialny jest za finansowanie świadczeń ochrony zdrowia oraz kontraktowanie tych świadczeń z publicznymi i niepublicznymi świadczeniodawcami. Nadzór nad działalnością NFZ sprawuje Ministerstwo Zdrowia. Ponadto Ministerstwo Zdrowia pełni funkcje kierownicze oraz nadzorcze w stosunku do niektórych podmiotów, wytycza zakres działań polityki zdrowotnej oraz jest odpowiedzialne za kształcenie kadr medycznych, wdrażanie programów zdrowotnych, finansowanie programów, badań naukowych, większych inwestycji i wysokospecjalistycznych świadczeń [11]. Władze samorządowe odpowiedzialne są za promocję zdrowia, planowanie podaży świadczeń, a w przypadku jednostek publicznych służby zdrowia, samorządy zajmują się finansowaniem inwestycji oraz pełnią funkcję zarządcze, nadzorcze i kontrolne [12].

W Konstytucji RP zamieszczone są najważniejsze kwestie związane z finansowaniem ochrony zdrowia. Zgodnie z art. 68 ust.2 wszystkim obywatelom przysługuje równy dostęp do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, niezależnie od ich sytuacji materialnej.

Zasady finansowania, oraz udzielania świadczeń opieki zdrowotnej z budżetu państwa określone są w Dziale II Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.

o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (Dz.

U. 2004 nr 210, poz. 2135 z późn. zm.). W Polsce w jak żadnym innym kraju sektor publiczny łączy się z sektorem prywatnym. Ochrona zdrowia finansowana jest w głównej mierze ze składek ubezpieczenia zdrowotnego, ale także jest dofinansowywana przez budżet państwa oraz przez budżety jednostek

samorządów terytorialnych (JST). Narodowy Fundusz Zdrowia pokrywa ok.

60% wydatków ogółem na ochronę zdrowia. Drugim w kolejności źródłem finansowania systemu zdrowotnego jest właśnie budżet państwa wraz z JST.

Szacuje się, że około 30% wydatków na ochronę zdrowia w Polsce pochodzi ze źródeł prywatnych [11].

Z danych statystycznych wynika, iż odsetek osób niezadowolonych z polskiego systemu zdrowotnego jest bardzo wysoki. Można zatem wnioskować, że cele, które powinny być realizowane w opinii badanych nie sprawdzają się i nie są realizowane. W 2012 r. odnotowano wzrost odsetek osób zadowolonych z działania systemu zdrowotnego o kilka procent, jednak nadal większa część społeczeństwa ocenia je bardzo krytycznie, co przedstawiono na poniższym wykresie.

Wykres 1. Poziom zadowolenia pacjentów z realizowania celów przez system zdrowotny w 2014 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CBOS: Opinie o funkcjonowaniu systemu opieki zdrowotnej a.d. 2014. Warszawa: 2014. Dostępne:

http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/ 2014/K_107_14.PDF (dostęp: 27.07.2016r.).

Według powyższych danych z 2014 roku wynika, że prawie 70%

ankietowanych osób negatywnie ocenia realizację celów przez polski system zdrowotny. Ankietowani krytykowali głównie sprawność obsługi administracyjnej (51%), nierówne, niesprawiedliwe traktowanie pacjentów (51% ocen negatywnych), lokalizację zakładów opieki zdrowotnej oferujących

niezadowoleni 68%

zadowoleni 28%

nie mam zdania

4%

usługi lekarzy specjalistów i badania diagnostyczne (53%) oraz godziny umawianych wizyt (61%). 67% respondentów nie było zadowolonych z uwagi na długi czas oczekiwania na badania diagnostyczne, a 85% dostrzegała utrudnienia w dostępie do porad lekarzy specjalistów. 42% badanych uznało, iż problemy z dostępnością i jakością pomocy medycznej wynikają wyłącznie z niewłaściwej dystrybucji środków przeznaczanych na ochronę zdrowia.

