Spektrum sporowo-pyłkowe utworów permu i triasu synkliny piekoszowskiej w Górach Świętokrzyskich

Kwartalnik Geologiczny, t. 24, nr 3, 1980 r., str.611-641

UKD 561.024 + 581.33: 551.736.3/.761.2: 551.243.31(438.13 Góry Świętokrzyskie +4)

Sonia DYBOVA-JACHOWICZ. Donata LASZKO

Spektrum

utworów permu i triasu synkliny piekoszowskiej w Górach Świętokrzyskich

Przedstawiono charakterystykę spektrów sporowo-pyłkowych dla utworów górnego permu, dolnego i środkowego pstrego piaskowca, retu i wapienia muszlowego. Podano również charakterystykę pali-

nologiczną, paleobotaniczną i stratygraficzną pogranicza cechsztynu i triasu w nawiązaniu do niektó- rych obszarów europejskich.

WSTĘP

W próbkach skał pochodzących z otworów wiertniczych zlokalizowanych w synklinie piekoszowskiej (Piekoszów IG 1, Szczukowice IG 1, Podzamcze IG l) oraz z' jednego otworu w niecce miechowskięj (Pągów I G 1) stwierdzono wystę­

powanie zróżnicowanej i charakterystycznej mikroflory. Została ona uzyskana ze skał metodą maceracji chemicznęj przeprowadzonęj w laboratorium Oddziału Świętokrzyskiego IG w Kielcach i Oddziału Górnośląskiego IG w Sosnowcu.

Po przeprowadzeniu analizy planimetrycznej preparatów sporządzonych z badanego materiału skalnego uzyskano szereg interesujących danych dotyczących jakościowego i ilościowego występowania miospor należących do ponad 40 róż­

nych rodzajów.

WYKAZ OZNACZONYCH MIOSPOR

Pełny wykaz oznaczonych permskich i triasowych rodzajów oraz gatunków miospor znalezionych w próbkach skał badanych otworów wiertniczych przed- stawia się w układzie systematycznym następująco:

612 Sonia U"bc)va-Ja.ch,owicz. Donata Laszko

Anteturma Sporites Pot 0 n i e, 1893

Turma Triletes (Reinsch, 1891) Potonie et Kremp, 1954 Subturma Azonotrilites L u b e r, 1935

Infratutma Lael'igati (B e n n i e et Kid s ton. 1886) Pot. et K r.. 1954 Genus Punctatisporites (I bra him, 1933) Pot 0 n i e et K rem p, 1954

Punctatisporites crassexinis M a ^{die r, 1964}

Punctatisporites triassicus S c h u I z, 1964 Punctatisporites sp.

Genus Calamospora Se hop L W i Iso n et Ben t a I L 1944 Calamospora sp.

Genus Lael'igatisporites D y b 0 v a et J a c how i c z, 1957 Lael'igatisporiles ? sp.

Genus Psi/atriletes (v d. H a m men. 1954) Pot 0 n i e et K rem p. 1956 Psilatriletes triassicus Vis se her. 1966

Genus Retusotriletes N a u m 0 v a, 1953 Retusotriletes mesozoicus K I a u s. 1960

Infraturma Apiculati (B e n n i e et Kid s ton. 1888) Pot 0 n i e ¹⁹⁵⁶

Subturma Nodati D y b 0 v a et J a c how i c z. 1957 Genus Apiculatisporites I bra him. 1933

Apiculatisporites sp.

Genus Cyclotriletes M a die r. 1964

Cyclotriletes microgran(ler M a ^dIe r. 1964

Infraturma Verrucati D y b 0 v a et J a c how i c z. 1957 Genus Cycloverrutrifetes S c h u 1 z. 1964

Cycloverrutriletes presselensis Se h u I z. 1964

Genus Verrucosisporites (I bra him. 1933) S m i t h et al.. 1964 Verrucosisporites morulae K I a u s. 1960

Verrucosiporites pseudol11Oru/ae Vis s c her. 1966 Genus Guttatisporites Vis s ch e r. 1966

Guttatisporites microechinatus Vis s c her, 1966 Guttatisporites elegans Vis s c her. 1966

Turma Zonales (Bennie et Kidston. 1885) Potonie et Kremp. 1954 Subturma Zonotriletes (W a I t z. 1935) Pot 0 n i e et K rem p. 1954

Infraturma Cingulati Pot 0 n i e et K rem p. 1954

Genus Lycospora (S c hop L W i Iso n et Ben tal L 1944) Pot 0 n i e et K rem p. 1954 Lycospora triassica J a n son ius. 1962

Lycospora sp.

Anteturma Pollenites R. Pot 0 n i e. 1931 Turma Saccites Er d t m a n. 1947 Subturma Disaccites Coo k son. 1947

I nfraturma Striatiti Pan t. 1955 Genus Striatoabietites (S e do v a) Art.. 1964

Striatoabietites aytugii Vis s c her. 1966 Striatoabietites sp.

Genus Tuballtiapol/enites Vis s c her. 1966

Tuhantiapo/!enifes striatiloides Vis s ch e r. 1966

Genus Lueckisporiles (P 0 ton i e et K I a u s. 1954) J an son ius. 1962 Lueckisporites virkkiae Pot 0 n i e et K I a u s. 1954

(normy H. Visschera. 1972-; Aa. Ab. Ac. Bc) Genus Taeniaepollenites Vis s c her. 1966

Taeniaepo//enites jonkeri Vis s c her. 1966

Spektrum sporowo-pylkowe utworow permu triasu

Taeniaepollenites multiplex Vis s c her, 1966

Taeniaepollenites noviaulensis (L e s chi k, 1956) Vis se her Genus Vittatina L u be r et J a n son ius, 1962

Vittatina vitt(ler L u beL 1940

Infraturma Disaccitrileti L e s chi k, 1956 Genus Illinites Ko san k e, 1950

Illinites trivisus Vis se her, 1966 Illinites unicus K 0 san k e, 1950

Genus Angustisulcites (F r e u den t h a I, 1954) Vis se h e L 1966 Angustisulcites gorpii Vis s c h e L 1966

Angustisulcites klausii F r e u den t ha 1, 1964

Angustisulcites grandis (F re u den t h a I, 1964) Vis se her, 1966 Genus Triadispora K 1 a u s, 1964

Triadispora mud/eri (R e i n h. et Se h m i z) Rei n h., 1964

Infraturma Disacciatrileti (L e s chi k, 1955) Pot 0 n i e, 1958 Genus Paravesicaspora K I a u s, 1963

Paral'esicaspora splendens (L e s chi k, 1956) K 1 a u s, 1964 Genus Gardenasporites K I a u s, 1963

Gardena::,porites leonardi K I a u s, 1963 Genus Gigantosporites K I a us, 1963

Gigantosporites sp.

