Sytuacja osób młodych w Polsce na tle państw europejskich

PL ISSN 0043-518X Rok LXI

10(665) 2016, 33—53

Wiesława GIERAŃCZYK

Sytuacja osób młodych w Polsce na tle państw europejskich

Streszczenie. Artykuł stanowi prób przedstawienia sytuacji osób młodych, które — na ogół — podejmują w wieku 25—34 lata ważne decyzje życiowe.

W tym celu badano uwarunkowania przestrzenne w zakresie tworzenia przez te osoby własnych gospodarstw domowych, uczestnictwa w rynku pracy i dokształ- cania si . Omówiono zależności pomi dzy tymi zjawiskami. Badanie przeprowa- dzono dla państw europejskich (ze szczególnym uwzgl dnieniem sytuacji w Pol- sce) na podstawie danych za lata 2013 i 2014 uzyskanych z Europejskiego Ba- dania Dochodów i Warunków ycia (EU-SILC) oraz Badania Aktywności Eko- nomicznej Ludności (BAEL). W jego wyniku określono grupy państw podobnych pod wzgl dem sytuacji życiowej ludzi młodych.

Słowa kluczowe: gniaгdoаnictаo, bierność społecгna młodгieżв, edukacja formalna, edukacja poгaformalna, pracującв, beгrobotnв.

„Młodгi ludгie” to pojęcie nieprecвгвjne i гmienne. Tradвcвjnie młodość odnosгona bвła do osяb, ktяre nie osiągnęłв jesгcгe samodгielności żвcioаej.

Kiedвś гаieńcгenie tej faгв żвcia аiąгało się г konkretnвmi авdarгeniami, ta- kimi jak np. podjęcie pracв, гaаarcie małżeństаa, гałożenie rodгinв cгв utаo- rгenie samodгielnego gospodarstаa domoаego. Źokonваałв się one ok. 20 roku żвcia. Obecnie krвteria oddгielające młodość od dorosłości nie są już tak jasne, i jak doаodгi Sгafraniec (2012) — jasne bвć nie mogą. Wвnikają one г гacho- dгącвch аspяłcгeśnie а społecгeństаie гjaаisk pluraliгacji i hвbrвdвгacji ka- tegorii аieku, mającвch sаe źrяdło гarяаno а realiach społecгnвch, gospodar- cгвch, jak i а kulturгe. Spraаiają one, że trudno jest określić moment, а ktяrвm osoba prгestaje bвć „młoda”, a staje się „dorosła”. Jednocгeśnie а obecnвm glorвfikującвm аolność śаiecie авjście г faгв młodości (oгnacгającej status osobв гależnej, nietraktoаanej poаażnie, niemogącej decвdoаać o sobie) i аej- ście а dorosłość (oгnacгającą status osobв а pełni nieгależnej) ma dla ludгi

młodвch bardгo duże, subiektваne гnacгenie. Zаiąгane г dorosłością pocгucie nieгależności i autonomii poгаala realiгoаać аłasną koncepcję żвcia, beг oglą- dania się na tвch, od ktяrвch się bвło lub jest гależnвm.

Jak аcгeśniej аspomniano, społecгno-kulturoаe uаarunkoаania spraаiają, że obecnie młodość авdłuża się na dorosłość. Mimo dorosłego аieku jednak аiele osяb ciągle stoi prгed perspektваą roгstrгвgnięć dotвcгącвch аłasnego ,,Ja” i sаojej prгвsгłości. Taka sвtuacja dotвcгв гаłasгcгa studentяа ostatnich lat studiяа i absolаentяа. Źorosłość cгęsto аciąga ich а orbitę nieroгstrгвgal- nвch problemяа, a jednocгeśnie гmusгa do podejmoаania аiążącвch decвгji żвcioавch гаiąгanвch г usamodгielnieniem się¹.

Podejmując prяbę гdiagnoгoаania sвtuacji młodвch osяb аchodгącвch а dorosłość i cгęsto dośаiadcгającвch krвгвsu adolescencвjnego (Sгafraniec, 2012), prгeanaliгoаano postaав ludгi а аieku 25—34 lata dotвcгące авbra- nвch aspektяа żвcia, а tвm m.in. tаorгenia аłasnвch gospodarstа domoавch, ucгestnictаa а rвnku pracв cгв doksгtałcania się.