Podobna grupa respondentów uznała iż negatywne zjawiska są skutkiem złego gospodarowania środkami finansowymi, jak i zbyt małymi nakładami na opiekę zdrowotną (39%). Tylko 12% uważa, że dostrzegane trudności służby zdrowia wynikają wyłącznie z niedofinansowania służby zdrowia. Pomimo tylu negatywnych ocen w badaniach znajdujemy także pozytywne tendencje.

W przeciągu 2 lat (2012-2014) przybyło 9% osób zadowolonych ze służby zdrowia, w tym samym okresie 74% Polaków chwaliło dostępność usług lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), 65% docenia kompetencje lekarzy. 58% respondentów uważa, że lekarze angażują się w swoją pracę – zależy im na tym, aby pomagać pacjentom – oraz że w leczeniu wykorzystuje się nowoczesną aparaturę medyczną. Ponad połowa ankietowanych pozytywnie ocenia jakość informacji na temat opieki lekarskiej (54%), nocną pomoc medyczną (54%), życzliwość oraz troskę w podejściu do pacjentów (54%) [13].

Niepokojące jest, że w badaniach przeprowadzanych rok później (2015 r.) o 7%

wzrosła liczba osób negatywnie oceniających funkcjonowanie NFZ. Do których zalicza się osoby, wcześniej pozytywnie oceniające pracę NFZ (5%) oraz osoby, które rok wcześniej nie umiały ocenić funkcjonowania NFZ (2%) [14].

Zarządzanie finansami

Finanse przedsiębiorstwa jest to zjawisko ekonomiczne, które jest ściśle powiązane zarówno z gromadzeniem, jak i wydatkowaniem pieniędzy na cele związane ściśle z działalnością gospodarczą przedsiębiorstwa. Zadaniem dyrektorów firm jest prowadzenie takiej działalności kontrolnej, decyzyjnej oraz organizacyjnej w obszarze finansów, która pozwoli przedsiębiorstwu uzyskać najlepsze wyniki swojej działalności. Dzięki zarządzaniu finansami można zdobywać nowe źródła finansowania dla działalności przedsiębiorstwa.

Ponadto umożliwia lokowanie kapitału w składniki majątkowe, co umożliwia realizację celu strategicznego [15].

Na przestrzeni ostatnich lat w polskiej służbie zdrowia nastąpiły ogromne zmiany. Zmiany te w szczególności dotyczą sposobu finansowania świadczeń zdrowotnych. Spowodowały one również, że odpowiedzialność kierownictwa za osiągane wyniki przez podmioty lecznicze znacznie się zwiększyła. Efektem tych zmian stała się konieczność usprawnienia zarządzania finansami przez osoby zarządzające placówkami medycznymi. Aby prowadzić szpital niezbędne jest posiadanie zarówno zasobów majątkowych, do których zalicza się między innymi odpowiednią aparaturę, czy sprzęt medyczny, ale także zasobów kapitałowych. Dlatego też zarządzanie finansami placówki medycznej to proces selekcji, zarządzania majątkiem oraz finansowania całej organizacji, a także właściwy dobór źródeł finansowani [16]. Proces zarządzania finansami to kluczowy element działalności całej organizacji. Stale pogarszająca się sytuacja finansowa polskich publicznych zakładów opieki zdrowotnej wydaje się być od wielu lat zjawiskiem powszechnym i nie budzącym sprzeciwu społecznego ani restrykcji organów założycielskich. Kontrowersje społeczne natomiast budzi przeprowadzana w szpitalach restrukturyzacja. W poniższej tabeli przedstawiono zobowiązania SPZOZ w latach 2003 – 2014 [17]. Widać z nich, że sytuacja finansowa samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej nie jest najlepsza.

Tabela 2. Dynamika zobowiązań wymagalnych samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w latach 2003-2014

Wyszczególnienie lat

Wartość zobowiązań wymagalnych

(w mln zł)

Dynamika zobowiązań wymagalnych w % (rok poprzedni = 100)

2003 4 543,7 99,0

2004 5 872,3 103,3

2005 4 933,6 81,1

cd. tab. 2

2006 3 723,8 90,5

2007 2 666,2 79,1

2008 2 357,9 92,1

2009 2 241,8 94,4

2010 2 138,8 89,4

2011 2 316,5 96,7

2012 2 474,0 90,9

2013 2 015,5 85,5

2014 2 119,4 99,5

Źródło: Ministerstwo Zdrowia: Zadłużenie SPZOZ. Dostępne: http://www.mz.gov.pl/ system- ochrony-zdrowia/organizacja-ochrony-zdrowia/zadluzenie-spzoz (dostęp: 27.07.2016r.).