Genus Klausipollenites J a n s o' n ius, 1962

Klausipollenites schaubergeri (P 0 ton i e et K 1 a us, 1954) J a n son ius, 1962 Genus Falcisporites (L e s chi k, 1956) K I a u s, 1963

Falci::,porites zaplei (P ⁰ ton i e et K I a u s) Le s chi k, 1956 Genus Alisporites 0 a u g her t y, 1941

Alisporites graul'ogeli K 1 a u s, 1954

Genus Limitisporites (L e se h i k, 1956) P (,) ton i e, 1958 Limitisporites moersensis G r e b e, 1963

Genus Jugasporites L e s chi k, 1956

Jugasporites delasaucei (P 0 ton i e et K 1 a u s, 1954) Le s chi k, 1956 Genus Sulcatisporites Le s chi k, 1956

Sulcatisporites reticulatus M a dIe r, 1964 Genus Colpectopollis (P flu g, 1963) Vis s c her, 1966

Colpectopollis ellipsoideus Vis s c her, 1966 Genus Succinctisporites L e s chi k, 1956

Succinctisporites grandior L e s chi k, 1956 Succinctisporites circumdatus Le se h i k, 1956 Genus Brachysaccus Le se h i k, 1956

Brachysaccus neomundanus (L e se h i k) M a dIe L 1964 Genus Voltziaceaesporite-s K I a u s, 1964

Voltziaceaesporites heteromorpha K I a us, 1964

Infraturma Podocarpoiditi Pot 0 n i e, T h 0 m son et T hie r gat, 1950 Genus Platysaccus (N a u m 0 v a, 1937) Pot 0 n i e et K I a u s, 1954

Platysaccus niger M a die r, 1964

Platysaccus papilionis Pot 0 n i e et K 1 a u s, 1954 Genus Vitreisporites (L e s chi k, 1955) J a n son ius, 1962

Vitreisporites sp.

Subturma Polysaccites Coo k son, 1947 lnfraturma Polysacciti Coo k son, 1947 Genus Crustaesporites Le se h i k, 1956

Crustaesporites globosus L e s chi k, 1956

613

614 Sonia Uvbo\'a-Jactlo""'ICZ. Donata Laszko

Subturma Monosaccites (C hit a I e y, 1951) Pot 0 n j e et K rem p, 1954 Infraturma Dipolsacciti H art, 1965

Genus Cordaitina (S a m oil 0 v'j ch) Ha r t, 1965 Cordaitina donetziana In 0 s s 0 v a, 1976 Cordaitina uralensis (L u b e r) D i b n e r, 1971 Genus Nuskoisporites Pot 0 n i e ^et K I a u s, 1954

Nuskoisporites dulhuntyi Pot 0 n i e et K I a u s, 1954 Genus Lundblandispora B a 1 m e, 1963

Lundblandispora nejburgii S c h u 1 z, 1964 Monosaccites sp.

Infraturma Monpolsacciti Ha r t, 1965 Genus Potonieisporites B h a r a d w aj, 1954

Potonieisporites simplex W i 1 son, 1962

Turma Plicates N a u m 0 v a, 1937

Subturma Monocolpates I v e r s e n et T roe 1-S m i t h, 1950 Infraturma Intorti (N a u m 0 v a, 1937) Pot

°

Cycadopites coxii Vis s c her, 1966

Incertae sedis Acritarcha E vi t t, 1963

Genus Micrhystridium (D e f 1 and re, 1937) Do w n i e et Sa r j e ant, 1967

Genus Protoleiosphaeridium Eis e n a c k, 1959 emend. Do w n i e et S a r j ea n t, 1963

Stan zachowania i charakterystyczne cechy morfologiczne znalezionych mio- spor ilustruj,! fotografie wykonane w swietle przechodz,!cym, zamieszczone na tablicach I-X.

W tabeli 1 przedstawiono wyst~powanie rodzajow miospor przewodnich dla wyzszego permu i nizszego triasu w Gorach Swi~tokrzyskich; figura 1 obrazuje

gl~bokosci pobrania probek skal oraz korelacj~ litologiczno-palinologiczn,! bada- nych otworow wiertniczych.

Dotychczasowe badania nad mikroflorq permu i triasu w regionie Gor Swi~to­

krzyskich wskazuj,!, iZ granica mi~dzy gornym permem a nizszym triasem nosi cechy przelomu florystycznego. Zjawisko to zaznacza si~ z jednej strony - wy- mieraniem szeregu gatunkow miospor w gornej cz~sci gornego permu, z drugiej zas - pojawieniem si~ nowego, zroznicowanego zespolu ^r miospor typowych dla triasu.

Obok zespolow sporowo-pylkowych charakterystycznych dla gornego permu i nizszego triasu mozna bylo w badanym materiale zidentyfikowac liczne rodzaje i gatunki miospor bardziej dlugowiecznych, wyst~P\lj,!cych w karbonie i w permie oraz przechodz,!cych takze do triasu, jednakZe w ilosciowo zmienionym skladzie.

