Filozofia Boga na Kongresie Teologów Polskich w Krakowie

(1)

Edmund Morawiec

Filozofia Boga na Kongresie

Teologów Polskich w Krakowie

Studia Philosophiae Christianae 13/2, 227-229

(2)

S tu d ia P h ilo so p h iae C h ristian a e A TK

13(1977)2

SPRAWOZDANIA

M o r a w i e c E.

Filozofia Boga n a K ongresie Teologów P olskich w K rak o w ie J a w o r s k i M.

W spółczesne fo rm y negacji teologii n a tu ra ln e j M o r a w i e c E.

M ożliwość teologii n a tu ra ln e j

EDMUND M ORAW IEC

FILOZOFIA BOGA NA KONGRESIE TEOLOGOW POLSKICH W KRAKOWIE

K ongres Teologów P olskich odbył się w K ra k o w ie w O pactw ie OO. C ystersów w d n ia ch od 14 do 16 w rz eśn ia 1976 r. B ył to trzeci z kolei K ongres Teologów Polskich. G łów ny te m a t K ongresu był: Teologia n a u ką o Bogu. O tw arcia K ongresu dokonał Ks. K a rd y n a ł K aro l W ojtyła. W przem ó w ien iu w p ro w a d za jąc y m naw iązał do dw óch p oprzednich k o n gresó w w K ato lick im U niw ersy tecie L u b elsk im : w 1966 r., którego te m a tem by ła: Teologia Vaticanum , II, oraz w 1971, którego te m a ty k a k o n ce n tro w ała się dokoła zagadnienia: Teologia a antropologia. Ks. K a rd y n a ł K a ro l W ojty ła p rze d staw ił rów nież zasadnicze idee i założenia te m aty cz n e K o n g resu p o d k reśla ją c, iż K ongres te n służy przede w szyst kim sam o o k reślen iu się polskiej teologii. N a zakończenie swego p rze m ów ienia odczytał obszerny list S tefan a K a rd y n a ła W yszyńskiego P r y m asa P o lsk i sk ie ro w a n y do K ongresu.

N a p ro g ra m K o n g resu złożyły się re fe ra ty w ygłaszane n a sesjach p le n arn y c h oraz posiedzeniach sekcyjnych. W ra m a c h pierw szych w ygło szono dziew ięć odczytów . W szystkie one dotyczyły zagadnień z zak resu m etateologii oraz m etafilozofii Boga. Do p ierw szej g ru p y zaliczyć w y p a d a odczyty: Ks. P ro f. d r hab. S. K am ińskiego, E pistem ologiczno-

-m etodologiczne u w a g i o teologii, Ks'. Doc. d r hab. J. C hm ielą, H erm e- n e u ty c zn y a sp e k t teologii bib lijn ej, Ks. Doc. d r hab. J. K udasiew icza, B ib lijn e p o d sta w y teologii, D r S. N ap ierały , E le m e n ty teo rii p lu ra lizm u teologicznego, Ks. d r B. In len d e ra , M a g isteriu m w str u k tu r z e teologii

(3)

k a to lic k ie j, K s. Doc. d r hab. Z. C hlew ińskiego, P sychologiczne u w a r u n  ko w a n ia id ei Boga, Ks. P ro f. d r hab. J. M ajki, Socjologiczne u w a r u n k o  w a n ia id e i Boga. T em aty k ę z m etafilozofii Boga p odjęto w dw óch od czytach: Ks. Doc. d r hab. M. Jaw o rsk ieg o , W spółczesne jo r m y negacji teologii n a tu ra ln e j oraz Ks. Doc. d r hab. Edm . M oraw ca, M ożliw ość teologii n a tu ra ln ej. N a posiedzeniach se k cy jn y c h o dbyw ających się w godzinach popołudniow ych om aw iano i d y sk u to w an o szczegółowe zag ad n ie n ia zw iązane z ogólnym te m a te m K ongresu. W K ongresie wzięło u dział około 700 teologów i filozofów polskich re p re z e n tu ją c y c h wyższe u czelnie oraz w yższe se m in a ria duchow ne diecezjalne i zakonne.

