Kształcenie w formule e-learningowej w szkolnictwie wyższym

Kognitywistyka i Media w Edukacji 2017, nr 2

Aleksandra Piskorowska

Kształcenie w formule e-learningowej w szkolnictwie wyższym

Abstract

E-learning formula in higher education

In the fi rst part of the article, e-learning defi nitions were characterized, and a short historical outline of e-learning in Poland was also presented. Th e following sections show the forms that are used in e-learning teaching. Th e disadvantages and advan- tages of teaching in the e-learning formula were further illustrated. Author presen- ted the research on students’ opinions in e-learning education. At the end of the ar- ticle, the aspect of implementing an e-learning form for traditional teaching has been discussed as an eff ective method of acquiring knowledge.

Keywords: e-learning, higher education, acquiring knowledge

Wstęp

Kształcenie na odległość (distance learning), nazywane potocznie e-learningiem (e-nauczaniem) jest w dzisiejszych czasach wykorzystywane niemal w każdej dzie- dzinie życia społecznego. Dzięki e-learningowi można kształcić w efektywny spo- sób wiele osób w tym samym czasie, umożliwia on naukę w dowolnym miejscu, czasie i  zindywidualizowanym tempie. E-learning pozwala na ukończenie kur- su, szkolenia, a nawet studiów wyższych bez potrzeby fi zycznej obecności na sali wykładowej. Kształcenie w formule e-learningowej odbywa się za pomocą nowo- czesnych technologii, wykorzystuje się w  nim bogate zasoby materiałów eduka- cyjnych, pozwala na istotną redukcję kosztów szkolenia. W nauczaniu w formule

e-learningowej w szkolnictwie wyższym wykorzystuje się specjalnie do tego przy- gotowane narzędzia, na przykład programy komputerowe, strony internetowe, fora dyskusyjne, pocztę elektroniczną. Zauważa się, że coraz więcej uczelni wyż- szych w swojej ofercie edukacyjnej wykorzystuje e-learning, co jest dowodem na skuteczność takiego kształcenia. Wiele badań wykazało, że e-learning pozwala na nabycie umiejętności umożliwiających sprawniejsze korzystanie z zasobów i na- rzędzi komunikacyjnych Internetu. Osoby, które korzystają z nauczania w formu- le e-learningowej, uczą się efektywnego porozumiewania się w sieci, a także uczą się współpracy w grupie. Ze względu na wiele zalet nauczania w systemie e-lear- ningowym jego zwolenników ciągle przybywa. E-learning jest obecnie jedną z naj- dynamiczniej rozwijających się gałęzi rynku technologii informatycznych, zyskuje coraz większą popularność nie tylko w Polsce, ale również i na świecie. Nauczanie z wykorzystaniem sieci i komputera coraz mocniej rozprzestrzenia się w szkolnic- twie wyższym w Polsce. W dobie internetu zdalne nauczanie zyskuje coraz więk- szą popularność, z roku na rok wzrasta liczba uczelni, które decydują się na wdro- żenie e-learningu, a przez to coraz więcej studentów może wyrobić sobie zdanie, czy taka forma edukacji jest dla nich przystępna. Narzędzie to pozwala na rozwój metod nauczania w szkolnictwie wyższym, sprawdza się jako metoda wspomaga- jąca czy też zastępująca tradycyjny proces dydaktyczny (t-learning). Rośnie rów- nież zainteresowanie e-learningiem jako dyscyplinarną dziedziną nauki, o czym świadczą liczne publikacje na ten temat.

