PROCES STABILIZACJI MAKROEKONOMICZNEJ W WYBRANYCH KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ

(1)

Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 319 · 2017

Alina Grynia Uniwersytet w Białymstoku

Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie grynia@uwb.edu.pl

PROCES STABILIZACJI MAKROEKONOMICZNEJ W WYBRANYCH KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ

Streszczenie: Osiągnięcie stabilizacji makroekonomicznej jest zadaniem niezwykle trudnym, zwłaszcza w przypadku gospodarek krajów rozwijających się. Gospodarka jest jak system naczyń połączonych i często mamy do czynienia z sytuacją, że wzrost jedne- go wskaźnika gospodarczego prowadzi do niekorzystnej zmiany drugiego wskaźnika, a skutkiem decyzji władz państwowych zmierzających do polepszenia sytuacji gospodarczej w danym aspekcie jest pogorszenie jej w innym sektorze.

Celem artykułu jest syntetyczna ocena kondycji dziesięciu gospodarek Unii Euro- pejskiej, przyjętych do wspólnoty w 2004 r. (UE-10). W części empirycznej wykorzy- stano model pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej.

Słowa kluczowe: stabilizacja makroekonomiczna, pięciokąt stabilizacji makroekono- micznej, kraje członkowskie UE-10.

JEL Classification:E62, E63.

Wprowadzenie

Stabilność makroekonomiczną można rozpatrywać jako odpowiednią kon- figurację wskaźników gospodarczych, które odpowiadają warunkom wzrostu gospodarczego. Istotne jest zatem, aby w perspektywie długookresowej stwo- rzyć jak najlepsze warunki wzrostu. Z drugiej strony utrzymanie stabilizacji makroekonomicznej jest wyzwaniem dla gospodarki. W związku z powyższym pojawia się problem znalezienia optymalnych zależności pomiędzy czynnikami determinującymi stabilność. Stabilizacja makroekonomiczna może być zatem uznana za jeden z celów ingerencji państwa w gospodarkę.

Jacek Marcinkiewicz Uniwersytet w Białymstoku Wydział Ekonomii i Zarządzania marcinkiewicz_j@o2.pl

(2)

Proces stabilizacji makroekonomicznej w wybranych krajach… 43

Celem niniejszego artykułu jest analiza porównawcza w ujęciu przestrzen- nym oraz w ujęciu dynamicznym procesu stabilizacji w dziesięciu krajach członkowskich UE¹ w latach 2004-2014. Powyższe zamierzenie zrealizowano w oparciu o koncepcję pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej (PSM), która pozwoliła na wyznaczenie wskaźnika stabilizacji dla tych krajów oraz wykaza- nie podobieństw i różnic w kształtowaniu się sytuacji makroekonomicznej w badanych latach. Dane empiryczne użyte do wyliczenia wskaźnika PSM po- chodzą z Europejskiego Urzędu Statystycznego.

1. Stabilność makroekonomiczna wyzwaniem dla gospodarki

Stabilność makroekonomiczna jest pojęciem wieloznacznym i trudnym do precyzyjnego zdefiniowania. Najogólniej utożsamiana jest z korzystną sytuacją gospodarczą w powiązaniu z sytuacją polityczną, społeczną czy demograficzną danego kraju. Nie bez znaczenia pozostaje również sytuacja kraju na arenie mię- dzynarodowej, zwłaszcza sfera wymiany handlowej z zagranicą. Polityka stabilizacji gospodarczej oznacza zatem przywracanie gospodarki do stanu równo- wagi wewnętrznej i zewnętrznej [Ćwikliński, 2012].

Przejście do wzrostu gospodarczego powinno być poprzedzone i skoordy- nowane ze stabilizacją makroekonomiczną, którą można rozumieć również jako dynamiczny układ makroekonomiczny charakteryzujący się zrównoważeniem strumieni i zasobów. Chodzi zatem o stworzenie takich warunków politycznych, instytucjonalnych i strukturalnych, w których nie tylko płynnie działa mecha- nizm cen, ale także możliwe jest jak najpełniejsze wykorzystanie zasobów gospodarczych (mocy wytwórczych) [Kołodko, 1991].

