Palinostratygrafia utworów triasu w okolicach Brzegu (SE część monokliny przedsudeckiej)

Kwartalnik Geologiczny, t. 32, or 2. 1988 r.. str. 349 - 366

I

I

Palinostratygrafia utworow triasu w okolicach Brzegu

(SE cz~sc monokliny przedsudeckiej)*

Przedstawiono zespol mikroflory z gornego pstrego piaskowca - retu oraz wapienia muszlowego i niz- szej cZ~Sci kajpru z otworow wiertniczych Odra 1 i Odra 3. Ustalono obecnosc 6 poziomow palinologicz- nych wyrMnionych wczesniej, llscislono zasi~g poziomu Heliosaccus dimorphus. stwierdzono obecnosc nierozpoznanej mikroflory ponizej poziomu H. dimorphus i wyrMniono 4 mi~dzypoziomy jalowe.

WST~P

W zwi,!zku z qadaniami strukturalnymi terenu polozonego nad srodkow'!

Odr,! mi~dzy Wroclawiem a Opolem, prowadzonymi przez Oddzial Dolnos)'!ski Instytutu Geologicznego, wykonano w latach 1980 - 1983 szesc otworow wiert- niczych, z ktorych pi~c przebilo utwory triasu. Badania palinologiczne przeprowa- dzono w dwoch otworach (fig. 1): Odra 1 (w Lipkach) i Odra 3 (w Brzozowcu).

Dostarczyly one charakterystyki palinologicznej osadow gornego pstrego pias- kowca - retu, wapienia muszlowego, dolnego i cz~sciowo gornego kajpru (warstw gipsowych dolnych i piaskowca trzcinowego).

Wyniki tych badan uzupelniaj,! wczesniej przedstawione przez autork~ (T.

Orlowska-Zwolinska, 1983, 1984a, 1984b, 1985) dane dotycz'!ce zachodniej i pol- nocnej cz~sci monokliny przedsudeckiej, sk,!d opublikowano profile palinologicz- ne retu i dolnego wapienia muszlowego (otw. Dachow M 24, Otyn IG 1) oraz gor- 1)ego wapienia muszlowego i kajpru (otw. Osno IG 1, Osno IG 2, Sulechow IG L Sroda IG 2, Gorzow Wlkp. IG 1, Ksi,!z IG 2).

W probkach pochodz,!cych z otworow Odra 1 i Odra 3 stwierdzono wyst~po­

wanie miospor (spor i ziarn pylku) oraz mikroplanktonu z grupy Acritarcha. Mio- spory wyst'!pily w osadach 0 zabarwieniu szarym i ciemnoszarym reprezentowapym

* Artykul przygotowaly do druku na podstawie materialow r~kopii;miennych Lidia Jakubowska i Hanna Sen- kowiczowa.

NAMYSt()W

• Odra 3

( BrzOZOWlee)

Fig. I. Lokalizacja otworow wiertniczych Location of boreholes

przez ilowce, mulowce, mulowce wapniste, lupki dolomityczne, margIe, wapienie margliste i drobnoziarniste piaskowce. Howce i mulowce zawierajqce mikroflor~

stanowily cienkie wkladki, wsr6d szarych zwi~zlych wapieni. Zbite, twarde wa- pienie oraz osady 0 zabarwieniu pstrym nie zawieraly mikroflory. Najliczniej miospory wystqpily w pr6bkach pobranych z osad6w ilasto-mulowcowych.

Przeprowadzono analiz~ ilosciowq pr6bek zawierajqcych mikroflor~. W wy- padku wyjqtkowo malej frekwencji mikroflory mozliwe bylo jedynie przeprowa- dzenie analizy jakosciowej. Obecnose wyr6znionych gatunk6w zaznaczono na zalqczonych diagramach (fig. 2 i 3) znakiem

+.

W pr6bkach zawierajqcych dostatecznq ilose miospor liczono 100 lub 200 okaz6w przyjmujqc Iiczb~ jako 100%. Dla kilku pr6bek przyj~to za 100⁰0 Iicz-

b~ 400 okaz6w miospor. Ponadto dla pr6bki nr 4 w otw. Odra 3 przeprowadzono podw6jnq analiz~ ilosciowq. W pierwszym przypadku liczono wszystkie miospory.

przy czym stwierdzono dominujqcq ilose jednego gatunku - Leschik isporites aduncus (Leschik) Potonie. Przy drugim liczeniu pomini~to ilose gatunku dominu- jqcego w celu zwi~kszenia szansyznalezienia gatunk6w wyst~pujqcych pojedynczo.

Poza miosporami znaleziono w niekt6rych pr6bkach mikroplankton z grupy Acritarcha. Ilose okaz6w mikroplanktonu podano na zalqczonych diagramach w liczbach bezwzgl~dnych przypadajqcych na 1 00 /~ miospor.