Trzeba podkreślić, że edukacja na odległość nie jest novum. Niektórzy badacze datują jej historię już na dwa tysiące lat, a początków upatrują w pismach poucza- jących, moralizujących lub po prostu przekazujących adresatowi wiedzę. W Polsce kształcenie na odległość ma już 200-letnią tradycję. W 1776 roku Uniwersytet Ja- gielloński w Krakowie (wówczas Akademia Krakowska) uruchomił kursy zawodo- we dla rzemieślników, stosując metody nauczania korespondencyjnego. Pojawie- nie się nowych mediów komunikacyjnych (radio, telewizja, telefon, komputery) zaowocowało rozwojem form kształcenia na odległość. W  szczególności wyna- lezienie komputerów stało się przełomowym krokiem w rozwoju edukacji na od- ległość, rozwój sprzętu komputerowego oraz zastosowanie sieci teleinformacyj- nych i powstanie Internetu umożliwiły natychmiastowy przekaz i udostępnianie informacji na odległość. Chociażby poprawa jakości usług pocztowych przyczyni- ła się do rozwoju nauczania na odległość, ponieważ umożliwiło to oferowanie za- jęć w postaci kursów korespondencyjnych. Nie mniej ważną rolę odegrały audycje radiowe czy telewizyjne, które zostały wsparte przez urządzenia rejestrujące (ma- gnetofon czy odtwarzacz video) umożliwiające odtworzenie wykładu, czy też zajęć

w dowolnym czasie. Z kolei rozwój Internetu przyczynił się w późniejszym czasie do tworzenia wirtualnych klas oraz wirtualnego środowiska edukacyjnego¹.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że kształcenie metodą e-learningową zdobywa coraz więcej zwolenników na świecie, coraz więcej uczelni wyższych oferuje moż- liwość kształcenia na odległość. Kształcenie tego typu jest szczególnie popularne w Stanach Zjednoczonych i krajach Europy Zachodniej (to około 70% wszystkich globalnych działań edukacyjnych z wykorzystaniem e-learningu). W Polsce we- dług badań opublikowanych w 2011 roku przez fi rmy Langloo i Geminus z e-le- arningu korzysta 11% Polaków, a 13% planuje skorzystać z tej formy uczenia się w kolejnym roku. Mimo że e-learning w Polsce staje się coraz bardziej powszech- ny, nie jest to wciąż jednak narzędzie powszechnego wykorzystania². Celem arty- kułu jest przedstawienie możliwości, jakie daje wykorzystanie zdalnego nauczania w szkolnictwie wyższym.

Charakterystyka e-learningu

E-learning jest nowoczesną, interaktywną formą kształcenia coraz częściej do- cenianą zarówno przez przedsiębiorstwa, jak i przez osoby indywidualne. Trud- no jest wskazać jedną uniwersalną i powszechnie używaną defi nicję e-learningu.

Jest wiele podręczników i publikacji poświęconych temu zagadnieniu. Omawiając nauczanie w formule e-learningowej w szkolnictwie wyższym, warto na początek przeanalizować kilka defi nicji e-learningu oraz przytoczyć kilka charakterystycz- nych cech określających e-learning. Mimo powszechnego zainteresowania e-lear- ningiem i rosnącej liczby wdrożeń systemów e-learningowych nie ma jak dotąd jednej powszechnie przyjętej defi nicji. Termin e-learning jest obecnie młodym po- jęciem i bywa używany w wielu różnych znaczeniach. E-learning jest powszech- nie określany jako kształcenie na odległość, obejmuje niemal wszystkie obszary działalności edukacyjnej i oświatowej. Wykorzystywany jest na każdym poziomie edukacji: zarówno w szkolnictwie wyższym, jak i policealnym, ponadgimnazjal- nym, gimnazjalnym, a nawet podstawowym. Ponadto zauważa się coraz większe zastosowanie nauczania w  formule e-learningowej w  biznesie i  w  korporacjach, w kształceniu ustawicznym oraz w samokształceniu, w administracji publicznej, a także w sektorze prywatnym.

1 Z. Zielinski, E-learning w edukacji. Jak stworzyć multimedialną, w pełni interaktywną sieć dy- daktyczną, Gliwice 2012, s. 5–6.