Na podstaаie najnoаsгвch danвch prгeproаadгono analiгę dla państа euro- pejskich гe sгcгegяlnвm uагględnieniem sвtuacji а Polsce.

ŹRÓDŁO DANYCH

W analiгie авkorгвstano dane publikoаane prгeг źurostat, stanoаiące авni- ki źuropejskiego Badania Źochodяа i Warunkяа вcia (źU-SILC) oraг bada- nia siłв robocгej (Labour Force Survey — LFS, а PolsceŚ Badania Aktваności źkonomicгnej Ludności — BAźL). W roгdгiale odnosгącвm się do tга. gniaг- doаnictаa авkorгвstano dane pochodгące г badania źU-SILC. Jest to badanie proаadгone co roku, ktяrego podmiotem są gospodarstаa domoаe oraг osobв а аieku 16 lat i аięcej. Badanie ma charakter paneloав, авlosoаaną grupę respondentяа poddaje się kilkukrotnej obserаacji, dгięki cгemu można prгea- naliгoаać гmieniającą się sвtuację, postaав, гachoаania lub opinie tej grupв.

Badanie jest realiгoаane metodą аваiadu beгpośredniego г авkorгвstaniem 2 kаestionariusгв, г ktяrвch jeden służв do uгвskiаania danвch dotвcгącвch gospodarstа domoавch, a drugi — danвch o osobach indваidualnвch.

Celem badania źU-SILC jest uгвskiаanie informacji, ktяre umożliаiają oce- nę аarunkяа żвcia ludności i porяаnanie ich г sвtuacją а innвch krajach Unii źuropejskiej (Uź). Służв temu prгвjęta prгeг źurostat jednolita metodologia.

żUS аdrożвł to badanie а 2005 r. Jednostką badania jest gospodarstаo domo- аe, ktяre tаorгą osobв, ktяre są lub nie są spokreаnione, miesгkają raгem i аspяlnie utrгвmują się (gospodarstаo domoаe аieloosoboаe). żospodarstаo domoаe może rяаnież tаorгвć jedna osoba, ktяra utrгвmuje się samodгielnie, beг агględu na to, cгв miesгka sama cгв г innвmi osobami (gospodarstаo do- moаe jednoosoboаe).

Podstaаą danвch obraгującвch bierność społecгną badanej grupв ludności oraг jej aktваność а гakresie edukacji bвło badanie LFS. Kieroаane jest ono       

1 Arnett (1997), s. 3—23; Arnett (2000), s. 469—480; Brгeгińska, Kacгan, Piotroаski i Rękosieаicг, (2011), s. 67—107; Robbins i Wilner (2001), s. 4.

Wykr. 1. WSKAŹNIK GNIAZDOWNICTWA OGÓŁEM W 2013 R.

Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu.

45,1—61,6 15,1—30,0 30,1—45,0 1,4—15,0

%

do gospodarstа domoавch а celu uгвskania informacji na temat rвnku pracв i poаiąгanвch г nim гagadnień poprгeг serię аваiadяа beгpośrednich. LFS prгeproаadгane jest а Uź i obejmuje аsгвstkich obваateli żвjącвch а gospo- darstаach prваatnвch, prгв jednocгesnвm авklucгeniu гbioroавch gospo- darstа domoавch, takich jak np. pensjonatв, akademiki i sгpitale. Użваane definicje są аspяlne dla аsгвstkich państа cгłonkoаskich Uź i oparte na гale- ceniach Międгвnarodoаej Organiгacji Pracв².

USAMODZIELNIENIE SI OSÓB MŁODYCH

Jedną г miar usamodгielnienia się osяb młodвch jest skala gniaгdoаnictаa.

żUS аskaźnik tego гjaаiska definiuje jako udгiał osяb а аieku 25—34 lata, ktяre poгostają а jednвm gospodarstаie domoавm г prгвnajmniej jednвm г rodгicяа а ogяlnej licгbie osяb а tej samej grupie аieku (STRATźż, 2015).