Wszystkie badane pr6bki poddano kolejno dzialaniu nast~pujqcych odczyn- nik6w: HC!, HF (na zimno przez 3 dni), cieczy ci~zkiej skladajqcej si~ z CdJ₂

+

(flotacja). Otrzymany tq drogq material organiczny poddano utlenianiu zaleznie od stopnia uw~glenia stosujqC metod~ maceracji przy uzyciu 30/;) HNO, lub HNO, dymiqcego. Z tak przygotowanego materialu organicznego wykonano preparat)·

stale - glicerynowo-zelatynowe.

WYNIKI BADAN PALINOLOGICZNYCH

W badanych otworach stwierdzono obecnose mikroflory poczynajqc od osa- d6w pstrego piaskowca - retu po piaskowiec trzcinowy g6rnego kajpru. Wyr6z- nione poziomy i podpoziomy palinologiczne oraz mi~dzypoziomy jalowe. w kt6rych nie wyst~pujq mikrospory ilustruje tabela I.

W materialach r~kopismiennych autorki zachowaly si~ fotografie wybranych okaz6w mikroflory z otworu Odra 3. Zostaly one przedstawione na tab!. 1-IV.

POZIOM VOLTZIACEAESPORITES HETEROMORPHA

Poziom ten wyr6zniono w otw. Odra 3 na gl~bokosci 736,5 m - 700,0 m. Charak- teryzuje go zesp6l mikroflory z regularnie obserwowanym gatunkiem nominalnym

POdZlOr

~ .~

-

<::( ^lu 'C)

~ ^Q

.,

<::!

~

~

<:

>-

a

<::(

--J

? >-

$

:3 '" ^V)

;:::, :£

~ -~ lu

>- ii:

""

-

<::(

r----

~ ~

~>-

>-

Oe:

>-_>- V;~

U it

V)

Palinostratygrafia triasu W okolicach Brzegu 351

Tal he I a Poziomy i podpoziomy palinologiczne wyromione w badanych osadach triasu

Pozlom Podpozlom ,fvllI,;dZYPOZlOmy Nozwo otworu

5r 6dpoZIOm '-'>-

~~ Aullspontes

~6 ostlgmosus Odro 3

~~

~tJ.J mlt;dzYPozlOm Jotowy CkJm 3

~e§~

\ L

ctllJ ~...J Tnodlsporo verrucoto Odro 1

:o:-ta...c::.

:s:,:;CJ

Conboculotlspontes Srp JOtowy \ I Odro 1

~ longdonensis

E chlnl tospon tes

Odro 1 Odra 3

C::>~~t::l ,I/oco,des

>-

~ (bez morsklego plonktonu ) Odro 1 Odro 3

g

HellOsoccus dlmorphus

>- HellOsoccu~ dlmorphus

Odm 1 Odro 3

<:

Cl: Tosmonltes

~J ' )

rnlkrofl%-~eJSCIOWa " " " " rnp Jotowy Odra 1 /Odro 3

>-

~ Tsugoepol/enltes

'1 onens Odra 1 Odro 3

~

ml£;dZYPoZlom Jorowy Odro 3

,..

:---: Perotnlltef minor

Odro 3

J

ACritarcha r,

ml£;dZYPoZlom Jorowy Odro 3

' -

~

I Volt zlOcoespor,tes

~ heteromorpho ^{Odro 3}

Cl:

'()

~

a ponadto z licznym udzialem Succincfisporifes grandior Leschik sensu Madler oraz ziarn pylku z rodzaj6w Triadispora i Microcac/7ryidifes (T. Orlowska-Zwo- linska, 1977. 1979, 1984a, 1984h, 1985).

Ziarna pylku Triadispora reprezentuj(! gl6wnie gatunki: T. cf. boe/chif' Scheuring.

T. epigona Klaus, T. plicata Klaus oraz znaczna ilosc ziarn zaliczonych tylko do rodzaju Triadispora. Rodzaj Microcachryidites reprezentuj(! gatunki M. douhingeri Klaus, M. fClstidiosus (Jansonius) Klaus i M. sitt/eri Klaus.

Ponadto na uwag~ zasluguj(! gatunki: Hexasaccites muelleri (Reinhardt et Schmitz) Reinhardt, Striatoabietites ha/mei Klaus, Angusfisu/cites klausii Freudent- hal, Aratrisporites tenuispinosus Playford.

Poziom mikroflory, ^W kt6rym wyst(!pily wyzej wymienione gatunki miospor.

charakteryzuje osady g6rnego pstrego piaskowca (r~tu) a szczeg6lnie jego wyzszej

cz~sci.

Mi~dzypoziom jalowy (Volt:iaceaesporites heteromorpha i Perotrilitc!s minor

+

POZIOM PEROTRIUTES MINOR + ACRITARCHA

Poziom zosta} wyrozniony w profilu Odra 3 na g}~bokosci 639.1 - 6] 7,8 m.