Trwałość (stabilność) równowagi gospodarczej w swoich rozważaniach po- dejmowali Vilfredo Pareto i Leon Walras, dochodząc do wniosku, że równowaga makroekonomiczna w danym kraju może istnieć wówczas, gdy funkcje produk- cji, popytu i podaży dla wszystkich czynników wytwórczych oraz wytwarzanych dóbr tworzą wewnętrznie powiązany układ. Jednak taki stan nie jest na trwałe możliwy do osiągnięcia w praktyce gospodarczej [Landreth, Colander, 2011;

Walras 2014].

1 Autorzy wybrali do analizy dziesiątkę krajów przyjętych do Unii Europejskiej w 2004 r.: Pol- skę, Litwę, Łotwę, Estonię, Cypr, Maltę, Słowację, Słowenię, Czechy, Węgry. Przyjęte wów- czas sformułowanie „nowe kraje członkowskie”, choć nadal funkcjonuje w powszechnym uży- ciu, z każdym rokiem traci na aktualności, zważywszy na rozszerzenie Unii o Bułgarię, Rumunię i Chorwację.

(3)

Alina Grynia, Jacek Marcinkiewicz 44

2. Metoda pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej

Podstawą w badaniach procesu stabilizacji makroekonomicznej jest zespół wskaźników pod nazwą „magicznego czworoboku” odpowiadający czterem celom polityki stabilizacji: dynamizowanie wzrostu gospodarczego, zwiększanie zatrudnienia, zapewnienie równowagi wewnętrznej (przez zmniejszenie stopy inflacji) oraz zapewnienie równowagi zewnętrznej (przez dążenie do zrównowa- żonego bilansu płatniczego). Jest to metoda kondycji gospodarki opracowana przez A.W. Philipsa i R. Mundella [Rapacki, Matkowski, 2003].

Koncepcja pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej (PSM) powstała w 1990 r. w Instytucie Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego przy wydatnym udziale Grzegorza Kołodki. Zdaniem autorów PSM makroekonomiczna stabilizacja odzwierciedla się w pięciu cechach, których istnienie powinno zagwaran- tować trwałość gospodarki. Szeroko zakrojone badania wykorzystujące metodę PSM do analizy potencjału, wzrostu i stabilizacji w wielu krajach można znaleźć w pracach G. Kołodki [Kołodko, 1991, 1993].

Zgodnie z metodą PSM można dokonać syntetycznego ujęcia kształtowania się pięciu podstawowych kategorii makroekonomicznych w odniesieniu do każ- dego roku [Misala et al., 2007]:

¾ rocznej stopy wzrostu produktu krajowego brutto (GDP), która świadczy o wzroście poziomu rozwoju gospodarczego kraju;

¾ stopy bezrobocia (U), jako odsetka siły roboczej zdolnej do podjęcia pracy do liczby zatrudnionych w gospodarce;

¾ stopy inflacji (CPI), jako wskaźnika wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych;

¾ stopy zadłużenia sektora rządowego (G), jako relacji salda budżetu do PKB;

¾ stopy zadłużenia zagranicznego mierzonej jako stosunek salda obrotów bie- żących do PKB.

Wielkości te ujmuje się w model PSM (pięciokąt), którego wierzchołki są tak wyskalowane, że im lepsza jest sytuacja w danym zakresie, tym dalej od centrum pięciokąta jest położony konkretny punkt. Stąd też raz jest to skala ro- snąca i zapoczątkowana wartościami ujemnymi (na przykład tak jest w odniesieniu do salda obrotów bieżących, budżetu państwa czy też procesów realnych mierzonych stopą zmian PKB), innym razem jest to skala malejąca i podążająca do zera (w przypadku stopy bezrobocia albo stopy inflacji). W przypadku defla- cji zmiana ta zostanie zinterpretowana tak samo negatywnie jak inflacja.

