POLITYKA GOSPODARCZA – notatki
WOLNY RYNEK
Swobodna wymiana na rynku
Wolne ceny:
*Funkcja cen:
- informacyjna
- bodźce zachęcające do działania - podział dochodów w społeczeństwie
Ceny mają charakter samoregulujący się i dążą do uzyskania stałego poziomu.
Cena naturalna – ustalana na poziomie kosztu krańcowego
Efektywność pareto – jakakolwiek zmiana dóbr przez jednego uczestnika rynku, wpłynie negatywnie na sytuację drugiego
Producenci wytwarzają dobra w ilościach wymaganych przez społeczeństwo
Wolny rynek nie gwarantuje nikomu jakiegoś minimalnego zarobku,
*Co powinien robić rząd na wolnym rynku?
zajmować się bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym
zajmować się wymiarem sprawiedliwości
zapewnianie dóbr publicznych < tu NIE DZIAŁA efektywność w sensie pareto:
*ich konsumpcja ma charakter niewyłączający
*konsumpcja jednej osoby ogranicza konsumpcję drugiej
*to np. obrona narodowa, infrastruktura (drogi), edukacja
> wolność (na rynku) jest tylko wtedy, kiedy jest bezpiecznie.
*Co wobec tych dóbr publicznych ma do powiedzenia Friedman?
państwo winno udowodnić, że interwencja ze strony państwa jest rzeczywiście konieczna
zadaniem państwa jest ochrona „niesamodzielnych” (dzieci, niepełnosprawnych)
HANDEL MIĘDZYNARODOWY
~bla bla coś tam, argumenty za stosowaniem ceł: ~
*Konkurencja doskonała:
! Państwo powinno interweniować tam, gdzie nie działa konkurencja doskonała !
mechanizm negatywnej selekcji
*Monopol (rodzaje):
- monopol zaburza model konkurencji doskonałej!
monopol naturalny – świadczenie danej usługi przez jeden podmiot jest bardziej opłacalne
monopol tworzony przez państwo – np. telekomunikacja polska
efekty zewnętrzne – koszty > występowanie dóbr publicznych
INTERWENCJONIZM
! Interwencjonizm – oddziaływanie na konsumpcję > zmniejszając ją.
*interwencja państwa – zapobieganie niedociągnięciom wolnego rynku Definicja interwencjonizmu:
- to takie oddziaływanie na kapitał i ludzi, które będzie zmieniać ich decyzje (inaczej niż wynikało by to z zasad rynku)
*Rodzaje inwestycji:
a) zlecenia publiczne
b) ulgi podatkowe [działania fiskalne] :
np. zmniejszanie podatku VAT
wyższe płace minimalne
podwyższanie świadczeń społecznych
c) kredyty rządowe (państwo nie ocenia obiektywnie kredytobiorców)
pomoc w spłacie oprocentowania
rządowe gwarancje kredytowe
PROTEKCJONIZM
„polityka ochrony produkcji i handlu krajowego przed konkurencją zagraniczną, głównie za pomocą ceł nakładanych na przywożone towary oraz koncesji i zakazów”
*Dlaczego państwo interweniuje?
państwo chce osiągnąć wzrost gospodarczy
wrócono do teorii Kenesya
w celu stabilizacji sytuacji makroekonomicznej kraju
wpieranie sytuacji dochodowej osób najuboższych SYSTEMY GOSPODARCZE
Forma i typ państwa
1) tym własności (kto jest właścicielem produkcji) - publiczne
- prywatne
2) sposób podejmowania decyzji - scentralizowany
- zdecentralizowany (wolny rynek) - tradycja
*Jak porównywać ze sobą systemy gospodarcze?
- tempo wzrostu PKB, DN
- Human Development Index [HDI) - stabilność makroekonomiczna - waluta
- …
1) Ograniczenia business freedom [wolność, łatwość biznesu]
koncesje
licencje
zezwolenia (np. na alkohol! )
wpis działalności do rejestru.. bla bla 2) Ograniczenia wolnego handlu
bariery celne
standardy ( techniczne, jakościowe)
kontyngenty (ilościowe ograniczenie w imporcie) > stosują to Chiny
obciążenia fiskalne nakładane przez rząd (różne podatki) 3) Sektor publiczny w gospodarce
wielkość sektora publicznego (ile jest firm publicznych)
stopa redystrybucji budżetu (wielkość wydatków rządowych w stosunku do PKB)
4) Wolność inwestowania
czy nie różnicuje inwestorów krajowych i publicznych 5) Bankowość i finanse
autonomiczność banku centralnego
stopień kontroli państwa nad tym sektorem 6) Polityka monetarna (pieniężna)
jaki jest zakres cen kontrolowanych przez państwo 7) Rynek pracy (jak ocenić interwencjonizm)
koszty płac
jaka jest płaca minimalna
jak wygląda kwestia zwolnienia pracownika
Od czego zależy oprocentowanie kredytu:
- od wysokości stóp procentowych
- od wysokości minimalnej stopy rezerw
- od ryzyka związanego z udzieleniem kredytu, na które składają się między innymi:
o rodzaj kredytu
o możliwości zabezpieczenia kredytu o stabilności gospodarki
o współczynniki spłacalności kredytów
- od alternatywnych źródeł dochodu jakimi są dla banków papiery wartościowe emitowane przez państwo chcące pokryć dziurę budżetową lub środki uzyskiwane z bieżącej obsługi rachunków przez banki.