Charakteryzuje go mikroflora. wsrod ktorej wi~kszose gatunkow jest wspolna dla nizej wyrozniorfej mikroflory retu. Cech~ odrozniajqcq stanowi regularne i niekiedy dose liczne wyst~powanie gatunku Perotrilites minor (Madlen Antonescu et Taugourdeau - Lantz oraz pojawienie si~ gatunku ConcentricispOl'ites nel'esi Antonescu. Liczny udzial w spektrum stanowiq okazy mikroplanktonu morskiego reprezentowanego przez rodzaje: Tasmanifes. Veryhachium. Dictyotidium, Leio- sphaeridia. Masowo wyst~puje rodzaj Micrhystridium spotykany takze w srodowisku

zamkni~tych zbiornikow morskich.

Przedstawiony zespol mikroflory charakteryzuje osady dolnego wapienia muszlowego. Z uwagi na obecnose gatunkow: Perotrilifes minor (Madler) Anto- nescu et Taugourdeau - Lantz i Concenfricisporites nevesi Antonescu wiek zespoJu mozna okreslie juz z pewnosciq jako anizyk (T. Orlowska-Zwolinska, ]9840.

1 984b, 1985).

Mi~dzypoziom ja}owy (Pefolfililes minOf + A critarcho - T\'ugoepo/lenifes or- iens) wyrozniono na g}~bokosci 617 - 524 m.

POZIOM TSUGAEPOLLENITES ORIENS

Poziom ten w otworze Odra 1 wyrozniono na gl~bokoSci 261,2 m. Charaktcry- zujqcy go zespol mikrotlory odznacza si~ obecnoSciq gatunku nominalncgo Tsugae- po/leniles ofiellS 0 krotkim zasi~gu stratygraficznym i stosunkowo duzym rO/- przestrzenieniu geograficznym. Innq waznq cechq tego zespolu jest duzy ud/ial ziarn pylku rodzajow Microcachryidiles i Triadispora. Rodzaj Microcachryidil£'s rcprezentujq glownie gatunki: Microcachryidites /aslidioslis (jansonius) Klaus.

M.douhillgeri Klaus. zas ziarna pylku Triadispora zaklasyfikowano glownie do gatun- kow Triadispora epigona Klaus, T. crassa Klaus, T. plicala Klaus, T. hoelchii Scheu- ring. Wsrod dwuworkowych ziarn pylku nalezy takze wymienie Anguslisulcites klausii Freudenthal. Klausipo/!enites sp. div .. Proto/wp/oxypinus sp. div. i 5;Triafopodo- cafpidites sp. Wsrod spor na uwag~ zasluguje Douhingerisporajilamenlos(I Scheuring pojawiajqca si~ po raz pierwszy w tym zespole.

W otworze Odra 3 poziom z T. OJ'iens stwierdzono na gl~Q. 522,9 - 501 m. Cha- rakteryzuje go mikroflora z duzym udzialem rodzajow: M icrocachryidiles i Triadi- 'pora. W skJad rodzaju Microc(Jchryidites wchodzq przede wszystkim gatunki:

,\-1. fasTidioslis (Jansonius) Klaus ,a takze M. douhingeri Klaus. Rodzaj Triadi- '170m reprezentujq gatunki T. cf. hoelchii Scheuring, T. plicata Klaus oraz grupa

Triadispora sp. div.

Na uwag~ zasluguje nadal regularne wyst~powanie gatunku PeroTrilifes minor (Madler) Antonescu et Taugourdeau - Lantz. Wyst~powanie tego gatunku wraz

1 nowo pojawiajqcym si~ w omawianym poziomie gatunkiem T\'lIgaepo/Il'l1iTeS oriens Klaus stanowi waznq cech~ przyj~tq dla zdefiniowania omawianego po- liomu. Ponadto na uwag~ zasluguje pojawienie si~ gatunkow Doilhingerisp0rll filamentosa Scheuring i Apicu/atisporifes plicatus Visscher oraz wyst~powanie

gatunkow Anguslisu/ciles grandis (Freudenthal) Visscher i A. gorpii Visscher. W poziomic T\'ugaepo/!enites OJ'iens nie wyst~puje mikroplankton, tylko w c/~sci

stropowej pojawia si~ dose licznie gatunek MicrhysTridium sp.

Przedstawiony zespol miospor wykazuje wyraznie podobienstwo do zcspoJu charakteryzujqcego osady srodkowego wapienia muszlowego zarowno w Polsce.

jak i na obszarze Francji.

Palinostratygrafia triasu W okolicach Brzegu 353

W otworze Odra 1 zespol ten zawiera rowniez elementy charakterystyczne dla flory anizyku w Karpatach na obszarze Rumunii, na podstawie czego osady na gl~bokosci 261,2 m mozna datowac jako anizyk (T. Orlowska-Zwolinska, 1977, 1984b).

MIKROFLORA PRZEJSCIOWA

Powyzej poziomu Tsugaepollenites oriens w otworze Odra 3 (w probce 29 z gl~b. 485,95 m i 28 z gl~b. 284,8 m) zespol mikroflory wykazuje cechy przejSciowe.