SPEKTRUM SPOROWO-PYLKOWE GORNEGO PERMU

Spektrum takie zostalo stwierdzone w probkach pochodz,!cych re wszystkich badanych otworow wiertniczych. Jednym z jego podstawowych skladnikow S,!

miospory rodzaju lueckisporites nalez'!ce do palinodemu H. Visschera i norm Aa - Ac oraz Bc; nie stwierdzono tu natomiast miospor Lueckisporites zalicza- nych przez H. Visschera do normy CiD.

Rodzaj Crustaesporites reprezentowany jest przez gatunek C. globosus, zna- leziony w pojedynczych egzemplarzach, lecz wazny stratygraficznie re wzgl~du

n ;:' ~ (p ~ (j '"'1 "0 ir '< (i)" N "0 ::;l, q ~" S ::;l en :><;" ~ 0 :12 ti. (i)" 0 (j

:12 '<

~ ~

--- --- ---- ---- ---- -- ----- ---- ---- ---- - ,

~ '""'I ~ '< ~ ^~ ::n ~ Lueckisporites Crustaesporites Limitisporiles Paravesicaspora Gardenasporites Gigantosporites Vittatina Lycospora Cordaitina Potonieisporites Jugasporites Taeniaepollenites Platysaccus Calamospora Cycadopites Triadispora Nuskoisporites Illinites Klausipollenites F a!cisporites Psilatriletes Cycloverrutriletes Lundblandispora Apicu/atisporites Cyc!otriletes Monosaccites Verrucosisporites Retusotriletes Punctatisporites Vo!tziaceaesporites Brachysaccus Striatoabietites Tubantiapollenites Laevigatisporites C olpectopollis Su/catisporites Succinctisporites A lispo rites Angustisulcites Guttatisporites Vitreisporites

I

~

= g

!

if

Spektrum sporowo-pylkowe utworow permu i triasu 615 na jego wyst~powanie, ograniczone do gorn~ cz~sci gornego permu.

Wspomniany gatunek opisany zostal po raz pierwszy pod nazw'! Trochosporites reniformis przez J. Wilsona (1962) z utworow Flower- Pot- Formation; jest on rownieZ znany z gondwanskiej prowincji gornego permu Indii, gdzie opisal go D.C. Bharadwaj (1962) pod nazw'! Distriatites bilateralis.

Rodzaj Limitisporites wyst~puje w spektrum sporowo-pylkowym gornej cz~sci

gornego permu w iloSci okolo lOC\ i reprezentowany jest przez gatunek L. moer- sen.s'is.

W skladzie omawianego spektrum obecne S,! takze miospory rodzaju Parma- sporites K 0 tan s k a (1970), ktory autorka (i kreator) podaje z wiekowo zbli- zonego odcinka profilu (leine Z3) udost~pnionego innymi otworami wiertniczymi takze w regionie Gor Swi~tokrzyskich. 1

Elementy mikroflorystyczne gornego perm u to obecne w rozwazanym spektrum rodzaje: Paravesicaspora z gatunkiem P. splendens, Gardenasporites z gatunkiem G. leonardii oraz blizej nieoznaczalne, ze wzgl~du na zly stan zachowania, mio- spory rodzaju Gigantosporites.

Bardzo charakterystyczny element spektrum gornej cz~sci gornego permu stanowi rodzaj Vittatina z gatunkiem V. vittifer; nalez,! tu charakterystyczne formy zeberkowanych ziarn pylku bez workow powietrznych lub tez z workami szcz'!tko- wymi. Wyst~puj,! one w Europie od gornej cz~sci dolnego permu po granic~ z tria- sem; S,! rowniez znane z utworow permskich europejskiej cz~sci ZSRR i z prowincji gondwanskiej w Indiach.

Z dlugowiecznych elementow spektrum wymieni6 mozna rodzaj Lycospora z gatunkiem L. triassica, Calamospora sp. oraz rodzaj Illinites z gatunkami: I.

unicus, I. trivisus.

Oskrzydlone sporomorfy jednoworkowe (Monosaccites) obecne w omawianym spektrum reprezentowane S,! przez rodzaj Cordaitina z gatunkiem C. uralensis i C. donetziana, jak rowniez przez rodzaj Potonieisporites z gatunkiem P. simplex i rodzaj Nuskoisporites z gatunkiem N. dulhuntyi.

Cechuj,!ce si~ stosunkowo duzymi rozmiarami miospory nalez'!ce do Cor- daitina znane s,! przede wszystkim z utworow dolnego permu polnocnej Azji, gdzie stanowi,! skladnik tzw. prowincji kordaitowej; wykazuj,! one znaczne zroz- nicowanie gatunkowe oraz ilosciow,! dominacj~ w spektrum.

Rodzaj Potonieisporites, obejmuj,!cy sporomorfy z asymetrycznie polozonym cialem centralnym, znany jest rowniez przede wszystkim z permu dolnego; w utwo- rach gornej cz~sci gornego permu wyst~puje w pojedynczych egzemplarzach.

Z granic,! dolnej cz~sci gornego permu zwi,!zane jest pojawienie si~ miospor rodzaju Nuskoisporites, ktore wyst~puj,! najIiczniej w dolnej cz~sci gornego per- mu, zas do triasu przechodz,! w zmniejszonej liczbie egzemplarzy.2

1 Wydzielenie przez H. Kotanskq (1970) odr\!bnego rodzaju Parmasporites dokonane zostalo na podstawie wy- st\!powania u tych miospor charakterystycznej tarczy na ich ciele centralnym. Nie mozna jednak:i:e wykluczye, iz ce- cha ta moze miee charakter wtorny, np. zwiqzany ze specyficznym sposobem zachowania si\! intyny miospor rodzaju Lueckisporites w srodowisku solnym. Wyjasnienie tego zagadnienia mog(! przyniese w przyszlosci szczeg610we ba-

dania taksonomiczne wzmiankowanych miospor, oparte na wi\!kszej liczbie egzemplarzy. W omawianym spektrum sporowo-pylkowym miospory rodzaju Lueckisporites stanowi(! 20 - 25%.

