W Y D A W N I C T W A
I L U S T R O W A N Y
I N F O R M A T O R U R Z Ę D N I K A
N A R O K
19 3 0
OPRACOW AŁ
M A G I S T E R P R A W A
ANTONI ŻBIKOWSKI
LUBLIN — 1930
Nakładem A u to ra
U R Z Ę D N I K A
I N F O R M A T O R U R Z Ę D N I K A
NA ROK
1930
OPRACOWAŁ
A N T O N I Ż B I K O W S K I
M A GISTER P R A W A
NAKŁADEM AUTORA L U B L I N — 1 9 3 0
Wszelkie prawa zastrzeżone.
D;uk. „Handlowa" Lublin, Zamojska 37, tel. 17-29.
Marszałek Polski i Minister Spraw Wojskowych
J Ó Z E F P I Ł S U D S K I
S T Y C Z E Ń
R zy m sk o - k a t. E w u n g e l.
i Ś N ow y R o k N ow y R o k
2 c Makarego Abla i Seta
3 p Daniela Enocha
4 s Tytusa Izabelli
5 N Telesfora Szymona
6 P T rz e c h K r . E p ifa n ji
7 W Lucjana Izydora
8 ś Seweryna Erharda
9 c Juljana Marcjany
10 p Agatóna Pawia
11 s Honoraty Matyldy
12 N Arkadjusza Reinholda
13 P Weroniki Hilarego
14 W Hilarego Feliksa
15 ś Pawła Maura
16 c Marcelego Marcelego
17 p Antoniego Antoniego
18 s Kat. ś. Piotra Pryski
19 N Henryka Sary
20 P Fabjana Fabjana
21 W Agnieszki Agnieszki
22 ś Wincentego Wincentego
23 c Ildefonsa Emerencji
24 p Tymoteusza Tymoteusza
25 s Nawr. ś.Paw. Nawr. ś. Pwł.
26 N Polikarpa Polikarpa
27 P Jana Zlot. Jana Zlot.
28 W Agnieszki Karola W.
29 ś Franciszka Walerego
30 c Martyny Adelaidy
31 p Piotra Wirginji
L U T Y
R z y m s k o - k a t. E w iin g e l.
1 S Ignacego Brygidy
2 N Ocz. NMP. Ocz. NMP.
3 P Błażeja Błażeja
4 W Andrzeja Weroniki
5 Ś Agaty Agaty
6 c Doroty Doroty
7 p Romualda Ryszarda
8 s Jana Salomona
9 N Apolonji Apolonji
10 P Scholastyki Gabryela
11 W Objaw. NMP. Eufrozyny
12 ś Eulalji Eulalji
13 c Jana Kastora
14 p Walentego Walentego
15 s Faustyna Faustyna
13 N Juljanny Juljany
17 P Patrycjusza Konstantego
18 W Symeona Zuzanny
19 ś Konrada Gabina
20 c Leona Eucliarjusza
21 p Feliksa Eleonory
22 s Kat. św. P. P. K. Piotra
23 N Piotra Sew eryna
24 P Sergjusza Macieja
25 W Macieja Wiktora
26 ś Aleksandra Bogumiła
27 c Nestora Leandra
28 p Leandra Romana
M A R Z E c
R zy m sk o- kat. E w a n g e l.
1 S Albina Albina
2 N Heleny Symplicjusza
3 P Kunegundy Kunegundy
4 W Kazimierza Adrjana
5 ś P o p ie le c Fryderyka
6 c ■ Kolety Frydolina
7 p Tomasza Felicji i Perp.
8 s Jana File mona
9 N Franciszki Prudencjusz
10 P 40 męczen. Aleksandra
11 W Pelagji Rozyny
12 ś Grzegorza GrzegorzaW.
13 c Nicefora Ernesta
14 p Zacharjasza Matyldy
15 s Longina Krzysztofa
16 N Cyryla Cyrjaka
17 P Gertrudy Gertrudy
18 W Gabrjela Anzelma
19 ś Józefa J ózefa
20 c Patrycjusza Kupreclita
21 p Benedykta Benedykta
22 s Bazylego Kazimierza
23 N Wiktorjana Ebertiarda
24 P Tymoteusza Gabrjela ar.
25 W Z w iastow . Z w iustow .
26 ś Emanuela Emanuela
27 c Jana Huberta
28 p Sykstusa Malwiny
29 s Cyryla Eustachego
30 N Anieli Gwidona
31 P Balbiny Amosa
K W I E C I E Ń
K zym sko- kat. E w a n g e l.
1 W Teodory Albina
2 Ś Franciszka Amalji
3 c Ryszarda Ryszarda
4 p Izydora Ambrożego
5 s Wincentego Wincentego
6 N Wilhelma Ireneusza
7 P Epifanjusza Ilegez.
8 W Djonizego Apolinarego
9 ś Marcelego
Ezechjela Dymitra
10 c Daniela
11 p Leona He -mana
12 s Juljusza Juljusza
13 N Hermenegildy Justyna
14 P Justyna Tyburcjusza
15 W Anastazji Olimpii
16 ś Urbana Charyzjusza
17 c Stefana Rudolfa
18 p Apolonjusza
Tymona Flawjusza
19 s Wernera
20 N W ie lk a n o c W ie lk a n o c
21 P Anzelma Adolara
22 W Sotera Sotera i Kaja
23 ś Wojciecha Albrechta
24 c Jerzego Jerzego
25 p Marka Marka
26 s Kle ta Kleta
27 N Teofila Anastazego
28 P Pawia Witalisa
29 W Piotra Sybilli
30 ś Katarzyny Eutropjusza
M A J
R zy m sk o - k at. E w a n g e l.
i C Filipa Filipa i Jak.