Wyst~puje tu jeszcze typowy dla nizej lez(!cych zespolow, zaliczonych do anizyku, gatunek Perotrilites minor a jednoczesnie pojawiajq si~ liczne gatunki charakterys- tyczne dla wyzej lez(!cego zespolu Heliosaccus dimorphus. Poniewaz mikroflor't o charakterze przejsciowym zanotowano po raz pierwszy w profilu Odra 3, brak jest danych do jej zinterpretowania w sposob pewny. Fakt ten wymaga wyjasnienia na podstawie materialu z innych wiercen. W otworze Odra 1 na. gran icy poziomow Tsugaepollenites oriens i Heliosaccus dimorphus autorka stwierdza mi'tdzypoziom jalowy.

POZIOM HELIOSACCUS DIMORPHUS

Poziom ten w otw. Odra 1 wyrozniono na gl~bokosci 224,6- ]88,9 m. Na calym wymienionym odcinku profilu obserwuje si't wyst~powanie zespolu miospor 0 zbli- zonym skladzie gatunkowym. Rowniez udzial procentowy poszczegolnych gatunkow nie wykazuje istotnych roznic. Cech't wyrozniajqcq omawiany zespol stanowi gatunek Heliosaccus dimorphus a takze liczny udzial miospor z rodzajow Todi- sporites, Aratrisporites i Minutosaccus. Rodzaj Todisporites reprezentuje wazny stratygraficznie gatunek Todisporites cinctus (Maliavkina) Orlowska-Zwoliiiska, w sklad rodzaju Aratrisporites wchodzq glownie gatunki: A. granulatus (Klaus) Playford et Dettmann, A. coryliseminis Klaus, A. fimbriatus (Klaus) Playford et Dettmann, A.paraspinosus Klaus, A. scabratus Klaus i A.fisscherii (Klaus) Playford et Dettman. Rodzaj Minutosaccus reprezentujq gatunki: Minutosaccus gracilis (Scheuring) Orlowska-Zw~liiiska, M. potoniei Madler. Ponadto Iicznie wyst'tpuje Succinctisporites grandior Leschik sensu Madler oraz pojawia si~, po raz pierwszy w profilu triasowym, wiele gatunkow nie notowanych w osadach starszych, jak:

Leschiki5poris aduncus (Leschik) Potonie, Paleospongisporis europaeus Schulz, Monosulcites perforatus Madler i inne (fig. 2).

Mimo podobnego skladu gatunkowego miospor w przedstawionym zespole mikroflory nalezy zwrocic uwag~ na zroznicowanie wynikaj(!ce z obecnosci licz- nych okazow mikroplanktonu morskiego w nizszej cz~sci profilu i ich zanikaniu w cz~sci wyzszej.

Obecnosc Iub brak mikroplanktonu morskiego przyj'tto za podstaw~ do wy- roznienia 2 podpoziomow - z Tasmanites i odznaczajqcego si~ brakiem morskiego planktonu.

Pod p 0 z i 0 m z Tasmanites wyodr~bniono na gl'tbokosci 224,6 - 207,9 m.

Obok miospor obserwuje si~ tu liczne okazy Acritarcha, wsrod ktorych na uwag't zaslugujq rodzaje Veryhachium i Leiosphaeridia. Mimo iz w profilu Odra 1 nie znaleziono gatunku nominalnego Tasmanites, to ze wzgl~du na wyst~powanie

taksonow towarzyszqcych, jak Veryhachium i Leiosphaeridia uznano t't mikro-

flor~ jako charakteryzujqcq podpoziom Tasmanites.

Na podstawie porownania z profilami zachodniej Polski oraz z profilami z

obszaru NRD mozna wysun'!e wniosek, iz podpoziom z Tasmanites okresla osady na gl~bokosci 224,6-207,9 m jako gomy wapien muszlowy.

Pod p 0 z i 0 m odznaczaj'!cy si~ brakiem morskiego mikroplanktonu wyroz- niono na gl~bokosci 198,0 -188,9 m. lakkolwiek obok miospor wyst~puj,! w tej

cz~§ci profilu okazy Acritarcha, to nalez,! one do rodzaju Micrhystridium, ktory znany jest zarowno z osadow otwartego, jak i wysIadzaj,!cego si~ zbiornika mor- skiego. Na podstawie braku morskiego planktonu mozna wnioskowae, iz osady te nalez,! juz do kajpru dolnego.

Podkreslie nalezy, iz przeprowadzenie gran icy palinologicznej mi~dzy gornym wapieniem muszlowym a kajprem dolnym nasuwa duze trudnosci ze wzgl~du na podobny typ roslinnosci panuj,!cej na l,!dzie w czasie tworzenia si~ omawianych osadow. Obecnose w osadzie mikroplanktonu (wspolwyst~puj,!cego w niektorych profilach z morskimi otwornicami) jest posrednim dowodem przemawiaj,!cym za uznaniem tych osadow jako gorny wapien muszlowy.