2 S. Kuruliszwili, E-learning w kształceniu służb społecznych, Wydanie I, Koordynacja na rzecz aktywnej integracji, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, współfi nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, Warszawa, s. 56–57.

Jedna z popularnych defi nicji charakteryzuje e-learning jako sposób przekazy- wania wiedzy (często, ale nie zawsze, na odległość) oparty na technologii teleinfor- macyjnej, w szczególności internetowej³. Inna z dostępnych w literaturze defi nicji mówi, że e-learning to wszelkie działanie wspierające proces szkolenia wykorzy- stujące techniki teleinformatyczne⁴. Kolejna z  defi nicji opisuje e-learning jako jedną z form kształcenia wykorzystującą wszelkie dostępne media elektroniczne, w tym sieci komputerowe, przekazy satelitarne, telewizyjne i radiowe⁵.

Bardziej szczegółowa defi nicja stwierdza, że e-learning to nauczanie z wyko- rzystaniem technik komputerowych, Internetu, oznacza wspomaganie dydaktyki za pomocą komputerów osobistych, CD-ROMu, Internetu. Pozwala na ukończe- nie kursu, szkolenia, a nawet studiów bez konieczności fi zycznej obecności w sali wykładowej. Doskonale uzupełnia również tradycyjny proces nauczania. E-lear- ning to jeden z elementów edukacji, dlatego edukacja w czasie rzeczywistym doty- czy znacznie obszerniejszego zasięgu niż e-learningu⁶.

E-learning rozumiany jest jako nauczanie na odległość za pośrednictwem me- diów elektronicznych. Jest to interaktywna metoda kształcenia, w której zastoso- wania znajdują najnowsze osiągniecia technologii informatycznej, a przekaz tre- ści nauczania oraz innych informacji odbywa się głównie przez Internet i  sieci komputerowe LAN, często z wykorzystaniem materiałów audio-wideo oraz płyt CD. Terminem e-learningu przyjęto określać nowoczesną formę edukacji obej- mującą szeroki zakres różnych technik i metod uczenia się. Łączy ona samodziel- ne zdobywanie wiedzy za pomocą dostępnych elektronicznych środków tech- nicznych z metodami tradycyjnymi, w których uczeń pozyskuje wiadomości od nauczyciela⁷.

Jeżeli chodzi o  narzędzia wykorzystywane w  e-learningu, to najpopularniej- szym, a zarazem najbardziej efektywnym jest portal edukacyjny przeznaczony do udostępniania szkoleń i kursów oraz zarządzania nimi. Z poziomu portalu użyt- kownik ma dostęp do platformy e-learningowej, która jest systemem nauczania za- projektowanym specjalnie do nauki, zarówno samodzielnej, jak i pod opieką na- uczyciela – za pośrednictwem Internetu⁸.

3 Por A.  Stecyk, Charakterystyka systemów e-learning w  globalnym systemie informacyjnym, [w:] Edukacja w społeczeństwie ryzyka, red. M. Gwoździcka-Piotrowska, A. Zduniak, Poznań 2006, s. 295–300.

4 M. Hyla, Przewodnik po e-learningu, Kraków 2005, s. 19.

5 http. Mynetwork. Pl/informacje –e-learning. Słowniczek.php.

6 https://pl.wikipedia.org/wiki/E-learning.

7 A. Clarke, E-learning – nauka na odległość, Warszawa 2004, s. 9.

8 M. Plebańska, Tajniki edukacji na odległość, Warszawa 2011, s. 16.

Formy nauczania na odległość

Nauczanie na odległość (e-learning) to metoda nauczania poprzez pośredni (a nie bezpośredni, jak w nauczaniu tradycyjnym) kontakt ucznia i nauczyciela. Można wymienić trzy grupy uczestników tego procesu: wykładowców, uczniów/studen- tów oraz administratorów. E-learning występuje w różnych formach, jako: kształ- cenie korespondencyjne, kształcenie telekonferencyjne, kształcenie internetowe (on-line) czy kształcenie mieszane, łączące powyższe formy. W kształceniu w for- mule e-learningowej możemy wyodrębnić także podział ze względu na formę na- uczania:

– tryb synchroniczny – jednoczesna obecność uczących się i nauczyciela, – tryb asynchroniczny – nie wymaga obecności nauczyciela w czasie korzysta-

nia ze szkolenia przez uczestników kursu.