Z powyższych danych Ministerstwa Zdrowia wynika, że wartość zobowiązań placówek medycznych w Polsce na koniec III kwartału 2014 r. była niższa o 53% od poziomu w 2003 r., jednakże w porównaniu do 2013 r. nastąpił ich wzrost o 5,16%.

Zakłady Opieki Zdrowotnej wpadają w spiralę zadłużenia, ponieważ generują koszty, które są dużo większe od uzyskiwanych przychodów. Wiele placówek kilkukrotnie zostało poddanych mechanizmowi oddłużania, jednakże pomimo zastosowania tego zabiegu problem z czasem ponownie powracał i placówka znowu się zadłużała. Zastosowane systemy oddłużania nie były powiązane w żaden sposób z programami restrukturyzacji szpitali. Na mocy ustawy o działalności leczniczej z 1 lipca 2011 r. Ministerstwo Zdrowia uznało, iż przekształcenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w kapitałowe spółki handlowe (z o.o. lub akcyjne) będzie rozwiązaniem optymalnym dla zadłużonych szpitali publicznych. Założenia iż szpital prowadzony przez spółkę będzie lepiej zarządzany poprzez efektywniejszą

gospodarkę środkami finansowymi okazały się płonne. Szpitale zadłużające się przed komercjalizacją zadłużały się także po przekształceniu. Pomimo iż ustawa wprowadziła formy zachęty w postaci umorzenia części zobowiązań i ewentualną państwową pomoc w spłacie reszty zadłużenia, nie przekonało to większości samorządów w związku z dużym ryzykiem politycznym takiej decyzji. Zastosowany przymus ekonomiczny wyboru jednej z trzech możliwości w sytuacji gdy szpital przyniósł roczną stratę (tj. spłacić długi, likwidować lub skomercjalizować) nie zmienił sytuacji finansowej polskich szpitali. Stan ten potwierdziła w swoim raporcie Najwyższa Izba Kontroli, która uznała iż komercjalizacja nie przyniosła zamierzonego celu, gdyż nie zmieniło się zadłużenie służby zdrowia.Nie zmieniły się także kolejki pacjentów a z procesem przekształceniowym dały sobie radę tylko te jednostki, które już przed komercjalizacją osiągały pozytywne wyniki [18]. Ustawą z dnia 10 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o działalności leczniczej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2016 poz. 960) wprowadzono ostatecznie zakaz komercjalizacji szpitali w przypadku ich zadłużenia.

Zarządzanie finansami w sektorze zdrowotnym wymaga od kadry kierowniczej zarówno umiejętności menedżerskich, jak i umiejętności profesjonalnego zarządzania, dlatego bardzo istotne jest, aby na tych stanowiskach znajdowały się osoby posiadające szeroką wiedzę, umiejętności, kompetencje oraz doświadczenie. Ustawodawca niestety poprzez zamrożenie w latach 2010 - 2015 wynagrodzenia będącego podstawą naliczenia wynagrodzenia dla kierownika samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej na poziomie roku 2009 (Ustawa o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi: Dz.U. 2000 nr 26 poz. 306) spowodował, iż najlepsza kadra menadżerska nie podejmuje decyzji o zarządzaniu mniejszymi placówkami na szczeblu miast, powiatów czy sejmików wojewódzkich.

Prawidłowe zarządzanie finansami w ochronie zdrowia musi polegać na zachowaniu równowagi pomiędzy kosztami i przychodami. Bardzo istotne jest utrzymanie płynności finansowej, dlatego też w prawidłowo zarządzanym zakładzie opieki zdrowotnej dąży się do świadczenia usług medycznych przy możliwie najmniejszych kosztach. Celem takiego działania jest generowanie

przychodów, które mają pokryć koszty, zapewnić rozwój i modernizację wyposażenia technicznego, oraz zakup nowego sprzętu medycznego. Istotne znaczenie w zarządzaniu finansami, mają decyzje inwestycyjne, a także decyzje o możliwościach finansowania [16].

