Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Medyczny w Lublinie,
Faculty of Health Sciences
Chair and Department of Neurological Nursing Medical University of Lublin ELŻBIETA PRZYCHODZKA, KRZYSZTOF TUROWSKI, REGINA LORENCOWICZ, JOLANTA CELEJ-SZUSTER,
TOMASZ ZDANOWICZ, JÓZEF JASIK
Ocena opieki pielęgniarskiej wobec pacjentów z dysfunkcją kręgosłupa
w zakresie wybranych standardów pielęgnowania
Evaluation of nursing care for patients with spinal dysfunction in the scope of selected nursing standards
Słowa kluczowe: standardy pielęgowania, dysfunkcja kręgosłupa Key words: nursing standards, spinal dysfunction
WSTĘP
Jakość w opiece pielęgniarskiej jest jednym z elementów opieki medycznej, do- tyczy bezpośrednio działań i relacji między personelem pielęgniarskim a pacjentem.
Według wymogów współczesnego pielęgniarstwa każda interwencja podejmowana przez pielęgniarkę powinna być oparta na wiedzy, doświadczeniu zawodowym oraz wartościach normatywnych, do których należą: preferencje pacjentów, koszty opie- ki, aspekty etyczne, kulturowe i prawne. Jest to „świadome, jasne i uzasadnione stosowanie najwyższej jakości aktualnych dowodów w procesach decyzyjnych do- tyczących opieki nad indywidualnymi pacjentami” [15, 16]. Zapewnienie właściwe- go poziomu jakości świadczeń zdrowotnych nie jest możliwe bez określenia obo- wiązujących reguł. Określanie misji, celów i zadań oraz odpowiadających im stan- dardów jest niezbędnym wymogiem profesjonalnego działania wszystkich organiza- cji i grup zawodowych w służbie zdrowia, które gwarantują zapewnienie świadczeń na odpowiednio wysokim poziomie Standardy praktyki pielęgniarskiej przyjęto traktować, jako: zbiór wymagań, norm, które określają uzgodniony, możliwy do zrealizowania poziom wykonywania praktyki pielęgniarskiej, jaki został ustanowio-
Głównym celem badań była próba oceny wybranych standardów pielęgnowania świadczonych pacjentom po operacji kręgosłupa.
MATERIAŁ I METODA
Praca przedstawia fragment badań dotyczących oceny jakości opieki pielęgniar- skiej świadczonej pacjentom przebywających w Klinice Neurochirurgii i Neurochi- rurgii Dziecięcej Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 4 w Lublinie.
W badaniach zastosowano metody analizy i krytyki piśmiennictwa oraz sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem techniki ankiety oraz narzędzia kwestionariusza BOHIPSZO.
Arkusz Oceny Jakości Opieki – BOHIPSZO jest to metoda zawierająca 71 kryte- riów podlegających ocenie autorstwa prof. dr hab. H. Lenartowicz. Nazwa metody pochodzi od pierwszych liter komponentów uznanych za istotne w pielęgnowaniu, które powinny być podstawą oceny: Bezpieczeństwo, Ochrona przed zakażeniami, Hotelowe usługi i zaspokojenie potrzeb, Informowanie, Podmiotowość pacjenta, Samopielęgnacja, Zabiegi leczniczo-pielęgnacyjne, Organizacja i dokumentowanie.
Powyższe komponenty zaprojektowane w formie standardów tworzą spójną całość, tak aby mogły być mierzalne i oceniane. Do każdego ze standardów przypisano kryteria oceny, przedstawione w postaci deskryptowej (opisowej, wraz charaktery- styką stanów pożądanych i niepożądanych oraz pośrednich) i w określonej liczbie punktów. Poszczególne kryteria oszacowano w kilkupunktowej skali. Suma wszyst- kich kryteriów wynosiła 240 punktów (100%). Wartość punktową badający wpisuje do rubryk : „TAK”, „NIE” lub „NIE WYMAGA”, szacujących stopień realizacji określonego zadania przez pielęgniarkę w stosunku do poszczególnego pacjenta.
Kolejnym etapem jest obliczanie całościowego współczynnika opieki pielęgniarskiej oraz współczynnika realizowania poszczególnych kryteriów zawartych specjalnym arkuszu. Za pomocą tego arkusza porównano stan opieki realizowanej do poziomu opieki jaki pacjent powinien otrzymać. Określono zarówno ogólny współczynnik opiek jak i szczegółowe współczynniki dla poszczególnych kryteriów u danego pacjenta. W końcowym etapie badań obliczono współczynnik opieki dla poszcze- gólnych kryteriów u całej badanej populacji. Wartość współczynnika określała za- kres niedoborów w realizacji poszczególnych obszarów opieki pielęgniarskiej.
Metodę pomocniczą arkusza stanowiła obserwacja uczestnicząca oraz analiza dokumentacji medycznej. Obserwację prowadzono w odniesieniu do opieki jaką świadczono badanemu pacjentowi według kryteriów zawartych w arkuszu BO- HIPSZO, oceniających poszczególne standardy opieki pielęgniarskiej [19]. Badania miały charakter indywidualny i dotyczyły okresu pooperacyjnego. Osobami zbiera- jącymi materiał badawczy byli autorzy niniejszej pracy. Ogółem badaniami objęto grupę 100 chorych leczonych operacyjnie z powodu dysfunkcji kręgosłupa przeby- wających w Klinice Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 4 w Lublinie. Przebadano 57 mężczyzn (57%) i 43 kobiety (43%). Średnia wieku w badanej grupie wynosiła 45,81 lat.