Kolejne kryterium podziału to relacja nauczyciel – uczeń:

– kursy z obecnością nauczyciela – realizowane w dowolnym trybie opisanym powyżej,

– kursy bez udziału nauczyciela – z wykorzystaniem przygotowanych materia- łów multimedialnych.

Brana jest także pod uwagę relacja do nauczania tradycyjnego oraz następują- ce kryteria:

– nauka samodzielna – z  wykorzystaniem różnorodnych materiałów i  form nauczania,

– uzupełnienie nauczania tradycyjnego – nauczanie drogą elektroniczną wspiera tradycyjne procesy dydaktyczne,

– zastąpienie nauczania tradycyjnego – cały program realizowany jest z wyko- rzystaniem metod e-learningu⁹.

Ponadto wyróżniamy dwie podstawowe formy e-learningu: CBL i WBL. For- ma CBL (ang. Computer Based Learning) jest trybem szkolenia, w którym uczący się korzysta z komputera, z programów dostarczonych na typowych nośnikach in- formacji (dyskietki, CD/DVD, pendrive’y). Materiały zawarte na nośnikach mają z  góry określoną postać, która uniemożliwia ich modyfi kację czy konwersację z prowadzącym proces dydaktyczny. Z kolei forma WBL (ang. Web Based Lear- ning) to rodzaj szkolenia, w którym materiał edukacyjny jest dostarczony za po- mocą Internetu bądź lokalnych i wewnętrznych sieci komputerowych (Interanet i ekstranet). Materiały przekazywane on-line mogą być w dowolnej chwili modyfi - kowane i uzupełniane o nowe treści. Każdy z uczestników szkolenia ma możliwość

9 K. Chrabąszcz, Wykorzystanie e-learningu w procesie kształcenia studentów, „Zeszyty Naukowe MSE w Tarnowie” 2011, nr 1(17), http://zn.mwse.edu.pl/karolina-chrabaszcz-wykorzystanie-e-lear- ningu-w-procesie-ksztalcenia-studentow/, s. 55–66.

komunikowania się z prowadzącym, jak i z innymi uczącymi się przy wykorzysta- niu ogólnodostępnych narzędzi internetowych¹⁰.

Kształcenie w formule e-learningowej można sklasyfi kować także według ta- kich kryteriów jak:

– forma przekazu, – tryb uczestnictwa.

Nauczanie w formule e-learningowej dzielimy ze względu na formę przekazu na:

– formę podawczą, w  której materiał dydaktyczny stanowią podawcze for- my przekazu oraz dokumenty, prezentacje multimedialne, nagrania audio lub video udostępniane za pośrednictwem platformy edukacyjnej. Uczestni- cy takiej formy nauczania uczą się samodzielnie, bez możliwości skorzysta- nia w ramach platformy edukacyjnej z kontaktu z nauczycielem czy innymi uczestnikami szkolenia;

– formę interaktywną – w tej formie nauczania materiały dydaktyczne udo- stępniane na platformie e-learningowej są wzbogacone w różnego rodzaju interaktywne formy kształcenia wymagające czynnego udziału i zaangażow- nia użytkownika. Należą do nich m.in. testy, quizy, gry;

– formę współpracy – pozwala na współdziałanie dwóch lub większej liczby osób, wymianie informacji między nimi, prowadzenie sesji dyskusyjnych.

