ZMIANY NADWY¯KI BEZPOŒREDNIEJ W PRODUKCJI FASOLI NA SUCHE NASIONA PO ROZSZERZENIU UNII EUROPEJSKIEJ

Zmiany nadwy¿ki bezpoœredniej w uprawie fasoli na suche nasiona ...

7

STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU

Arkadiusz Artyszak, Katarzyna Kuciñska

Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

ZMIANY NADWY¯KI BEZPOŒREDNIEJ W PRODUKCJI FASOLI NA SUCHE NASIONA PO ROZSZERZENIU UNII EUROPEJSKIEJ

CHANGES OF DIRECT SURPLUS IN SEED BEAN PRODUCTION AFTER THE WIDEN OF UE

S³owa kluczowe: fasola, dop³aty, nadwy¿ka bezpoœrednia Key words: bean, charges, direct surplus

Synopsis. Od roku 2000 prowadzone s¹ badania ankietowe poœwiêcone technologii produkcji fasoli na suche nasiona w rejonie gmin: Mircze, Tyszowce i Werbkowice w woj. lubelskim. W publikacji zestawiono zmiany wielkoœci kosztów (bezpoœrednich, poœrednich, ca³kowitych i jednostkowych) oraz nadwy¿ki bezpoœredniej w uprawie tej roœliny dla przeciêtnego gospodarstwa w zwi¹zku z wejœciem Polski do UE. Objêcie fasoli tylko dop³atami podstawowymi (210,53 z³/ha w roku 2004) przy wzroœcie kosztów produkcji w niewielkim stopniu poprawi³o wyniki ekonomiczne uprawy: koszty poœrednie zmala³y o 5% w stosunku do roku 2003, koszty ca³kowite wzros³y o 3%, a koszty jednostkowe o 10%. Jednoczeœnie nadwy¿ka bezpoœrednia w roku 2004 zmniejszy³a siê o 9% w stosunku do roku ubieg³ego.

Wstêp

Z wejœciem Polski do Unii Europejskiej rolnicy zajmuj¹cy siê upraw¹ fasoli na suche nasio- na liczyli na polepszenie wyników finansowych z powodu uzyskania dop³at bezpoœrednich.

Rozczarowali siê jednak, gdy otrzymali jedynie dop³aty podstawowe. W pracy podjêto próbê porównania wielkoœci kosztów bezpoœrednich, ca³kowitych i jednostkowych oraz nadwy¿ki bezpoœredniej w uprawie fasoli w ostatnim roku przed wejœciem do UE (2003) i niepe³nym pierwszym (2004).

Metodyka

Do obliczeñ wykorzystano wyniki badañ ankietowych dotycz¹cych technologii produkcji fasoli w rejonie gmin: Mircze, Tyszowce i Werbkowice w woj. lubelskim w latach 2003-2004.

Ogó³em opracowano 148 ankiet. Wyliczenia przeprowadzono zgodnie ze standardami obowi¹- zuj¹cymi w Unii Europejskiej [Augustyñska-Grzymek i in. 1999].

Ceny œrodków ochrony roœlin i nawozów mineralnych pochodz¹ ze sklepów, w których

zaopatruj¹ siê rolnicy objêci ankiet¹. Ceny us³ug podano za danymi IERiG¯ [Praca zbiorowa

2003, 2005]. W wypadku sk³adki KRUS przyjêto, ¿e gospodarstwo ma 10 hektarów i pracuj¹ w

nim 2 osoby. Wielkoœæ podatku gruntowego podano zgodnie z nakazami Urzêdu Gminy w

8

Werbkowicach, na terenie której znajduje siê gospodarstwo rolne jednego z autorów. Wielkoœæ amortyzacji wyliczono na podstawie relacji amortyzacji i kosztów bezpoœrednich w latach 2000- 2001 za Skar¿yñsk¹, Augustyñsk¹-Grzymek [2002] i zastosowano do obliczeñ w latach badañ.

