PRÓBNY EGZAMIN
W TRZECIEJ KLASIE GIMNAZJUM
Z ZAKRESU PRZEDMIOTÓW HUMANISTYCZNYCH
Instrukcja dla ucznia
1. SprawdĨ, czy zestaw egzaminacyjny zawiera 13 stron.
Ewentualny brak stron lub inne usterki zgáoĞ nauczycielowi.
2. Na tej stronie i na karcie odpowiedzi wpisz swój kod i datĊ urodzenia.
3. Czytaj uwaĪnie wszystkie teksty i zadania.
4. Rozwiązania zapisuj dáugopisem lub piórem z czarnym tuszem/atramentem. Nie uĪywaj korektora.
5. W zadaniach od 1. do 20. są podane cztery odpowiedzi: A, B, C, D.
Odpowiada im nastĊpujący ukáad na karcie odpowiedzi:
A B C D
Wybierz tylko jedną odpowiedĨ i zamaluj kratkĊ z odpowiadającą jej literą - np. gdy wybraáeĞ odpowiedĨ "A":
6. Staraj siĊ nie popeániü báĊdów przy zaznaczaniu odpowiedzi, ale jeĪeli siĊ pomylisz,
báĊdne zaznaczenie otocz kóákiem i zaznacz inną odpowiedĨ.
7. Rozwiązania zadaĔ od 21. do 29. zapisz czytelnie i starannie w wyznaczonych miejscach. Pomyáki przekreĞlaj.
8. Redagując odpowiedzi do zadaĔ, moĪesz wykorzystaü miejsca opatrzone napisem Brudnopis. Zapisy w brudnopisie nie bĊdą sprawdzane i oceniane.
miejsce na naklejkĊ
z kodem
dysleksja
Powodzenia!
Czas pracy:
120 minut
Liczba punktów do uzyskania: 50
KOD UCZNIA DATA URODZENIA UCZNIA
dzieĔ miesiąc rok
Podró Ī do Ĩródeá
Tekst I
Czy istnieje wyraĨnie wyróĪniająca siĊ kultura europejska? Tyle przecieĪ wziĊliĞmy od ludzi i cywilizacji Bliskiego oraz ĝrodkowego Wschodu, a dziĞ wiele bierzemy od Amerykanów. Znaczna czĊĞü dorobku europejskiego to dorobek prawie caáej ludzkoĞci.
Zostaá on przepojony potĊĪnym dziaáaniem czterech kultur staroĪytnych z rejonu Morza ĝródziemnego: kultury greckiej, rzymskiej, Īydowskiej i chrzeĞcijaĔskiej.
Od Greków przejĊliĞmy nie tylko tradycje igrzysk olimpijskich, poczucie piĊkna, gáĊbokie idee moralne oraz idee obywatelstwa i demokracji ich paĔstw-miast. Grekom wáaĞnie zawdziĊczamy przede wszystkim zmysá krytyczny w opisie i ocenie zjawisk, który staá siĊ podstawą rozwoju zarówno staroĪytnej, jak i wspóáczesnej filozofii a takĪe nauki. Bez tego nie byáoby odkryü czasów nowoĪytnych, które przyspieszyáy rozwój ludzkoĞci.
Od Rzymian z kolei przejĊliĞmy doĞwiadczenie organizacji paĔstwa, a zwáaszcza zmysá prawa jako czynnika stabilizacji stosunków miĊdzy ludĨmi. Znane i powszechnie akceptowane przepisy prawne dawaáy poczucie bezpieczeĔstwa i byáy podstawą spoáecznego áadu. Z dorobku Rzymian korzystaáy wszystkie póĨniejsze europejskie systemy prawne. OczywiĞcie, wáadcy paĔstw w róĪnych ustrojach narzucali zwykle swoją wolĊ poddanym, jednakĪe odziedziczony po Rzymianach szacunek do prawa powodowaá, Īe starano siĊ, by byáo ono stabilne, a nie zmieniane dowolnie pod wpáywem okolicznoĞci, by byáo zespoáem reguá, które obowiązują zarówno poddanych, jak teĪ wáadcĊ i jego urzĊdników.
ĩydom natomiast zawdziĊczamy, poĞrednio, prawa czáowieka. Jest to element dziedzictwa duchowego religii MojĪesza i proroków Izraela wyróĪniającego siĊ szczególnym szacunkiem dla kaĪdego czáowieka.
ChrzeĞcijaĔstwo, pogáĊbiając motywy Īydowskie, dodaáo do tego ewangeliczny uniwersalizm: IdĨcie i nauczajcie wszystkie narody oraz rewolucyjną formuáĊ apostoáa Pawáa: Nie ma juĪ ĩyda ani poganina, nie ma niewolnika ani wolnego, nie ma mĊĪczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteĞcie czymĞ jednym w Chrystusie.