W otw. Odra 3 poziom z Heliosaccus dimorphus wyrozniono na gl~bokosci

482,8 -434,5 m. lakkolwiek gatunek nominalny zespolu pojawia si~ dopiero na gl~bokosci 475,9 m, to gatunki wspolwyst~puj,!ce z nim obserwuje si~ juz na gl~bo­

kosci 482,8 m. lednoczesnie nadmienie nalezy, iz wi~kszose gatunkow tej zony pojawia si~ juz na gl~bokosci 485,9 m (w probce 29) i 484,8 m (w probce 28), gdzie jeszcze wyst~puje licznie gatunek Perotrilites minor typowy dla nizej lez,!cej zony.

Poza gatunkiem nominalnym duz,! rol~ w zespole opisywanego poziomu od- grywaj,! spory z rodzaju Aratrisporites reprezentowane glownie przez gatunki:

A. granulatus (Klaus) Playford et Dettmann, A. coryliseminis Klaus, A. fimbriatus (Klaus) Playford et Dettmann, A. scabratus Klaus oraz rodzaju Todisporites z do- minuj,!cym gatunkiem T. cinctus (Maliavkina) Odowska-Zwolinska. Wsrod ziarn pylku na uwag~ zasIuguj,! gatunki: Minutosaccus potoniei Madler, M. gracilis (Scheuring) Odowska-Zwolinska, Podosporites amicus Scheuring i inne (fig. 3).

Prze<l:stawiony zespol wyst~puje do gl~bokosci 446,3 m w prawie niezmienionym skladzie. Charakteryzuje on osady gornego wapienia muszlowego i osady kajpru dolnego. W profilu Odra 3 mikroplankton reprezentowany przez rodzaje Tasmanites, Le;osphaeridia, Veryhachium (uznane powszechnie za tharakterystyczne dla otwar- tego zbiornika morskiego) oraz Micrhystridium stwi~rdzono na gl~bokosci 485,9- -460,0 m.

Na gl~bokosci 458,0 m ilose mikroplanktonu wyraznie maleje a w wyzej lez'!cych probkach (gl~bokose 454,0 -434,5 m) zanika zupeinie.

Poziom z Heliosaccus dimorphus

+

Pozycja stratygraficzna osadow zarowno gomego wapienia muszlowego, jak i kajpru dolnego w schemacie chronostratygraficznym odpowiada ladynowi.

Sarna jednak granica anizyk/ladyn nie zostala sprecyzowana.

POZIOM CONBACULATISPORITES LONGDONENSIS

Poziom ten stwierdzono w otworze Odra 1 i Odra 3. W pro.filu Odra ) na gl~bo­

kosci 183,0 m pojawiaj,! si~ osady dolomityczne z cienkimi tylko wkladkami szarych mulowcow i ilowcow. W tej cz~sci profilu wybitnie zmienia si~ skI ad mikroflory.

V,~ szarej ilastej warstwie osadow, na gl~bokosci 180,3 m, bierze pocz'!tek zespol mlospor, w ~t6rym wybitn,! przewag~ procentow,! stanowi'!, nie notowane dotych- czas w nizszej cz~sci profilu, ziarna pyIku Ovalipollis (nalez'!ce do rodzajow O.

Palinostratygrefia triasu W okolicach Brzegu 355

ovalis Krutzsch, O. minimus Scheuring) a takze Eucommiidites microgranulatus Scheuring, Praecirculina gran(i"er (Leschik) Klaus oraz spory Echinilosporites iliacoides Schulz et Krutzsch oraz Conbaculatisporites longdonensis Clarke. Ten ostatni zostal uznany za gatunek nominalny dla okreSlenia poziomu palinologicz-

nego (T. Orlowska-Zwolinska, 1983, 1984b, 1985).

Poziom palinologiczny Conbaculatisporites longdonensis ustalono w otw. Odra 1 na gl~bokosci 180,3 - 86,5 m, tzn. w zasi~gu wyst~powania gatunku nominalnego.

Poza tym cechq wsp6lnq mikroflory na calym wymienionym odcinku jest dominu- jqcy udzial ziarn pylku rodzaju Ovalipollis.

Zanik niekt6rych gatunk6w odgrywajqcych waznq rol~ w nizszej cz~sci tego od- cinka profilu i pojawienie si~ nowych w wyzszej jego cz~sci stanowi podstaw~ do wydzielenia dw6ch podpoziom6w Echinitosporites iliacoides i Triadispora l'errucata rozdzielonych w otw. Odra 1 sr6dpoziomem jalowym.

W otworze Odra 3 stwierdzono r6wniez poziom z Conbaculatisporites long- donensis. Napotkano tu jednak tylko zesp61 okreslajqcy podpoziom z Echinilo- sporiles iliacoides. Wyzej wydzielono mi~dzypoziom jalowy, kt6ry si~ga az do Spqgu poziomu Aulisporites astigmosus.

Pod p 0 z i 0 m z Echinil()Sporires ilia co ides w otworze Odra 1 wyr6zniony zostal na gl~bokosci 180,3 - 162,0 m. Charakteryzuje si~ g16wnie, obok wyzej wy- mienionych gatunk6w wsp61nych c:!la calego poziomu, wyst~powaniem Echinilo- sporiles iliacoides Schulz et Krutzsch i Eucommiidites microgranulatus Scheuring.