•2 P Zygmunta Zygmunta
3 s K oczu.Kon. Znal. Krzyża
4 N Florjana Florjana
5 P Piusa Gotharda
6 W Jana Dytrycha
7 ś Domiceli Bogumiła
8 c S ta n is ła w a Stanisława
9 p Grzegorza Grzegorza
10 s Izydora Wiktoryna
11 N Mamerta Adalberta
12 P N.M.P. Łask. Pankracego
13 W Serwacego Serwacego
14 ś Bonifacego Bonifacego
15 c Zofji Zofji
16 p Jana Nep. Jana Nep.
17 s Paschalisa Torpeta
18 N Feliksa Liborjusza
19 P Piotra Piotra
20 W Bernarda Bernarda
21 ś Donata Pudensa
22 c Julji Heleny
23 P Dezyderego Dezyderjusza
24 s Joanny Estery
25 N Grzegorza Urbana
26 P Bedy Bedy
27 W Augustyna Lucjana
28 ś Teodozji Wilhelma
29 c W n . P a ń s k . Maksymilj.
30 p Feliksa Ferdynanda
31 s Petroneli Petroneli
C Z E R W I E C
R z y m s k o - k a t. E w a n g e l.
1 N Jakóba Nikodema
2 P Marcelina Efraima
3 W Erazma T r ó jc y Św.
4 ś Franciszka Karpa
5 c Bonifacego Bonifacego
6 p Norberta Benignusa
7 s Serca Jezus. Lukrecji
8 N Z ie l. Św. Medarda
9 P Pryma , Prym. i Fel.
10 W Małgorzaty Onufrego
11 ś Barbary Barnaby
12 c Jana Bazylego
13 p Antoniego Tobjasza
14 s Bazylego Antonji
15 N Wita Wita
16 P Aliny Justyny
17 W Inocentego Wolmara
18 ś Marka Gerwazego
19 c B o że C ia ło v Sylwerjusza
20 p Sylwerjusza Rafała
21 s Alojzego Albanjusza
22 N Paulina Achacjusza
23 P Agrypiny Bazylego
24 W Nar. św.Jana Jana Chrz.
25 ś Prospera Eulogjusza
2(5 c Jana i Pawła Jeremjasza
27 P Władysława Siedmiu Br.
28 s Leona Leona i Józ.
29 N P io t r a i P. P io t r a i P.
30 P Lucyny Wsp. Pawła
L I P I E c
R zy m s k .- k a t. E w a n g e l.
1 W Teodoryka Teobalda
3 Ś Naw. N.M.P. Naw. M. I>.
2 c Anatoljusza Kornelego
4 p .Józefa Ulryclia
5 s Antoniego Szarloty
(i N Izajasza Goara
7 P Cyryl;. Wilibada
8 W Elżbiety Kiljana
9 ś Weroniki Ludwiki
10 c 7 braci męcz. 7 braci męcz.
11 p Pelagji Placyda
12 s Jana Henryka
13 N Małgorzaty Małgorzaty
14 P Bonawent. Bonawent.
15 W Henryka Rozesł. Ap.
16 ś NMP. Szk. Ruty
17 c Aleksego Aleksego
18 p Szymona Karoliny
19 s Wincentego Rufina
20 N Czesława Eljasza
21 P Praksedy Pauliny
22 W Marji Magdaleny
23 ś Apolinarego Apolinarego
24 c Krystyny Krystyny
25 p Jakóba Jakóba
26 s Anny Anny
27 Ń Natalji Marty
28 P lnocentego Pantaleona
i29 W Marty Beatrycy
30 ś Jullitty Abdona
31 c Ignacego Ernestyny
S I E R P 1 E N
Rzym sko-kat. E w angel.
1 P Piotra Piotra
2 S NMP. Aniel. Gustawa
3 Ń Szczepana Augusta
4 P Dominika Dominika
5 W N. M. P. Śn. Oswalda
6 Ś Przem. P. Syksta
7 c Kajetana Donata
8 p Cyrjaka Cyrjaka
9 s Romana Rolanda
10 N Wawrzyńca Wawrzyńca
11 P Zuzanny Hermana
12 W Klary Klary
13 ś Hipolita Kasjana
14 c Euzebjusza Euzebjusza
15 P W n . N.M.P. Uśp. Marji
16 s Rocha Rocha
17 N Anastazego Berirama v
18 P Agapita Agapeta
19 W Jacka Sebalda
20 ś Bernarda Bernarda
21 c Joanny Adolfa
22 p • Symforjana Oswalda
23 s Filipa Zaclieusza
24 N Bartłomieja Bartłomieja
25 P Ludwika Ludwika
26 W NM.P Częst. Zefiryna
27 .ś Cezarjusza Gebharda
28 c Augustyna Augustyna
29 p Ścięcie &. J. Ścięcie ś. J. .