Z ag ad n ien ia z z a k resu filozofii Boga były p rzedm iotem ta k posiedzeń sek cy jn y c h , ja k rów nież p len arn y ch . J a k w yżej zaznaczono dotyczyły o n e nie ty le sam ej filozofii Boga, ile raczej je j teorii. Na posiedzeniach se k cy jn y c h po d jęto p roblem przygodności bytu . Ks. P rof. d r hab. K. K łó- sa k w odczycie pt. P ojęcie przygodności b y tu w filo zo fii Boga w skazał n a potrzebę d o p raco w an ia trad y c y jn eg o ro zu m ien ia tego pojęcia, a Ks. B p doc. d r hab. B. B ejze w odczycie pt. W spólczesne rozum ienia pojęcia przygodności b y tu zap reze n to w ał n a jb a rd z ie j a k tu a ln e sposoby rozum ie n ia przygodności w w spółczesnej lite ra tu rz e filozoficznej, w sk azu jąc za razem n a p o d sta w y różnic jej pojm ow ania. T em aty k a posiedzeń p le n a r nych z z a k re su filozofii Boga bezpośrednio w iązała się z problem em w y k az an ia , iż m im o istn iejący c h k ry ty k tom istycznej teologii n a tu ra ln e j z pozycji ch arak te ry sty cz n eg o dla niej po jęcia Boga, m ożna up raw iać ta k ą teologię n a tu ra ln ą , odnośnie k tó re j za rz u ty w ysu w an e przez w spół czesnych nie dotyczą. Ks. Doc. d r hab. M. Ja w o rsk i w odczycie: W sp ó ł czesne fo r m y negacji teologii n a tu ra ln ej w ykazał, iż w spółczesna k ry ty k a te j dyscy p lin y dotyczy przed e w szystkim id ei Boga. A u to r pokazał na czym zasadza się ta k ry ty k a , co je st w n iej w artościow e i postaw ił p y ta n ie , w ja k im sensie z a rzu ty sk ie ro w a n e pod ad re sem teologii n a tu ra ln e j dotyczą ch rz e śc ija ń sk ie j teologii n a tu ra ln e j. Ks. Doc. d r hab. Edm. Mo ra w ie c w odczycie: M ożliw ość teologii n a tu ra ln ej w skazał, że m iędzy innym i, za rz u ty w y su w an e co do p ojęcia Boga filozofii ch rześcijań sk iej g enety czn ie w iążą się z sam ą in te rp re ta c ją te j filozofii, a p rzede w szyst k im m etafizyki. Szczególną uw agę zw rócił n a głów ny zarzu t, ja k i M. H ei degger w y su w a ł pod ad re sem p ojęcia Boga filozofii ch rześcijań sk iej, m ianow icie, że re p re z e n tu je ono Boga, jako b y t tego sam ego porządku, co św ia t rzeczy. A u to r w odczycie w ykazał, iż za rzu t te n w iąże się u M. H eideggera z n iew łaściw ą in te rp re ta c ją m etafizy k i c h rz eśc ija ń skiej. N astęp n ie p rze d sta w ił ta k ą in te rp re ta c ję filozofii tom istycznej, na te re n ie k tó re j d a je się uzyskać ta k ie p ojęcie Boga, co do którego s ta w ia n e przez w spółczesnych, a o p a rte n a ogólnych rozstrzygnięciach

M. H eideggera, z a rzu ty nie m a ją znaczenia. Po re fe ra ta c h w yw iązała się d y sk u sja, w k tó re j u dział b ra li uczestnicy K ongresu ta k duchow ni

(4)

ja k i św ieccy re p re z e n tu ją c y ro zm a ite ośrodki teologiczne w Polsce. P ełn e te k sty odczytów przygotow anych n a K ongres przez M. J a w o r skiego i Edm . M oraw ca zam ieszcza się poniżej.

M a ria n Ja w o rsk i

W spółczesne form y negacji teologii n a tu ra ln e j

R eflek sja teologiczna stricto sensu w ychodzi z O bjaw ienia. Czy m ożli w a je st je d n a k jeszcze dzisiaj filozoficzna w ypow iedź o Bogu, a w ięc o p ie ra jąc a się n a sam y m rozum ie? Oto podstaw ow e p y ta n ie, k tó re s ta w iają sobie m yśliciele naszej doby h Chodzi w ięc o sy tu a cję na tym odcinku w e w spółczesnej m yśli filozoficznej, a nie o h isto rię p ro b lem u , o b ojętnie czy były to pró b y pozytyw ne, czy też n eg a ty w n e ro zstrzygnię cia. Z acieśniam y też p ro b lem aty k ę Boga w e w spółczesnej filozofii w y łącznie do teologii n a tu ra ln e j, p o m ijają c te fo rm y re flek sji, k tó re bez pośrednio odnoszą się do fenom enologii w ia ry relig ijn ej, w szczegól ności jej p rze d m io tu intencjonalnego, czy też języka religijnego.

A by odpow iedzieć na przed staw io n e w yżej p y ta n ie, trze b a w p ierw zdać sp ra w ę z c h a ra k te ru zakw estionow ań teologii n a tu ra ln e j, k tó re są do m in u jące w e w spółczesnej m y śli filozoficznej. To stan o w i też p rz e d m iot n iniejszej w ypow iedzi. T ym sam ym u to ru je to drogę dalszym roz w ażaniom dotyczącym m ożliw ości teologii n a tu ra ln e j dzisiaj.

Na tre ść obecnej w ypow iedzi, ograniczonej z konieczności do n a jb a r dziej a k tu a ln e j k ry ty k i teologii n a tu ra ln e j jako ontoteologii, sk ła d a ją się n a stę p u ją c e trz y p u n k ty :

I. a) O gólna c h a ra k te ry sty k a w spółczesnej negacji teologii n a tu ra ln e j i b) próby u sto su n k o w a n ia się do niej.

II. a) P rz ed sta w ien ie, na czym zasadza się k ry ty k a teologii n a tu ra ln e j, a m ianow icie, ja k i rodzaj m etafizy k i je st zakw estionow any, i b) ja k ie ujęcie Boga, im p lik o w an e przez te n rodzaj m e tafiz y k i, je st zakw estio now ane.

III. a) W artość i znaczenie tej k ry ty k i, oraz b) p roblem ch rz eśc ija ń skiej m e tafiz y k i Z achodu.

I. W spółczesna postać negacji teologii n a tu ra ln e j

a) O gólna c h a ra k te ry sty k a . — Z nane je st n eg a ty w n e stanow isko w od niesieniu do teologii n a tu ra ln e j m yślicieliteologów p ro testan c k ich , z ra

-1 Por. m .in.: A. D ondeyne, U n discours p hilosophique sur D ieu e st-il encore possible?, w : M iscelanea A lb e rt D ondeyne, L eu v e n 1974, 417—418; E m erich C oreth, G ottesfrage h eu te, V erlag B u tze n -B erck e r, 1969, 6