WYNIKI
OGÓLNA OCENA JAKOŚCI OPIEKI
Analizie poddano ocenę jakości opieki pielęgniarskiej w/g wybranych standar- dów, tj.: Podmiotowość, Samopielęgnacja, Zabiegi leczniczo-pielęgnacyjne, Orga- nizowanie i dokumentowanie opieki pielęgniarskiej. Obliczono globalny współ- czynnik opieki pielęgniarskiej oraz oddzielnie współczynniki dla każdego Standardu opieki. Dokonano analizy danych, która pozwoliła na zidentyfikowanie mocnych i słabych stron pielęgnowania. Z przeprowadzonych badań wynika, że ogólny współczynnik opieki pielęgniarskiej był wysoki i wyniósł 88,20% pożądanego sta- nu. Niedobór opieki ukształtował się na poziomie 11,80% (tab. I).
Tabela I. Ocena wybranych standardów oraz całkowity współczynnik opieki
Standardy Współczynnik
opieki (%)
Podmiotowość 84,60
Samopielęgnacja 77,58
Zabiegi leczniczo-pielęgnacyjne 97,05 Organizowanie i dokumentowanie opieki pielęgniarskiej 92,84 Całościowy współczynnik opieki 88,20
OCENA WYBRANYCH STANDARDÓW OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ STANDARD: PODMIOTOWOŚĆ,
GODNOŚĆ PACJENTA JEST RESPEKTOWANA
Badania wykazały, że ważny dla jakości standard: Podmiotowość, godność pa- cjenta jest respektowana, realizowany jest na dość wysokim poziomie, wyliczony wskaźnik opieki wynosi 84,60%, natomiast niedobór opieki stanowi 15,40% pożą- danego stanu.
Stwierdzono, że 99,67% pielęgniarek szanuje wartości moralne i kulturowe, wie- rzenia i przekonania pacjenta. Nie komentuje nie ocenia. Potrzeby religijne pacjen- tów są respektowane (kryt.35). Stwierdzono także, że w 93,33% (kryt 37) intymność i godność osobista pacjenta jest szanowana. Pielęgniarka przeprowadza wywiad z pacjentem w miejscu odosobnionym, w kulturalnej i dyskretnej atmosferze, zaw- sze zabiegi wykonuje przy drzwiach zamkniętych. Z badan wynika, że w 91,33%
przypadków pielęgniarka reaguje natychmiast na przywołujące sygnały świetlne bądź dźwiękowe, pacjent nie musi powtarzać prośby o usługę (kryt.38).
Stwierdzono w 13,33% przypadków, że pacjent bądź bliska osoba nie bierze udziału w planowaniu pielęgnacji, współdecydowaniu o metodzie pielęgnowania, o czasie wykonywania zabiegu, jeśli istnieją różne sposoby i możliwe są różne pory
Ryc. 1. Ocena składowych standardu: podmiotowość
Tabela II. Ocena składowych standardu: Podmiotowość
KRYTERIA Tak Nie
Nie wyma-
gane
33
Pielęgniarka po poinformowaniu o celach, przebiegu, spo- dziewanych wynikach i konsekwencjach pyta pacjenta o zgodę na:
- proponowane postępowanie leczniczo-pielęgnacyjne, - demonstrację dla celów dydaktycznych i obecność studentów,
- wizyty osób nie związanych z pacjentem i nie biorących udziału w opiece,
- udziału w sondażach i badaniach naukowych.
66,50% 2,25% 31,25%
34
Pacjent bądź bliska osoba bierze udział w planowaniu pielę- gnacji, współdecyduje o metodzie pielęgnowania, o czasie wykonania zabiegu, jeśli istnieją różne sposoby i możliwe są różne pory.
Jest włączony w tok wizyty lekarskiej.
Jest włączony w tok wizyty pielęgniarskiej.
83,33% 13,33% 3,34%
35
Pielęgniarka szanuje wartości moralne i kulturowe, wierzenia i przekonania pacjenta.
Nie komentuje, nie ocenia.
Potrzeby religijne są respektowane.
99,67% 0,00% 0,33%
KRYTERIA Tak Nie
Nie wyma-
gane
36
Pielęgniarka:
- zwraca się do pacjenta jego ulubionym zwrotem z kurtuazją i życzliwością,
- słucha pacjenta uważnie,
- zachęca do wyrażania myśli i odczuć- związanych z jego zdrowiem – chorobą, zwłaszcza do mówienia o niepo- koju, lęku,
- rozmawia z chorym w czasie wykonywania czynności, - siedzi i rozmawia z chorym niezależnie od wykonywania zabiegów instrumentalnych,
- pozdrawia pacjenta i jego bliskich wg zwyczaju panują- cego w oddziale.
71,17% 12,00% 16,83%
37
Intymność i godność osobista pacjenta jest szanowana.
Pielęgniarka przeprowadza wywiad z pacjentem w miejscu odosobnionym, w kulturalnej i dyskretnej atmosferze.
Zabiegi wykonuje przy drzwiach zamkniętych, zaciągniętych zasłonach/parawanach, bez obecności osób postronnych.
93,33% 6,00% 0,67%
38
Pielęgniarka reaguje natychmiast na przywołujące sygnały świetlne bądź dźwiękowe, pacjent nie musi powtarzać proś- by o usługę.