Wyniki badañ

Wyliczenia dotycz¹ce wartoœci kosztów poœrednich, ca³kowitych i jednostkowych oraz nadwy¿ki bezpoœredniej produkcji fasoli na suche nasiona w obu latach badañ zestawiono w tabelach 1-3. Wynika z nich, ¿e koszty poœrednie (bez uwzglêdnienia dop³at bezpoœrednich) wzros³y, w stosunku do roku 2003 o 6%, a koszty ca³kowite o 11%. Szczególny wp³yw mia³ na to wzrost kosztów oleju napêdowego i w mniejszym stopniu – us³ug i nawozów. Dodatkowo niekorzystna pogoda przyczyni³a siê do obni¿enia plonów nasion fasoli. Ni¿sze plony, przy niezmienionej cenie skupu nasion fasoli, spowodowa³y, ¿e nadwy¿ka bezpoœrednia zmala³a a¿

o 27%, a koszt produkcji kilograma fasoli zwiêkszy³ siê o 19%.

h c y ti w o k

³ a c w ó t z s o k ,j e i n d e r

œ o p z e b i k

¿ y w d a n , h c i n d e r

œ o p z e b w ó t z s o k a j c a l u k l a K . 1 a l e b a

Tjednostkowychprodukcijfasoilnasuchenasionawroku2003 i

e i n e i n l ó g e z c z s y

W Jednostka

y r a i

m Liczba

k e t s o n d e

j Cenajedno- ]³ z [ a w o k t

s Koszty

] a h /³ z [ ij

c k u d o r p æ

œ o tr a

W kg 1500,0 2,00 3000,00

a n o i s a

N kg 130,0 2,10 273,00

: y z o w a

N–fosforanamonu a w o s a t o p l ó s

–EkoilstStandard

–

g kg kl

0 , 0 5 100,0 1 3,0

9 9 , 0,55 0,00 5

0 5 , 8 4 155,00

0 0 , 5 1 y

d y c i b r e

H - - - 229,20

: e n n i i i g u

³ s

U–najemopryskiwacza u n j a b m o k m e j a n

–pailwodoci¹gnika

–

a hh

l

0 , 3,0 30,0 0 1

1 1 , 3 511,50 22,78

3 3 , 9 5 134,50 678,00 2 e

i n d e r

œ o p z e b y t z s o k m e z a

Radwy¿kabezpoœrednia

N 1792,53

7 4 , 7 0 2 1 :

e i n d e r

œ o p y t z s o K–KRUS

y w o t n u r g k e t a d o

–amotryzacja

–

4 8 , 5 7 155,20

6 4 , 9 0 6 e

ti w o k

³ a c y t z s o

Kosztprodukcij1kgfasoil[z]³

K 2633,03

5 7 , 1 .

e n s a

³ w a i n a w o c a r p o : o

³ d ó r



Rolnicy oczekiwali, ¿e dop³aty bezpoœrednie poprawi¹ ich sytuacjê finansow¹. Szczególne

nadzieje z integracj¹ wi¹zali producenci fasoli, licz¹c, ¿e dostan¹ wiêksze stawki dop³at, bo jest

to roœlina str¹czkowa i wysokobia³kowa. Tymczasem fasola nie znalaz³a siê na liœcie roœlin

objêtych dop³atami uzupe³niaj¹cymi [Dz. U. Nr 65, poz. 596]. Dlatego objêcie fasoli tylko dop³a-

tami podstawowymi (210,53 z³/ha roku 2004) przy wzroœcie kosztów produkcji w niewielkim

stopniu poprawi³o wyniki ekonomiczne uprawy: koszty poœrednie zmala³y, w stosunku do roku

2003, o 5%, koszty ca³kowite wzros³y o 3%, a koszty jednostkowe wzros³y o 10%. Jednoczeœnie

nadwy¿ka bezpoœrednia w roku 2004 zmniejszy³a siê o 9% w stosunku do roku ubieg³ego.

Zmiany nadwy¿ki bezpoœredniej w uprawie fasoli na suche nasiona ...

9

Wnioski

1. Wejœcie Polski do UE nie zmieni³o niskich cen skupu nasion fasoli.

2. Wprowadzenie dop³at podstawowych w uprawie fasoli na suche nasiona w niewielkim stopniu wp³ynê³o na poprawê wielkoœci nadwy¿ki bezpoœredniej.

Literatura

Augustyñska-Grzymek I., Goraj L., Jarka S., Pokrzywa T., Skar¿yñska A. 1999: Metodyka liczenia nadwy¿ki bezpoœredniej dla dzia³alnoœci produkcji rolniczej (zgodnie ze standardami Unii Europejskiej).

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ¯ywnoœciowej Warszawa: 1-52.

Praca zbiorowa. 2003: Rynek œrodków produkcji i us³ug dla rolnictwa, nr 24. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencja Rynku Rolnego i Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ¯ywnoœciowej, Warszawa: 1-39.

