WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA WAPNIEM NA PLONOWANIE POMIDORA ODMIANY ‘GERONIMO F1

(1)

Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 661-666

MARZENA WIŃSKA-KRYSIAK, BARBARA ŁATA

WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA WAPNIEM NA PLONOWANIE POMIDORA ODMIANY ‘GERONIMO F

1

’

I LINII DRW 7428F

1

(TYP CUNERO), UPRAWIANYCH NA WEŁNIE MINERALNEJ

Z Samodzielnego Zakładu Przyrodniczych Podstaw Ogrodnictwa Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

ABSTRACT. The aim of this study was to evaluate the effect of two levels of calcium (100 and 200 mg Ca²⁺ dm^-3) derived from Ca(NO3)2, Ca(NO3)2 + 30% CaCl2 and CaCl2 on the yield and occurrence of blossom-end rot in greenhouse tomatoes ‘Geronimo F1’ and DRW 7428F1 (type Cunero).

Key words: tomato, calcium, fruit yield, blossom-end rot, rockwool

Wstęp

Niedobór wapnia w owocach pomidora w uprawach pod osłonami rzadko jest wy- wołany niedostateczną ilością tego składnika w pożywce. Najczęściej jest to skutek utrudnionego pobierania tego pierwiastka. Brak wapnia prowadzi u pomidora do suchej zgnilizny wierzchołkowej (BER) (Marschner 1995, Wysocka-Owczarek 2001, Ho i White 2005), która może spowodować duże straty ekonomiczne.

Istotnym czynnikiem wpływającym na pobieranie wapnia może być jego forma.

Jeszcze do niedawna uważano saletrę wapniową za jedyne możliwe źródło wapnia w uprawach bezglebowych, a zła opinia na temat chlorku wapnia w dużej mierze wynikała z tego, że chlor jest konkurencyjny wobec jonów wapnia i potasu oraz wpływa na zwiększenie EC pożywki (Dyśko 2004, Górniak i Komosa 2005).

Celem niniejszej pracy była ocena plonowania i występowania suchej zgnilizny wierzchołkowej, w zależności od formy i poziomu nawożenia wapniem, na owocach dwóch odmian pomidora szklarniowego w uprawie na wełnie mineralnej.

(2)

Materiał i metody

Doświadczenia przeprowadzono w 2005 roku (sezon wiosenno-letni i jesienno-zi- mowy), w obiekcie szklarniowym Katedry Sadownictwa i Przyrodniczych Podstaw Ogrodnictwa. Materiałem do badań były pomidory odmiany ‘Geronimo F1’ oraz linii DRW 7428F1 (typ Cunero). Uprawę prowadzono na jeden pęd z wykorzystaniem wełny mineralnej i kroplowego systemu nawadniania i nawożenia. Do kwitnienia pierwszego grona rośliny, pomidory uprawiano, stosując pożywkę: N – 200, P – 45, K – 180, Ca – 200, Mg – 60, S – 103, Fe – 1,8 Mn – 0,6, Zn – 0,27, B – 0,33, Cu – 0,05, Mo – 0,03 mg·dm^-3. Następnie pomidory były uprawiane na pożywce: N – 167, P – 70, K – 360, Mg – 50, S – 140, Fe – 1,8 Mn – 0,6, Zn – 0,27, B – 0,33, Cu – 0,05, Mo – 0,03 mg·dm^-3, zmodyfikowanej pod względem formy wapnia (azotanowa, azotanowa + 30%, chlorkowa – określana jako forma mieszana, chlorkowa) oraz poziomu wapnia (100 i 200 mg Ca·dm^-3 pożywki). Rośliny ogłowiono nad piątym gronem kwiatowym. W okresie we- getacji sukcesywnie zbierano owoce, rejestrując plon ogólny, plon handlowy, średnią masę owoców i procentowy udział owoców z BER w plonie ogólnym.

Przeprowadzono trójczynnikową analizę wariancji (ANOVA 3) na poziomie istot- ności α = 0,05. Dla porównania średnich użyto testu Tukeya.