-
~~POLITYKA PIENIĘŻNA~~
strategie tradycyjne – kontrola agregatów pieniężnych
strategia bezpośredniego celu inflacyjnego - strategia polityki pieniężnej, w której bank centralny państwa wyznacza poziom inflacji na dany okres i za priorytet stawia sobie osiągnięcie tego poziomu.
strategia kursowa – polega na prowadzeniu polityki pieniężnej w oparciu o sterowania kursem walutowym.
niespójny trójkąt polityki pieniężnej – przy swobodzie przepływów kapitałowych nie można jednocześnie kontrolować kursu walutowego i prowadzić autonomicznej polityki pieniężnej.
kurs walutowy – cena jednej waluty wyznaczona w innej walucie.
[UZUPEŁENIENIE! – NOTATAKI „Strategie polityki pieniężnej” :D:D:D]
Instrumenty polityki pieniężnej:
a) oddziaływanie na płynność bankową:
stopy procentowe - określanie stopy procentowej stosowanej przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym;
operacje otwartego rynku - działania polegające na kupowaniu i sprzedawaniu przez bank centralny papierów wartościowych i wywieraniu w ten sposób wpływu na rezerwy gotówkowe banków komercyjnych;
rezerwy obowiązkowe - część rezerw, która nie może być wykorzystywana przez banki komercyjne do udzielania pożyczek (wyraża się ją w procentach wartości depozytów złożonych w danym banku);
b) bezpośrednia kontrola kredytów bankowych (działalność zwykle szkodliwa dla gospodarki)
ograniczanie drogą administracyjną wzrostu kredytów bankowych (racjonowanie kredytów);
kontrola stopy procentowej stosowanej przez banki (np. wprowadzenia maksymalnej ceny kredytu)
*Ograniczenia skuteczności polityki pieniężnej:
a. konflikty celów: np. inflacja, bezrobocie;
b. niedostateczna elastyczność struktur ekonomicznych i społecznych;
c. ograniczenia swobody kształtowania polityki pieniężnej przez organizacje międzynarodowe.
Pobudzanie koniunktury gospodarczej (w okresie recesji lub spowolnienia wzrostu)
obniżanie stóp procentowych
obniżanie wskaźnika rezerw obowiązkowych
zwiększanie kwoty udzielanych kredytów refinansowych przy odpowiednio obniżonej stopie dyskontowej
kupowanie papierów wartościowych w operacjach otwartego rynku Schładzanie gospodarki
(okresy wzrostu presji inflacyjnej)
podwyższanie stóp procentowych
podwyższanie wskaźnika rezerw obowiązkowych
ograniczanie puli środków na kredyty refinansowe i podnoszenie stopy dyskontowej sprzedaż papierów wartościowych w operacjach otwartego rynku
KLASYFIKACJA INSTRUMENTÓW POLITYKI PIENIĘŻNEJ
Rezerwy obowiązkowe - część rezerw pieniężnych, co do utrzymywania których banki są zobligowane prawem. Obejmują część rezerw zdeponowaną w banku centralnym oraz rezerwy w skarbcach własnych. Jako instrument wpływania na płynność bankową, kontrola poziomu rezerw obowiązkowych jest instrumentem polityki pieniężnej. Służy ograniczaniu nadpłynności banków.
Zmiana poziomu rezerw wpływa na podaż pieniądza. Odbywa się to za pomocą stopy rezerwy obowiązkowej. Jej wzrost powoduje zmniejszenie podaży pieniądza, zaś jej spadek - ekspansję kredytową banków komercyjnych, która przyczynia się do wzrostu ilości pieniądza w obiegu. Podwyższenie poziomu rezerw zmusza banki do stosownego zachowania, a jego obniżenie pewne działania umożliwia - zatem oddziaływanie restrykcyjne tego instrumentu jest silniejsze od ekspansywnego.
