Przysposobienie (adopcja)
Przysposobienie, po staropolsku zwane usynowieniem, jest ustanowieniem w sposób urzędowy prawnej więzi między dwiema osobami na wzór tej, jaka łączy rodziców z dziećmi.
Głównym celem adopcji jest dobro przysposobionego dziecka, Zostanie ono zrealizowane, jeżeli powstaną pomiędzy stronami stosunku adopcji silne więzi emocjonalne podobne do tych, jakie w typowej rodzinie łączą rodziców i dzieci, oraz gdy przysposabiający będą w stanie stworzyć dziecku odpowiednie warunki wychowania i utrzymania. Przysposobić dziecko może jedna osoba, ale istnieje tez możliwość adopcji wspólnej przez małżonków.
Przysposabiającym może być osoba, która:
a) osobiście wystąpiła o wydanie przez sąd takiego orzeczenia,
b) ma pełną zdolność do czynności prawnych (jest dorosła i nieubezwłasnowolniona),
c) jest ,odpowiednio" starsza od przysposabianego przez siebie dziecka (nie ma tu jednak żelaznych reguł: sąd - przy spełnieniu pozostałych przesłanek - orzeknie zapewne adopcję 7- letniego dziecka przez jego 22-letnią macochę, będącą drugą żoną owdowiałego ojca dziecka),
d) posiada odpowiednie kwalifikacje osobiste gwarantujące, iż podoła obowiązkom związanym z wychowaniem i utrzymaniem dziecka. Cechę tę należy uznać za najistotniejszą i decydującą o powodzeniu przedsięwzięcia. Jest ona weryfikowana w toku postępowania adopcyjnego zwłaszcza poprzez kontakty kandydatów na rodziców adopcyjnych z pracownikami ośrodków adopcyjnych.
W momencie składania wniosku o ustanowienie adopcji przysposabiany musi być małoletni i nie może podlegać władzy rodzicielskiej. Adoptowane mogą więc być dzieci osób, które nie żyją, którym władze rodzicielską odebrano, lub też tych, którzy wyrazili zgodę na adopcje swojego dziecka. Zgoda na adopcję nie może jednak być wyrażona wcześniej niż 6 tygodni po urodzeniu się dziecka.
Sąd może orzec adopcję pomimo braku zgody rodziców, gdy:
a) nie mają oni pełnej zdolności do czynności prawnych (nie są pełnoletni lub też po uzyskaniu pełnoletniości zostali ubezwłasnowolnieni), a ich odmowa wyrażenia zgody na adopcję jest sprzeczna z dobrem dziecka (np. gdy odmawia zgody 16-letnia samotna matka będąca narkomanką, niemająca żadnego oparcia w rodzinie, a ojciec dziecka jest nieznany lub jest równolatkiem matki, albo gdy odmowa zgody wynika z chęci uzyskania zapłaty), b) są pozbawieni władzy rodzicielskiej lub w sprawie o ustalenie ojcostwa władza rodzicielska nie została przyznana,
c) są nieznani albo porozumienie z nimi napotyka trudne do prze zwyciężenia przeszkody.
Przysposobienie, które powoduje wyjazd przysposabianego do innego państwa, może nastąpić wówczas, „gdy tylko w ten sposób można zapewnić przysposabianemu odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne" (Kodeks rodzinny i opiekuńczy, art. 114 $1).
Uregulowanie to wprowadza pierwszeństwo adopcji krajowej przed zagraniczną.
W praktyce sądowej orzekane są dwa rodzaje adopcji: pełna i całkowita. Orzeczenie przez sąd adopcji pełnej powoduje, iż pomiędzy przysposabiającym a przysposobionym powstaje w zasadzie taka sama więź prawna jak ta, która łączy rodziców z dziećmi. Przysposobiony, uzyskując prawny status dziecka przysposabiającego, staje się w sensie prawnym również wnukiem rodziców przysposabiającego, bratem/siostrą jego dzieci itp. Przysposobiony ma równe z dziećmi przysposabiającego prawa w ramach dziedziczenia, a także takie same jak one uprawnienia i obowiązki alimentacyjne, otrzymuje też nazwisko, które noszą albo nosiłyby dzieci zrodzone z tego małżeństwa.
Sąd może rozwiązać adopcję pełną, jeśli uzna, że zaistniały po te „ważne powody", takie jak np. odnalezienie się uznanych wcześniej za zaginionych rodziców przysposobionego, brak między stronami stosunku adopcji uczuciowej więzi, nieodwracalność jej rozkładu itp. Nie jest natomiast ważnym powodem, uzasadniającym rozwiązanie adopcji, fakt urodzenia się przysposabiającym ich własnego dziecka czy też ujawniony z czasem niedorozwój umysłowy przysposobionego.
Przysposobienie całkowite różni się od przysposobienia pełnego przede wszystkim tym, że jest nierozwiązywalne.