30 s Róży Rebeki
31 N Rajmunda Paulina
W R Z E S I E Ń
Rzym sko-kat. E w angel.
1 P Bronisławy Idziego
2 W Stefana Absolona
3 Ś Szymona Mansweta
4 c Rozalji Rozalji
5 p Wawrzyńca Herkulana
6 s Reginy Magnusa
7 Ń Eugenjusza Reginy
8 P Nar. N. M. P. Narodź. M.P.
9 W Sergjusza Gorgonjusza
10 ś Mikołaja Jodoka
11 c Jacka Prota
12 p Śm. N. M. P. Cyrusa i Am.
13 s Filipa Materny
14 N Pod. Krzyża Pod. Krzyża
15 P Nikodema Nikodema
16 W Euzebji Eufemji
17 ś Blizny ś. Tr. Lamberta
18 c 1 reny Tytusa
19 P Januarego Sydona
20 s Eustachego Faustyna
21 N Mateusza Mateusza
22 P Tomassa Maurycego
23 ■w Tekli Tekli
U ś NMP. od w. n. Gerarda
25 c Ładysł twa Kleofasa
26 p Cyprjana Cyprjana
27 s Kośmy Adolfa
28 N Wacława Wacława
29 P Michała Michała ar.
30 W Hieronima Hieronima
I * A Ź D 1 E R N I K
Rzym sko-kat. Ew angel.
1 Ś Jana Benigna
2 c Aniołów Leodegera
3 p Kandyda Kandyda
4 s Franciszka
____________ Franc. Ser.
5 N Placyda Fidesa
6 P Brunona Fryderyki
7 W NMP. Róż. Amelji
8 ś Brygidy Pelagji
9 c Djonizego Dionizjusza
10 p Franciszka Germana
11 a Płacy dy Burkarda
12 N Maksymil. Maksymil.
13 p Edwarda Edwarda
14 w Kaliksta Kaliksta
15 ś Teresy Jadwigi
16 c Martynjana Gawła
17 p Wiktora Florentyny
18 s Łukasza Łukasza ew.
19 N Piotra Ferdynanda
20 P Jana Kant. Wendelina
21 W Urszuli Urszuli
22 ś Korduli Korduli
23 c Seweryna Seweryna
24 p Rafaela Salomona
25 ł> Kryspina Wilhelminy
26 N Ewarysta Ewarysta
27 P Sabiny Sabiny
28 W Tadeusza Szym. i Judy
29 ś Narcyza Narcyza
30 c Germana Klaudjusza
31 p Symforjana P am . Ref.
Rzym sko-kat. E w an ge l.
1
s 1
W. Św ięt. W . Św ięt.
2 N I)z. Zaduszny D. Zaduszny
3 P Huberta Bogumiła
4 W Karola Emeryka
5 ś Zacliarjasza Blandyna
6 c Leandra Ziemowita
7 p Nikandra Malach.
8 s Gotfrydy Sewera
9 N Teodora Teodora
10 P Andrzeja Probusa
11 W Marcina Marcina
12 ś 5 braci męcz. Jonasza 13 c Stanisława K. Brykcjusza
14 p Józefa Lewina
15 s Leopolda Leopolda
16 N Edmunda Otmara
17 P Grzegorza Hugona
18 W Odona Gelazego
19 ś Elżbiety Elżbiety
20 c Feliksa Edmunda
21 p ofiar. NMP. Ofiarow MP.
22
s
Cecylji Cecylji
23 N Klemensa Klemensa
24 P Jana Emilii
25 W Katarzyny Katarzyny
26 ś Piotra Konrada
27 c Wirgiljusza Walerego
28 p Mansweta Rufina
29 s Saturnina Waltera
30 N Andrzeja Andrzeja
G R U D Z I E Ń
K zym sko-kat. iiw an g e l.
l P Natalji Długosza
2 W Bibjanny Aurelji
3 ś Franciszka Kasjana
4 c Barbary Barbary
5 P Saby Saby
6 s Mikołaja Mikołaja
7 N Ambrożego Agatona
8 P Niep. NMP. D zie ń pok.
9 W Walerji Joachima
10 ś NMP. Loret. Judyty
l l c Damazego Damazego
12 p Aleksandra Epim.
13 s Łucji Łucji
14 N Izydora Nikazego
15 P Walerjana Ił naeego
16 W Euzebjusza Ananjasza
17 ś Łazarza Łazarza
18 c Gracjana Wunibalda
19 p Darjusza Abrahama
20 s Teofila Amona
21 N Tomasza Tomasza
22 P Honoraty Beaty
23 W Wiktorji Dagoberta
24 ś Wigilja Adama i Ewy
25 c N. Chr. P. Nar. Chr. P.
26 p Szczepana Szczepana
27 s Jana Ew. Jana Ew.
28 N Młodz. Młodz.
29 P Tomasza Jonatana
30 W Eugenjusza Dawida kr.
31 ś Sylwestra Boguchwała
Styczeń
N P W Ś C P S u .2 3
N P W Ś C P S 5
12 19 26
6 13 20 27
7 14 1
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
6 13 20 27
147 21 28
1 8 15 22 29
2 169 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
Luty
N P W Ś C P S
>£
0 aŁ.