2 P. W. Nygreen i O.B. Bourn (1967) wykazali istnienie szeregu przejse morfologicznych od miospor rodzaju Potonieisporites przez rodzaje Candidispora i Guthorlisporites do rodzaju Nuskoisporites; zbadany dotychczas pod wzgi\!- dem taksonomicznym caly permski i triasowy material palinologiczny z Gor Swi\!tokrzyskic.h jest jednakze jeszcze za szczuply dla pewnego potwierdzenia tej koncepcji.

616

8 N

I

~

\

\

'tr

Sonia Dybova-Jachowicz, Donata Laszko

~

C'- •

[ ] OIO

o 0 o o 0

'"

I ····

j

~ ~ ^l

.;t-

I

rum

Fig. I, Korelacja litologiczna i paIinologiczna osadow gornego permu. pstrego piaskowca i wapienia

I

muszlowego w profilach: Piekoszow IG L Podzamcze IG 1, Szczukowice IG 1 i P'!gow IG I Lithological and palynological correlation of Upper Permian. Bundsandstein and Muschelkalk deposits in the borehole columns Piekoszow IG 1. Podzamcze IG 1, Szczukowice IG 1 and P'!gow IG 1

Spektrum sporowo-pylkowe utworow permu i triasu 617 Miospory rodzaju Jugasporites tworzq w badanym spektrum drugi (oprocz Lueckisporites) pelny palinodem z normami A i B wg H. Visschera (1971). Mio- spory te, licznie wyst~pujqce w dolnej cz~sci gornego permu, Sq mniej liczne w gornej. cz~sci gornego permu oraz w dolnym i srodkowym pstrym piaskowcu,

ust~puJqC przede wszystkim rodzajowi Klausipollenites z gatunkiem K. schaubergeri, ktory w utworach gornej cz~sci gornego permu stanowi okolo 23

%

Rodzaj Platysaccus, wyst~pujqcy od dolnej cz~sci gornego permu do triasu, a obejmujqcy miospory latwe do zidentyfikowania dzi~ki ciemnemu cialu central- nem u i charakterystycznym workom powietrznym, reprezentowany jest przez gatunki P. papilionis i P. niger.

Rodzaj Taeniaepollenites, znany w Europie z gornego permu i calego profilu triasowego, jest w materiale z Gor Swi~tokrzyskich reprezentowany przez ga- tunki: T. noviaulensis, T. jonkeri i T. multiplex; zarowno w utworach permskich jak i triasowych wyst~puje w podobnych ilosciach (okolo 5%).

Do triasu przechodzi rowniez rodzaj Triadispora, reprezentowany w utworach gornego permu przez gatunek T. muelleri.

Ze spektrum gornej cz~sci gornego permu wymieni6 jeszcze nalezy dlugo- wieczny rodzaj Cycadopites, zaznaczony pojedynczymi okaza~i gatunku Cyca- dopites coxii.

SPEKTRUM SPOROWO-PYLKOWE

DOLNEGO I SRODKOWEGO PSTREGO PIASKOWCA

Spektrum to charakteryzuje si~ w calosci brakiem wymierajqcych gatunkow cechsztynskich oraz pojawieniem si~ elementow mikroflory typowej juz dla triasu ..

Zostalo ono stwierdzone po raz pierwszy w kompleksie utworow skalnych dol- nego i srodkowego pstrego piaskowca w otworach wiertniczych Szczukowice I G 1 i Pqgow I G 1.

Jednym z charakterystycznych elementow tego spektrum Sq miospory ro- dzaju Psilatriletes z gatunkiem P. triassicus, wyst~pujqcym w pojedynczych egzem- plarzach wylqcznie w dolnym i srodkowym pstrym piaskowcu.

Rodzaj Cycloverrutriletes, znany w Europie z dolnego i srodkowego piaskowca, jest w spektrum z Gor Swi~tokrzyskich reprezentowany przez gatunek C. pres- selensis, stanowiqcy okolo 10% calego skladu.

Okolo 13% spektrum stanowiq miospory rodzaju Cyclotriletes z gatunkiem

1 - wapienie; 2 - margle wapniste; 3 - dolomity; 4 mulowce, ilowce; 5 piaskowce; 6 - konglomeraty, brekcje; 7 - anhydryty, gipsy; 8 sol; 9 - spektrum sporowo-pylkowe wapienia muszlowego; 10 - spektrum sporowo-pylkowe gornego pstrego piaskowca -retu; 11 - spektrum sporowo-pylkowe dolnego i srodkowego pstre- go piaskowca; 12 - spektrum sporowo-pylkowe gornego permu

1 - limestones; 2 - calcareous marls; 3 - dolomites; 4 siitstones, claystones: 5 - sandstones; 6 - conglomerates, breccia; 7 - anhydrites, gypsum; 8 - salt; 9 - spore-pollen spectrum of the Muschelkalk; 10 - spore-pollen spectrum of the Upper Bundsandstein - Rh6t; II - spore-pollen spectrum of the Lower and Middle Bundsandstein;

12 - spore-pollen spectrum of the Upper Permian

3 Bardzo zblizone morfologicznie do rniospor Kfausipollenites s~ miospory zaliczane do rodzajow Fafcisporites i Afisporites; jest to prawdopodobnie ta sama linia rozwojowa, w ktorej gornopermski rodzaj Klausipollenites zostaje w okresie triasu zast~piony przez nieco inne, mlodsze formy rniospor oskrzydlonych.

618 Sonia Dybova-Jachowicz, Donata Laszko

C. microgranifer; te same miospory wyst~puj~ w zmniejszonej ilosci w utworach

retu. ,-

Bardzo charakterystycznym rodzajem miospor jednoworkowych jest rodzaj Lundblandispora z gatunkiem L. nejburgii. Rodzaj ten opisany zostal po raz pierw- szy przez B.E. Balme (1963) z utworow dolnego triasu Australii; znany jest oh rowniez z dolnego triasu Europy, co potwierdzaj~ badania P. Reinharta i W. Schmitza (1965) z basenu germanskiego oraz H. Visschera (1971) z Irlandii. Nalez~ce tu mio- spory stanowi~ w spektrum dolnego i srodkowego pstrego piaskowca z Gor Swi~to:' krzyskich 10 - 30%.