91,33% 7,00% 1,67%
39
Środki komunikowania się pacjenta ze środowiskiem ze- wnętrznym są zapewnione:
- pacjent jest odwiedzany zgodnie z własnym życzeniem, - dostęp do telefonu umożliwiającego prywatność- rozmów jest łatwy,
- pacjent może korzystać ze szpitalnego księgozbioru, - pacjent może korzystać z codziennej prasy, kontakty korespondencyjne ma ułatwione.
81,50% 6,25% 12,25%
40
Pielęgniarka organizuje wolny czas pacjentowi:
- czyta pacjentowi, pisze w jego zastępstwie,
- inicjuje gry grupowe, zachęca do nowych zainteresowań i hobby.
2,00% 98,00% 0,00%
41
Pacjentowi okaleczonemu pielęgniarka pomaga zachować wygląd zewnętrzny zgodnie z jego życzeniem.
Daje dowody, że nie jest odrzucony.
0,00% 2,00% 98,00%
42
Pacjent umierający nie cierpi fizycznego bólu.
Nie jest osamotniony, pielęgnowanie jest kontynuowane.
Pielęgniarka jest obecna, podtrzymuje kontakty aż do końca, dotyka, trzyma jego dłonie, powaga śmierci zachowana.
Rodzinie okazano pomoc w łagodzeniu ich bólu
0,00% 0,00% 100,00%
Współczynnik opieki=84,60%
STANDARD: PACJENT JEST PRZYGOTOWANY DO SAMOPIELĘGNACJI
Z badań wynika, iż współczynnik opieki w standardzie dotyczącym przygotowa- nia pacjenta do samopielęgnacji osiągnął wartość 77,58% pożądanego stanu, niedo- bór opieki ukształtował się na poziomie 22,42%. Jest to najniższy wskaźnik opieki ze wszystkich Standardów w badanym szpitalu. Jakość opieki jest ogólnie dobra, ponieważ uzyskany wskaźnik jakości wynosi powyżej 70%.
Badania wykazały, że w 100% nauczanie pacjenta oraz osób bliskich zostało uję- te w planie opieki (kryt.45). Stwierdzono, że w 89% pacjent był zachęcany, przeko- nywany, motywowany do prowadzenia prozdrowotnego stylu życia (kryt.46), jed- nocześnie 31% pacjentów nie potrafi eliminować czynników szkodliwych w swoim stylu życia i środowisku związanych z jego zdrowiem/chorobą (kryt.48).
Z badań wynika, że nie zawsze pacjent (25,30%) rozumie istotę swojej choroby, potrafi wykonywać w sposób właściwy czynności pielęgnacyjno-leczniczo- rehabilitacyjne (kryt. 47). Otrzymane wyniki przedstawia tabela III i rycina 2 . Tabela III. Ocena składowych standardu: Przygotowanie do samopielęgnacji
KRYTERIA Tak Nie Nie
wymagane 43 Nauczanie pacjenta/bliskich osób zostało ujęte w planie. 100,00% 0,00% 0,00%
44
Pacjentowi (osobom bliskim) zapewniono informacje na temat prozdrowotnego stylu życia:
- usprawniania oddychania,
- ilościowego i jakościowego zapotrzebowania organi- zmu, kaloryczności i sposobów przygotowania posiłków, bilansu płynu,
- higieny osobistej, środków i sposobów regulowania wydalania, regulowania temperatury, ogrzewania i oziębiania ciała,
- funkcjonowania układu płciowego, dojrzałości uczu- ciowej, moralnej, cielesnej, seksualnej, ludzkich wartości życia seksualnego, antykoncepcji,
- aktywności ruchowej, snu, wypoczynku, sposobów utrzymywania sprawności fizycznej,
- akceptacji samego siebie, emocjonalnej równowagi i pewności siebie, zaspokojenia potrzeb psychicznych, uczestnictwa w życiu kulturalnym,
- dojrzałości i wrażliwości społecznej życia rodzinnego, towarzyskiego, społecznego,
- zagrożeń biologiczno-środowiskowych, specyficznych czynników ryzyka i przeciwdziałań chorobie.
31,38% 13,00% 55,62%
45
Pacjent/rodzina został nauczony samokontroli stanu zdro- wia: mierzenia temperatury ciała, tętna, ciśnienia tętniczego, masy ciała, badania piersi (kobiety).
Pacjent orientuje się w wartościach przyjętych za normę.
57,50% 9,50% 33,00%
46 Pacjent jest zachęcany, przekonywany, motywowany do
prowadzenia prozdrowotnego stylu życia. 89,00% 11,00% 0,00%
KRYTERIA Tak Nie Nie wymagane
47
Pacjent:
- rozumie istotę swojej choroby, jej przyczyny, objawy, - leczenie dietetyczne,
- chirurgiczne – rodzaj zabiegu i konsekwencje, - farmakologiczne – nazwy, dawki i działania leków, - rehabilitacyjne,
- oraz perspektywę zdrowia/ograniczeń.
Pacjent:
-umie wykonywać odpowiednie czynności pielęgnacyjno- leczniczo-rehabilitacyjne, np. badanie moczu, wykonanie iniekcji,
-otrzymał pisemny zestaw zaleceń i opisy wykonywania zabiegów w domu,
-umie dostrzec zmiany w stanie zdrowia, wie jakich obja- wów nie może zbagatelizować
-wie jak postąpić, gdzie i kiedy poddać się kontroli.