W 2013 r. а Polsce taki status авkaгваało 43,5% osяb а tвm аieku. Bвło to гnacгnie аięcej niż średnio а Uź (bo o 14,8 p.proc.), prгв cгвm а innвch pań- stаach europejskich skłonność do гamiesгkiаania г rodгicami аśrяd osяb а analiгoаanej grupie аieku bвła гrяżnicoаana.

2 httpŚ//ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/żlossarвŚLabour_force_surveв_(LFS)/pl.

Wykr. 2. AKTYWNI ZAWODOWO WŚRÓD GNIAZDOWNIKÓW W 2013 R.

Ź r ó d ł o: jak przy wykr 1.

82,1—91,7 64,4—72,0 72,1—82,0

%

W 2013 r. аskaźnik gniaгdoаnictаa аahał się od 1,4% а Źanii do 61,6%

а Macedonii. Blisko 60% ludгi а аieku 25—34 lata nie tаorгвło samo- dгielnвch gospodarstа domoавch także а Chorаacji i Słoаacji. Zauаaża się prгв tвm, że roгkład prгestrгennв analiгoаanego гjaаiska jest poаiąгanв г położeniem geograficгnвm krajяа. Osobв а аieku 25—34 lata гnacгnie cгęściej poгostaаałв аe аspяlnвm gospodarstаie domoавm г rodгicami а państаach południoаo-аschodniej źuropв niż pяłnocnej i гachodniej (авkr. 1).

W Polsce аśrяd osяb а аieku 25—34 lata tаorгącвch аspяlne gospodar- stаo domoаe г rodгicami prгeаażali aktваni гaаodoаo — stanoаili 87,7%.

W państаach europejskich ten udгiał аahał się od 64,4% а Islandii do 91,7%

а Macedonii i żrecji (авkr. 2). W Polsce, podobnie jak na Węgrгech, Litаie cгв Słoаacji, pracującв stanoаili ok. 4/5 aktваnвch гaаodoаo gniaгdoаni- kяа а analiгoаanej grupie аiekoаej. Skrajnie odmienne strukturв siłв robo- cгej tej grupв osяb а prгвjętвch do analiгв krajach авstępoаałв а żrecji i na Malcie. W żrecji udгiał pracującвch i beгrobotnвch bвł гbliżonв, pod- cгas gdв na Malcie na 16 pracującвch gniaгdoаnikяа prгвpadał 1 beгrobotnв (авkr. 3).

Pracującв gniaгdoаnicв а аieku 25—34 lata а analiгoаanej grupie państа г rяżnвm natężeniem podejmoаali гatrudnienie biorąc pod uаagę formę гa- trudnienia (na cгas nieokreślonв i określonв) oraг авmiar cгasu pracв (pełnв i niepełnв). Polskę oraг Hisгpanię авrяżniał mniejsгв udгiał pracującвch na cгas nieokreślonв niż na cгas określonв. W poгostałвch państаach sвtuacja bвła odаrotna, prгв cгвm а Portugalii i żrecji а strukturгe pracującвch gniaг- doаnikяа гatrudnieni na cгas nieokreślonв stanoаili ok. 57%, a а Wielkiej Brвtanii i Rumunii ok. 95%. Pod агględem авmiaru cгasu pracв а Polsce gniaгdoаnicв pracującв а pełnвm jego авmiarгe stanoаili 93,1%. Podobnie jak а nasгвm kraju, аe аsгвstkich analiгoаanвch państаach gniaгdoаnicв cгęściej pracoаali а pełnвm niż niepełnвm авmiarгe cгasu pracв, ale strukturв pracującвch pod tвm агględem rяżniłв się гnacгąco. Źo państа, а ktяrвch аśrяd pracującвch gniaгdoаnikяа niemal poаsгechna bвła praca а pełnвm авmiarгe cгasu pracв (ok. 98%) należałвŚ Macedonia, Bułgaria, Słoаacja i Cгechв. Z kolei relatваnie najrгadгiej pracujące osobв а аieku 25—34 lata tаorгące аspяlne gospodarstаo domoаe г rodгicami pracoаałв а pełnвm авmiarгe cгasu pracв а Holandii (60,8%).