Miospory nalez~ce do rodzajow: Psilat riles , Lundblandispora, aczkolwiek przytaczane w literaturze z calego profilu triasowego, w badanych otworach wiert- niczych nie zostaly znalezione powyzej granicy retu i wapienia muszlowego.

Z form dlugowiecznych obecnych w spektrum sporowo-pylkowym dolnego i srodkowego pstrego piaskowca wymienic nalezy rodzaje: Verrucosisporites (z ga- tunkami V. morulae,

v.

Okolo 16% omawianego spektrum stanowi~ stosunkowo duze formy ziarn pylku rodzaju Voltziaceaesporites z gatunkiem V. heteromorpha, pojawiaj~cym si~

juz w najnizszej cz~sci pstrego piaskowca. Rodzaj ten opisany zostal przez W. Klausa (1964) ze scytyku oraz przez H. Visschera (1966) z utworow retu Hengelo.

SPEKTRUM SPOROWO-PYLKOWE RETU

W obr~bie pstrego piaskowca stosunkowo latwe do wydzielenia na podstawie mikroflory s~ utwory nalez~ce do retu; zostaly one udokumentowane w ma- teriale z otworow wiertniczych Piekoszow IG 1, Szczukowice IG 1 i Podzamcze IG L

Spektrum charakteryzuje si~ z jednej strony wymieraniem rodzajow Potoniei- sporites i Jugasporites oraz gatunku Lundblandispora nejburgii, z drugiej zas poja- wieniem si~ nowego, zroznicowanego zespolu miospor.

Ten ostatni sklada si~ przede wszystkim z gatunkow: Striatoabietites aytugii, Tubantiapollenites striatitoides, Colpectopollis ellipsoideus, Sulcatisporites reticula- tus, Succinctisporites grandior, S. circumdatus, An$ustisulcites klausii, A. grandis, A. gorpii, Alisporites grauvogeli, Guttatisporites elegans, G. microechinatus oraz rodzaju Vitreisporites i gatunku Triadispora crassa.

Wyst~puj~cy poprzednio w pojedynczych egzemplarzach gatunek Cycadopites co xii osi~ga w spektrum sporowo-pylkowym retu az 33% calego skladu.

Na podkteSlenie zasluauje bardzo duze podobienstwo omawianego spektrum stwierdzonego w Gorac;h Swi~tokrzyskich ze spektrum ustalonego dla retu Hen- gelo w Holandii przez H. Visschera (1966). Podobienstwo to dotyczy nie tylko obecnosc;i 20 wspolnych dla obu rejonow rodzajow miospor, ale takZe ich wyst~­

eowania ilosciowego. Wyj~tek stanowi~ miospory rodzaju Triad!spora (ret Gor

Swi~tokrzyskich 13%, Hengelo do 22%) i Cycadopites (ret Gor Swi~tokrzyskich

srednio 33%, Hengelo 7%).

SPEKTRUM SPOROWO-PYLKOWE WAPIENIA MUSZLOWEGO

Stwierdzone ono zostalo tylko w materiale z otworu wiertniczego Piekoszo~

IG 1, gdzie charakteryzuje si~ duzym podobienstwem do mikroflory retu. Istnie-

j~ce roznice polegaj~ przede wszystkim na zmianach ilosciowych w wyst~powaniu

rodzajow: Alisporites (wzrost do 12%) i Volt'4iaceaesporites (spadek do 9%). C~le

Spektrum sporowo-pylkowe utworow permu i triasu 619 spektrum sporowo-pylkowe wapienia muszlowego cechuje si~ ogolnym zuboze- niem skladu mikroflory.

Porownanie tego spektrum z wynikami badan H. Visschera i A.L.T.M. Com- missarisa (1968) z terenu Holandii wskazuje (podobnie jak w przypadku retu) na daleko posuni~t~ zbieznose, co bye moze znajdzie zastosowanie w porownaw- czych rozwazaniach paleogeograficznych.

WNIOSKI

Jednym z wnioskow narzucaj~cych si~ na podstawie wynikow ogolnej analizy paleobotanicznej jest przelom florystyczny na granicy mi~dzy gornym perm em i triasem. Wskazuje on przede wszystkim na gwaltowne, jak mozna s~dzie, wy- mieranie roslin szpilkowych Ullmania bronii produkuj~cych dominuj~ce jeszcze w gornym permie ziarna pylku Lueckisporites i Parmasporites; dotyczy to rowniez blizej nie okreslonych roslin szpilkowych z miosporami Crustaesporites, rowniez nie przekraczaj~cymi wspomnianej granicy.

Na granicy gornego permu i dolnego triasu wymieraj~ takze paprocie nasien- ne, z ktorymi wi~ze si~ zeberkowane, bezworkowe ziama pylku rodzaju Vittatina;

te ostatnie bywaj~ takze przypisywane roslinom szpilkowym, a nawet prymityw- nym roslinom skrytonasiennym.

Wspomniany przelom florystyczny na granicy gornego permu i triasu do-

kumentuj~ takZe nowi przedstawiciele roslin iglastych z grupy Voltzia, pojawia-

j~cy si~ po raz pierwszy w utworach najnizszej cz~sci triasu; nalez~ tu rodzaje Voltziaceaesporites i Angustisulcites. Inne nowe rosliny szpilkowe triasu repre-

zentuj~ nowe gatunki miospor nalez~ce do rodzajow Alisporites, Brachysaccus, Triadispora i Colpectopolis.