Na słabość kadry menadżerskiej nakłada się dodatkowo problem niedofinansowania służby zdrowia w porównaniu z innymi krajami. Fakt ten potwierdza Europejski Konsumencki Indeks Zdrowia (EHCI), który ocenił stan opieki zdrowotnej w 37 krajach. W 2014 roku Polska zajęła 31 miejsce uzyskując zaledwie 511 punktów na 1000 możliwych. Autorzy badania skonkludowali iż „jak na duży kraj środkowoeuropejski, należący do UE, wyniki Polski są niezaprzeczalnie słabe” [19]. Sytuacja nie uległa znacznej poprawie w roku 2015, ocena EHCI dokonywana w 35 krajach uplasowała Polskę na przedostatnim miejscu, jedynie przed Czarnogórą [20].

Podobną ocenę zawarło w swoich badaniach OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), które pod pojęciem opieki zdrowotnej oprócz wydatków na leczenie chorób, oblicza koszty zapobiegania przedwczesnej śmierci, chorobom, opiekę nad osobami przewlekle chorymi, niedołężnymi i niepełnosprawnymi, administrację w służbie zdrowia, programy zdrowotne oraz promocję zdrowia. W tej kategorii w relacji do PKB średnia OECD w 2011 roku wynosiła 6,7%. Najwięcej finansów publicznych na cele zdrowotne przeznacza Holandia (10,2%) PKB. W pierwszej trójce znalazła się także Dania (9,3%) oraz Francja (8,9%). Polska wg OECD z wynikiem poniżej 5% PKB znalazła się na końcu ranking, wyprzedzając jedynie Estonię, Izrael, Turcję, Korę, Chile oraz Meksyk [21]. Sytuacja nie uległa diametralnej zmianie przez ostatnie lata. W raporcie OECD za rok 2015 Polska pod względem wydatków na opiekę zdrowotną zajęła 36 miejsce na 44 badane państwa [22].Średnia wydatków na opiekę w relacji do PKB wyniosła dla krajów OECD 8,9%, w Polsce poziom ten obniżył się do 6,4% PKB.

Natomiast w zakresie łącznych wydatków na służbę zdrowia (środki publiczne i niepubliczne) 2011 r. średnia dla Unii Europejskiej wynosiła 8,72%, w Polsce 6,84% PKB. Takie państwa jak Holandia, Francja, Austria czy Niemcy plasujące się na czołowych miejscach w UE osiągały wynik blisko 12%

PKB. Polska wyprzedzała jedynie Litwę, Łotwę, Estonię i Rumunię. Warty zaznaczenia jest fakt iż wydatki publiczne na ochronę zdrowia wyniosły w Polsce 70,61%, natomiast prywatne stanowiły 29,39%. W takich krajach jak Holandia, Szwecja, Wielka Brytania, Czechy, Luksemburg i Dania wyprzedzających nas w rankingu udział wydatków publicznych wynosi ponad 80% [23]. W 2015 roku 10% wydatków pokrywanych było ze środków rządowych, 61% ze składek na ubezpieczenie zdrowotne, a dopłaty własne pacjentów pokrywały około 24% wszystkich wydatków [22].

Niskie środki finansowe przeznaczone na realizację procedur medycznych oraz infrastrukturę szpitalną to nie jedyny problem systemu służby zdrowia.