W nauczaniu w formule e-learningowej wyróżniamy także podział ze względu na tryb uczestnictwa na następujące formy:

– asynchroniczną, czyli wykorzystanie treści dydaktycznych w  dowolnym miejscu, czasie, różnym dla każdego uczestnika,

– synchroniczną, polegającą na korzystaniu przez uczestników szkolenia z tre- ści dydaktycznych z dowolnego miejsca, ale w tym samym czasie, oraz – mieszaną (blended learning) – polegającą na połączeniu nauczania tradycyj-

nego i kształcenia na odległość.

Zalety i wady e-learningu

Wykorzystanie e-learningu w szkolnictwie wyższym niesie za sobą wiele zalet. Jed- ną z nich jest to, że dzięki zastosowaniu komputera i Internetu uczniowie mogą zdobywać wiedzę z dowolnego miejsca i o dowolnej porze. Ponadto w odróżnie- niu od tradycyjnych form uczenia się nie jest konieczne, aby wszyscy uczestni- cy przebywali fi zycznie w tym samym pomieszczeniu oraz w tym samym czasie.

10 Z. Zieliński, op.cit., s. 14–15.

Nauczanie w  formule e-learningowej zazwyczaj polega na tym, że zarówno na- uczyciel, jak i uczestnicy procesu kształcenia logują się na platformę e-learningo- wą znajdującą się na serwerze włączonym w sieć Internet. Nauczyciel przekazuje uczniom materiały, jest dostępny do konsultacji na czacie i forum, wysyła uczest- nikom wiadomości, sprawdza postępy w  nauce. Uczestnicy szkolenia zapoznają się z materiałem, przechodzą testy, rozwiązują ćwiczenia, komunikują się zarówno z nauczycielem, jak i z innymi uczestnikami. Wspólnie zdobywają wiedzę, rozma- wiają, wymieniają opinie, zadają pytania i odpowiadają na pytania innych, przy za- łożeniu, że zarówno uczniowie, jak i nauczyciel mają w tym samym czasie dostęp do komputera podłączonego do sieci.

Reasumując, do najważniejszych zalet e-learningu zalicza się:

– niewielki (w porównaniu z tradycyjnymi metodami nauczania) koszt uczest- nictwa,

– bogactwo możliwych form i sposobów uczenia się, – swobodę wyboru miejsca,

– swobodę wyboru czasu,

– swobodę wyboru tempa uczenia się, co powala na dostosowanie szkolenia do indywidualnych potrzeb¹¹.

Ponadto z punktu widzenia dydaktyki możemy wyróżnić następujące zalety za- stosowania e-learningu w szkolnictwie:

– nieograniczona czasowo dla ucznia dostępność podręczników i materiałów elektronicznych,

– nieograniczona liczba osób uczących się, w tym swoboda dostępu dla osób niepełnosprawnych,

– indywidualizacja procesu uczenia się, – uczenie się we współpracy,

– interakcja komunikacji w procesie kształcenia,

– atrakcyjna prezentacja wiedzy z użyciem multimediów,

– możliwość ciągłej i szybkiej aktualizacji i modernizacji programów oraz tre- ści kształcenia przez nauczyciela,

– zdalne zarządzanie przez nauczyciela procesem kształcenia, monitoring wy- ników kształcenia¹².

W e-learningu można wykorzystać wiele sposobów uczenia się, m.in. materia- ły zawierające rysunki, grafi kę, fi lmy wideo i animacje, ilustracje ułatwiające zro- zumienie tekstu, efekty dźwiękowe, wideoklipy. Ponadto w kształceniu w formule e-learningowej wykorzystuje się pracę zespołową, pracę w grupach dyskusyjnych.

11 J.J. Czarkowski, E-learning dla dorosłych, Warszawa 2012, s. 54–55.

12 S. Szablowski, E-learning dla nauczycieli, Rzeszów 2009, s. 15.

Dużym atutem e-learningu jest to, że umożliwia on dowolne miejsce do nauki.