Wyniki i dyskusja

W obu sezonach, plon ogólny i handlowy dla odmiany ‘Geronimo F1’ był istotnie większy w porównaniu z plonem uzyskanym dla DRW 7428F1 (tab. 1). Dla odmiany

‘Geronimo F1’ plon ogólny był o 18%, a plon handlowy o 21% większy od analogicz- nych plonów dla DRW 7428F1. Największy plon ogólny i handlowy stwierdzono dla odmianie ‘Geronimo F1’, na pożywce zawierającej 200 mg Ca w postaci CaCl2, odpowiednio 4,52 i 4,39 kg·roślinę^-1, natomiast najmniejszy dla DRW 7428F1 na pożywce 100 mg Ca w postaci Ca(NO3)2 to jest 2,59 i 2,40 kg·roślinę^-1. Zwiększenie plonu ogól- nego i handlowego po zastosowaniu pożywek, zawierających 200 mg wapnia w formie Ca(NO3)2 oraz z 30% dodatkiem CaCl2, wyniósł odpowiednio ~ 12 i 13,2% w porów- naniu z pożywką, zawierającą 100 mg wapnia w tych samych formach. Te wyniki po- twierdzają brak negatywnego wpływu chloru na plon. Podobny wynik uzyskali Nu- rzyński i in. (1980), którzy stwierdzili zwiększenie plonu pomidora, gdy zastosowano nawożenie KCl, mimo że zawartość chloru wynosiła 1000-1500 mg·dm^-3 podłoża.

W niniejszych badaniach zastosowanie w sezonie letnim 200 mg Ca tylko w postaci CaCl2 u DRW 7428F1 powodowało zmniejszenie zarówno plonu ogólnego, jak i handlowego średnio o 25% a dla odmiany ‘Geronimo’ – o 6%, w porównaniu z roślinami uprawianymi na pożywce 100 mg wapnia w postaci CaCl2. Natomiast w sezonie jesienno-zimowym odnotowano zarówno zmniejszenie plonu ogólnego, jak i handlowego, średnio o 4% u DRW 7428F1 oraz zwiększenie, średnio o 10,5%, dla odmiany ‘Gero- nimo F1’.

Udział plonu handlowego w plonie ogólnym był duży i wynosił, niezależnie od sezonu, dla odmiany ‘Geronimo F1’ – 98,1%, a dla DRW 7428F1 – 94,4%. Podobne wy- niki uzyskał Piróg (1999), który dla odmian typu standardowego, na wełnie mineralnej, otrzymał średnio 90-92% plonu handlowego w plonie ogólnym.

(3)

Tabela 1 Wpływ formy i stężenia Ca w pożywce na plonowanie pomidora szklarniowego odmiany ‘Geronimo F1’ i DRW 7428F1 Effect of form and concentration of Ca in nutrient solution on the yield of greenhouse tomato cv. ‘Geronimo F1’ i DRW 7428F1 Sezon wiosna-lato (2005) Season spring-summer (2005)Sezon jesień-zima (2005) Season autumn-winter (2005) Geronimo F1 DRW 7428F1 Geronimo F1 DRW 7428F1 Pog.(Yt.)2 Ph. (Ym.)3 Pog.(Yt.) Ph. (Ym.) Pog.(Yt.) Ph. (Ym.) Pog.(Yt.) Ph. (Ym.)

Forma i stężenie Ca Form and concentration of Ca kg·roślina-1 – kg·plant-1

Średni plon ogólny Total yield

Średni plon handlowy Marketable yield 100 mg Ca Ca(NO3)23,47 3,42 2,992,822,982,862,59 2,403,01 b 2,88 c 200 mg Ca Ca(NO3)23,83 3,79 3,03 2,75 3,733,67 3,17 3,063,44 ab3,32 b 100 mg Ca Ca(NO3)2 + CaCl21 3,45 3,30 2,98 2,73 3,893,87 3,44 3,273,44 ab3,29 bc 200 mg Ca Ca(NO3)2 + CaCl21 4,354,333,75 3,55 3,873,85 3,53 3,41 3,88 a3,79 a 100 mg Ca CaCl24,354,293,57 3,39 4,043,94 3,3 3,113,82 a3,68 ab 200 mg Ca CaCl24,21 4,09 2,832,644,52 4,393,112,993,67 a 3,53 ab Średnie odm. dla Pog. Average cv. for Pog.3,94 a3,19 b 3,84 a3,19 b3,54 Średnie odm. dla Ph. Average cv. for Ph.3,87 a 2,98 b 3,76 a3,04 b3,42 Średnie oznaczone tą samą literą w wierszach i kolumnach nie różnią się statystycznie. 1 oznacza 30% Ca dodanego w formie CaCl2. 2 oznacza Pog. plon ogólny. 3 oznacza Ph. plon handlowy. Wartości największe i najmniejsze –czcionka pogrubiona.

Means marked by the same letter in lines and columns do not differ significantly. 1 30% added as CaCl2. 2 Yt. total yield. 3 Ym. marketable yield. Highest and lowest values marked with bold.