Coraz bardziej odczuwalny jest deficyt lekarzy niektórych specjalności (na tysiąc mieszkańców w Polsce przypada 2,2 lekarza, najmniej spośród krajów w UE, gdzie średnia wynosi 3,4). Kolejne zmiany przepisów nie spowodowały zmniejszenia ilości szpitali, zwłaszcza w grupie małych szpitali powiatowych, które nie są w stanie udźwignąć kosztów inwestycji i utrzymania, stąd tak duża ilość szpitali zadłużonych. Pomimo posiadania za dużej ilości szpitali w kraju, zmiany w przepisach spowodowały dalsze rozdrobnienie kontraktów NFZ poprzez dopuszczenie do systemu kolejnej grupy podmiotów (głównie NZOZ- ów), które wybranżowiły się w realizacji procedur medycznych o dużej rentowności. Monopolistyczna pozycja publicznego płatnika jakim jest NFZ spowodowała, iż zarządzanie środkami finansowymi stało się nieelastyczne, limitowane, oparte na wiedzy historycznej, premiujące nieefektywność. Brak regulacji prawnych pozwalających na wprowadzenie dodatkowych (komercyjnych) ubezpieczeń zdrowotnych oraz zakaz komercyjnego wykorzystywania sprzętu medycznego prowadzi nadal do marnowania kosztownego sprzętu diagnostycznego i jego pracy w większości tylko w ramach limitu świadczeń publicznych realizowanych w godzinach ordynackich.

Nowe propozycje ogłoszone przez Ministerstwo Zdrowia z dniu 26 lipca 2016 r. na razie nie mogą napawać optymizmem, głównie ze względu na dużą ogólnikowość przedstawionych rozwiązań. Zmiana płatnika z NFZ na Państwowy Fundusz Celowy przy posiadaniu tożsamych środków finansowych nie zmieni nic w systemie służby zdrowia. Zmiana dotycząca systemu

kontraktowania z konkursowego na system mieszany ryczałtowo –konkursowy (78% jakie dziś wydaje się na hospitalizacje stworzą ryczałt ) być może zwiększy bezpieczeństwo szpitali ale tylko w sytuacji kiedy prawidłowo ustalona zostanie sieć szpitali. Kolejne propozycje wzmocnienia POZ oraz obowiązkowa realizacja świadczeń w zakresie Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej w przyszpitalnych przychodniach, wskazuje na duże cofnięcie się systemu w czasie. Jedyną optymistyczną zapowiedzią jest zwiększanie środków finansowych od 2018 r. do 2025 r. aby osiągnąć średnią europejską tj. 6 % PKB [24].

Podsumowanie

Niewystarczające środki finansowe przeznaczone na służbę zdrowia determinują niewydolność systemu opieki zdrowotnej w Polsce.

W konsekwencji ich braku pojawia się wiele problemów związanych z systemem opieki zdrowotnej. Kolejne grupy personelu medycznego organizują przemarsze oraz protesty zwracając uwagę na niedofinansowanie płac tego personelu. Na wrzesień 2016 roku zapowiedziany jest kolejny protest wszystkich central związkowych w związku z ogłoszeniem przez Ministra Zdrowia minimalnych płac w służbie zdrowia.

Brak znaczących zmian przyczynia się do niemożliwości realizowania kolejnych planów usprawniających działanie systemu opieki zdrowotnej.

Zagrożone jest dostosowanie szpitali do wymogów wynikających z rozporządzenia Ministra Zdrowia z 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą do końca 2016 r.

(Dz.U. 2012 poz. 739). Środki z nowej perspektywy UE w ramach działania 9.2 infrastruktura i środowisko również nie pomogą w pełni zrealizować tego zadania ponieważ ich wydatkowanie ograniczone jest do wybranych dziedzin medycyny. Również kolejny wydłużony do końca 2017 roku termin będzie terminem zagrożonym, z tych samych powodów wynikających z braku systemowych zmian. Regularnie przesuwany jest także termin wdrożenia informatyzacji szpitali, najpierw bowiem cyfrowa dokumentacja we wszystkich

placówkach medycznych miała się pojawić z 1 sierpnia 2014 r., później 1 sierpnia 2017 r., aż wreszcie termin został przełożony na 1 stycznia 2018 r.

Opisywane problemy systemowe opieki zdrowotnej mają swoje odbicie również w sytuacji pacjentów, którzy czekają w wydłużających się kolejkach, a także, w dużej mierze, sami ponoszą duże koszty leczenia.