Zatem powierzchnia pięciokąta to suma powierzchni pięciu trójkątów:

A – trójkąta sfery realnej, wyznaczonego przez stopę wzrostu PKB i stopę bezrobocia;

B – trójkąta stagflacji (lub slumpflacji) – wyznaczają go stopy bezrobocia i inflacji;

(4)

C – trójkąta budżetu i inflacji, wyznaczonego przez stopę inflacji i saldo budżetu;

D – trójkąta równowagi finansowej, zdeterminowanego przez saldo budżetu i obrotów bieżących;

E – trójkąta sektora zewnętrznego, który jest wyznaczony przez saldo obrotów bieżących i dynamikę PKB.

Oznaczenia:

GDP – stopa wzrostu w %

U – stopa bezrobocia w % siły roboczej

CPI – stopa inflacji (wskaźnik wzrostu cen konsumpcyjnych)

G – relacja salda budżetu do produktu krajowego brutto (PKB) w %

CA – relacja salda rachunku obrotów bieżących do produktu krajowego brutto (PKB) w %

Rys. 1. Pięciokąt stabilizacji makroekonomicznej Źródło: Misala [2007].

Całkowity obszar PSM określa wzór [Kołodko, 1993]:

(∆GDP x U) + (U x CPI) + (CPI x G) + (G x CA) + (CA x ∆GDP)] x k, gdzie wielkość współczynnika k jest określona jako:

Jest to zatem stały współczynnik (0,475), będący połową sinusa kąta przy centralnym wierzchołku każdego z trójkątów. Kąt ten wynosi – z założenia – 72°, tj. piątą część kąta pełnego. Przy oczywistej nieaddytywności tych pięciu kryteriów interpretacja informacji zawartych w pięciokącie jest jednak klarow- na: im większe jest pole PSM, tym korzystniejsza jest sytuacja w zakresie stabilizacji makroekonomicznej [Kołodko, 1993]. W optymalnym przypadku pole pięciokąta wynosi 1, a pole każdego z pięciu trójkątów jest równe 0,2 [Kozłow- ski, Wojtysiak-Kotlarski, 2014].

Fakt, że pięciokąt jest równoboczny, wskazuje na jednakową wagę przypi- saną poszczególnym zmiennym, a tym samym poszczególnym obszarom. Zmia- na jakiegokolwiek wskaźnika skutkuje zmianą pola trójkąta, a tym samym zmia- ną pola całego pięciokąta. Powiększenie pola informuje o poprawie stabilizacji

= 1

2sin 72°

E A

D B C

GDP

U

G CPI CA

(5)

makroekonomicznej i odwrotnie – zmniejszenie pola o pogorszeniu. Metoda ta pozwala na wnioskowanie dotyczące kierunku stabilizacji/destabilizacji, a dzięki pogrupowaniu pól na: grupę zależną od czynników wewnętrznych (A, B, C) i czynników zewnętrznych (D, E), daje możliwość zidentyfikowania źródeł stabilizacji/destabilizacji [www 1].

3. Porównanie sytuacji makroekonomicznej w krajach UE-10

Analizę porównawczą sytuacji makroekonomicznej krajów UE-10 prze- prowadzono na podstawie pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej oraz obli- czonych wartości wskaźnika PSM, wykorzystując w tym celu dane empiryczne w zakresie stopy wzrostu PKB, stopy bezrobocia, stopy inflacji oraz salda bu- dżetu i rachunku obrotów bieżących. W celu obliczenia PSM i przygotowania jego obrazu graficznego oraz trójkątów cząstkowych opisujących poszczególne sfery stabilizacji makroekonomicznej konieczne było ustalenie wartości maksymalnych i minimalnych. Dla analizowanych wskaźników przyjęto skalę liniową oraz następujące wartości najkorzystniejsze (maksymalne) i najmniej korzystne (minimalne) na podstawie obserwacji empirycznych wartości makroekonomicznych w analizowanych krajach w latach 2004-2014 (tabela 1).

Tabela 1. Wartości wskaźników minimalnych i maksymalnych

Wskaźnik Min. Maks.

