posiedzenie Wojewódzkiej Rady ds. Rodziny, 29 stycznia 2020 roku
Ocena potrzeb w zakresie rozwoju usług społecznych i infrastruktury społecznej
w województwie pomorskim
raport z badania EGO – Evaluation for Government Organizations S.C.
zrealizowanego na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego
• 6.1 Aktywizacja społeczno-zawodowa
• 6.2 Usługi Społeczne
• 6.3 Ekonomia Społeczna
OP 6 Integracja
• 7.1 Zasoby ochrony zdrowia
OP 7 Zdrowie
• 8.1 Kompleksowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne
OP 8 Konwersja
2014-2020 2021-2027
Wsparcie na rozwój infrastruktury i usług społecznych w ramach RPO WP
Ocena potrzeb w zakresie rozwoju usług społecznych i infrastruktury społecznej w województwie
pomorskim [2019]
EGO – Evaluation for
Government Organizations S.C.
Wykonawca:
Podstawowym celem badania było
kompleksowe zdiagnozowanie i ocena stanu usług społecznych oraz infrastruktury
społecznej w województwie pomorskim. Cel został zrealizowany poprzez:
diagnozę infrastruktury społecznej
w województwie pomorskim w kontekście potencjalnych odbiorców wsparcia,
diagnozę struktury usług społecznych w województwie pomorskim w kontekście potencjalnych odbiorców wsparcia.
Termin: listopad 2019
CAPI: 104 JST + 146 NGO IDI: 19 OPS/PCPR
FGI: 3 (Gdańsk, Gdynia, Słupsk)
Desk Research + analiza kartograficzna
Posługując się określeniem usługi społeczne na potrzeby tego badania mowa była o
ogólnodostępnym wsparciu dla osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem lub wykluczonych społecznie o charakterze integracyjnym, świadczonym również w formie
zdeinstytucjonalizowanej.
Grupy odbiorców usług:
1. osoby niesamodzielne,
2. osoby z niepełnosprawnościami, 3. osoby długo pozostające bez pracy, 4. osoby żyjące poniżej granicy ubóstwa, 5. osoby uzależnione,
6. migranci,
7. rodziny z dziećmi, 8. piecza zastępcza,
9. rodziny w kryzysie i doświadczające przemocy domowej, 10. osoby w kryzysie bezdomności,
11. aktywni seniorzy.
• Osłabia się związek polityki społecznej z rynkiem pracy.
• Osłabienie związków pomocy społecznej z aktywizacją zawodową prowadzi do wyczerpania się dotychczasowej formuły wsparcia (nakierowanej w dużej mierze na aktywizację zawodową) i wiąże się także ze stopniową zmianą profili klientów.
• Generalnie profil pomocy ulegnie zmianie w kierunku świadczenia usług społecznych.
Kwestie horyzontalne
Kwestie horyzontalne
Liczba osób, którym przyznano świadczenia pomocy społecznej na 10 tys. ludności (dane GUS)
Liczba klientów pomocy społecznej w ujęciu całościowym zmniejsza się.
Kwestie horyzontalne
Najwyższy na wschodzie województwa i w części
północno-zachodniej oraz w powiecie kościerskim,
najniższy w Trójmieście i okolicznych powiatach.
Wskaźnik deprywacji lokalnej wg powiatów – odsetek ludności, którym przyznano świadczenia
Kwestie horyzontalne
• Rośnie znaczenie wsparcia osób niesamodzielnych, starszych i z niepełnosprawnościami.
• Wciąż problemem są rodziny osoby w kryzysie.
• Maleje potrzeba wsparcia grup ze względu na brak pracy czy ubóstwo.
• Poważnym i rosnącym problemem są osoby w kryzysie psychicznym i z zaburzeniami psychicznymi.