Podzesp61 ten w licznych profilach zachodniej Polski obejmuje osady dolomitu granicznego oraz najnizszq cz~sc warstw gipsowych d.olnych. Z punktu widzenia palinologicznego brak jest wi~c podstaw do rozdzielenia tych jednostek litostraty- graficznych.

W otw. Odra 3 podpoziom Echinitosporites ilia co ides wyr6zniony zostal na

gl~bokosci 415,5 - 403,0 m. Charakteryzuje go mikroflora wyraznie r6zniqca si~

od mikroflory kajpru dolnego. W zespole tym dominujq ziarna pylku Ol'{Jlipollis ovalis Krutzsch, Conbaculatisporites longdoniensis Clarke oraz wyst~pujq. gatunki wskaznikowe jak Duplicisporites granulatus Leschik, Camerosporiles secalus Les- chik, Praecirculina gran(i"er (Leschik) Klaus, Echinitosporites iliacoides Schulz et Krutzsch, Eucommiidites microgranulatus Scheuring.

Zesp61 ten charakteryzuje osady dolomitu granicznego i najnizszej cZ~Sci warstw gipsowych dolnych. Ich wiek mozna okresli6 jako karnik. Nalezy jednak zaznaczyc, ze istniejq poglqdy, w mysl kt6rych zesp61 ten zaliczany jest do ladynu.

Pod po z i 0 m z Triadispora verrucata wydzielono tylko w otworze Odra I na gl~bokosci 113,0 - 86,5 m jako mlodszy w·obr~bie poziomu Conbaculalisporites longdonensis. Oba podpoziomy prz~dziela powszechnie w profilach kajprowych obserwowany interwal pozbawiony mikroskal1lienialosci roslinnych. Zesp61 mikro- flory podpoziomu T. verrucata obok nadal licznych ziarn pylku rodzaju Ovali- pollis i gatunku Conbaculatisporites longdonensis charakteryzuje si~ naglym i licz- nym wyst~powaniem Triadispora verrucata (Schulz) Scheuring, wzbogaceniem si~

skladu gatunkowego zespolu 0 nowe taksony jak Camerosporites secatus Leschik i inne (fig. 2). Z drugiej zas strony zanika gatunek Echinitosporites iliacoides i wyraznie maleje liczba okaz6w Eucommiidites microgranulatus. Podpoziom T. verrucata charakteryzuje wYZSZq cz~sc warstw gipsowych dolnych, a jego przynaleznosc do karniku nie budzi wqtpliwosci.

Mi~dzypoziom jalowy Conbaculatisporites longdonensis - Aulisporiles astigmosus wyr6zniono na gl~bokosci 402,0 - 339,0 m.

POZIOM AUL/SPORITES ASTIGMOSUS

Poziom ten wyrozniony tylko w otworze Odra 3 na gl~bokosci 33X.3 - 313,6 m zawiera bogaty zespol mikroflory. Oprocz gatunku nominalnego licznie wyst~pu­

je takze gatunek Leschiki,sporis aduncus (Leschik) Potonie, spory rodzaju Aratri- sporites i Ovalipollis. Na uwag~ zaslugujq ponadto nast~pujqce gatunki wskazniko- we: Gibeosporites hirsutus (Leschik), G. iativerrucosus (Leschik) Leschik, Kraeuseli- ,sporites dentatus Leschik, Apicuiatisporites parvispinosus (Leschik) Schulz (T. Orlow- ska-Zwoliiiska 1983, 1984b, 1985).

Zespol ten dokumentuje osady piaskowca trzcinowego i daje podstaw~ do dato- wania ich jako karnik (podpi~tro jUl).

Powyzej gl~bokosci 313,6 m nie stwierdzono mikroflory. Probki pobrane z in- terwalu 277,6 143,9 m z powodu pstrego zabarwienia osadow, wskazujqcego na silne utlenienie, nie zawierajq mikroflory.

WNIOSKI

Omowione wyniki badaii palinologicznych w rejonie Brzegu przedstawiajq opracowany przez autork~ material dokumentacyjny dla palinostratygraficznych wydzieleii w obr~bie triasu. Dotychczas ta cz~sc Polski nie byla obj~ta pracami tego typu. Materialy uzyskane z otworow wiertniczych Odra 1 i Odra 3 umozliwily:

- stwierdzenie obecnosci poziomow palinologicznych wyroznionych wczesniej na innych obszarach Polski;

- uscislenie zasi~gu poziomu Perotrilites minor

+

dolnego wapienia muszlowego;

- sprecyzowanie zasi~gu poziomu Heliossacus dimorphus' - ktory obejmuje caly gorny wapieii muszlowy a nie jak dotychczas przypuszczala autorka tylko wYZSZq cz~sc gornego wapienia muszlowego (T. Orlowska-Zwoliiiska, 1984b, 1985);

- zaobserwowanie po raz pierwszy w otworze Odra 3 blizej jeszcze nie roz- poznanej mikroflory 0 charakterze przejsciowym na pograniczu poziomow Tsugae- pollenites oriens i Heliosaccus dimorphus;

. - wyroznienie 4 mi~dzypoziomow jalowych i 1 srodpoziomu jalowego, w kto- rych autorka n~e znalazla szczqtkow mikroflory.