© cc
N P W Ś C P S 2
9 16 23
3 10 17 24
4 11 18 25
5 6 12 13 19! 20 26127
7 14 21 28
1 8 15 22
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
Marzec
N P W Ś C P S
‘fl .2‘35
NU Ż
N P W Ś C P S 2
9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
147 21 28
18 15 22 29
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 1!) 26
6 13 20 27
N P W Ś C P S N P W Ś C P S
1 2 3 4 5 M 1 2 3 4
© 6 7 8 9 10 11 12 5 6 7 8 9 10 11
*> 13 14 15 16 17 18 19> 12 13 14 15 16 17 18 M 20 21 22 23 24 25 26 19 20 21 22 23 24 25
27 28129 30 26 j 27 28129 30 31
N P W Ś c P S N P W Ś C P S
’ “ ’ 3 1 2 3 T53 1
S3 4 5 6 < 8 9 10 a, 2 3 4 o 6 7 8 S 11 12 13 14 15 16 17 0«M 9 10 11 12 13 14 15 18 191 20 21 22 23 24 cn 16 17 18 19 20 21 22 25 26 27 28129 30 31 23 24 25 26 27 28 29
N p W C p S 30
U0 N P W Ś C P S
S 1 2 3 4 5 6 7 0 • M 1 2 3 4 5 6 S- 8 9 10 11 12 13 14 7 8 9 10 11 12 13
“ N 15 16 17 18 19 20 21 mi 14 ; 15 16 17 18 19 2o l u 22 23 24 25 26 27 28 O 21 ! 22 23 24 25 26 27
3 29 30 28 2!) 30 31
— 32 —
DNI WOLNE OD ZAJĘĆ.
(Rozp. Prez. z dnia 15.XI.24 i Ust. z dnia 18.111.25)
1) 1 stycznia. Nowy R o k ; 2) 6 stycznia, Trzech Króli; 3) 2 lutego, oczyszczenie N. M. P.;
4) Wniebowstąpienie Pańskie; 5) drugi dzień Wielkie,jnocy; 6) 3 maja; 7) drugi dzień Zesłania Ducha Św.; 8) Boże Ciało; 9) 29 czerwca, św. Ap.
Piotra i Pawła; 10) 15 sierpnia, Wniebowzięcie N. M. P.; 11) 1 listopada, wszystkich świętych;
12) 8 grudnia, Niepokalane Poczęcie N. M. P.;
13; 25 grudnia, Boże Narodzenie; 14) drugi dzień Bożego Narodzenia.
PRO MEMORIA.
Nr. telef. Pogotowia Ratunkowego
„ „ Straży Ogniowej
„ „ Komisarjatu Policji
„ „ Urzędu, w którym pracuję
„ legitymacji urzędniczej
„ posiadanej dolarówki
„ posiad. biletu loterji klasowej
„ skrzynki pocztowej
„ konta P. K. O.
„ polisy asekuracyjnej
C Z Ę Ś Ć I.
W IA D O M O Ś C I O G Ó LN E .
1. Z F IZ Y K I.
(„Fizyka'* S. K alinow ski, cz. I, I I i I I I , „Dośw iadczenia fiz bez przyrządów'* S. K ram sztyk).
1. R u c h je tln o s t. S = droga, t = czas, v — prędkość, s = v. t; v=;^ Jednostką prędk. jest.
m/sek., (metr — sekunda) wzgl. km/godzina ra/sek. — g-g km/godz.
2. R u c h z m ie n n y . Średnia prędk. v—
3. R u c h je d n o s t a jn ie p rz y ś p ie s z o n y . (opóźn.) p = przyśpiesz. (opóźn.), v0 — prędk.
początk., v=prędkość, S=szybk. po upływie cza
su t. Jednostką przyśpieszenia jest m/sek2.
v—v0
p = ^_t ; v = v i>_ł”Pt> s ^ o H - p t 2-
4. S ita, m a s a , p rz y ś p ie s z e n ie . P = siła, m =m asa ciała, p=przyśpieszenie. P = m . p. Jed
nostką siły jest 1 kg. G = siła ciężkości (ciężar), g=przyśpiesz. ziemskie. G = m . g.
5. P r a c a , d z ia ln o ś ć , s iła ż y w a (energja kinetyczna). T=praca, E = siła żywa, L = dzielność,
T 1
v—prędk. T =P. s.; L = - r ; E=^-mv!. Jednostką pracy i energji jest kilogramometr = kgm., t. j.
praca 1 kg. na drodze 1 m. Jedn. dzielności jest kgm./sek. t. j. praca 1 kgm. w 1 sek.
6. Z e s ta w , p o r ó w n . 1 kgm. / sek. — 9.81 W (Wattów)=9.81 W A (Wolt-Atuperów)=9.81 Joule / sek. 1 W att=Joule/sek.=0.1019 kgm/sek.
1 KM (HP)=1 koń mechaniczny (koń paro- wy)=75kgm/sek.=736W=0.736KW (kilowatt).
1 KW=1.3587 KM.=101.9 kgm./sek.
7. T e r m o m e tr y . Skale: R (Reamura), C (Celsiusa), F (Farenheita), 0° C=0°R=-|-32°F; 100°
C=80°R=212°F.