ΔGDP -16 13

U 20 2

CPI 16 0

G -16 4 CA -22 10

Na podstawie oszacowanych wartości wyznaczono wierzchołki pięciokąta, obliczono długości odcinków trójkątów cząstkowych dla badanych krajów, a następnie oszacowano pola trójkątów cząstkowych dla każdego z nich. Na- stępnie, poprzez sumowanie odpowiednich trójkątów, obliczono pola sfery ze- wnętrznej i wewnętrznej. Na końcu zsumowano pola wszystkich pięciu trójką- tów dla danego kraju celem otrzymania wartości PSM.

Ze względu na ograniczone ramy publikacji na wykresach przedstawiono pięciokąty dla badanych krajów w wybranych latach okresu 2004-2014. Jako pierwszy przyjęto 2004 r., tj. rok, w którym wszystkie analizowane kraje wstąpi- ły do Unii Europejskiej (rok bazowy). Następnie wybrano 2009 r. (najbardziej aktualny w związku z kryzysem gospodarczym) oraz 2014 r. (ostatni rok anali- zowanego okresu).

(6)

Porównując oszacowane wskaźniki PSM dla poszczególnych państw w 2004 r., można zaobserwować duże rozbieżności w kształtowaniu się wskaź- ników makroekonomicznych w tych krajach. W roku ich przystąpienia do Unii Europejskiej sytuacja gospodarcza była stosunkowo korzystna dla sześciu z nich: Cypru, Słowenii, Czech, dwóch krajów bałtyckich – Litwy i Estonii, oraz Malty. Najwyższy poziom stabilizacji makroekonomicznej odnotowano na Cy- prze (0,562) oraz w Słowenii (0,5). Nieco gorzej sytuacja wyglądała w przypadku Czech (0,468), Litwy (0,443), Estonii (0,429) oraz Malty (0,426) (tabela 2).

Tabela 2. Oszacowane wskaźniki cząstkowe PSM dla krajów UE-10

A B C D E PSM

Litwa

2004 0,079 0,094 0,135 0,066 0,070 0,443 2009 0,003 0,050 0,051 0,052 0,006 0,163 2014 0,068 0,102 0,151 0,122 0,105 0,548 Łotwa

2004 0,077 0,056 0,092 0,049 0,054 0,329 2009 0,001 0,022 0,055 0,065 0,011 0,154 2014 0,065 0,098 0,139 0,091 0,079 0,472 Estonia

2004 0,085 0,089 0,149 0,057 0,048 0,429 2009 0,003 0,071 0,136 0,105 0,006 0,323 2014 0,091 0,135 0,161 0,120 0,094 0,603 Polska

2004 0,007 0,007 0,083 0,055 0,075 0,229 2009 0,084 0,099 0,065 0,048 0,072 0,370 2014 0,081 0,121 0,126 0,079 0,083 0,491 Cypr

2004 0,121 0,150 0,108 0,084 0,097 0,562 2009 0,078 0,160 0,103 0,046 0,042 0,431 2014 0,020 0,044 0,072 0,038 0,050 0,226 Czechy

2004 0,093 0,108 0,111 0,073 0,080 0,468 2009 0,057 0,142 0,101 0,064 0,047 0,412 2014 0,095 0,150 0,137 0,099 0,087 0,571 Węgry

2004 0,111 0,088 0,055 0,040 0,060 0,355 2009 0,036 0,083 0,085 0,075 0,042 0,323 2014 0,092 0,136 0,135 0,102 0,103 0,570 Malta

2004 0,080 0,118 0,096 0,066 0,064 0,426 2009 0,067 0,129 0,112 0,061 0,044 0,415 2014 0,107 0,149 0,132 0,108 0,106 0,603 Słowenia

2004 0,107 0,117 0,107 0,084 0,084 0,501 2009 0,044 0,147 0,095 0,067 0,037 0,392 2014 0,074 0,111 0,107 0,099 0,118 0,512 Słowacja

2004 0,013 0,009 0,072 0,050 0,054 0,200 2009 0,031 0,082 0,076 0,046 0,041 0,279 2014 0,048 0,075 0,131 0,091 0,088 0,433

Najgorzej pod względem analizowanych wskaźników wyglądały Słowacja (0,2) oraz Polska (0,229). Przy tym, zarówno na Słowacji, jak i w Polsce najbardziej zdestabilizowane zostały trójkąty (A) oraz (B). Główną przyczyną takiego zachwiania gospodarek polskiej i słowackiej była wysoka stopa bezrobocia (ok. 19%) [www 2].