Zaklad Stratygrafii. Tektoniki i Paleogeografii

Panstwowego Instytutu Geologicznego Warszawa, ul. Rakowiecka 4 Nadeslano dnia 4 czerwca 1987 r.

PISMIENNICTWO

ORLOWSKA-ZWOLINSKA T. (1977) - Palynological correlation of the Bunter and Muschelkalk in selected profiles from Western Poland. Acta Geol. Pol.. 27, p. 417 - 430, or 4.

ORLOWSKA-ZWOLINSKA T. (1979) - Mikroplankton. Miospory. W: Budowa Geologiczna Polski.

3. Atlas skamienialosci przewodnich i charakterystycznych, 2a. Mezozoik, Trias. p. 150- 156 i 159-201.Wyd. Geol. Warszawa.

S treszczen i e 357

ORLOWSKA-ZWOLINSKA T. (1983) Palinostratygrafia epikontynentalnych osad()\\ wyzszego triasu II. Polsce. Pro Inst. Cleol .. 104.

ORLOWSKA-ZWOLINSKA T. (1984£1)- Palynostratygraphy of the Buntsandstein in sections or Western Poland. Acta Palaeont. Pol.. 29. p. 161 - 194. nr 3 - 4.

ORLOWSKA-ZWOLINSKA T. (1984b) - Palynological zones of the Polish epicontincntal Triassic.

International Geological Congress. Abstracts. 1. p. 145- 146.

ORLOWSKA-ZWOLINSKA T. (1985) - Palynological zones of the Polish epicontinental Triassic.

Biu!. Pol. Acad. Sci. Earth Sciences. 33. p. 107 - 117. nr 3 - 4.

I

I

nAnHHOCTPATHrPA<I>H1I TPHACOBblX OTnO>KEHHIII B OKPECTHOCT1IX 6>KErA (t-OB 4ACTb nPEACYAETCKOIII MOHOKnHHAnH)*

Pe3l0Me

B CTaTbe npeACTaB!1eHbl pe3Y!1bTaTbl li13Y4eHHR MHKpo<PaYHbl TpHaca B pai10He 6>t<era. rAe AO CHX nop Ha TaKHe HCC!1eAOBaHHR He npOBOAH!1HCb. no n0!1Y4eHHbIM AaHHblM B 3TOM pai10He 6bl!1H 06Ha- Py>t<eHbl paHee BblAe!1eHHble (T. Op!10BCKa-3B0!1HHcKa. 1983. 1984a, b. 1985) na!1HH0!10rH4eCKHe roPH- 30HTbi (Ta6. 1). YT04eHo pacnpoCTpaHeHHe ropH30HTa Heliosaccus dimorphus. 3a!1eraKlll.(ero no BcerlY pa3pe3Y BepxHero paKoBHHHoro H3BeCTHRKa. a He TO!1bKO B ero BepxHei1 4aCTH. KaK paHee C4HTa!1 aBTOp.

BnepBble B CKBa>t<HHe OApa 3 Ha norpaHH4be ropH30HTOB Tsugaepollenites oriens 101 Heliosaccus dimarphus

Ha6!1KlAa!1aCb nOKa He onpeAe!1eHHaR MHKpO<p!10pa nepeXOAHoro THna. Me>t<AY na!1Hr0!10rH4eCKHMH ropH30HTaMH OTMe4eHO npHCYTCTBHe 4 nYCTblX Me>t<ropH30HTOB 101 OAHoro nYCToro BHYTpHropH30HTa.

AeTa!1bHOe pacnpeAe!1eHHe MHKpO<p!10Pbl B pa3pe3ax nOKa3aHO Ha Ta6. 2 101 3. B PYKonHCHblX MaTepHanax aBTopa cOXpaHH!1HC <poTorpa<pHH H36paHHbix 3K3eMn!1RpOB MHKP0<P!10Pbl 1013 CKBa>t<HHbl OApa 3. OHH nOKa3aHbi Ha Ta6!1. I-IV. OAHH 1013 3K3eMn!1RpOB npH3HaH HOBbIM. K CO>t<a!1eHHKl aBTOp He OCTaBH!1a ero onpeAe!1eHHR.

CTaTbK> no.o.roTOSl1nl1 K ne4aTI1 Ha OCHOSaHl111 pYKonHCHbix MaTepl1anOs nH.o.l1R .sIKy6oBcKa 11 XaHHa CeH- KOBI140Ba.

I

I

PALYNOSTRATIGRAPHY OF TRIASSIC DEPOSITS IN THE VICINITY OF BRZEG (SE PART OF THE FORE-SUDETIC MONOCLlNE)*

Summar\

The papcr presents results of investigations on Triassic microllora from the vicinit~ of Brzeg whcre this type of research have heen carried out for the first time. Due to these il1\'estigations the formerlyderincd

* This paper has been compiled by L. .Iakubov.ska and H SenkowiC/ov.a nn lhe basis or original unpublished dala collected by T. Orlowska-Zwolinska.