3
— 34 —
8. T e m p e r a t u r a t o p n ie n ia n ie k t . c ia ł.
Rtęć lód stearyna siarka ołów cynk
przy- - 39.5°
0°
61. 0 115- 0 335. 0 412. °'
ilum inium przy 600° C
„ 1000° , ,, 1050° „ . 1200° „ . 1300° „ . 2500° „ srebro
miedź żelazo stal platyna
9. J e d n o s t k a c ie p ła . Jedn. ciepła jest ka- lorja (kal.) czyli ciepłostka. 1 kąl=xlość ciepła potrzebna do podniesienia temperatury 1 kg. wody od 0° do 1° C. 1 kal. może wykonać pracę 427 kgm. (lkal=427 kgm).
2. Z C H E M JI.
(„Tablice ciężarów atom ow ych" 15. D uchow icz).
10 P ie r w ia s t k i.
Pierwia Znak* Ciężar Pierwia Znak Ciężar
stek chem. atomowy stek chem. atom owy
Aktyn Ac 227,00 Dyspros Dy 162,50
Antymon Sb 120,20 Erb Er 167,70
Argon Ar 39,88 Europ Eu 152,00
Arsen As 74,96 Fluor F 19,00
Azot N 14,01 Fosfor P 31,04
Bar Ba 137,37 Gadolin Gd 157,30
Beryl Be 9,10 Gal Ga 69,90
Bizmut Bi 209,00 German Ge 72,50
Bor B 11,00 Glin Al 27,10
Brom Br 79,92 Hel He 4,00
Cer Ce 140,25 Holman Ho 163,50
Cez Cs 132,81 Illinium 11 147,00
Chlor Cl 35,46
52,00
Ind In 114,80
193,10
Chrom Cr Iryd Ir
Cyna Sn 118,70 Jod J 126,92
Cynk Zn 65,37
90,60
Kadm Cd 112.40
Cyrkon Zr Kobalt Co 58,97
Driman. Dr 187,00 Krypton Kr 82,92
Krzem Si 28,30 Samar Sm 150,40
Ksenon X 130,20 Selen Se 79,20
Łantan La 139,00 Siarka S 32,06
L it Li 6,94 Skand Sc 44,10
Lutet Ln 175,00 Sód Na 23,00
Magnez Mg 24,32 Srebro Ag 107,88
Mangan Mn 54,93 Stront Sr 87.63
Miedź Cu 63,57 Tal Tl 204,00
Molibd. Mo 96,00 Tantal Ta 181,50
Neodyn Nd 144,30 Tellur Te 127.50
Neon Ne 20,20 Terb Tb 159,20
Nikiel Ni 58,68 Tlen O 16.00
Niob Nb 93,50 Tor Th 232.20
Niton Ni 222,00 Tul I Tu‘ 169,40
Ołów Pb 207,20 Tul II Tu“ 178,00
Osm Os 190,90 Tytan Ti 48,10
Pallad Pd 106,70 Uran U 238.20
Platyna Pt 195,20 Wanad V 51,00
40,07
Polon Po 210.00 Wapń Ca
Potas K 39,10 Węgiel C 12,00
Prazeod. Pr 140,90 Wodór H 1,008
Protak. Pa 220.00 Wolfram W 184,60
Rad Ra 226,40
102,90
Yterb Yb 173,50
Rod Rh Ytr Y 88,70
Rtęć Hg 200,60 Złoto Au 197.20
Rubin Rb 85,45 Żelazo Fe 55.84
Ruten Ru 101,70
3. Z K O S M O G R A F JI.
(„K osm ografja“ M. Ernst, „O ziemi, słońcu, księżycu, gw iaz
dach i in n ..." M. H eilpern).
11. S ło ń c e . Średnica=l,419,175 km. Światło słon. dobiega do ziemi w ciągu 8 min. 18 sek.
Obrót słońca dookoła osi odbywa się w ciągu 25 dni. Temperat.=6.000°C.
— 36 —
12. G w ia z d y .
Wiel
kość I l o ś ć
0.0 2
1.0 12
2.0 39
3.0 105
4.0 445
5.0 1.460
6.0 4.720
7.0 15.000
8.0 46.000
9.0 139.000 10.0 379.000 11.0 1.020.000 12.0 2.580.000 13.0 5.917.000 14.0 13.100.000 15.0 27.500.000 16.0 57.000.000
13. P la n e ty .
Pod względem jasności nauka rozróżnia 16 wielk. gwiazd.
Jasność gw. 1-szej wielk.
odpowiada światłu świecy w odległości 1100 m. Jas
ność następn. wielk. odpo
wiada światłu 2V< razy słab
szemu od jasn. poprzedniej wielkości. Odległ. gw. wy
raża się w latach świetln.
1 rok świetlny — 300.000 km/sek.
Ilość gwiazd ustalona na w przybliżeniu 108.000.000.
Gwiazdozbiorów na pół
nocnej półkuli = 32, na po
łudniowej — 54, razem 86.