(4)

Tabela 2 Wpływ formy i stężenia wapnia w pożywce na masę pomidora (g·owoc-1 )oraz występowanie BER u pomidora szklarniowego odmiany ‘Geronimo F1’ i DRW 7428F1 Effect of form and concentration of nutrient solution on weight of fruit (g·fruit-1 ) and occurrence of BER of greenhouse tomato cv. ‘Geronimo F1’ i DRW 7428F1 Sezon wiosna-lato (2005) Season spring-summer (2005) Sezon jesień-zima (2005) Season autumn-winter (2005) ‘Geronimo F1’ DRW 7428F1 ‘Geronimo F1’ DRW 7428F1 Forma i stężenie Ca Form and concentration of Ca średnia masa owocu average weight of fruit

% owoców z BER fruits with BER%

średnia masa owocu average weight of fruit

Średnia masa owocu Average weight of fruit

Średnia dla % owoców z BER Average for % fruits with BER 100 mg Ca Ca(NO3)2 129,04 4,91 107,50 2,13 167,00 0,76 136,00 0,0 134,89 b 1,95 b 200 mg Ca Ca(NO3)2 144,98 2,06 115,10 1,14 215,4 0,0 145,90 0,0 155,35 ab0,80 b 100 mg Ca Ca(NO3)2+CaCl2 1 138,06 4,24 109,50 2,83 198,2 0,76 145,90 0,0 147,92 ab1,96 b 200 mg Ca Ca(NO3)2 + CaCl2 1 184,50 2,49 119,80 2,21 211,20 0,0 140,90 0,0 164,1 a 1,18 b 100 mg Ca CaCl2 137,28 7,73 123,30 4,09 180,70 3,60 135,40 2,07 144,17 b 4,37 a 200 mg Ca CaCl2 146,22 6,42 97,40 3,46 179,50 0,80 133,10 0,67 139,06 b 2,84 ab Średnia m.ow. dla odm. Averagem.f. for cv. 146,68 b 112,10 d189,50 a133,00 c147,58 Średni%s.zg.w. dla odm. Average%BER for cv. 4,64 a2,64 b 0,99 c 0,46 c 2,18 Średnie oznaczone tą samą literą w wierszach i kolumnach nie różnią się statystycznie. 1 oznacza 30% Ca dodanego w formie CaCl2. Wartości największe i najmniejsze –czcionka pogrubiona.

Means marked by the same letter in lines and columns do not differ significantly. 1 30% added as CaCl2. Highest and lowest values marked with bold.

(5)

Średnia masa owoców w plonie handlowym zależała od sezonu, odmiany oraz formy i poziomu wapnia w pożywce (tab. 2). Istotnie większą masą owoców, niezależnie od sezonu, o 27%, charakteryzowała się odmiana ‘Geronimo F1’. Pomidory tej odmiany uprawiane w okresie jesienno-zimowym były o 22,6%, a DRW 7428F1 o 15,7% cięższe w porównaniu z owocami zbieranymi latem. Stymulujący wpływ, na średnią masę owo- ców, większej dawki Ca odnotowano zarówno dla formy Ca(NO3)2, jak i z 30-procen- towym dodatkiem CaCl2. Najmniejszą średnią masą owoców charakteryzowała się linia DRW 7428F1, uprawiana, w okresie wiosna-lato, na pożywce zawierającej 200 mg Ca w postaci CaCl2. Negatywny wpływ tej pożywki mógł być wypadkową: wysokiego EC, utrzymującego się w ostatnim miesiącu uprawy, pH powyżej 7 oraz wysokiego stężenie jonów Cl (dane nie prezentowane). Ostatni czynnik jest o tyle dyskusyjny, że dotyczył istotnie tylko DRW 7428F1 w okresie jesienno-zimowym.

Na występowanie BER w istotny sposób wpłynęła: odmiana, sezon uprawy, nawo- żenie oraz interakcje między odmianą a sezonem i odmianą a nawożeniem. Podobne zależności wykazali Ho i in. (1999), Górniak i Komosa (2005). W niniejszej pracy prawie dwukrotnie więcej owoców z objawami BER odnotowano u odmiany ‘Geroni- mo F1’ w porównaniu z DRW 7428F1, oraz w uprawie wiosenno-letnim w porównaniu z sezonem jesienno-zimowym. Pożywki z większym stężeniem wapnia niezależnie od formy tego składnika wpływały na zmniejszenie występowania BER. Na uwagę zasłu- guje fakt, że dla DRW 7428F1, w sezonie jesienno-zimowym, na obu poziomach wapnia dla formy azotanowej i mieszanej, w pożywce nie występuje BER. Dla roślin uprawianych przy 200 mg Ca w postaci azotanowej odnotowano podobny procent występo- wania objawów BER, jak w przypadku 200 mg wapnia w formie mieszanej, jednak plony dla obu odmian, uzyskane w formie mieszanej, są większe. Ponadto wykazano wysoce istotną, ujemną korelację między masą owoców a suchą zgnilizna wierzchoł- kową (R²= –0,75).