Na tym teĪ gruncie religijnym uformowaáa siĊ doktryna praw czáowieka oraz oĞwieceniowa ideologia praw czáowieka i obywatela, która do dziĞ stanowi podstawĊ politycznej ideologii europejskiej.
Najbardziej jednak znamiennymi cechami cywilizacji europejskiej, które trudno traktowaü rozáącznie, są i pozostaną: umiáowanie wolnoĞci i akceptacja róĪnorodnoĞci.
Na podstawie: A. Wielowieyski, Kultura europejska,[w:] Pakiet pilotaĪowy z zakresu edukacji europejskiej, Centralny OĞrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 1996.
Zadanie 1. (0-1)
Jaką funkcjĊ peáni pytanie rozpoczynające tekst?
A. Zaprzecza obiegowej opinii.
B. Informuje o tematyce rozwaĪaĔ.
C. Sugeruje jednoznaczną odpowiedĨ twierdzącą.
D. Mówi o nierozwiązywalnoĞci przedstawionego problemu.
Zadanie 2. (0-1)
Rozwój filozofii wspóáczesnej Europejczycy zawdziĊczają szczególnie
A. Amerykanom B. Rzymianom.
C. Grekom. D. ĩydom.
Zadanie 3. (0-1)
Wspólną cechą religii Īydowskiej i chrzeĞcijaĔskiej jest A. umiáowanie wolnoĞci.
B. szacunek dla jednostki.
C. akceptacja róĪnorodnoĞci.
D. krytycyzm wobec rzeczywistoĞci.
Zadanie 4. (0-1)
O nowatorskim charakterze wypowiedzi ĞwiĊtego Pawáa Ğwiadczy A. uznanie wyĪszoĞci religii chrzeĞcijaĔskiej nad innymi wyznaniami.
B. przekonanie o równoĞci wszystkich ludzi wobec Boga.
C. odwoáanie siĊ do religii Īydowskiej.
D. skierowanie apelu do Rzymian.
Zadanie 5. (0-1)
Który szereg wyrazów posáuĪyá w tekĞcie do wzmocnienia formuáowanych argumentów?
A. OczywiĞcie, przede wszystkim, zwáaszcza.
B. Odziedziczony, znamienny, akceptowany.
C. Cywilizacja, ideologia, uniwersalizm.
D. Bowiem, jednakĪe, zarówno.
Tekst II
Związki miĊdzy demokracją staroĪytnych Aten i demokracją wspóáczesnej Europy są niestety doĞü wątáe. PrzecieĪ demokracja nie utrzymaáa siĊ nawet w kraju, który byá jej kolebką. Filozofowie Rzymu nie Īywili dla niej zbytniego podziwu i przez ponad tysiąc lat prawie nikt o niej nie pamiĊtaá. Demokracje wspóáczesnej Europy wywodzą siĊ zarówno od powszechnych zgromadzeĔ wikingów, jak i od rad oraz parlamentów zwoáywanych przez feudalnych monarchów, czy teĪ od Ğredniowiecznych miast-republik. AteĔska koncepcja samorządnego zgromadzenia záoĪonego ze wszystkich peánoprawnych obywateli znalazáa odpowiedniki tylko w Ğredniowiecznym Nowogrodzie, na WĊgrzech i w Polsce – w systemach politycznych, które nie wydaáy spadkobierców.
W dzisiejszych czasach brak zgody co do tego, jakie są podstawy demokracji.
Teoretycznie zawierają siĊ w niej wszystkie cnoty – od wolnoĞci, sprawiedliwoĞci i równoĞci po praworządnoĞü, poszanowanie praw czáowieka, zasadĊ pluralizmu politycznego i spoáeczeĔstwa obywatelskiego. Ale w praktyce „rządy ludu” okazują siĊ niemoĪliwe. Wiele zresztą dzieli uprawianą na kontynencie europejskim odmianĊ suwerennych rządów ludu od brytyjskiej odmiany rządów parlamentarnych. Poza tym Īadna z odmian nie jest pozbawiona wad. Winston Churchill powiedziaá kiedyĞ, Īe demokracja jest najgorszym ustrojem politycznym, jeĞli nie liczyü wszystkich innych.
Pozostaje, jak zawsze, powszechny niemal wstrĊt do tyranii. On wáaĞnie kieruje wszystkie nowo wyzwolone narody ku demokracji, bez wzglĊdu na wczeĞniejsze realia.