Zwi~kszaj~cy si~ w triasie udzial roslin sagowcowych i milorz~bowych do- kumentuje znacznie wyzsza frekwencja ziarn pylku rodzaju Cycadopites, wyst~­

puj~cych w utworach gornego permu tylko pojedynczo. Z innych zmian paleo- botanicznych zaznaczaj~cych si~ w obr~bie triasu swi~tokrzyskiego nalezy wy- mienie wymieranie na granicy retu roslin iglastych Ullmania frumentaria, doku- .mentowanych przez miospory palinodemu Jugasporites oraz analogiczne zjawisko

dotycz~ce kordaitow (miospory Cordaitina i Potonieisporites). Badany material dolnego triasu charakteryzuje si~ rowniez minimalnym wyst~powaniem plankto- nicznym form Acritarcha.

Pod wzgl~dem stratygraficznym istotne znaczenie ma zbieznose spektrum gornej cz~sci gornego permu Gor Swi~tokrzyskich ze spektrum podpi~tra Z3 - leine oraz podpi~tra Bellerophon - Schichten z Austrii.

Daleko posuni~ta korelacja dotyczy rowniez swi~tokrzyskich spektrow dol- nego i srodkowego pstrego piaskowca oraz retu, na co wskazuj~ porownania z wy- nikami badan K. Madlera (1964), E. Schulza (1964), P. Reinhardta (1964), P. Rein- hardta i W. Schmitza (1965) dla triasu germanskiego, pracami H. Visschera (1966) oraz H. Visschera i A.L.T.M. Commissarisa (1968) z obszaru Holandii, opraco- waniami H. Klausa (1963) dla triasu alpejskiego (Werfener-Schichten, scytyk).

. . Przedstawione wyniki badan yalinologicznych utworow permu i triasu z syn- kliny piekoszowskiej w Gorach Swi~tokrzyskich, podobnie jak inne, wczesniejsze opracowania, wskazuj~ na stale poszerzaj~ce si~ mozliwosci wykorzystania tej metody bad an dla celow stratygraficznych.

Oddzial Gornosillski Instytutu Geoiogicznego Sosnowiec, ul. Bialego 5 Nadeslano dnia 22 czerwca 1979 r.

620 Sonia Dybova-Jachowicz, Donata Laszko PISMIENNICTWO

BALME B.E. (1963) - Plant microfossils from the Lower Triassic of Western Australia. Palaeontology, 6, p. 12 -40. London.

BHARADWAJ D.e. (1962) The miospore genera in the coals of B-anigajn Stage (Upper Permian) India. Palaeobotanist, 9, p. 68 - 106. Lucknow.

KLAUS W. (1960) - Sporen der karnischen Stufe der ostalpinen Trias. Jb. Geol. B. A, Sonderb., 5, p. 107 -183. Vien.

KLAUS W. (1963) Sporen aus dem siidalpinen Perm. Jb. Geo!. B. A, 106, p. 229-363. Vien- Hambrug.

KLAUS W. (1964) - Zur sporenstratigraphischen Einstufung von gipsfiikrenden Schichten in Bohrun- gen. Erdoel - Zeitschr., z. 4. Vien - Hamburg.

KOTANSKA H. (1970) A new genus of sporomorphs from the Zechstein deposits of Poland. Acta Palaeont. Po!., 15, p. 153-156, nr 1. Warszawa.

LESCHIK G. (1956) - Die Keuperflora von Neuewalt bei Base!. Schw. Pal. Abh., 72, p. 1 -70. Base!.

MADLAER K. (1964) - Die geologische Verbreitung von Sporen und Pollen in der deutschen Trias.

Geol. lahrb. Beiheft, 65, p. 1 -147. Hannover.

NYGREEN P. W., BOURN O.B. (1967) - Morfological variation of Potonieisporites in a late Pennsylvanian Florule. Review of Paleobotany and Palynology, 3, p. 325 - 332. Amsterdam.

POTONIE R., KLAUS W. (1954) Einige Sporengattungen des alpinen Salzgebirges. Geol. J~., 68, p. 517 - 546. Hannover.

POTONIE R., SCHWEITZER H.1. (l960) - Der pollen von Ullmania Frumentaria. PaUiontol. z. 34.

Stuttgard.

REINHARDT P. (1964) Uber die Sporae dispersae der Thiiringer Trias. Monatsber. Deutsch. Akad.

Wiss. Berlin, 6, p. 46 - 56. Berlin.

REINHARDT P., SCHMITZ W. (1965) - Zur Kenntnis der Sporae dispersae des mitteldeutschen oberen Buntsandsteins. Freiberger Forschungsh; C, 182, p. 19-36. Leipzig.

SCHULZ E. (1964) Sporen und Pollen aus dem mittleren Buntsandstein des germanichen Beckens Monatsber. Deut. Akad. Wiss. Berlin, 6j8, p. 597 -605. Berlin.

VISSCHER H. (1966) - Plant microfossils from the Upper Bunter of Hengelo, The Netherlands.

Acta Botan. Neerl., 15, p. 316-375. Amsterdam.

VISSCHER H. (1967) Perrnian and Triassic palynology and the concept of "Tethys twist". Palaeo- geography, Palaeoclimato!., Palaeoecol., 3jl, p. 151 -166. Amsterdam.

VISSCHER H. 0.968) - On the Thuringian age of the Palaeozoic sedimentary and volcanic deposits of the EsU:rel (southern France). Rev. Palaeobotan. Palynol., 6/1, p. 71 -83. Amsterdam:

VISSCHER H. (1971) - The Permian and Triassic of the Kingscourt outlier Ireland. Bull. Geol.

Surv. Ireland, Special Paper No I. Dublin.

VISSCHER H., COMMISSARIS AL.T.M. (1968) - Middle Triassic pollen and spores from the Lower Muschelkalk of Winterswijk (the Netherlands). Pollen of Spores, 10, nr I. Paris.

WILSON L.R. (1962) - Permian plant microfossils from the Flowerpot Formation, Greer County, Oklahoma. Geol. Surv. Circ., 49. Oklahoma.