64,70% 25,30% 10,00%
48 Pacjent umie eliminować czynniki szkodliwe w swoim stylu
życia i środowisku związane z jego zdrowiem – chorobą. 69,00% 31,00% 0,00%
Współczynnik opieki=77,58%
Ryc. 2. Ocena składowych standardu : przygotowanie do samopielęgnacji
STANDARD: ZABIEGI LECZNICZO - PIELĘGNACYJNE Kolejny standard dotyczy zabiegów leczniczo-pielęgnacyjnych, w którym war- tość procentowa pielęgnacji realizowanej wyniosła 97,05%, a wskaźnik procentowy niedoboru opieki ukształtował się na poziomie 2,95%, stanowi to najwyższy poziom jakości opieki w standardach w badanym szpitalu. Stwierdzono w 100% przypad- ków, że podstawowe i specyficzne dla danego pacjenta parametry stanu zdrowia - choro- by są mierzone, obserwowane, zapisywane (kryt.49) oraz materiał do badań został właści- wie pobrany (kryt.50). Pacjent otrzymywał leki w 93,07% przypadków w odpowiedniej dawce, o właściwej porze, odpowiednią drogą i techniką, przez uprawnione osoby, stosowana była zasada jednoosobowej odpowiedzialności za podany lek (kryt. 55).
Również inne zabiegi lecznicze ujęte w kryterium 59, zostały wykonane: po przygoto- waniu pacjenta, w terminie, właściwą techniką (90,33% przypadków). Badania wy- kazały jednak, że w 37,67% przypadków zabiegi rehabilitacyjne nie były wykony- wane: po przygotowaniu pacjenta, odpowiednio często, poprawną techniką (kryt.
60). W badanym szpitalu zadania dotyczące podawania dodatkowego tlenu, (96,00% przypadków) oraz odprowadzanie moczu przez cewnik 94,37% (kryt. 56 i 57) w większości nie były wymagane. Otrzymane wyniki przedstawia tabela IV i rycina 3.
Tabela IV. Ocena składowych standardu: Zabiegi leczniczo-pielęgnacyjne
KRYTERIA Tak Nie Nie wyma-
gane 49
Podstawowe i specyficzne dla danego pacjenta parametry stanu zdrowia – choroby są mierzone, obserwowane, zapi- sywane.
100,00% 0,00% 0,00%
50
Próbki materiału do badań zostały pobrane:
- po przygotowaniu pacjenta, - w uzgodnionym dniu i godzinie, - właściwym sposobem.
100,00% 0,00% 0,00%
51
Inne zabiegi diagnostyczne zostały wykonane:
- po przygotowaniu pacjenta, - w terminie,
- właściwą techniką.
87,00% 0,00% 13,00%
52
Pacjent otrzymuje lekarstwa:
- w odpowiedniej dawce,
- dostatecznie często w celu wyeliminowania bólu.
92,25% 0,00% 7,75%
53 Pielęgniarka zmienia(ła) pozycję, stosowała inne środki
pomocy w celu złagodzenia bólu. 53,50% 5,50% 41,00%
54
Pielęgnacja:
- skóry narażonej na ucisk, - rany,
- odleżyny,
- przetoki, jest zgodna z zasadami.
42,50% 0,00% 57,50%
KRYTERIA Tak Nie Nie wyma- gane
55
Pacjent otrzymał przepisane lekarstwa:
- we właściwej dawce, - o właściwej porze,
- odpowiednią droga i techniką, - przez uprawnione osoby,
- stosowana jest zasada jednoosobowej odpowiedzialności za podany lek.
93,07% 5,33% 1,60%
56
Dodatkowy tlen jest właściwie podawany (ilość, nawilże-
nie, umocowanie drenu/maski) 4,00% 0,00% 96,00%
57
Odprowadzanie moczu przez cewnik:
- dreny i torebki aseptyczne, - ich umieszczenie ułatwia spływ,
- drenaż zamknięty (ochrona przed kurzem), - toaleta krocza wykonywana.
5,63% 0,00% 94,37%
58
Zabiegi przeciwzapalne wykonane:
- punktualnie,
- zgodnie z ustalonymi zasadami,
- przez pracownika o wystarczających kwalifikacjach.
26,00% 0,00% 74,00%
59
Inne zabiegi lecznicze wykonane:
- po przygotowaniu pacjenta, - w terminie,
- właściwą techniką
90,33% 0,00% 9,67%
60
Zabiegi rehabilitacyjne są wykonane:
- po przygotowaniu pacjenta, - odpowiednio często, - poprawną techniką.
62,17% 37,67% 0,16%
61
Niezależność pacjenta nie jest ograniczona niepotrzebnie przez zabiegi (np. igły, kroplówki, dreny, opatrunki, toreb- ki są dokładnie założone, pacjent może się poru- szać/chodzić).
57,00% 0,50% 42,50%
Współczynnik opieki=97,05%
Ryc. 3. Ocena składowych standardu: Zzabiegi leczniczo-pielęgnacyjne
STANDARD: ORGANIZOWANIE OPIEKI JEST SPRAWNE, OPIEKA UDOKUMENTOWANA
Na wysokim poziomie oceniono realizację standardu Organizowanie opieki jest sprawne, opieka udokumentowana. Z przeprowadzonych badań wynika, że współ- czynnik opieki realizowanej osiągnął wartość 92,84%, niedobór opieki ukształtował się na poziomie 7,16%. Badania dowodzą, że w 100% przypadków kryteria; prakty- ka pielęgnowania w oddziale jest oparta na teorii, oddział ma sformułowaną misję (kryt.62), stan pacjenta został rozpoznany przy przyjęciu, zebrane dane i wyniki wykonanych pomiarów są zapisane w dokumentacji (kryt.64) oraz pacjent/rodzina jest włączony do sprawowania opieki (kryt.67) osiągnęły maksymalną ocenę. Pro- blemy pielęgnacyjne pacjenta były rozpoznawane i rejestrowane w dokumentacji u 99,49% badanych (kryt.65).