Dodatkowo komputer stanowi znakomitą pomoc w  nauce, gdyż umożliwia po- rządkowanie i  przechowywanie notatek, stanowi źródło informacji oraz innych materiałów (foldery, pliki, bazy danych, prezentację własnych opracowań, na przy- kład teksu, grafi ki, analizę danych, gromadzenie dokumentacji, dostęp do ogrom- nych zasobów informacji w sieci www)¹³.

E-learning posiada też niestety wady, a  należą do nich: niemożność uczenia się wszystkich treści i uczestnictwa w zajęciach typu laboratoryjnego, konieczność posiadania drogiego sprzętu i oprogramowania, braki w umiejętnościach posługi- wania się komputerem i Internetem, brak atmosfery mobilizującej do nauki, która jest charakterystyczna dla szkoły¹⁴.

E-learning w opinii studentów

Interesujące są badania Krzysztofa Kuźmicza dotyczące opinii studentów na temat kształcenia w formule e-learningowej. K. Kuźmicz przeprowadził badania w latach 2008–2012 na dziennikarskich studiach stacjonarnych i niestacjonarnych w Dol- nośląskiej Szkole Wyższej we Wrocławiu. Realizowane były w czternastu grupach badawczych na próbie łącznej 317 osób. Badania wykazały, że dominującym sty- lem uczenia się studentów jest styl wizualny (wzrokowy), następnie (audialny) słu- chowy i komunikacyjny. Studenci wykorzystywali różne formy uczenia się. Naj- chętniej uczyli się indywidualnie lub wykonując zadania i ćwiczenia o wyraźnie praktycznym charakterze. Jedna czwarta studentów preferowała wykonywanie za- dań edukacyjnych w grupach lub w parach. Dla większości uczestników wirtual- nej edukacji poważny problem stanowiła organizacja własnej pracy umysłowej.

Ankietowani biorący udział w badaniu uczyli się w sposób chaotyczny, kompul- sywny. Zaledwie 16% e-studentów określiło swój proces uczenia się jako zorgani- zowany. Uczestnicy wirtualnej edukacji preferowali aktywne metody uczenia się o jasno sprecyzowanych celach, umożliwiających kreatywne działanie i komuni- kowanie (realizacja projektów, aktywne uczestnictwo w dyskusjach). W procesie komunikowania się w  e-przestrzeni studenci najczęściej wykorzystywali pocztę elektroniczną oraz komunikaty głosowe i audiowizualne. Najważniejszymi modu- łami dostępnymi na platformie e-learningowej były zdaniem uczestników moduły dydaktyczne i komunikacyjne. Jako podstawowe miejsce e-studiowania większość

13 A. Clarke, op.cit, s. 15–18.

14 A. Krawczuk, Blended Learning jako efektywna metoda nauczania z doświadczeń centrum na- uczycieli w  Białymstoku, [w:] E-learning – nowe aspekty, Materiały z  II ogólnopolskiej konferencji, Warszawa 2011, s. 142.

studentów wybierała dom lub mieszkanie, do urządzeń technicznych stosowanych najczęściej w  edukacji wirtualnej należał komputer przenośny typu laptop oraz komputer stacjonarny¹⁵.