Streszczenie 621

COHR ~bI60BA-}lXOBVlLj, ~OHaTa nftWKO

B CTaTbe npe~CTaBfleHbl rJlaBHble pe3YflbTaTbl MIIIocnopOBoro 1113yyeHIIIR o6pa3u,OB nopo~ 1113 He- CKOflbKIIIX CKBa)f(IIIH, paCnOflO)f(eHHblX Ha neKOWOBCKOH CIIIHKfllllHafllll B CBeHTOKWIIICKIIIX ropax (ne-

KOWOB VIr 1, Ll\YKoBlllu,e VIr 1, nO~3aMye VIr 1) III B MeXOBCKOH Bna~IIIHe (nOHrYB VIr 1).

nplllBe~eHa xapaKTeplllcTIIIKa nOJlyyeHHblX cnopO-nbIJlbu,eBblx cneKTpoB nopo~ BepxHeH nepMl1, HIII)f(HerO III cpe~Hero neCTporo neCyaHIIIKa, peTa III paKOBIIIHHoro 1113BeCTHRKa, nplllBe~eHa TaK)f(e 06Ll.1aR nafllll HOJlOrlll YeCKaR, nafleo6oTaHIIIyeCKaR III CTpaTlllrpaqmYeCKaR xapaKTepIIICTI1KI1 nOrpaHIIIYbR u,ex- WTeHHa III Tplllaca B OTHeceHIIIIII K HeKOTopblM ~pyrlllM eBponeHCKIIIM 06flaCTRM .

. Sonia DYBOVA-JACHOWICZ, Donata LASZKO

SPORE-POLLEN SPECTRUM OF PERMIAN AND TRIASSIC ROCKS IN THE PIEKOSIQW SYNCUNE, GORY SWI~TOKRZYSKIE MTS

Summary

The paper presents main results of miospore studies of core material from some drillings made·

in the areas of the Piekoszow Syncline (boreholes Piekoszow IG 1, Szczukowice IG 1 and Podzamcze IG 1) and in the Miechow Basin (Pllgow IG 1).

The characteristics of spore-pollen spectra is given for Upper Permian, Lower and Middle Bund- sandstein, Rhot and Muschelkalk rocks along with general palynological, paleobotanic and stratigraphic characteristics of the Zechstein-Triassic passage beds, presented with reference to some other areas of Europe.

TABLICA I Fig. 1. Punctatisporites crassexinis M a ^{dIe r}

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG 1, gl~b. (depth) 167,8 m Fig. 2. Punctatisporites triassicus S c h u I z

Otwor wiert. (borehole) Szczukowice IG 1, gl~b. (depth) 112,2 m Fig. 3. Punctatisporites triassicus S c h u I z

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG 1, gl~b. (depth) 106,5 m Fig. 4 -7. Cyclotriletes micrografiner M a dIe r

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG 1, gl~b. (depth) 109,5 m Fig. 8, 9. Calamospora sp. .

Otwor wiert. (borehole) P~gow IG 1, gl~b. (depth) 2472,0-2476,0 m Fig. 10. Laevigatisporites sp. ?

Otwor wiert. (borehole) Szczukowice IG 1, gl~b. (depth) 65,7 m Fig. 11. Psilatriletes triassicus Vis se her

Otwor wiert. (borehole) P~gow IG 1, gl~b. (depth) 2472-2476,0 m Fig. 12. Retusotriletes mesozoicus K I a u s

Otwor wiert. (borehole) P~gow IG 1, gl~b. (depth) 2472-2476,0 m Fig. 13, 14. Cycloverrutriletes presselensis Se h u I z

Otwor wiert. . (borehole) Szczukowice IG 1, gl~b. (depth) 105,5 m Fig. 15. Apiculatosporites' sp.

Otwor wiert. (borehole) Szczukowice IG 1, gl~b. (depth) 105,5 m Fig. 16. Verrucosisporites morulae K 1 a us

Otwor wiert. (borehole) Szczukowice IG 1, gl~b. (depth) 65,7 m Fig. 17. Verrucosisporites sp. Vis se her

Otwor wiert. (borehole) Szczukowice IG, gl~b. (depth) 105,5 m Fig. 18. Guttatisporites microechinatus Vis s c her

Otwor wiert. (bore hole) Piekoszow IG 1, gl~b. (depth) 27,5 m Fig. 19. Lycospora triassica J a n son ius

Otwor wiert. (borehole) P~gow IG 1, gl~b. (depth) 2472,0-2476,0 m

K wart. Geol., nr 3, 1980 r. TABLICA I

Sonia DYBOV A-JACHOWICZ, Donata LASZKO Spektrum sporowo-pylkowe utworow permu i triasu synkliny piekoszowskiej w Gorach Swi~tokrzyskich

12

TABLICA II

Fig. 1. Lundb/adispora sp.

Otw6r wiert. (bore hole) Szczukowice I G L gl~b. (depth) 105,5 m Fig. 2. Punctatisporites sp.

Otwor wiert. (borehole) Szczukowice IG L gl~b. (depth) 105,5 m Fig. 3. Tubantiapo/leniles striatilOides Vis se her

Otw6r wiert. (borehole) Piekosz6w IG 1. gl~b. (depth) 167.8 m Fig. 4. Punctatisporites sp.

Otwbr wiert. (borehole) Szczukowice IG 1. gl~b. (depth) 112,2-112,5 m Fig. 5. Taeniaepollenites jonkcri Vis s c her

Otwbr wiert. (borehole) Piekoszbw IG 1. gl~b. (depth) 181.9 m Fig. 6. Taeniaepollenites multiplex Vis s c her

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG L gl~b. (depth) 181.9 m Fig. 7. Taeniaepollenites multiplex Vis se her

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG 1. gl~b. (depth) 167.8 m Fig. 8. Taeniaepollenites noviaulensis (L e s chi k) Vis s c her Otwor wiert. (borehole) P'l:gbw IG L gl~b. (depth) 2260,0-2266,0 m

Fig. 9. Taeniaepo/lenites noviaulensis (L e s chi k) Vis s c her Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG L gl~b. (depth) 18L9 ill

Fig. 10. Taeniaepollenites noviaulensis (L e s chi k) Vis se her Otwor wiert. (borehole) Piekoszbw IG 1, gl~b. (depth) 167.8 ill