Badania wykazały też pewne niedobory opieki, w 50,25% przypadkach pacjenci nie mieli przydzielonej pielęgniarki odpowiedzialnej za pielęgnację i pobyt w szpitalu (kryt.63). Również często, w 31,91% przypadków nie był aktualizowany lub nie był prowadzony plan opieki pielęgniarskiej (kryt.66). Pomiędzy dyżurami powinien być organizowany raport pielęgniarski. Badania wykazały jednak, że po- między każdą zmianą dyżuru nie zawsze odbywał się obchód z udziałem pielęgnia- rek obu zmian (32,66%). W oddziale organizowane są regularne konferencje po- święcone jakości pielęgnowania, (kryt.69). Otrzymane wyniki prezentuje tabela V i rycina 4.
Tabela V. Ocena składowych standardu: Organizowanie opieki
PYTANIA Tak Nie Nie wymaga-
ne
62
Praktyka pielęgnowania w oddziale jest opar- ta na teorii.
Oddział (pielęgniarki) ma sformułowaną mi- sję.
100,00% 0,00% 0,00%
63
Każdy pacjent ma przydzieloną pielęgniarkę odpowiedzialną za jego pielęgnację i pobyt w zakładzie, pacjent wie o tym i doświadcza jej roli.
49,75% 50,25% 0,00%
64
Stan pacjenta został rozpoznany przy przyję- ciu:
- pod względem fizycznym, - emocjonalno-psychicznym, - społecznym,
- zebrane dane i wyniki wykonywanych po- miarów są zapisane w dokumentacji.
100,00% 0,00% 0,00%
65 Pielęgnacyjne problemy pacjenta są rozpo-
znawane i rejestrowane w dokumentacji. 99,49% 0,51% 0,00%
66
Plan opieki (cele, działania, metody, zasoby, terminy, częstotliwość wykonywania czynno- ści samodzielnie przez pacjenta i przez pielę- gniarkę):
- jest opracowany przez pielęgniarki, - jest opracowany wspólnie z pacjentem (ro-
dziną)
- jest aktualizowany,
- ma formę pisemną dostępną dla pacjenta a niedostępną dla osób postronnych.
67,96% 31,91% 0,13%
67
Pacjent/rodzina jest włączony do sprawowania opieki.
Realizacja opieki, reakcja na stosowaną tera- pię, postępy i wyniki są odnotowywane.
100,00% 0,00% 0,00%
68
Karty: gorączkowa, bilansu płynów, dodatko- we obserwacyjne – dokładnie prowadzone.
Raporty: są starannie i dokładnie prowadzone.
80,90% 19,10% 0,00%
PYTANIA Tak Nie Nie wymaga- ne
69
Pomiędzy każdą zmianą dyżuru:
- odbywa się raport,
- obchód pielęgniarski obsad obu zmian, - organizowane są regularne konferencje
w oddziale poświęcone jakości pielęgno- wania.
67,34% 32,66% 0,00%
70
Wypis pacjenta jest wspólnie (razem z nim bądź rodziną) planowany.
Odpowiednie osoby i instytucje powiadomio- ne w celu zapewnienia ciągłości opieki.
47,74% 0,25% 52,01%
71
Pielęgniarka odpowiedzialna za pielęgnację pacjenta współpracuje z:
- lekarzem leczącym, - rehabilitantem,
- innymi fachowcami w zakresie opieki nad
„swoim pacjentem”
56,28% 13,90% 29,82%
Współczynnik opieki=92,84%
Ryc. 4. Ocena poszczególnych składowych standardu: Organizowanie opieki
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Badania przeprowadzone na potrzeby niniejszej pracy pozwoliły na ocenę ogól- nego współczynnika opieki pielęgniarskiej oraz wybranych standardów: Podmioto- wość, Samopielęgnacja, Zabiegi leczniczo-pielęgnacyjne, Organizowanie i doku-
mentowanie opieki pielęgniarskiej. Za pomocą tej metody można w sposób wy- mierny przedstawić poziom opieki oczekiwanej, realizowanej oraz ustalić obszary deficytu opieki pielęgniarskiej [19].
Wyniki badań własnych wskazują na dość wysoki ogólny poziom świadczeń pie- lęgniarskich. Globalny współczynnik opieki pielęgniarskiej odnoszący się do wszystkich standardów osiągnął 88,20% pożądanego stanu.
Analiza materiału badawczego wykazała różny poziom świadczonej opieki w ocenianych obszarach. Uzyskane wyniki w zakresie standardu Podmiotowość, godność pacjenta jest respektowana globalnie wskazują, iż opieka pielęgniarska w tym zakresie realizowana jest na poziomie (84,6%). Przeprowadzone badania wykazały bardzo wysoki odsetek (98,0%) deficytu w obszarze organizowania przez pielęgniarki wolnego czasu pacjentowi. Pacjenci również nie brali aktywnego udziału w wizycie lekarskiej i pielęgniarskiej oraz nie byli włączani w planowanie i współdecydowanie o metodach pielęgnowania. Uchybienia w tym zakresie osią- gnęły wartość 13,33%. Wyniki badań wzbudzają niepokój, ponieważ pacjent powi- nien być współpartnerem, mającym wpływ na realizację proponowanych działań.