Inne ważne badania zostały przedstawione przez Karolinę Chrabąszcz na przy- kładzie opinii studentów Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w  Tarno- wie. Cennych informacji dostarczają przeprowadzone badania ankietowe na gru- pie studentów, którzy korzystali podczas zajęć z platformy e-learningowej MWSE w Tarnowie. Odpowiedzi na pytania zawarte w ankiecie udzieliło 158 studentów kierunku Zarządzanie oraz Turystyka i Rekreacja. Z badań wynika, że środowisko studenckie w większości akceptuje formy nauczania na odległość, ale równocze- śnie nie chce zrezygnować z bezpośredniego kontaktu z wykładowcą oraz z inny- mi uczestnikami kursu. Zdecydowana większość osób biorących udział w bada- niu, bo aż 89%, popiera taką formę nauczania. Jedynie 11% osób jest zdecydowanie przeciwna. Równocześnie 75% ankietowanych wyraża chęć kontynuowania nauki w trybie mieszanym, czyli w trybie blended learning (w sposób tradycyjny z wyko- rzystaniem platformy e-learningowej), 15% ankietowanych chciałoby się kształcić wyłącznie w trybie e-learningu, a 10% wyłącznie w sposób tradycyjny, 86% ankie- towanych (135 osób) wyraża chęć stosowania systemu e-learningowego w więk- szej liczbie przedmiotów w kolejnych semestrach.

Za najważniejsze korzyści ze stosowania e-learningu respondenci uznali swo- bodę nauki (dogodność miejsca i  czasu) – 85%, indywidualizację (własne tem- po, automatyczne dostosowanie materiału do luk w wiedzy) – 50%, oszczędności (brak kosztów dojazdu, redukcja czasu na dojazd) – 41%, możliwość włączenia się w proces nauczania osób, które nie miały szansy w nim uczestniczyć (niepełno- sprawni, mieszkający w odległych lokalizacjach) – 37%, łatwy, choć zdalny kon- takt z nauczycielem – 26%. Za największą wadę tego systemu ankietowani uznali:

brak możliwości bezpośredniego kontaktu z  prowadzącym (64%), małą możli- wość współpracy z innymi uczestnikami szkolenia (42%), konieczność posiadania dużej motywacji (36%), niezbędność posiadania optymalnego sprzętu oraz łącza internetowego (33%).

Za najbardziej efektywne formy komunikacji podczas kursu e-learningowe- go respondenci uznali: komunikatory tekstowe (64% ankietowanych), forum dys- kusyjne (63%), pocztę elektroniczną (40%), rozmowy wideo (37%), chat (27%), rozmowy telefoniczne (18%) oraz blog (14%). Za najlepsze formy przekazywania wiedzy podczas kursu ankietowani uznali: pliki multimedialne (66%), przygoto- wane dokumenty tekstowe (29%), wypowiedzi na forum (4%). Na pytanie o naj- lepsze metody sprawdzania wiedzy podczas kursu e-learningowego respondenci

15 K. Kuźmicz, E-learning – kultura studiowania w przestrzeni sieci, Sopot 2015, s. 157–161.

wskazali: testy online (76%), ćwiczenia, interaktywne lekcje i  quizy (66%) oraz wypowiedzi pisemne (13%). Znaczna część respondentów, bo aż 81%, jest zdania, że e-learning będzie głównym źródłem zdobywania wiedzy w przyszłości. Według 90% respondentów platforma MWSE została przygotowana profesjonalnie¹⁶.