(7)

4

w b 48

wac bież

Ja cji p żący

ak w prz ych

wid ycz h (p

dać zyni

ona

na iły ad 1

pon się 10%

A

niżs ę ró

%) o Alin

szy ówn oraz

na G

ym r nież

z sto Gryn

rysu ż: re opa

nia,

unk elat a in

Jac

ku ( tyw flac

cek M

(rys wnie cji (

Mar

s. 2 e ni (7,5

rcin

2), d ieko 5%)

nkie

do p orzy ) [w

ewic

pog ystn www

cz

gors ne u w 3

szen ujem

; w nia mne

ww syt e sa w 5]

tuac aldo ].

cji o o

na obro

Sło otów

o- w

(8)

R

Ryss. 2. Pi 20

P

ęcio 009

Proc

okąt ora

ces s

ty s az 20

stab

tabi 014

biliz

iliza zacj

acji ji ma

ma akro

akro oeko

eko ono

onom omic

micz cznej

znej ej w

j dla wy

a kr ybra

rajó anyc

w U ch kr

UE- kraja

10 w ach

w la

…

atacch 20004 4

4, 9

(9)

Z kolei Polska miała gorszą sytuację w zakresie bezrobocia (19,1% – naj- wyższe w tej grupie krajów) oraz finansów publicznych (deficyt w wysokości 5,2%) [www 2; www 4].

Wśród krajów bałtyckich najwyższą stabilizacją w tym okresie odznaczała się gospodarka litewska (0,443), a najniższą łotewska (0,329). We wszystkich krajach bałtyckich w 2004 r. największy obszar odnotowano w trójkącie C, w którym boki wyznaczają stopa inflacji i saldo budżetu. Na Litwie i Łotwie pole trójkąta równowagi finansowej (D) było najniższe i wynosiło odpowiednio 0,066 i 0,049. W Estonii trójkąt sektora zewnętrznego (E) wyznaczony przez saldo obrotów bieżących i dynamikę PKB wykazał najniższy poziom (0,048).

W 2009 r. w większości badanych krajów kształty i pola pięciokątów uległy znacznym zmianom, co oznacza istotne zmiany wartości analizowanych wskaź- ników. Dla przeważającej większości krajów pole pięciokątów zmalało, co świadczy o niekorzystnych zmianach tych wskaźników, spowodowanych świa- towym kryzysem finansowym. Dla ośmiu krajów z grupy UE-10 wskaźnik PSM zmalał, najbardziej istotnie dla Litwy – o 0,28 i Łotwy – o 0,175. Kraje te mimo poprawy salda obrotów handlowych odnotowały wysoki spadek PKB (odpowiednio o 14,8% i 14,3%) oraz duże zwiększenie bezrobocia i inflacji [www 6].

Istotne negatywne zmiany w zakresie stabilizacji gospodarczej zaszły również na Cyprze (spadek PSM o 0,131), Słowenii (o 0,109) i Estonii (0,106). Tylko w dwóch krajach skutki kryzysu nie zaznaczyły się tak mocno, a sytuacja gospodarcza uległa pozytywnym zmianom – w Polsce (wzrost PSM o 0,141) i na Słowacji (wzrost PSM o 0,079).

Aby zbadać stopień zachwiania gospodarek pod wpływem kryzysu świato- wego, na rys. 3 przedstawiono procentową zmianę wskaźnika PSM państw UE-10 w 2009 r. w relacji do 2004 r., roku bazowego. Stąd widać, iż największą zmianę pola w 2009 r. w porównaniu do 2004 r. odnotowano na Litwie (-63,3%) i Łotwie (-53,1%). Na podobnym poziomie gospodarka zdestabilizowała się w Estonii (-24,6%), na Cyprze (-23,2%) i w Słowenii (-21,6%). Najbardziej pozytywnie wyróżnia się poziom stabilizacji makroekonomicznej Polski i Sło- wacji, gdzie ww. wskaźnik wzrósł odpowiednio o 61,4% i 39,3%. Przyczyn takiego stanu rzeczy można upatrywać we właściwej polityce gospodarczej, ale może on również wynikać z relatywnie małych pól tych krajów w 2004 r.