Jest to również jeden z najważniejszych elementów wdrażania pacjenta do samoo- pieki. Podobne wyniki uzyskał Wasilewski, w jego badaniach znaczna część pielę- gniarek nie zajmuje się w organizację czasu wolnego pacjentom [27]. Według badań innych autorów około 1/4 pielęgniarek angażuje pacjentów do aktywnego udziału w formułowaniu, realizowaniu i ocenie planu opieki [4, 6, 9].
Jak również informacje przekazywane pacjentom przez personel nie zawsze były zrozumiałe [11, 18]. Podobne wyniki uzyskała Kuźmicz [17]. Autorka w swoich badaniach wskazuje na wysoki odsetek niewystarczających działań pielęgniarek w zakresie przekazywania informacji. Sjoling i wsp., Stomberg, Schmidt podkreśla- ją istotne znaczenie udzielania niezbędnych informacji pacjentowi koniecznych dla prawidłowego procesu opieki [24, 26]. Wyczerpujące informacje udzielane pacjen- towi bardzo korzystnie wpływają na zwalczanie bólu pooperacyjnego i komfort pacjenta. Powyższe dane wskazują na konieczność udzielania pacjentom bardziej dogłębnych informacji. Współczesne pielęgniarstwo nakazuje partnerski model opieki. Niestety do dziś spotyka się również model paternalistyczny, który w medycynie związany jest z dominacją, autorytaryzmem i manipulowaniem pa- cjentem. Świadczy to o niedostatku profesjonalizmu. Pacjent powinien być podmio- tem naszej opieki a relacje pacjent-pielęgniarka nie powinny opierać się na paterna- lizmie tylko na partnerstwie [11, 24, 28].
Pacjenci wymagają zindywidualizowanej i zoptymalizowanej opieki, pielęgniar- ki zatem powinny być przygotowane do wprowadzania nowych modeli opieki w codziennej praktyce Wymaga to przede wszystkim stałego podnoszenia kwalifi- kacji i kompetencji.
Zdaniem wielu autorów brak edukacji, szkoleń stanowi barierę w zapewnieniu wysokiej jakości opieki pielęgniarskiej [4, 5, 7, 8, 12]. Badania własne wskazują na
pacjentów nie umie eliminować czynników szkodliwych ze swojego otoczenia.
Rozmowy prowadzone przez pielęgniarki były mało dokładne, fragmentaryczne nie zawsze jasne. Jedna czwarta pielęgniarek często samodzielnie wykonuje pewne czynności zamiast włączać pacjentów w plan opieki. Podobne wyniki otrzymał McColl i wsp. [21], w swoich baniach ukazuje że pielęgniarki przede wszystkim wykonują czynności instrumentalne, a za mało uwagi poświęcają rozmowie z pacjentem. Hussain i wsp. wykazali wysoki odsetek pielęgniarek o niedostatecznej umiejętności profesjonalnej komunikacji oraz brak wrażliwości na potrzeby pacjen- tów zwłaszcza na dyżurach nocnych [10]. Badania wielu autorów potwierdzają, że pielęgniarki zbyt mało uwagi poświęcają przygotowaniu pacjentów do sammopieki [4, 6, 8, 13, 14, 17]. Lucero, Lake, Aiken w swoich badaniach oceniali wskaźniki jakości opieki pielęgniarskiej w amerykańskich szpitalach w oparciu o siedem ob- szarów opieki pielęgniarskiej zbliżonych do obszarów w/g narzędzia BOHIPSZO.
Autorzy wykazali w niektórych szpitalach wysoki odsetek pielęgniarek (74%), które nie przygotowują pacjentów i ich rodzin do wypisu ze szpitala [ 20].
Podkreślane w piśmiennictwie znaczenie szeroko pojętej edukacji, bardzo istot- nej zwłaszcza w stosunku do pacjentów po operacji kręgosłupa, to przede wszyst- kim motywowanie pacjentów i ich rodzin do działań na rzecz promocji profilaktyki.
Badania własne wykazały, że działania edukacyjne realizowane są w niepełnym wymiarze, trudno orzec czy z braku kompetencji, czy niedostosowania obsad pielę- gniarskich do zapotrzebowania na opiekę, czy też z powodu niechęci podejmowa- niu samodzielnych działań. Występujące deficyty opieki powinny być usunięte po- przez opracowanie wewnętrznych planów działania i wprowadzenie zmian spra- wowanej opiece pielęgniarskiej.
Czynnikiem determinującym jakość opieki pielęgniarskiej są profesjonalnie wy- konywane Zabiegi leczniczo-pielęgnacyjne. Ten obszar opieki w szpitalu objętym badaniem został oceniony najwyżej ze wszystkich standardów (97,05%). Wynika z tego, że obszar opieki instrumentalnej jest bardzo ważny dla pielęgniarek. Po- twierdzają to badania Currie V i wsp., Tierney, Newman i wsp oraz Hogston. We- dług autorów pielęgniarki przywiązują wagę do elementu instrumentalnego, dla pacjentów natomiast najważniejsze są kompetencje i sprawność techniczno- manualna [3, 22]. Inni autorzy, w tym Schmidt i wsp..McColl i wsp. zauważają, że pielęgniarki skupiają się głównie na czynnościach instrumentalnych kosztem komu- nikacji z pacjentem [21, 24]. Podobne wyniki do badan własnych uzyskała Gaweł i wsp. [6]. Niższy wskaźnik w zakresie realizacji tego standardu uzyskali Ślusarz (66,7%), Gaweł (83,7%) [4] . Mimo tak wysokiej oceny ogólnej badania własne wykazały pewne nieprawidłowości. Jedna trzecia pacjentów nie była odpowiednio przygotowana do zabiegów rehabilitacyjnych oraz częstość ich przeprowadzania była nieodpowiednia. Bardzo istotna w pielęgniarstwie jest zręczność, sprawność techniczna, poziom wiedzy i umiejętności jak również autonomia odpowiedzial- ność. Powyższą tezę potwierdzają amerykańscy badacze. Według American Asso- ciation of Colleges of Nursing cechą charakterystyczną profesjonalnego pielęgniar- stwa jest autonomiczna praktyka [1]. Jakość opieki pielęgniarskiej zdaniem Carr- Hill i McKenna to przede wszystkim mieszanka umiejętności [2, 21].