Nazwa odległ. od Obrót do Średnica Księ słońca w km. okoła słońca w km. życe
Merk. 58.000.000 88 dni 4.770
Wenus 108.000.000 225 „ 12.420 Ziemia 149.000.000 l r . - » 12.757 1 Mars 228.000.000 1 „ 322 „ 6.780 2 Jowisz 778.000.000 11 1. 318 „ 142.060 9 Saturn 1.426.000.000 29 „174 „ 118.000 10 i
pierś U ran 2.869.000.000 84 „ 26 „ 50.000 cień4 Neptun 4.495.000.000 164 „ 328 „ 60.000 1
średnia od ziemi 384.750 km. Światło księżyca dobiega ziemi wciągu 1.25 sek. Obrót dookoła osi odbywa się w ciągu 27 dni 7 godz. 43 min.
11.5 sek. Szybkość biegu dookoła ziemi 1.000 m/sek.
4. Z G IE O G R A F J I.
OGÓLNA.
(„Prof. H ickm ann‘s Geographisch- Statistischer Universal- - A tlas" A. Fischer).
15. Z ie m ia . Długość równika = 40.070 km., długość południka = 40.003 km., powierzchnia
= 509.950.000 km'-., powierz, wód = 360.428.000 km.2 (71%), powierz, lądów == 149.522.000 km.2, objętość ziemi = 1.083.260.000.000 km.3, ludność ziemi =
1.926.715.000 mieszk., zaludn. ziemi na km.- — 12.8 mieszk.
16. K o n ty n e n ty . Europa: obszar 9.657.000 km.2, ludn. 479.311.000, zaludn. 49.6 na km.2;
Azja: obszar 44.169.000 km.-, ludn. 1.060.429.000, zaludn. 24 na km.2; Afryka: obszar 29.627.000 km.2, ludn. 146.250.000, zaludn. 4.9 na km.2; Ame
ryka: obszar 43.502.000 km.2, ludn. 231.625.000, zaludn. 5.3 na km.2; Ausłralja: obszar 8.567.000 km.2, ludn. 9.200.000, zaludn. 1 na 1 km.2.
17. P ó łw y s p y . Powierzchnia w km.2 Europa:
Skandynawski 800.000, Pirenejski 584.000, Bałkań
ski 468.000, Apeniński 149.000, Krym 25.700. Azja:
Arabja 2.730.000, Indje 2.088.000, Mała Azja 506.600, Kamczatka 264.000, Malajski 237.000, Korea 218.200, Synaj 59.000. Ameryka: Labrador 1.300.000, Kali
fornia 143.000, Floryda 110.000, .Jukatan 73.000, Alaska 22.000.
18. W y s p y . Powierzchnia w km.2, Europa:
W. Brytanja 217.720, Sycylja 25.740, Sardynja 24.075, Korsyka 8.860. Azja: Borneo 745.950, Suma
tra 433.800, Hondo (Japonja) 226.500, Celebes 179.400, Jawa 126.100, Luson (Filipiny) 106.200, Sachalin 75.360. Cejlon 65.600, Formoza 34.750.
Afryka: Madagaskar 591.560. Ameryka: Gren- landja 2.174.000, Nw. Funlandja 110.670, Haiti 77.250. Ausłralja: N. Gwinea 771.900, Płd. Nw.
Zelandja 115.160, Tasmanja 67.900, Nw. Kaledonia 16.700, Hawaji 11.050.
19. G ó ry . Wysokość w mtr. Europa: Mont- Blanc (Alpy) 4.810, Mulhacen (Sierra Nevada) 3.481, Maladetta (Pireneje) 3.404, Etna (Sycylja) 3.279, Olymp (Macedonja) 2.985, Mus Alla (Rhodo- pe) 2.924, Gran Sasso (Apeniny) 2921, Rila Pianina (Bałkany) 2674, Garłuch (Tatry) 2663, Galdhópig (Skandynawja) 2.468, Mont Dore (Auvergne) 1.886, Cret de la Neige (Jura) 1.723. Azja: Everest (Himalaje) 8.880, Godvin Austen (Karakorum) 8.619, Dupleix (Tybet) 8.000, Mustagh—Ata (Pamir) 7.864, Tiraszmir (Hindukusz) 7.750, Ullug—Mustagh (Kwenlun) 7.360, Chan—Tengri (Tienszan) 6.950, El- brus (Kaukaz) 5.629, Demawend (Elburs) 5.465, Ara- rsit 5.170, Bielucha (Ałtaj) 4.540, Kinabalu (Borneo) 4.175, Niitakajama (Formoza) 4.145, Erdijes Dagli (Taurus) 3.960, Fudżijama (Japonja) 3.780. Afryka:
Kilimandżaro (Wseh. Afr.) 6.010, Kenia (Wseh.
Afr.) 5.240, Ras Daszan (Abisynja) 4.620, Karissimbi (Sr. Afr.) 4.510, Djebel Tamjurt (Atlas) 4.500, Fako (Kamerun) 4.070, Pico de Teide (Teneryfa) 3.720, Champagne Castle (Smocze), Emi Kussi (Sahara) 3.400. Ameryka: Aconcagua (Kordyljery—Argen
tyna) 7.035, Mercedario (K-ry-Chile) 6.798, Huas- caran (K-ryePeru) 6.763, Sorata (K.-Boliwja) 6.550, Chimborasso (K. Ekwador) 6.247, McKinley (Ala
ska) 6.239, Logan (Alpy Morskie) 5.955, Orizaba (Meksyk) 5.582, Siera Nevada de Sta Marta (Ko- lumbja) 5.100, Columbja (Góry Skaliste) 4.300, Fuego (Guatemala) 3.835. Australja: Carstens (Nw.