Rola chloru w roślinach nie została jeszcze do końca wyjaśniona. Jon ten odgrywa istotną rolę w procesie fotosyntezy, wpływa na gospodarkę wodną roślin, ułatwia pobie- ranie i transport Ca, Mg i K (Nurzyński i in. 1980, Nurzyński i Michałojć 1998, Dzi- da 2001). Tolerancja pomidora wobec chlorków zależy od odmiany (Górniak i Komo- sa 2005). U pomidorów niedobór chloru w pożywce lub podłożu może także prowadzić do zaburzeń wzrostu i wpływać na pogorszenie plonu owoców, dlatego też w ciągu ostatnich lat wprowadzono ten składnik do uprawy. Chlorek wapnia może poprawiać transport wapnia w roślinie, co sprzyja ograniczeniu występowania BER (Dyśko 2004).

Wnioski

1. Plony ogólny i handlowy oraz masa owoców odmiany ‘Geronimo F1’ były istotnie większe w porównaniu do linii DRW 7428F1.

2. Zastosowanie wapnia w formie Ca(NO3)2 z 30% dodatkiem CaCl2 powodowało zwiększenie plonu oraz zmniejszenie występowania BER u badanych odmian pomidorów.

3. Wykazano bardzo istotną, ujemną korelację między masą owoców a BER.

(6)

Literatura

Dyśko J. (2004): Chlorki w pożywkach hydroponicznych do uprawy pomidora. Hasło Ogrodn. 3:

94-95.

Dzida K. (2001): Wpływ zróżnicowanej koncentracji soli w podłożu na plon i skład chemiczny pomidora szklarniowego. Maszyn. Pr. dokt. AR Lublin.

Górniak T., Komosa A. (2005): Chlorki w uprawie pomidorów w wełnie mineralnej. Hasło Ogrodn. 3: 140-142.

Ho L.C., White P.J. (2005): A cellular hypothesis for the induction of blossom end rot in tomato fruit. Ann. Bot. 95, 4: 571-81.

Ho L.C., Hand D.J., Fussell M. (1999): Improvement of tomato fruit quality by calcium nutri- tion. Acta Hortic. 481: 463-468.

Marschner H. (1995): Mineral nutrition of higher plants. Acad. Press, New York.

Nurzyński J., Uziak Z., Mokrzecka E. (1980): Effects of various kinds of potassium fertilizers on the yield and quality of greenhouse tomatoes. Acta Agrobot. 33, 2: 197-203.

Nurzyński J., Michałojć Z. (1998): Plonowanie pomidora uprawianego na wełnie mineralnej w zależności od nawożenia potasowego. Zesz. Nauk. AR Krak. 333, 57: 235-239.

Piróg J. (1999): Wpływ podłoży organicznych i mineralnych na wysokość plonu i jakość owo- ców pomidora. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 466: 479-491.

Wysocka-Owczarek M. (2001): Zaburzenia wzrostu i rozwoju pomidora. Plantpress, Kraków.

THE EFFECT OF DIFFERENTIATED CALCIUM FERTILIZATION ON YIELD OF TOMATO CV. ‘GERONIMO F1’ AND DRW 7428F1 (TYPE CUNERO)

GROWN IN ROCKWOOL

S u m m a r y

The effect of two levels (100 and 200 mg Ca²⁺·dm^-3) and three forms of calcium (I – Ca(NO3)2, II – CaCl2, III – Ca(NO3)2, +30% Ca in CaCl2) on yield, mean weight, blossom-end rot of greenhouse tomato cv. ‘Geronimo F1’ and DRW 7428F1 (type Cunero) was studied. Both, total and marketable yield as well as the mean fruit weight of ‘Geronimo F1’ was significantly higher as compared with DRW 7428F1. The highest total and marketable yield was obtained for tomato cv. ‘Geronimo F1’ grown in solution containing 200 mg Ca as CaCl2. Statistical analysis revealed a distinct correlation between mean weight of fruit and occurrence of bloosom-end rot.