Kwestie horyzontalne
Miejsce Obecnie Za 10-15 lat
1 Osoby niesamodzielne Osoby niesamodzielne 2
Osoby i rodziny w kryzysie, w tym
zwłaszcza przemoc domowa Osoby starsze samodzielne 3
Rodziny z trudnościami opiekuńczo – wychowawczymi
Rodziny z trudnościami opiekuńczo – wychowawczymi
4 Osoby starsze samodzielne Osoby i rodziny w kryzysie, w tym zwłaszcza przemoc domowa
5
Osoby z niepełnosprawnością (potencjalnie aktywne społecznie i zawodowo)
Osoby z niepełnosprawnością (potencjalnie aktywne społecznie i zawodowo)
6
Osoby żyjące poniżej ustawowej granicy
ubóstwa Osoby uzależnione
7 Osoby uzależnione Osoby żyjące poniżej ustawowej granicy ubóstwa 8 Osoby długo pozostające bez pracy Imigranci
9 Osoby bezdomne Osoby bezdomne
10 Imigranci Osoby długo pozostające bez pracy
Model wsparcia oraz analiza funkcjonowania systemu usług na rzecz rodzin w województwie pomorskim
Poradnictwo rodzinne i terapia
rodzinna
Asystent rodziny
Praca socjalna
Projekty i inne wsparcie Rodziny
wspierające Streetworking
Placówki wsparcia dziennego
Ocena dostępności Placówki wsparcia dziennego opiekuńcze
Placówki wsparcia dziennego specjalistyczne
Są zapewniane w wystarczającym stopniu 22,09% 9,30%
Są zapewniane, ale w niewystarczającym stopniu 10,47% 8,14%
Nie są zapewniane, w tym: 66,28% 82,56%
są planowane do wprowadzenia w perspektywie kilku lat 21% 14,08%
nie są planowane do wprowadzenia, ale jest to potrzebne 36,84% 40,85%
nie są planowane do wprowadzenia, jest to niepotrzebne 38,60% 38,03%
nie wiem/trudno powiedzieć 3,51% 7,04%
Ocena dostępności placówek wsparcia dziennego dla rodzin z dziećmi doświadczających trudności opiekuńczo-wychowawczych (JST) badanie
ankietowe CAPI z JST (N=86).
Rozmieszczenie placówek wsparcia dziennego w stosunku do liczby rodzin przejawiających problemy opiekuńczo-
wychowawcze
Liczba asystentów rodziny i liczba rodzin przypadająca na 1 asystenta
Gminy, gdzie nie zatrudnia się
asystenta rodziny (6 gmin – Lipnica, Dziemiany, Karsin, Nowa Karczma, Stara Kiszewa, Władysławowo) W dużych miastach województwa – Gdańsku, Gdyni i Słupsku
zatrudnionych jest najwięcej
asystentów, odpowiednio 24, 10 i 11.
• Rodziny objęte wsparciem z powodu bezradności
opiekuńczo-wychowawczej stanowią ok ¼ wszystkich osób objętych wsparciem pomocy społecznej (36593 os.).
• Brakuje placówek wsparcia dziennego oraz form pracy w środowisku rodziny, które pozwoliłyby na zapobieganie poważniejszym problemom, w tym umieszczaniu dzieci w pieczy zastępczej.
• Na sposób pracy środowiskowej wpływa niewystarczająca
liczba asystentów rodziny – brakuje wykwalifikowanej kadry,
która podejmie się wymagającej i odpowiedzialnej pracy przy
stosunkowo niskim wynagrodzeniu.
Rekomendacja
• Zwiększenie dostępności miejsc pracy podwórkowej i
środowiskowej, zwłaszcza w małych ośrodkach poprzez utworzenie placówek wsparcia dziennego w miejscach, gdzie najwięcej rodzin doświadcza problemów opiekuńczo wychowawczych. Są to przede wszystkim: Bytów, Chojnice, Pruszcz Gdański, Kartuzy,
Somonino, Kościerzyna, Prabuty, Lębork, Nowa Wieś Lęborska, Malbork, Nowy Dwór Gdański, Puck, Główczyce, Ustka, Starogard Gdański, Sztum, Gniew, Łęczyce, Szemud, Wejherowo.