Na podstawie: Norman Davis, Europa - rozprawa historyka z historią, Kraków 1999.
Zadanie 6. (0- 1)
Demokracja we wspóáczesnych paĔstwach europejskich nawiązuje bezpoĞrednio do A. systemów politycznych ludów barbarzyĔskich i Ğredniowiecznych rad rycerskich.
B. systemów politycznych w Ğredniowiecznych miastach i staroĪytnej Grecji.
C. ustroju politycznego wystĊpującego w staroĪytnym Rzymie.
D. demokracji powstaáej w staroĪytnych Atenach.
Zadanie 7. (0-1)
Wedáug Davisa u podstaw dzisiejszej demokracji znajdują siĊ zasady A. pluralizmu politycznego i biernego spoáeczeĔstwa.
B. wolnoĞci tworzenia partii politycznych i aktywnego spoáeczeĔstwa.
C. spoáeczeĔstwa obywatelskiego i ograniczonego prawa tworzenia partii politycznych.
D. równych szans rozwoju obywateli i ograniczonego prawa tworzenia opozycji politycznych.
Zadanie 8. (0-1)
PrzewrotnoĞü powiedzenia W. Churchilla podkreĞla ujĊcie go w formĊ zdania záoĪonego z podrzĊdnym
A. przyzwalającym.
B. przyczynowym.
C. warunkowym.
D. celowym.
Zadanie 9. (0-1)
Wolne spoáeczeĔstwa opowiadają siĊ za demokracją, gdyĪ A. jest pozbawiona wad.
B. jest sprawdzona historycznie.
C. wyklucza bezwzglĊdne posáuszeĔstwo.
D. wyklucza dziejową niesprawiedliwoĞü.
Tekst III
Teatrzyk „Zielona GĊĞ” ma zaszczyt przedstawiü
„Pomysá Zeusa”
Osoby: Zeus, Leda i Caáy Zespóá Najmniejszego Teatru ĝwiata Zeus
Powiedz mi, piĊkna Ledo, dlaczego jesteĞ niewraĪliwa na moje zaloty?
Leda
Dlatego, Īe jesteĞ szkaradnym staruchem.
Zeus Poczekaj!
(przemienia siĊ w záoty deszcz) Prawda, jak piĊknie szumiĊ?
Leda
Lipa. Banaá i zgaga.
BajkĊ o záotym deszczu przewaákowaáy juĪ wszystkie podrĊczniki mitologii.
Zeus (speszony)
RzeczywiĞcie. Ale zaraz, moĪe coĞ z bykiem?
(przemienia siĊ w byka) Leda
O, biedny Zeusie – i ten numer jest ograny. PrzecieĪ pod postacią byka uwodziáeĞ EuropĊ.
Zeus Istotnie. [...]
(próbuje przemieniü siĊ w oráa) O!
Leda
Do bani. Mit z oráem jest mitem z taką brodą!
Zeus
Eureka! Mam! WymyĞliáem! BĊdziesz moją!
(przemienia siĊ w Zieloną GĊĞ) Leda
No, nareszcie! PójdĨ w moje objĊcia! Och!
(znosi jajko, z którego zamiast Heleny i Kastora z Polluksem wykluwają siĊ: Hermenegilda KociubiĔska, Alojzy GĪegĪóáka, Pies Faflik, Osioáek Porfirion, Piekielny PiotruĞ i na koĔcu
prof. BączyĔski) Prof. BączyĔski:
I to jest wáaĞnie, proszĊ paĔstwa, geneza Teatrzyku „Zielona GĊĞ”,
NAJMNIEJSZEGO – TEATRU – ĝWIATA – PREMIERA – CO – NIEDZIELA Konstanty Ildefons GaáczyĔski, Próby teatralne, Warszawa 1958.
Zadanie 10. (0-1)
Które postacie kolejno przybiera Zeus?
A. Byka, oráa, záotego deszczu, Zielonej GĊsi.
B. Oráa, Zielonej GĊsi, byka, záotego deszczu.
C. Zielonej GĊsi, záotego deszczu, oráa, byka.
D. Záotego deszczu, byka, oráa, Zielonej GĊsi.
Zadanie 11. (0-1)
Leda odpowiada na zaloty Zeusa A. drwiną i ironią.
B. spokojem i taktem.
C. agresją i bojowoĞcią.
D. wdziĊkiem i kokieterią.
Zadanie 12. (0-1)
Jakie rolĊ na scenie peáni profesor BączyĔski?