- ograniczeniem wysokości rezerw obowiązkowych są m.in.:
a) przepływy kapitału międzynarodowego
Transakcje depozytowo - kredytowe to powstały na skutek połączenia kredytów refinansowych, które są udzielane bankom komercyjnym przez bank centralny oraz depozytów przyjmowanych od banków komercyjnych przez bank centralny. Za ich pośrednictwem banki komercyjne mogą pożyczać więc pieniądze od banku centralnego, który staje się tzw. kredytodawcą ostatniej instancji.
Odpowiednio skonstruowany układ tychże operacji umożliwia neutralizowanie wahań stóp procentowych i sprawne prowadzenie zamierzonej polityki gospodarczej. Górną granicę przedziału wahań rynkowej stopy procentowej wyznacza stopa lombardowa, określająca
krańcowy koszt pozyskania pieniądza na rynku między bankowym, dolną zaś stopa depozytowa, określająca minimalną rentowność lokat dokonywanych na tym rynku. W ustawie o Narodowym Banku Polskim wymienione są następujące formy refinansowania się banków komercyjnych w banku centralnym:
1. Do określonej kwoty na rachunku kredytowym.
2. Pod zastaw papierów wartościowych (kredyt lombardowy).
3. W innej formie określonej przez zarząd NBP np. nieoprocentowany kredyt techniczny.
Transakcje depozytowo - kredytowe stanowią dlatego istotne elementy polityki pieniężnej w przypadku kiedy regulowanie płynności płatniczej sektora bankowego za pomocą operacji otwartego rynku nie zapewnia utrzymania ustabilizowanego i zgodnego z oczekiwaniami banku centralnego poziomu stóp procentowych. Stąd różnice w stanie płynności sektora bankowego.
Stopa lombardowa (kredyt lombardowy) określa cenę, po której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. Kwota kredytu nie może przekroczyć równowartości 80% papierów wartościowych obciążonych zastawem.
Stopa depozytowa określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. W Polsce stopa depozytowa NBP jest ustalana od 1 grudnia 2001, należy do podstawowych stóp procentowych ustalanych przez Radę Polityki Pieniężnej - organ Narodowego Banku Polskiego.
SYSTEMY KURSÓW WALUTOWYCH
1. Kurs płynny (free float)
BC nie ingeruje w kształtowanie się kursu walutowego. Aprecjacja bądź deprecjacja następuje na skutek gry sił rynkowych, tak aby zrównoważony był bilans płatniczy.
Zalety:
- brak ryzyka kryzysu walutowego
- pełna kontrola podaży pieniądza (stóp procentowych) - rozwój rynku finansowego (instrumenty pochodne) Wady:
- brak kontroli nad niepożądanymi wahaniami kursowymi - niestabilne warunki dla handlu zagranicznego
2. Kurs płynny kierowany (dirty float)
Tak jak kurs płynny, ale BC pozostawia sobie możliwość podjęcia interwencji Dodatkowe zalety:
- BC nie ma związanych rąk w przypadku niepożądanych ruchów kursowych Dodatkowe wady:
- wątpliwa skuteczność interwencji przy kursie płynnym - koszt sterylizacji
3. Kurs sztywny (fixed exchange rate)
BC zobowiązuje się utrzymywać sztywny kurs walutowy (ewentualnie z przedziałem wahań), posiada częściowe pokrycie emisji bazy monetarnej w rezerwach walutowych.
Zalety:
- przewidywalne warunki dla handlu zagranicznego - stabilizacja cen importu
Wady:
- ryzyko kryzysu walutowego
- częściowa utrata kontroli nad podaży pieniądza
- nadszarpnięta wiarygodność po kryzysach walutowych 7. Unia Walutowa
Wspólna waluta, jeden bank centralny, wspólna polityka pienięŜna. Przykład: EUGiW Zalety:
- nieodwołalnie stabilizuje kursy - doskonałe warunki dla handlu zagranicznego - obniża koszty transakcyjne
- zwiększa przejrzystość rynku
- nowa waluta może mieć większe znaczenie międzynarodowe niż poszczególne waluty przez zawarciem unii
Wady:
- zwiększa podatność poszczególnych gospodarek na szoki asymetryczne SYSTEM PODATKOWY
*Czynniki kształtujące system podatkowy a) czynniki ekonomiczne
właściwych źródeł podatkowych
wybór wybór odpowiedniego momentu procesu gospodarczego
właściwe i precyzyjne określenie podmiotu gospodarczego, który ma być objęty obowiązkiem podatkowym, oraz ustalanie właściwej wysokości nakładanych podatków b) czynniki zewnętrzne (globalne)
występująca koniunktura gospodarcza na świecie
rola danego państwa w gospodarce światowej c) czynniki wewnętrzne
warunki społeczno-gospodarcze
stopień rozwoju gospodarczego
typ ustroju politycznego
rola i zakres władzy państwowej