Fig. 11. IlIinites trivisus Vis se her

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG L ^gl~b. (depth) 65,6 ill

Fig. 12. Angustisulcites gorpii Vis s c her

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG 1, gl~b. (depth) 167,8 ill

Kwart. Geol., nr 3, 1980 r. TABLICA II

Sonia DYBOVA-JACHOWICZ, Donata LASZKO - Spektrum sporowo-pylkowe utworow permu i triasu synkliny piekoszowskiej w Gorach Swi~tokrzyskich

TABLICA In

Fig. 1. Angustisulcites gorpii Vis s c her

Otwor wiert. (borehole) Podzamcze IG 1, gl~b. (depth) 169,2 m Fig. 2 - 7. Angustisulcites gorpii Vis se her

Otwor. wiert. (borehole) Piekoszow IG 1, ^gl~b. (depth) 167,8 m Fig. 8. Angustisulcites klausii Vis s c her

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG 1, gl~b. (depth) 167,8 m

Kwart. Geol., nr 3, 1980 r. TABLICA HI

Sonia DYBOVA-JACHOWICZ. Donata LASZKO - Spektrum sporowo-pylkowe utworow permu i triasu synkliny piekoszowskiej w G6rach Swi~tokrzyskich

TABLICA IV

Fig. 1, 2. Angustisulcites klausii Vis s c her

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG 1, gl~b. (depth) 167,8 m Fig. 3. Voltziaceaesporites heteromorpha K I a u s

Otwor wiert. (borehole) Szczukowice IG L gl~b. (depth) 112,2-112,5 m Fig. 4. Angustisulcites klausii Vis s c her

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG 1, gl~b. (depth) 167,8 m

Fig. 5. Klausipollenites schaubergeri (P 0 ton i e et K I a u s) J a n son ius Otwor wiert. (borehole) Podzamcze IG L gl~b. (depth) 169,2 m

Fig. 6. Klausipollenites schaubergeri (P 0 ton i e et K I a u s) J a n son ius Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG L gl~b. (depth) 167,8 m

Fig. 7. Klausipollenites schaubergeri (P 0 ton i e et K I a u s) J a n son ius Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG I, gl~b. (depth) 498,6 m

Fig. 8. Klausipollenites schaubergeri (P 0 t Q n i e et K I a u s) J a n son ius Otwor wiert. (borehole) Szczukowice IG 1, gl~b. (depth) 322,7 m

Fig. 9. Falcisporites zapfei (P 0 ton i e et K I a u s) L e se h i k Otwor wiert. (borehole) Pqgow IG 1, gl~b. (depth) 2586,0 - 2592,0 m Fig. 10. Falcisporites zap/ei (P 0 ton i e et K I a u s) Le s chi k Otwor wiert. (borehole) Pqgow IG 1, gl~b. (depth) 2472,0-2476,0 m Fig. 11, 13. Falcisporites zap/ei (Potonie et Klaus) Leschik Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG 1, gl~b. (depth) 167,8 m Fig. 12. Falcisporites zapfei (P 0 ton i e et K I a us) Le s chi k Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG L gl~b. (depth) 181,9 m

Kwart. Geol., nr 3, 1980 r. TABLICA IV

Sonia DYBOVA-JACHOWICZ, Donata LASZKO - Spektrum sporowo-pylkowe utworow pcrmu i triasu synkliny piekoszowskiej w Gorach Swi~tokrzyskich

TABLICA V

Fig. 1. Alisporites sp.

Otw6r wiert. (borehole) Podzarncze IG I, gl~b. (depth) 169,2 rn Fig. 2 -4. Alisporites sp.

Otw6r wiert. (borehole) Piekoszow IG L gl~b. (depth) 167,8 rn Fig. 5. Alisporites grauvogeli K I a u s

Otw6r wiert. (borehole) Piekoszow IG gl~b. (depth) 65,6 rn Fig. 6. Alisporites grauvogeli K I a u s

Otw6r wiert. (borehole) Piekosz6w IG gl~b. (depth) 167,8 rn Fig. 7. Jugasporites delasaucei (P 0 ton i e et K J a u s) Le s c hi k Otw6r wiert. (borehole) Piekoszow IG 1, gI~b. (depth) 498,6 rn Fig. 8. Triadispora crassa K 1 a u s

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG L gl~b. (depth) 167,8 rn

Fig. 9, 10. Jugasporites delasaucei (P 0 ton j 6 et K 1 a us) Le s chi k Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG gl~b. (depth) 181,9 rn

Fig. 11. Triadispora crassa K I a u s

Otw6r wiert. (borehole) Piekoszow IG 1, gl~b. (depth) 181,9 rn Fig. 12. Triadispora crassa K I a u s

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG 1, gl~b. (depth) 65,6 rn

Kwart. Geo!., nr 3, 1980 r. TABLICA V

Sonia DYBOVA-JACHOWICZ, Donata LASZKO - Spektrum sporowo-pylkowe utworow permu i triasu synkliny piekoszowskiej w Gorach Swi~tokrzyskich

TABLICA VI

Fig. 1. Triadispora crassa K I a u s

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG L gl~b. (depth) 65,6 m Fig. 2, 3. Sulcatisporites reticulatus M a dIe r

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG L gl~b. (depth) 167.8 m Fig. 4. Colpectopollis ellipsoideus Vis se her

Otwor wiert. (borehole) Podzamcze IG L gl~b. (depth) 169.2 m Fig. 5. Co/pectopollis ellipsoideus Vis se her

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG L gl~b. (depth) 167,8 m Fig. 6. Succinctisporites grandior L e s chi k

Otwor wiert. (boreho1e) Piekoszow IG L gl~b. (depth) 167,8 m Fig. 7. Succinctisporites grandior Le s chi k

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow IG L gl~b. (depth) 65.6 m Fig. 8. Succinctisporites circumdatus L e s chi k

Otwor wiert. (borehole) Piekoszow- IG L gl~b. (depth) 167.8 m