(T. Orlowska-Zwolinska, 1983, 1984a, 1984b. 1985) palynological zones been found there (Tab. I).

The range of Heliosaccus dimorphus zone has been expanded over entire Muschelkalk sequence while previously it was supposed by the author to be confined to the upper part of it. In the Odra 3 borehole a new assemblage of transitional microtlora, still not recognized precisely has been encountered at the border of T~ugaepolleniles Of'iens and Heliosaccus dimporphus zones. Four barren interzones and one barren intrazone have been defined among palynological units. Detailed arrengement of micro- flora within particular sections is shown in Figs 2, 3. Among unpublished materials of T. Orlowska- -Zwolinska there are also photographs of selected specimens of microflora from the Odra 3 borehole.

They are presented in Tabs I - IV. There is a single specimen recognized as a new one hUl unfortunately the autor has not diagnosed it.

TABLICA I

Fig. 1. Cyc/olri/l'{l'.1 sp.

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3. g}~b. (depth) 714.8 m Fig. 2. Cal/ll'l'Ii.lporires se('([rus Leschik

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3. gl~b. (depth) 415.5 m Fig. 3. Lcschikis/1o!'is adullcus (Leschik) Potonic

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 313.6 m Fig. 4. Ol'alipo/lis brevijlJrmis Krutzsch

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3. gl~b. (depth) 313.6 m Fig. 5. Verrucosisporires sp.

Otw6r wiertn. (borehole) Odra 3. gl~b. (depth) 503.7 m Fig. 6. Eu!(uepo//enires oriens Klaus

Otw6r wiertn. (borehole) Odra 3. gl~b. (depth) 503.7 m Fig. 7. Perorrilires minor (Miidler) Antonescu et Taugourdeau-Lanz

Otw6r wiertn. (borehole) Odra 3. gl~b. (depth) 617.8 m Fig. 1-7 pow. 1000 x

Kwart. Geol., nr 2, 1988 r. TABLICA I

2

Teresa ORLOWSKA-ZWOLINSKA Palinostratygrafia utwor6w triasu w okolicach Brzegu (SE

cz~sc monokliny przedsudeckiej)

Fig. l. TriadisfJora sp.

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 522,9 m Fig. 2. TriadisfJora fJlicata Klaus

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 503,7 m Fig. 3. TriadisfJora erassa Klaus

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 522,9 m Fig. 4. Angusfisu/eifes klausii Freudenthal

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3. gl~b. (depth) 700,0 m Fig. 5. Sfriatoabiefites sp.

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 503,7 m Fig. 6. ArafrisfJorifeS corrliseminis Klaus

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 474.5 m Fig. 7. Minutosaecus gracilis (Scheuring) Orlowska-Zwolinska

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3. gl~b. (depth) 447.3 m Fig. 7 pow. 1000 x

Kwart. Geol., nr 2, 1988 r. TABLICA II

6

Teresa ORLOWSKA-ZWOLINSKA - Palinostratygrafia utworow triasu w okolicach Brzegu (SE

cz~sc monokliny przedsudeckieJ)

Fig. I. Bliculatisporites hllculatus sr. nov.

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 639,1 m Fig. 2. Kraeuselisporites ullrichi Reinhardt et Schmitz

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3. gl~b. (depth) 617.8 m Fig. 3. Microc(lchryidites douhingeri Klaus

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 503.7 m Fig. 4. Microcachryidites fastidiosu,l' (Jansonius) Klaus

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 522.9 m Fig. 5. Microc(lchryidite,l' sittleri Klaus

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3. gl~b. (depth) 639, I m Fig. fl. Microcachryidites sp.

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3. gl~b. (depth) 503.7 m Fig. 7. Plldosporiles amicus Scheuring

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3. gl~b. (depth) 474.5 m Fig. 1-7 pow. 1000 x

Kwart. Geol., nr 2, 1988 r. TABLICA III

3

6

5

Teresa ORLOWSKA-ZWOLINSKA - Palinostratygrafia utworow triasu w okolicach Brzegu (SE

cz~sc monokliny przedsudeckiej)

Fig. 1. HeXllsaccites sp.

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 714,8 m Fig. 2. Voltziacaesporites heteromorpha Klaus

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 700,0 m Fig. 3. Dictyotidium reticulatum Schultz

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 639,1 m Fig. 4. Ver."vhachium sp.

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 482,8 m Fig. 5. Baltisphaeridium sp.

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 617,8 m Fig. 6. Leiosphaeridia sp.

Otwor wiertn. (borehole) Odra 3, gl~b. (depth) 485,9 m Fig. pow. 750 x

Fig. 2 - 6 pow. 1000 x

Kwart. Geol., nr 7, 1988 r. . TABLICA IV

,

Teresa ORLOWSKA-ZWOLINSKA Palinostratygrafia utworow triasu w okolicach Brzegu (SE

cz~sc monokliny przedsudeckiej)