• Współpraca z NGO i tworzenie zachęt i wsparcia w finansowaniu kosztów stałych działalności (filie organizacji) związanej z pracą z rodzinami doświadczającymi problemów opiekuńczo-
wychowawczych
Rekomendacja
• Zapewnienie odpowiedniej liczby asystentów rodziny (minimum ustawowe), zwłaszcza na terenach gdzie występuje największe
zapotrzebowanie: Chojnicach, Debrznie, Gdańsku, Cedrach Wielkich, Pruszczu Gdańskim, Przywidzu, Pszczółkach, Lęborku, Malborku, Nowym Stawie, Starym Polu, Pucku, Damnicy, Kobylnicy, Słupsku, Starogardzie Gdańskim, Starym Targu, Pelpinie, Tczewie, Łęczycy, Redzie, Wejherowie.
• Zwiększenie dostępności dla rodzin z problemem bezradności wsparcia w postaci „czystej” pracy socjalnej i doskonalenie kadr pomocy społecznej w zakresie kompetencji niezbędnych do takiej pracy z rodzinami.
Rodziny zastępcze:
• spokrewnione [1403]
• niezawodowe [649]
• zawodowe [113]
• specjalistyczne [38]
• rodzinne domy dziecka [110]
Placówki opiekuńczo-wychowawcze:
• socjalizacyjne [62]
• interwencyjne [11]
• specjalistyczno-terapeutyczne [9]
• rodzinne [9]
• regionalna placówka opiekuńczo-terapeutyczna [1]
Usamodzielnianie wychowanków:
• indywidualny plan usamodzielniania [IPU]
• mieszkalnictwo (chronione, treningowe)
• aktywizacja społeczno-zawodowa
• świadczenia na usamodzielnianie
Model wsparcia dzieci i młodzieży pozostających bez opieki rodzicielskiej – piecza zastępcza (woj. pomorskie)
Ocena dostępności Placówki opiekuńczo- wychowawcze socjalizacyjne
Są zapewniane w wystarczającym stopniu 29,41%
Są zapewniane, ale w niewystarczającym stopniu 11,76%
Nie są zapewniane, w tym: 58,82%
są planowane do wprowadzenia w perspektywie kilku lat 0,00%
nie są planowane do wprowadzenia, ale jest to potrzebne 33,33%
nie są planowane do wprowadzenia, jest to niepotrzebne 66,67%
nie wiem/trudno powiedzieć 0,00%
Ocena dostępności Placówki opiekuńczo-wychowawcze
socjalizacyjne
Są zapewniane w wystarczającym stopniu 10,71%
Są zapewniane, ale w niewystarczającym stopniu 14,29%
Nie są zapewniane, w tym: 75,00%
są planowane do wprowadzenia w perspektywie kilku lat 9,52%
nie są planowane do wprowadzenia, ale jest to potrzebne 52,38%
nie są planowane do wprowadzenia, jest to niepotrzebne 33,33%
nie wiem/trudno powiedzieć 4,76%
NGO badanie ankietowe CAPI z NGO (N=28)
JST
badanie ankietowe CAPI z NGO (N=17)
• W 2018 r., na terenie województwa pomorskiego, w pieczy zastępczej przebywało 4937 dzieci.
• Najliczniejsza grupa dzieci przebywa w rodzinach zastępczych spokrewnionych – 1804 osoby i w placówkach opiekuńczo-wychowawczych – 693 osoby.
• Główne przyczyny umieszczenia dzieci w pieczy zastępczej to bezradność opiekuńczo-
wychowawcza i uzależnienie od alkoholu.
• Odpływ dzieci z pieczy zastępczej jest mniejszy niż zapotrzebowanie na miejsca w rodzinach zastępczych.
Wnioski
• Pozyskiwanie większej liczby rodzin zastępczych niespokrewnionych, zwłaszcza zawodowych specjalistycznych, które mogłyby zająć się dziećmi w szczególnie trudnej sytuacji zdrowotnej, emocjonalnej i prawnej.
• Usprawnienie procesów usamodzielniania i dostęp do większej liczby mieszkań chronionych.
Rekomendacja
• Poprawa jakości w zakresie sprawowania pieczy zastępczej.
• Zwiększenie liczby rodzin zastępczych, zwłaszcza zawodowych i zawodowych specjalistycznych.
• Zapewnienie mieszkań chronionych i większa uwaga zwrócona na usamodzielniających się wychowanków pieczy zastępczej, realne wsparcie emocjonalne i pomoc osoby dorosłej w procesie
usamodzielniania.