A. Podsumowuje przebieg wydarzeĔ dramatu.
B. Reklamuje kolejne przedstawienia teatrzyku.
C. WyjaĞnia powstanie Teatrzyku „Zielona GĊĞ”.
D. Zabawia zgromadzoną na widowni publicznoĞü.
Zadanie 13. (0-1)
Autor szuka korzeni Najmniejszego Teatru ĝwiata w mitologii greckiej, aby A. oĞmieszyü bezzasadne powoáywanie siĊ postaci na szlachetne pochodzenie.
B. skrytykowaü swobodĊ obyczajową prezentowanych bogów greckich.
C. uzasadniü wprowadzenie do sztuki postaci Zeusa.
D. podnieĞü znaczenie Teatrzyku „Zielona GĊĞ”.
TEKST IV
W niecaáe dwadzieĞcia lat po wstąpieniu na tron Cyrus staá siĊ wáadcą olbrzymiego mocarstwa. W przeciwieĔstwie do królów asyryjskich i chaldejskich nie mordowaá podbitej ludnoĞci, nie burzyá ich miast i nie pozwalaá swoim Īoánierzom plądrowaü. Król perski jeszcze pod innym wzglĊdem okazaá siĊ czáowiekiem nowych czasów. Podbitym przez ChaldejĊ ludom przyznaá daleko idącą autonomiĊ i zwróciá im zabrane do Babilonu posągi bogów. Jego religijna i polityczna tolerancja wyraziáa siĊ ponadto w tym, Īe wysiedlonym plemionom pozwoliá wróciü do swoich ojczystych siedzib i kazaá im zwróciü zagrabione swego czasu posągi i naczynia obrzĊdowe ich ĞwiątyĔ. W niecaáy rok po zdobyciu Chaldei Cyrus osobnym dekretem udzieliá ĩydom pozwolenia na powrót do Jerozolimy. Do powrotu stawiáo siĊ prawie piĊüdziesiąt tysiĊcy ludzi. Byli to przewaĪnie ludzie, którym nieszczególnie wiodáo siĊ na wygnaniu, poza tym patrioci, Īarliwi wyznawcy Jahwe, kapáani, prorocy. Karawana, która ruszyáa w daleką drogĊ, rozciągaáa siĊ na kilka kilometrów. Repatrianci obrali stary, udeptany goĞciniec karawan kupieckich. Gdy pewnego dnia spoĞród skaá wyáoniáy siĊ ruiny Jerozolimy, zdroĪeni wĊdrowcy páakali, Ğmiali siĊ z radoĞci i zanosili do Jahwe dziĊkczynne modáy.
Na podstawie ksiąĪki Zenona Kosidowskiego, OpowieĞci biblijne, Iskry, Warszawa 1968.
Zadanie 14. (0-1)
Król Cyrus byá z pochodzenia
A. Chaldejczykiem. B. Asyryjczykiem.
C. Persem D. ĩydem.
Zadanie 15. (0-1)
Postawa Cyrusa wobec podbitych ludów charakteryzowaáa siĊ A. poszanowaniem obcych religii.
B. lekcewaĪeniem przedmiotów kultu.
C. niechĊcią wobec miejscowych obyczajów.
D. akceptacją polityki wczeĞniejszych wáadców.
Zadanie 16. (0-1 )
ĩydzi wracali do Jerozolimy, poniewaĪ
A. chcieli Īyü w kraju, w którym znajdowaáa siĊ odnowiona Ğwiątynia.
B. zdobyli duĪe bogactwa, które zamierzali zwielokrotniü.
C. byli przeĞladowani przez nowych wáadców Babilonu.
D. kochali ojczyznĊ i byli gáĊboko religijni.
TEKST V
Biblia stanowiáa i stanowi nie tylko waĪne dzieáo literackie, które jest punktem odwoáaĔ i nawiązaĔ twórców kultury w póĨniejszych epokach. Jest przede wszystkim ĞwiĊtą ksiĊgą spoáeczeĔstw chrzeĞcijaĔskich, a takĪe – jeĞli mówimy o Starym Testamencie – jest ona ĞwiĊtą ksiĊgą wyznawców judaizmu. A zatem Biblia stanowi „sacrum” – czyli ĞwiĊtoĞü, autorytet religijny, zbiór pism sakralnych; oznacza to, Īe dla chrzeĞcijan i wyznawców judaizmu jest ĞwiĊtoĞcią religijną. Tym samym Biblia jest takĪe Ĩródáem kultury moralnej, prezentuje wzorce postĊpowania, pewien kodeks tego, co dobre lub záe. Jest Biblia zbiorem fabuá, anegdot, motywów i stylistyki, do których wciąĪ powraca literatura. Jest natchnieniem dla wielu pisarzy, poetów, inspiruje myĞlicieli, przez wieki byáa tematem realizacji malarskich i rzeĨbiarskich. Biblia zawiera wiele postaw, wzorców i wydarzeĔ, które wciąĪ funkcjonują w ĞwiadomoĞci wspóáczesnego czáowieka wychowanego w tym krĊgu kulturowym, nawet jeĞli nie wyznaje religii chrzeĞcijaĔskiej ani Īydowskiej.