Literatura

1. M. Węgrzyn, Uwarunkowania systemowe restrukturyzacji publicznych podmiotów leczniczych w Polsce. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 2013.

2. Ministerstwo Zdrowia: Narodowy program zdrowia na lata 2016-2020.

Warszawa, 2015. Dostępny: http://www.legislacja.gov.pl/docs/

/2/12270850/12281779/12281780 /dokument164277.pdf (dostęp:

27.07.2016r.).

3. Jaworzyńska M.: Rola zdrowia we wzroście gospodarczym. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H, Oeconomia, 2011, 45 (1):

7-17.

4. Internetowy Słownik Języka Polskiego, PWN. Dostępne:

http://sjp.pwn.pl/sjp/system; 2576909.html (dostęp: 27.07.2016r.).

5. Włodarczyk C., Poździoch S.: Systemy zdrowotne. Zarys problematyki.

Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2001.

6. WHO: Health system definition. Dostępne: http://www.who.int/topics/

health_systems/ en/ (dostęp: 27.07.2016r.).

7. Kromołowski H.: Społeczno-polityczne uwarunkowania służby zdrowia w aspekcie przeprowadzonej restrukturyzacji lecznictwa stacjonarnego na przykładzie miasta Częstochowy. Katowice: Śląska Biblioteka Cyfrowa 2008. Dostępne: http://sbc.org.pl/Content/20925/ doktorat 2972.pdf (dostęp:

27.07.2016r.).

8. WHO: The World Health Report 2000. Health Systems: Improving Performance. Geneva: World Health Organization 2000.

9. Łuniewska P.: Finansowanie systemu ochrony zdrowia w Polsce.

Współczesna Gospodarka, 2014, 5 (1): 67-75.

10. Kolwitz M.: Polski system ochrony zdrowia – perspektywy i możliwości zastosowania systemów ochrony zdrowia innych państw Unii Europejskiej.

Annales Academiae Medicae Stetinensis 2010, 56 (3): 131-143.

11. Golinowska S. (red.): Polska. Zarys systemu ochrony zdrowia. Warszawa:

Narodowy Fundusz Zdrowia 2012.

12. Mądrala A. (red.): System ochrony zdrowia w Polsce. Diagnoza i kierunki reformy. Warszawa: Wyd. Akademia Zdrowia 2030; 2014.

13. CBOS: Opinie o funkcjonowaniu systemu opieki zdrowotnej a.d. 2014.

Warszawa: 2014. Dostępne: http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/

2014/K_107_14.PDF (dostęp: 27.07.2016r.).

14. CBOS: Opinie o działalności parlamentu, prezydenta, PKW i NFZ.

Warszawa: 2015. Dostępne: http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2015/

K_007_15.PDF (dostęp: 27.07.2016r.).

15. Bień W.: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Warszawa: Wyd. Dilfin 2008.

16. Rój J., Sobiech J.: Zarządzanie finansami szpitala. Warszawa: Wolters Kluwer 2006.

17. Ministerstwo Zdrowia: Zadłużenie SPZOZ. Dostępne:

http://www.mz.gov.pl/system-ochrony-zdrowia/organizacja-ochrony- zdrowia/zadluzenie-spzoz (dostęp: 27.07.2016r.).

18. Najwyższa Izba Kontroli: Informacja o wynikach kontroli przekształceń własnościowych wybranych szpitali w latach 2006 – 2010. Nr ewid.

104/2011/P/10/097/KPZ. Warszawa: 2011. Dostępne:

https://www.nik.gov.pl/plik/id,3393,vp,4298.pdf (dostęp: 27.07.2016r.).

19. Björnberg A.: Euro Health Consumer Index 2014. Report. Health Consumer Powerhouse 2015. Dostępne: http://www.healthpowerhouse.com/

files/EHCI_2014/EHCI_2014_report.pdf (dostęp: 27.07.2016r.).

20. Björnberg A.: Euro Health Consumer Index 2015. Report. Health Consumer Powerhouse 2016. Dostępne: http://www.healthpowerhouse.com/

files/EHCI_2015/ EHCI_2015_report.pdf (dostęp: 27.07.2016r.).