Standard Organizowanie i dokumentowanie opieki realizowany był na wysokim poziomie (92,84%). Pomimo, że połowa pacjentów nie miała przydzielonej pielę- gniarki odpowiedzialnej za pielęgnację i pobyt w szpitalu. W głównej mierze wyni- ka to z faktu, ze system opieki pielęgniarskiej „primary nurse’ nie jest wdrożony i realizowany w Polskich szpitalach. Ponad 30% pielęgniarek nie współpracowało z pacjentem w zakresie planu opieki oraz nie aktualizowało tego planu na bieżąco.
Na podstawie danych z badań własnych można stwierdzić, że pielęgniarki w sposób niewystarczający prowadzą i dokumentują proces pielęgnowania. W znacznym odsetku pielęgniarki nie prowadziły obchodów pielęgniarskich z obsadą obu zmian.
Wartość standardu dotyczącego organizowania i dokumentowania opieki niestety stanowi najniższy wskaźnik oceniany w wielu badaniach [5, 6, 8, 9, 13, 14]. Wyniki badań własnych są zgodne z badaniami Lucero, w których czterdzieści jeden procent pielęgniarek nie realizowało planów opieki pielęgniarskiej w całości. Według auto- ra działania obejmujące interwencje pielęgniarskie związane z ogólnym procesem opieki, jeśli nie są wykonane mogą zagrozić jakości opieki pielęgniarskiej [20]. W innych badaniach Schubert i wsp., Lucero i wsp. donoszą, że pielęgniarki muszą racjonować opiekę z powodu braku czasu, być może w sposób który ma wpływ na wynik końcowy leczenia [20, 25].
WNIOSKI
1. Opieka pielęgniarska świadczona pacjentom po operacji kręgosłupa realizowana była na wysokim poziomie głównie w zakresie standardu dotyczącego Zabiegów leczniczo-pielęgnacyjnych
2. Największy deficyt opieki dotyczył działań związanych z przygotowaniem pacjentów do samoopieki
3. Zarówno kompleksowa opieka jak i podmiotowe traktowanie pacjenta oraz wzmacnianie jego pozycji są przewodnikami w tworzeniu wysokiej jakości opieki
Prezentowana praca wpisuje się w potrzeby dostarczenia obiektywnych wyni- ków dotyczących oceny jakości opieki pielęgniarskiej i czynników determinujących tę ocenę.
PIŚMIENNICTWO
1. American Association of Colleges of Nursing. Hallmarks of the professional nursing practice environment. Journal of Professional Nursing 2002, 18(5): 295–
304
2. Carr-Hill R. & Jenkins-Clarke S. (2003), Improving the Effectiveness of the Nursing Workforce. Centre for Health Economics, University of York, York
3. Currie V., Harvey G., West E., McKenna H., Keeney S., et al.: Relationship between quality of care, staffing levels, skill mix and nurse autonomy: literature review. Journal of Advanced Nursing 2005, 1 (51): 73-83
4. Gaweł G, Kowal A, Rak A.: Ocena poziomu pielęgnowania metodą BOHIPSZO.
Pielęgniarstwo XXI wieku. 2003, 2: 55-61
5. Gaweł G., Filus I.: Satysfakcja pacjentów oddziałów internistycznych z jakości opieki pielęgniarskiej. Piel. Pol. 2002, 1(13), 120-125
6. Gaweł G., Twarduś K., Klin-Dąbrowska J.: Jakość opieki pielęgniarskiej na oddziale kardiologicznym. Problemy pielęgniarstwa 2008, 16 (40), 339-342 7. GillF, Duffy A.: Caring for cancer patiens on non-specjalist wards. Br J Nurs
2010, 12: 761-767
8. Glinska J., Bednarska A., Brosowska B., Lewandowska M.: Analiza poziomu jakości opieki pielęgniarskiej w opinii pielęgniarek i pacjentów. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne, 2012, 4: 151-160
9. Glińska J., Lewandowska M.: Autonomiczność zawodu pielęgniarskiego w świadomości pielęgniarek z uwzględnieniem pełnionych funkcji zawodowych.
Problemy Pielęgniarstwa 2007, 4 (15)
10. Hussain K. M. , Rasheed H., Saeed A. et al.: Patent satisfaction with nursing care. Rawal Med J 2007, 32: 28-30
11. Juszczak K. , Rykowska I.: Rola Naczelnej Pielęgniarki w podnoszeniu jakości usług pielęgniarskich Pielęgniarstwo Polskie 2013, 3 (49): 219–229
12. Kamieniak P., Janusz W., Trojanowski T.: Dolegliwości bólowe po usunięciu dysku lędźwiowego. [w:] Annales UMCS, Lublin 2005, 60, (suppl. 160)
13. Krukowski J, Gaworska-Krzemińska A, Majkowicz M.: Ocena związku pomię- dzy jakością opieki pielęgniarskiej, a satysfakcją pacjenta w schyłkowej fazie choroby. Problemy Pielęgniarstwa 2011, 19 (3), 282–287
14. Krukowski J., Kretowicz K., Gaworska-Krzemińska A.: Ocena jakości opieki pielęgniarskiej w hospicjum stacjonarnym. Probl. Pielęg. 2010, 18, 299–303 15. Kózka M.: Procedury jako element jakości opieki zdrowotnej. W: Procedury
Pielęgniarskie. Red: Kózka M., Płaszewska-Żywko L. Wydawnictwo Lekarskie.