W mowie naszej funkcjonują Ğrodki wyrazu, które rodowód swój biorą z Biblii, np.
„kainowe znamiĊ”, „hiobowe wieĞci” czy teĪ „Sodoma i Gomora”. ZnajomoĞü Biblii jest konieczna dla zrozumienia wielu wspóáczesnych dzieá literatury.
Katarzyna Droga, StaroĪytny wschód – Biblia, [w:],,JĊzyk polski – Matura 2000.
Dodatek specjalny Cogito” nr 1.
Zadanie 17. (0-1)
Biblia stanowi „sacrum”, poniewaĪ jest
A. odwiecznym Ĩródáem inspiracji artystycznych.
B. ponadczasowym kodeksem moralnym.
C. wybitnym dzieáem literackim.
D. gáównym Ĩródáem wiary.
Zadanie 18. (0-1)
ZnajomoĞü Biblii jest niezbĊdna dla czytelnika wielu wspóáczesnych dzieá literackich, gdyĪ
A. pozwala na wáaĞciwą interpretacjĊ utworów.
B. umoĪliwia jednoznaczną ocenĊ postĊpowania kaĪdego bohatera.
C. zapewnia bezbáĊdne przewidywanie rozwoju akcji.
D. gwarantuje peáną informacjĊ o genezie kaĪdego utworu.
Zadanie 19. (0-1)
Utwór literacki, w którym znajdujemy motyw kainowego znamienia, to
A. „Zemsta”.
B. „Balladyna”.
C. „Bogurodzica”.
D. „Dziady” cz. II.
Ilustracje
A. B.
KoĞcióá ewangelicki w Warszawie (XVIII w.) Partenon (V w. p.n.e.)
Barbara Stopczyk, Jaki to styl? Warszawa 1968.
Zadanie 20. (0-1)
Które okreĞlenia odnoszą siĊ do obu przedstawionych zabytków?
A. StrzelistoĞü form i umiar dekoracji.
B. StrzelistoĞü form i bogactwo dekoracji.
C. Kolumnowy portyk i umiar dekoracji.
D. Bogactwo dekoracji i kolumnowy portyk.
Zadanie 21. (0-2)
WymieĔ dwie charakterystyczne cechy kolumn w przedstawionych budowlach i na tej podstawie okreĞl ich porządek architektoniczny.
...
...
...
Zadanie 22. (0-1)
Na podstawie tekstu I i IV wyjaĞnij, na czym polegaáo podobieĔstwo w postawie wobec ludzi ĞwiĊtego Pawáa i Cyrusa.
...
...
Zadanie 23. (0-1) DokoĔcz zdanie:
ħródáem kodeksu moralnego i religijnego, który stanowi podstawĊ kultury europejskiej, jest...
Zadanie 24. (0-1)
Na podstawie kolejnych tekstów okreĞl przyczynĊ, dla której odbywaáy siĊ i wciąĪ siĊ odbywają podróĪe do Ĩródeá.
...
...
...
...
...
...
Zadanie 25. (0-2)
Podaj dwa róĪne znaczenia wyrazu Ĩródáo.
1. ...
2. ...
Zadanie 26. (0-1)
WyjaĞnij wáasnymi sáowami, dlaczego BibliĊ nazywamy ksiĊgą ksiąg.
...
...
...
Zadanie 27. (0-1)
Przytoczoną poniĪej wypowiedĨ Ledy przeksztaáü na jĊzyk oficjalny.
Lipa. Banaá i zgaga. BajkĊ o záotym deszczu przewaákowaáy juĪ wszystkie podrĊczniki mitologii.
...
...
...
Zadanie 28. (0-5)
Zredaguj zawiadomienie o spotkaniu z kandydatami do Rady Samorządu Uczniowskiego.
...
...
...
...
...
...
...
...
Zadanie 29. (0-16)
Napisz rozprawkĊ na temat: Mitologia odwiecznym Ĩródáem inspiracji twórczej.
W uzasadnieniu posáuĪ siĊ co najmniej dwoma argumentami. Zilustruj je przykáadami z literatury i ze sztuki lub jednej z tych dziedzin.
PamiĊtaj, Īe Twoja praca nie powinna byü krótsza niĪ poáowa wyznaczonego miejsca.
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Brudnopis
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………..