Porównując pięciokąty dla poszczególnych państw w 2014 r., należy odno- tować pozytywne zmiany w zakresie stabilizacji makroekonomicznej niemal dla wszystkich analizowanych gospodarek. Litwa i Łotwa mogą w tym przypadku służyć za dobry przykład krajów, w których udało się relatywnie szybko po- wstrzymać spadek PKB oraz wzrost inflacji i znacznie poprawić koniunkturę gospodarczą dzięki odpowiedniej polityce stabilizacyjnej. W 2014 r. wartość

(10)

w Ł k s

R

m i m b n t p p M

t k wsk Łot kraj sła

Rys

moc i na mak bier nich toni pań pow Mal

tylk krot

kaźn wie je r o 0

s. 3.

W cno a Sł kroe rają h w ia ństw wsta lcie O ko j tny

nika e), a ówn ,24

Pro W po

o jak ow eko ą do w 20 (PS w U ało e – w

dw edn

sp P

a P a ta nież 7 w

ocen ozo k w acji onom osyć 004 SM=

UE-1 w t w tr wrotn ne p ade

Proc

SM akże

ż od w pr

ntow osta w kr

i – mic ć re r. l

=0,6 10 z trójk rójk na pań ek w

ces s

M w e n dno rzyp

wa z ałyc

raja tak czną egu

lub 603 z c kąc kąc sytu ństw

wsk stab

wzro nastą

otow pad

zmi ch k

ach kże

ą. P larn lep 3) o ałeg cie w ie s uac wo –

kaźn biliz

osła ąpił wał dku

ana kraj ba w c Pięc ne k psze ora go wyz stop cja, – C nika

zacj

w ł po ły z

Wę

a ws jach ałtyc ciąg ciok kszt e. N z M bad zna py b

czy Cypr

a P ji ma

tyc ona nac ęgie

skaź h, w ckic gu o kąty tałt Najw

Mal dan aczo

bezr yli r, g SM

akro

h k adtrz

czny er i

źnik w k ch – osta y st ty i wię lta nego

ony rob zm gdzi M (d

oeko

kraja zyk y w o 0

ka PS któr

– w atni

tabi są ększ

(0, o ok ym p oci mnie

ie w do p

ono

ach krot wzro 0,21

SM rych w Po

ch iliza

po zy o ,604 kre prze ia i ejsz w st poz

omic

h na tny ost p 18 w

M kra h sk olsc pię acji dob obs 4).

su, ez i infl zeni tosu

iom cznej

ajba wz pol w pr

ajów kutk ce, ęciu i go bne szar

Są prz infl flacj ie s unk mu 0

ej w

ardz zros a pi rzy

w U ki k

Cz u lat osp do r pię ą to zy t ację ji (B się ku d

0,22 wy

ziej st p ięci ypad

E-1 kry zech

t ud oda o pi

ęcio o w tym ę i B).

obs do 2 26)

ybra

(o pola ioką dku

0 w zys hach dało

arcz ęcio oką wart m w sald

szar 200 ). Ja

anyc

0,3 a pi

ąta, u Es

w 20 su z h, n o się zej

oką ąta w

tośc w Es do b

ru p 09 r

ak o ch kr

38 n ęcio , a w ston

009 zazn na M ę po

dla ątów

w 2 ci ston bud

pięc r. na obr

kraja

na L oką war nii.

r. (2 nac Mal opr a ty w zb 201

naj nii dżet

ciok astą

azu ach

Litw ąta.

rtoś

200 czył lcie awi ych

bud 4 r.

wy naj tu (

kąta ąpił uje r

…

wie Ko ść P

4 r.