Warszawa PZWL 2009, 25-28
16. Kózka M.: Zastosowanie badań naukowych w praktyce zawodowej pielęgniarki.
W: Procedury Pielęgniarskie. Red: Kózka M., Płaszewska-Żywko L. Wydawnic- two Lekarskie. Warszawa PZWL 2009, 21-24
17. Kuźmicz I.: Pomiar i ocena poziomu pielęgnowania w oddziałach internistycz- nych. Piel Pol 2003, 1: 34-39
18. Laschinger HK, Gilbert S, Smith LM, Leslie K.: Towards a comprehensiwe theory of nurse/patient empowerment: applying Kanter’s empowerment theory to patient care. Nurs Manag 2010: 4-1
19. Lenartowicz H.: Zarządzanie jakością w pielęgniarstwie. Centrum Edukacji Medycznej, Warszawa 1998
20. Lucero R.J., Lake E.T., Aiken L.H.: Nursing care quality and adverse events in US hospitals, „Journal Clinical Nursing” 2010, 19 (15–16): 2185–2195
21. McColl E., Thomas L., Bond S.: A study to determinate patient satisfaction with nursing care. Nurs Stand 1996, 10: 34-38
22. Newman K., Maylor U.: The NHS Plan: nurse satisfaction commitment and retention strategies. Health Services Management Research 2002, 15 (2): 93 -105 23. Piątek A.: Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Naczelna Izba Pielęgnia-
rek i Położnych. Warszawa 1999
24. Schmidt L. A.: Patients perceptions of nursing care in the hospital setting. J Adv Nurs 2003, 44: 393-399
25. Schubert, M., Clarke S., Aiken L.H., De Geest S., 2012: Associations between rationing of nursing care and inpatient mortality in Swiss hospitals. International Journal of Quality in Health Care 24 (3): 230– 238
26. Sjöling M, Nordahl G, Olofsson N, Asplund K: The impact of preoperative in- formation on state anxity, postoperative pain and satisfaction with pain manage- ment. Patient Educ Couns 2003; 51: 169-176
27. Wasilewski T.: Subiektywna ocena wybranych aspektów satysfakcji z pobytu w szpitalu pacjentów oddziałów zabiegowych. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne, 2008, 3, 81-86
28. Żakowska A., Zera A., Krupienicz A.: Jakość opieki pielęgniarskiej w opinii pacjentów po zabiegach urologicznych i ortopedycznych znieczulanych metodą podpajęczynówkową. Przegl. Urol. 2009, 10: 55-6
STRESZCZENIE
Zarówno kompleksowa opieka jak i podmiotowe traktowanie pacjenta oraz wzmacnianie jego pozycji są przewodnikami w tworzeniu wysokiej jakości opieki.
Głównym celem badań była próba oceny określonych standardów będących wy- znacznikiem jakości opieki pielęgniarskiej świadczonych pacjentom po operacji kręgosłupa. Obiektem badań była grupa 100 chorych dorosłych leczonych operacyj- nie z powodu dysfunkcji kręgosłupa, przebywających w Klinice Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 4 w Lublinie. W badaniach zastosowano metody analizy i krytyki piśmiennictwa oraz sondażu diagnostycznego. Wykorzystane techniki badawcze to analiza dokumenta- cji, wywiad oraz obserwacja z zastosowaniem narzędzia badawczego jakim był arkusz oceny BOHIPSZO opracowany przez Helenę Lenartowicz. Jakość opieki pielęgniarskiej mierzona procentowym współczynnikiem wynosiła 88,20% stanu
w ocenianych obszarach. Najwyższy współczynnik opieki stwierdzono w zakresie standardu Zabiegi leczniczo-pielegnacyjne (97,05%). Natomiast największy deficyt opieki odnotowano w zakresie realizacji standardu związanego z przygotowaniem pacjenta do samopielegnacji (77,58%).
ABSTRACT
Both comprehensive care and subjective treatment of the patient and strengthe- ning his position are guides in the creation of high-quality care. The main goal of the study was to attempt to assess specific standards that are the determinant of the qua- lity of nursing care provided to patients after spinal surgery. The object of the study was a group of 100 adult patients treated surgically due to spinal dysfunctions, stay- ing in the Department of Neurosurgery and Pediatric Neurosurgery of the Indepen- dent Public Clinical Hospital No. 4 in Lublin. The research used methods of analysis and criticism of the literature and diagnostic survey. The research techniques used were documentation analysis, interview and observation using the research tool which was the BOHIPSZO evaluation sheet developed by Helena Lenartowicz. The quality of nursing care measured by the percentage ratio was 88.20% of the desired condition. Data analysis was carried out, which allowed to identify strengths and weaknesses of nursing. A different degree of care provided in the assessed areas has been demonstrated. The highest care coefficient was found in the standard of Medi- cal and care treatments (97.05%). However, the largest care deficit was noted in the implementation of the standard related to patient preparation for self- care (77.58%).
Artykuł zawiera 36004 znaki ze spcjami + grafika