Gwinea) 5.500, Mauna Kea (Hawaji) 4.210, Cook (Płd. N. Zelandja) 3.764, Ruapeliu (Płd. N. Zelandja) 2.961, Kościuszki (Alpy Austr.) 2.236.
20. O ceuny. Atlantycki, powierzch. 81.700.000 km.2, największa głębokość — 8.526 m.; Indyjski, powierzch. 74.900.000 km.2, n. głęb. 7.000; Spokojny, pow. 152.440.000 km.2, n. głęb. 9.780 m.
21. C ie ś n in y . Dług. i szerok. w km : Bab- el-Mandeb 50 — 17.5, Bełt W. 120 — 16, Bełt M.
180 — 0.6, Beringa 60 — 35, Bosfor 30 — 0.7, Dar- danele 71 — 1.3, Gibraltarska 90 — 40, Koreańska 120 — 140, Malajska 780 — 36, Messyńska 42—3.5, Otranto 12 — 57, Singapore 50 — 16.5, Sund 110—4.
22. J e z io r a . Europa: Ładoga, Onega, Va- ner, Pejpus, Miilar, Balaton, Genewskie, Bodeńskie, Garda, Skutari, Maggiore, Como, Vienvaldst, Na- rocz. Azja: Kaspijskie, Aral, Bajkał, Bałkasz, Issyk-Kui, Urmja, Kukunor, Kossogol, Wan. Afry
ka: Wiktorji, Tanganika, Njassa, Czad, Rudolfa, Alberta, Edwarda. ^m erijka: Superior, Huron, Michigan, Great Bear, Great Slawe, Erie, Winni- peg, Ontario, Nikaragua, Athabaska, Titikaka, Great Salt. Australia: Eyre.
23. R z e k i. Długość w km. Europa: Wołga 3.570, Dunaj 2.850, Dniepr 2.150, Don 1.860, Dźwi- na Płn. 1.780, Peczora 1.580, Dniestr 1.370, Ren 1.326, Elba 1.154, W isła 1.125, Loara 1.020,, Tajo 1.010, Dźwina Zach. 930, Odra 903, Guadiana 830, Niemen 788, Rodan 759, Wezera 712, Sekwana 700, Pad 680, Tamiza 405, Tyber 393. A zja: Ob 5.200, Jeni-ssej 5.200, Jangtsekiang 5.200, .Lena 4.600, Amur 4,480, Hoangho 4.100, Indus 3.180. Ganges 3.000, Syr-Darja 2.860, Amu-Darja 2.500, Ural 2.380, Eufrat 2.000, Irawadi 2.000. A fryka: Nil 5.760, Kongo 4.200, Niger 4,160, Zambezi 2.660, Oianje 1.860, Kubango 1.800, Limpopo 1.600, Juba 1 500, Senegal 1.430. Ameryka: Missisipi 6.530, Ama
zonka 6.200, La Plata 4.700, Św. Wawrzyńca 3.800, Mackenzie 3.780, .lukon 3.600, Rio Grandę 2.800, W innipeg 2.400, Orinoko 2.200. Anstralja: Mur- ray 3.490.
24. P a ń s tw a i m ia s t a . Abi synja (Afr) — 900.000 km 2, ludność 10.000.000, na 1 km .2 — 11,1 mieszk.. ustrój — cesarstwo, stolica Adis Abeba.
Waluta: 1 menelik — taler=16 guerche. A fgani
stan (Azja) — 635.000 km.2, ludn. 12.000.000, na km .2 — 18.9 m., ustrój: królestwo, stolica Kabul w.: rupja kabuIska. Albanja (Europa) 45.000 km 2,
— 40
ludn. — 850.000, na km.2 — 18.4. królestwo, stoi.
Tirana, w.: frank = 100 ąuindarka. Andorra (Półw. Pirenejski) — 400 kin.2, ludn. 12.000, na km.2 — 30, republika, stolica Andorra, w.: franc.
i hiszpańska. Argentyna (Amer) — 2.793 km.2, ludn. 10.345.000,. na km.2 — 3.7, republika, stolica Buenos Aires — mieszk. 2.310.000, w.: peso=100 centavos. Ausłrja — 84.000 km.2, ludn. 6.750.000, na kin.2 — 80.4, republika, stolica Wiedeń — m.
1.869.000, w.: szyling=100 gr. Belffja — 30.000.
km.2, ludn. 7.875.000, na km.2 — 262,5, królestwo, stolica Bruksela. — m. 802.000, kol. w Afryce 2.469.000 km.2, ludn. 15.000.000, w.: frank belg.