ły s e, w ić s

kra dow . po ższ jwię

C),

a o pra rys

i 0 olej PSM

– b się w Sł

stab ajów wany osia ze s

ęks z k

dno awi . 4,

,31 ne M w

bazo nie łow biliz w p ych adał spo ze kole

otow ie d , pr

5

8 n dw wzro

owy e ta wen zacj przy h dl ł Es śró pol ei n

wał dwu rzed 1

na wa o-

y) ak

ii ję y- la s-

d le na

ło u- d-

(11)

5

s w w n c g

R

t s s ( s k

P

d g c 52

staw w p w c nej ciok gdz

Rys

tuac się staw (20 stab ka w

Pod

den gosp cji,

wiaj poró ciąg o o kąta zie w

s. 4.

Po cji w

na wie 11- biliz w p

dsu

Po ncji

pod z k

jący ówn gu 1 ok.

a, a wzr

Pro omi wsk rel

ob 201 zacj przy

umo

orów

zm dark kole

y p nani 11 l 60%

a n rost

ocen imo kaźn laty bser 14) ji, c ypad

ow

wn mian kę s ei w

proc iu d lat i

%.

ajb t wy

ntow o sp

nik ywn

rwa w czem dku

wani

ani n teg

spo w do

cent do 2 inte

Ws ard ynió

wa z przy sta nie n

acji ko mu u wi

ie

e w go w

śró obre

tow 200 egra szys dziej ósł

zmi yjaj abili

nisk tre lejn od ięks

wart wsk

d k ej sy

A

wą z 04 r

acji stki j e odp

ana ące izac kim end nych dpow szo

tośc kaźn krajó ytua

Alin

zmi r., C na ie p fek pow

a ws ej ko

cji m m po

du h la wia

ści

ci w nik ów acji

na G

ian Cypr

stąp pozo ktyw wied

skaź oniu mak ozio wid atac adać kra

wska ka p

UE i go

Gryn

ę w r by pił osta wnie dnio

źnik unk kro omi doc

ch ć bę ajów

aźn ozw E-1 ospo

nia,

wsk ył je

spa ałe e in o 11

ka PS ktur oeko ie, zne mo ędz w.

nika wala

0 w oda

Jac

kaźn edy adek kra nteg 14,2

SM ry w ono

nie ego ożna ie z

a PS a tw w 20 arcz

cek M

nika ynym

k po aje grac 2%

M kra w os omic e pr

w a si zwi

SM wier 004 zej b

Mar

a P m k ozio odn cję

i 1

ajów stat czn rzek w os ię s

ęks

dla rdz 4 r.

był rcin

PSM kraj

om noto

wy 15,

w U tnic nej d

krac stat spod szen

a po ić, odn Cy

nkie

M b jem mu s owa yko

9%

E-1 ch la

dla czaj tnic dzie nie

osz że n noto ypr.

ewic

bada m (sp tab ały orzy

%.

0 w atac tej jąc ch l ewa wa

cze najb owa cz

any poś iliz wz ysta

w 20 ch i gru poz lata ać p artoś

egól bar ano

ych śród zacj zros ała

014 i zn upy ziom ach

pos ści

lnyc rdzi o w

kra d UE

i m st p Pol

r. (2 nacz y kra mu

ba tęp bad

ch k ej z

Po ajów E-1 makr pola lska

200 znej ajów u 0,6

adan ują dan

kraj zdes olsc

w w 10),

roek a ob

a i

4 r.

j po w k 604 neg ąceg nego

ajów stab e i

w 2 w kon bsza Sło

– b opra kszt 4. N go s go p o w

w or biliz na

201 któ nom aru owa

bazo awy tałto Na p

szer pro wska

raz zow

Sło 14 órym micz

pię acja

owy y sy owa pod reg ces aźni

ten wan owa

r.

m z- ę- a,

y) y- ał d- gu

u i-

n- ną

a-

(12)

Rok 2009 pokazał, iż najbardziej wrażliwymi gospodarkami na negatywne skutki kryzysu światowego były gospodarki bałtyckie, zwłaszcza Litwa i Łotwa.