Praca zbiorowa. 2005: Rynek œrodków produkcji i us³ug dla rolnictwa, nr 27. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencja Rynku Rolnego i Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ¯ywnoœciowej, Warszawa: 1-38.

h c y ti w o k

³ a c w ó t z s o k ,j e i n d e r

œ o p z e b i k

¿ y w d a n , h c i n d e r

œ o p z e b w ó t z s o k a j c a l u k l a K . 2 a l e b a

Tjednostkowychprodukcijfasoilnasuchenasionawroku2004 [z/³ha]* i

e i n e i n l ó g e z c z s y

W Jednostka

y r a i

m Liczba k e t s o n d e

j Cena

a w o k t s o n d e

j Koszty

ij c k u d o r p æ

œ o tr a

W kg 1400,0 2,00 2800,00

a n o i s a

N kg 130,0 2,10 273,00

: y z o w a

N–fosforanamonu a w o s a t o p l ó s

–EkoilstStandard

–

g kg kl

0 , 0 5 100,0 1 3,0

6 0 , 1,58 0,00 6

0 0 , 9 5 158,00

0 0 , 8 1 y

d y c i b r e

H - - - 236,06

: e n n i i i g u

³ s

U–najemopryskiwacza u n j a b m o k m e j a n

–pailwodoci¹gnika

–

a hh

l

0 , 3,0 3,0 0 0 1

5 6 , 9 51,59 2 2 3,21

5 9 , 8 7 164,77 621,00 3 e

i n d e r

œ o p z e b y t z s o k m e z a

Radwy¿kabezpoœrednia

N 1908,78

2 2 , 1 8 9 :

e i n d e r

œ o p y t z s o K–KRUS

y w o t n u r g k e t a d o p

–amotryzacja

–

5 4 , 2 8 1 8,00

1 3 , 4 5 6 e

ti w o k

³ a c y t z s o

Kosztprodukcij1kgfasoil(z)³

K 2912,69

8 0 , 2 h

c i n d e r

œ o p z e b t a

³ p o d a i n e i n d ê l g z w u z e b

*ród³o:opracowaniaw³asne.



z a r o h c y w o k t s o n d e j i h c y ti w o k

³ a c , h c i n d e r

œ o p z e b w ó t z s o k i c

œ o t r a w e i n e i w a t s e Z . 3 a l e b a

Tadwy¿kibezpoœredniejprodukcijnasionfasoilwlatach2003-2004 n

a t a

L Kosztybezpoœrednie ] a h /³ z

[ Kosztyca³kowtie ] a h /³ z

[ Nadwy¿ka

] a h /³ z [ a i n d e r

œ o p z e

b Kosztprodukcij ]³ z [ n o i s a n g k 1 3

0 0 2004* 2004** 2

3 5 , 2 9 7 1908,78 1698,25 1

3 0 , 3 3 6 2912,69 2702,16 2

7 4 , 7 0 2 1891,22

5 7 , 1 0 1 1

5 7 , 1,08 2,93 1 i

m y w o w a t s d o p i m a t a

³ p o d z

*

* , h c i n d e r

œ o p z e b t a

³ p o d a i n e i n d ê l g z w u z e b

*ród³o:opracowaniaw³asne.



10

Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dn. 11 kwietnia 2004 r. w sprawie okreœlenia rodzajów roœlin objêtych p³atnoœciami uzupe³niaj¹cymi (Dz. U. Nr 65, poz. 596).

Skar¿yñska A., Augustyñska-Grzymek I. 2002: Koszty jednostkowe i dochodowoœæ produkcji rolniczej w gospodarstwach indywidualnych w 2001 roku. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ¯ywnoœcio- wej Warszawa: 1-62.

Summary

Since 2000 questionnaire researches from seed bean cultivation have been provided in region of Mircze, Tyszowice, and Werbkowice. In presented thesis the changes of costs (direct, indirect, total) and direct surplus have been summarized for average farm in seed bean cultivation in accordance to polish accession to the UE. Covering the seed bean cultivation only by direct subsidies (210,53 zloty per 1 hectare in 2004) in comply with the increase of production costs slightly improved the economic results: indirect costs decreased by 5% in compare to 2003, total costs increased by 3% and unit costs by 10%. At the same time in 2004 direct surplus decreased by 9% compare to former year.

Adres do korespondencji dr in¿. Arkadiusz Artyszak, dr in¿. Katarzyna Kuciñska Katedra Agronomii SGGW ul. Nowoursynowska 159 02-776 Warszawa tel. (0 22) 593 27 02 e-mail: artyszak@delta.sggw.waw.pl