Zakończenie

Proces uczenia się, zdobywania wiedzy oraz umiejętności towarzyszy nam przez całe życie. Ciągłe podnoszenie kwalifi kacji stało się w dzisiejszym świecie koniecz- nością, warunkiem skutecznej pracy, a także sprostania wyzwaniom zmieniających się technologii oraz złożoności procesów gospodarczych i  społecznych. Nowa, zmieniająca się rzeczywistość doprowadziła do wprowadzenia nowych form ucze- nia się. Tradycyjny model kształcenia uległ przeobrażeniom. Postęp technologicz- ny sprawia, że pojawiają się coraz częstsze próby sięgania po nowe rozwiązania edukacyjne. Nauczanie na odległość zyskuje coraz większą popularność. Rozwija się systematycznie od kilku lat. Nauczanie na odległość ma zarówno swoich zwo- lenników, jak i przeciwników. Spory o skuteczność i potrzebę takiej formy nauki toczą się od dłuższego czasu i toczyć się będą nadal. Uważam, że bogata różno- rodność metod i  form kształcenia w  formule e-learningowej pozwala na wybór tej najodpowiedniejszej dla indywidualnego studenta. Z zaprezentowanych badań wynika, że e-learning zyskuje coraz więcej zwolenników. Rola nauczania z wyko- rzystaniem platformy e-learningowej ulega wzmocnieniu dzięki przeprowadza- nym badaniom, które wykazują, że taka forma edukacji przynosi o wiele lepsze re- zultaty niż nauczanie tylko on-line czy jedynie w trybie tradycyjnym, w budynku uczelni, pod okiem wykładowcy. Dodatkowo badania pokazały, że studenci pobie- rający naukę z wykorzystaniem platformy e-learningowej oraz mający bezpośred- ni kontakt z wykładowcą uczą się najefektywniej. Dzieje się tak ze względu na to, że mają oni bezpośredni kontakt z wykładowcą, dodatkowo kontakt poprzez platfor- mę, na chacie, forum dyskusyjnym, za pośrednictwem e-maili, możliwość dyskusji z innymi studentami oraz nieograniczony dostęp do materiałów. Zaprezentowa- ne badania pokazały także, że studenci pomimo tego, że zadowoleni są z naucza- nia w  formie e-learningowej, nie chcą zrezygnować z  bezpośredniego kontaktu z wykładowcą, który bardzo sobie cenią. Coraz więcej uczelni wyższych w Polsce dąży ku nowoczesności, inwestuje w systemy nauczania na odległość, nie odbie- rając jednocześnie studentom możliwości bezpośredniego kontaktu z wykładow- cą, jak i z innymi studentami w trakcie tradycyjnych zajęć. Uważam, że e-learning

16 K. Chrabąszcz, op.cit.

wyrobił sobie już pozycję w  powszechnej edukacji jako formalny i  nieformalny sposób kształcenia.

Bibliografi a

Chrabąszcz K., Wykorzystanie e-learningu w procesie kształcenia studentów, „Ze- szyty Naukowe MSE w  Tarnowie” 2011, nr 1(17), http://zn.mwse.edu.

pl/karolina-chrabaszcz-wykorzystanie-e-learningu-w-procesie-ksztal- cenia-studentow/.

Clarke A., E-learning – nauka na odległość, Warszawa 2007.

Czarkowski J.J., E-learning dla dorosłych, Warszawa 2012.

Hyla M., Przewodnik po e-learningu, Kraków 2005.

Krawczuk A., Blended Learning jako efektywna metoda nauczania z doświadczeń centrum nauczycieli w Białymstoku, [w:] E-learning – nowe aspekty, Ma- teriały z II ogólnopolskiej konferencji, Warszawa 2011.

Kuruliszwili S., E-learning w kształceniu służb społecznych, Wydanie I, Koordynacja na rzecz aktywnej integracji, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, współ- fi nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, Warszawa.

Kuźmicz K., E-learning – kultura studiowania w przestrzeni sieci, Sopot 2015.

Plebańska M., Tajniki edukacji na odległość, Warszawa 2011.

Siemińska-Łasko A., Interakcje w e- learningu, [w:] Nowe technologie w kształceniu na odległość, Materiały konferencyjne. II Krajowa Konferencja Naukowa, Koszalin–Osieki 2006.

Stecyk A., Charakterystyka systemów e-learning w globalnym systemie informacyj- nym, [w:] Edukacja w społeczeństwie ryzyka, red. M. Gwoździcka-Pio- trowska, A. Zduniak, Poznań 2006.

Szablowski S., E-learning dla nauczycieli, Rzeszów 2009.

Zieliński Z., E-learning w edukacji. Jak stworzyć multimedialną, w pełni interaktyw- ną sieć dydaktyczną, Gliwice 2012.

Netografi a

http. Mynetwork. Pl/informacje –e-learning. Słowniczek.php.

https://pl.wikipedia.org/wiki/E-learning.