Poziom stabilizacji makroekonomicznej zmniejszył się w tych krajach wzglę- dem 2004 r. o -63,3% (na Litwie) i -53,1% (na Łotwie), a pole pięciokątów tych krajów było najniższe spośród wszystkich krajów UE-10. Najmniejszy spadek poziomu PSM był na Malcie (-2,5%), stąd można wnioskować, iż sytuacja tego kraju pozostała na podobnym poziomie jak w 2004 r.

W 2014 r. nastąpił wyraźny wzrost stabilizacji gospodarczej niemal we wszystkich analizowanych krajach. Po dużym zachwianiu równowagi w 2009 r., szczegól- nie gospodarek bałtyckich, udało się nie tylko powrócić do poziomu stabilizacji makroekonomicznej z 2004 r., lecz nawet polepszyć ten stan. Jedynie Cypr odnoto- wał ujemną zmianę poziomu PSM w porównaniu do 2004 r., głównie z powodu gwałtownego pogorszenia wskaźników makroekonomicznych w 2014 r.

Na podstawie uzyskanych wyników można wyciągnąć generalny wniosek, że większość krajów UE-10 odnotowuje postępującą stabilizację na skutek poprawy analizowanych wskaźników makroekonomicznych. Zwłaszcza Polska i Słowacja należycie wykorzystały badaną dekadę nie tylko w kontekście ab- sorpcji funduszy unijnych, ale również do poprawy zrównoważenia gospodarki i polepszenia swojej pozycji na arenie międzynarodowej.

Literatura

Ćwikliński H. (2012), Wyzwania dla polityki makroekonomicznej na początku XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.

Kołodko G. (1991), Polityka finansowa – transformacja – wzrost, Wydawnictwo Insty- tut Finansów, Warszawa.

Kołodko G.W. (1993), Kwadratura pięciokąta. Od załamania gospodarczego do trwałe- go wzrostu, Poltext, Warszawa.

Kozłowski P., Wojtysiak-Kotlarski M. (2014), Grzegorz W. Kołodko i ćwierćwiecze transformacji, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.

Landreth H., Colander D.C. (2011), Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa.

Misala J. (2007), Stabilizacja makroekonomiczna w Polsce w okresie transformacji ze szcze- gólnym uwzględnieniem deficytów bliźniaczych, Politechnika Radomska, Radom.

Misala J., Misztal P., Młynarzewska I., Siek E. (2007), Międzynarodowa konkurencyj- ność gospodarki Polski. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom.

Rapacki Z., Matkowski Z. (2003), Sytuacja gospodarcza i postęp reform rynkowych w krajach postsocjalistycznych: próba oceny, Wydawnictwo Szkoły Głównej Han- dlowej, Warszawa.

(13)

Walras L. (2014), Elements of Theoretical Economics, Kindle Edition, Cambridge.

[www 1] B. Piontek, Teoretyczny model rozwoju zrównoważonego i trwałego, Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji – Bytom, http://old.ros.edu.pl/text/pp_2000_

016.pdf (dostęp: 4.12.2015).

[www 2] http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&pcode

=tipsun20&language=en (dostęp: 22.03.2016).

[www 3] http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pc ode=tec00118&plugin=1 (dostęp: 24.03.2016).

[www 4] http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pc ode=tec00127&plugin=1 (dostęp: 25.03.2016).

[www 5] http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&pcode

=tipsbp11&language=en (dostęp: 26.03.2016).

[www 6] http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode

=tec00115&plugin=1 (dostęp: 19.03.2016).

MACROECONOMIC STABILIZATION PROCESS IN SELECTED EUROPEAN UNION COUNTRIES

Summary: Achievement of macroeconomic stabilization is an extremely difficult task, particularly in case of economies of developing countries. Economy is like a system of interconnected vessels and we are often facing the situation, when increase of one eco- nomical factor leads to disadvantageous change of the other factor and the result of a decision of state authorities in order to improve of economic situation in given aspect leads to its deterioration in the other aspect.

This article aims to evaluation of a condition of ten European Union economies, joined to the community in 2004, in the period of 2004-2014. Model of macroeconomic stabilization pentagon has been used in empirical part.

Keywords: macroeconomic stabilization, macroeconomic stabilization pentagon, mem- ber states UE-10.