=100 centimów. Boliwia (PM. Am.) — 1.834.000 km.2, ludn. 3.300.000, na km.2 — 1,8, republika, stolica La Paz, w.: peso = 100 centavos. Brazylia (Pld. Am.)—8,511,000 km.2, ludn. 33,000,000, na 1 km.-’
3.8, rep., stoi. Rio de Janeiro—m. 1.158.000,w.: milrejs
=1000 rejsów. Bułgarja (Europa) — 103.000 km2, ludn. 5.483.000. na km-=53,2, król., stolica Sofja, w.: lew=100 stotinki. Chile (Płd. Am.) — 752.000 km.2, ludn. 3.991.000, republika, stolica Santjago
— m. 507.000, w.: peso=100 centavos. Chiny (Az)
—11.080.000 km.-', ludn. 450.000.000, na kin,2—40.6, rupublika, stolica Nankin—m. 800.000, in. miasta Pekin — m. 1.300.000, K anton— 900.000, Szanghaj
— 1.007.000, Hangczou, w.: tael=100 kasli. Cze
chosłowacja — 140.000 km.2, ludn. 14.353.000, na km.3 — 102, rep., stolica Praga — in. 677.000, w.: korona=100 halerzy. Danja — 43.000 km.8, ludn. 3.460.000, na 1 km.2 — 8Ó.5, król., stoi. Ko
penhaga — m. 729.000, Kolonje: w Eur. — 147.000 km.2, ludn. 3.583.000, w Amer. — 2.170.000 km.2, ludn. 15.000, w.: korona = 100 oere. Egipt (Afr.)
— 994.000 km.2, ludu. 14.169.000, na 1 km.2— 14.3, król., stoi. Kairo — m. 791.000, w.: piaster = 10 mil limes. Ekwador (Płd. Am.) = 307.000 km.2, ludn. 2.000.000, na 1 km.2 — 6.5, rep., stoi. Quito, w.: sucre = 100 centavos. Estonja (E.) — 48.000 km.2, ludn. 1.116.000, na 1 km.2 — 23.3, rep., stoi.
Tallinn, w.: marka=100 penni. H nlandja—388.000 km.2, ludn. 3.550.000, na 1 km.2—9.1, rep., stoi.
Helsinki, w.: marka = 100 penni. Francja—551.000
km.2, ludn. 40.925, na 1 km.2 — 72.5, rep., stoi.
Paryż — m. 4.412.000, kol.: w Az. — 842.000 km.2, ludn. 23.995.000, w Afr. — 10,764.000 km.2, ludn.
36.539.000, w Am.' 91 000 km.2, ludn. 544.000, w Austr. 39.000 km.2, ludn. 148.000, w.: frank
= 100 centimów. Gdańsk 1.900 km.2, ludności 395.000, wolne miasto, stolica Gdańsk, w.: gulden
= 100 pfening. Grecja 140.000 km.2, ludności 7.000.000,rep., stoi., Ateny, w.: drachma—100 lepta.
Gwatemala (Am. Pld.) 110.000 km.2, ludności 2.525.000, na 1 km.3 22.5, rep., stoi. Gwatemala, w.: peso=100 cencavos. Haiti (Am. Pł.) 26.000 km.2, ludn. 2.030.000, na 1 km.2 76.7, rep., stoi. Port au Prince. w.: gourde=100 centimes. Hiszpatija,505.000 km.2, ludn. 22.285.000, na 1 km.2--43, król., stolica Madryt m. 751.000, kol.: w Afr. 334.000 km.-, ludn. 928.000, w.: peseta = 100 centimes. Holan
dia — 34.000 km.2, ludn. 7.526.000, na 1 km.2, - 216.7, król., stoi. Haga, kol.: w Az. 1.900.000 km.2, ludn. 51.350.000, w Am. 151.000 km., ludn.
199.00,), w.: gulden = 100 cents. Honduras (Am.
Śr.) — 120.000 km.2, ludn. 760.000, na 1 km.2 5.6, rep., stoi. Tegucigalpa, w.: peso = 100 centavos.
Ind je 4.667.000 km, ludn. 326.000.000, na 1 km.2 68.3. cesar., stoi. Dellii, in. miasta Bombaj, Kalkuta, w.: rupia — 16 annas. Irlandja 69,000 km.2, ludn. 2.975.000, na 1 km.2 45.7, wolne państwo, stoi. Dublin — 420.000 m., w.: 1 shilling
= 12 pence. Islandja 103.000 km.2, ludności 102.000, nal km.2 1, król. konst. połącz, z Danią unją person., stoi. Rejkjawik — 20.000 m., w.: ko- rona=100 oere. Iialja — 310.000 km.2, ludności 40.425.000, na 1 km.'- 130, król., stoi. Rzym 692.000 m., in. miasta: Medjolan — 718.000, kol.: w Az.
3.000 km.2, ludn. 100.000, w Afr. - 2.109.000 km.2, ludn. 2.130.000, w.: lira=100 centesimi. Ja ponia 388.000 km.2, ludn. 60.350.000, na 1 km.2, - i54, ces., stoi. Tokio — 2.173.000 m., in. m.:
Osaka — 1.253.000, kol.: w Az. 296.000 km.2, ludn. 25.865.000, w Austr. — 2.000 km.2, ludności 57.000, w.: yen=100 sen. Jugoslawja — 248.000 km.2, ludn. 12.800.000, na 1 km.2—50.3, król., stoi.
Belgrad — 110.000 m., w.: demu—100 para. Ka