Rodziny przeżywające kryzys (w tym problem przemocy) model wsparcia
• poradnictwo specjalistyczne prawne, rodzinne, psychologiczne
• ośrodki i punkty interwencji kryzysowej, w tym z miejscami całodobowego pobytu;
• specjalistyczne ośrodki i punkty interwencji kryzysowej (w zakresie przemocy
domowej), w tym z miejscami całodobowego pobytu;
• ośrodki dla matek z małoletnimi dziećmi
i kobiet w ciąży.
Liczba rodzin
objętych procedurą
„Niebieskiej karty”
Źródło: sprawozdanie MRPIPS z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie za 2018 r.
Udział osób
dotkniętych przemocą domową w ogólnej
liczbie ludności
Źródło: Sprawozdanie z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy
w Rodzinie za 2018 r.
Rodziny przeżywające kryzys (w tym problem przemocy) model wsparcia
• Problem przemocy dotyczył 14 tys. osób w województwie pomorskim – w tym 7,5 tys. kobiet i 4 tys. dzieci.
• Aż 76% badanych JST uważa, że zaspokojenie potrzeb rodzin dotkniętych przemocą jest kluczowy z ich gminach i powiatach, zwłaszcza, że zazwyczaj jest pochodną innych problemów, w tym uzależnień i dziedziczonej bezradności.
• Z badań jakościowych wynika, że problemem jest dostępność usług poradnictwa specjalistycznego i że niejednokrotnie czas oczekiwania na konsultację np. psychologa jest zbyt długi.
• Trudnością może być odległość do najbliższego punktu porad i
możliwości dojazdu, ale także bariery mentalne.
• Niewystarczający potencjał organizacji pozarządowych do realizacji zadań zleconych (w różnych trybach) w ramach usług pomocy społecznej, których realizacja uwarunkowana jest przez szereg często trudnych do spełnienia wymagań.
• Współpraca przyjmuje często formę wspólnej realizacji
mniejszych przedsięwzięć. To dobry krok w budowaniu potencjału sektora, co wydaje się być największym zadaniem związanym ze współpracą. współpracy
• Współpraca jednostek pomocy społecznej z innymi instytucjami mającymi wpływ na sytuację wspieranych osób: z policją, sądami, urzędami pracy, szkołami, kuratorami, zarządami mieszkań
komunalnych, etc. ma często fasadowy lub niewystarczający charakter, nie ma udrażnianych kanałów szybkiego reagowania, a mnogość osób i instytucji zajmujących się daną osobą czy rodziną tylko pogłębia chaos życiowy osoby wspieranej.
Rekomendacje – kwestie horyzontalne
• Pracownicy pomocy społecznej nie są do końca przygotowani do odpowiedzi na wyzwania związane z nowym profilem klienta, który wymaga innych działań, innego podejścia i innych narzędzi.
• Brakuje przede wszystkim przygotowania i predyspozycji psychologicznych.
• Część ośrodków pomocy społecznej nie spełnia wymagań ustawowych dotyczących liczby zatrudnionych pracowników socjalnych. W roku
2018 w całym województwie pomorskim było 19 takich ośrodków:
o Niewystarczająca ilość środków finansowych przewidzianych w budżetach gmin.
o Brak kandydatów.
o Rotacja kadr.
Rekomendacje – kwestie horyzontalne
• Wsparcie lokalnych organizacji pozarządowych, zmierzające do zwiększenia ich potencjału do świadczenia usług społecznych np.
w formie projektu/projektów grantowych do realizacji usług społecznych na małą skalę, w niewielkich gminach.
• Wsparcie współpracy na linii JST-PES. Należy wdrażać już istniejące modele współpracy PES i JST w zakresie możliwości świadczenia usług społecznych (zlecanie usług PES przez JST, klauzule społeczne w pzp).
• Wprowadzenie managerów usług/pomocy, które pomogą przejść przez cały proces i posiadają kompetencje do kierowania do
określonej usługi i/lub jej organizacji.
• Wyposażenie pracowników w umiejętności i narzędzia pracy z nowym typem klienta (partycypacyjność, warsztatowa forma).
Rekomendacje – kwestie horyzontalne
Dziękuje za uwagę!
Maciej Kochanowski – Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w Gdańsku