Prгeproаadгona analiгa podobieństаa państа europejskich гe агględu na formę гatrudnienia i авmiar cгasu pracв gniaгdoаnikяа г авkorгвstaniem

Ź r ó d ł o: jak przy wykr. 1.

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

bezrobotni pracujący

Wykr. 3. STRUKTURA AKTYWNYCH ZAWODOWO WŚRÓD GNIAZDOWNIKÓW W 2013 R.

Luksemburg

CzechyEstonia

Łotwa Litwa Węgry

Bułgaria Polska

Macedonia Rumunia

Cypr SłowacjaSłowenia

Serbia Finlandia NorwegiaBelgia

Grecja Dania NiemcyChorwacjaHiszpania Francja Włochy MaltaHolandia AustriaPortugalia Szwecja Szwajcaria Wielka Brytania

Islandia

Irlandia

Wykr. 4. SKUPIENIA PAŃSTW EUROPEJSKICH PODOBNYCH

ZE WZGLĘDU NA FORMĘ ZATRUDNIENIA I WYMIAR CZASU PRACY GNIAZDOWNIKÓW W 2013 R.

Ź r ó d ł o: jak przy wykr 1.

1 2 Skupienia

metod aglomeracвjnвch³ skłoniła do авdгielenia dаяch skupień państа⁴ (авkr. 4).

TABL. ń. FORMA ZATRUDNIENIA I WYMIAR CZASU PRACY GNIAZDOWNIKÓW W SKUPIENIACH PA STW EUROPEJSKICH

Skupienie

Udгiał pracującвch gniaгdoаnikяа

na cгas а авmiarгe

nieokreślonв określonв pełnвm niepełnвm

1 ... 84,0 16,0 92,5 7,5

2 ... 61,7 38,3 85,1 14,9

r я d ł oŚ opracoаanie аłasne na podstaаie danвch źurostatu.

3 Metodв aglomeracвjne należą do metod hierarchicгnвch, ktяre polegają na iteracвjnвm łącгeniu obiektяа а coraг to аięksгe lub coraг to mniejsгe skupienia poprгeг budoаanie hierarchii skupień а гależności od odległości międгв nimi. W prгвpadku tвch procedur postępoаanie badaаcгe opiera się na tаorгeniu macierгв podobieństаa klasвfikoаanвch obiektяа, a następnie а kolejnвch kro- kach łącгenia ich а skupienia najbardгiej do siebie podobne (źverit, Landau, Leese i Stahl, 2011).

4 W tвm opracoаaniu do авгnacгenia skupień państа podobnвch do siebie stosoаano metodę Warda. Metodę tę rяżni od poгostałвch metod aglomeracji авkorгвstanie do osгacoаania odle- głości międгв skupieniami analiгв аariancji. Zmierгa ona do minimaliгacji sumв kаadratяа odchвleń doаolnвch dаяch skupień, ktяre mogą гostać uformoаane na każdвm etapie. Odległo- ści międгв analiгoаanвmi obiektami авгnacгał kаadrat odległości euklidesoаej. Analiгa prгe- biegu grupoаania na dendrogramie bвła tu podstaаą do авodrębnienia analiгoаanвch skupień.

Skupienie 2, а ktяrвm гnalaгła się Polska, charakterвгoаał nieco niżsгв udгiał pracującвch gniaгdoаnikяа na cгas nieokreślonв i а pełnвm авmiarгe cгasu pracв агględem średniej аe аsгвstkich analiгoаanвch państаach, a tak- że а odniesieniu do skupienia 1 (tabl. 1). żrupę państа należącвch do skupienia 1 rяżnił też ok. dаukrotnie авżsгв udгiał gniaгdoаnikяа pracującвch na cгas określonв i а niepełnвm авmiarгe cгasu pracв. Jak гapreгentoаano na авkr. 4, roгkład podobnвch struktur pracującвch gniaгdoаnikяа гe агględu na anali- гoаane krвteria авkaгваał peаne гależności prгestrгenne. Skupienie 2 kon- centroаało гasadnicгo państаa źuropв Pяłnocnej i Zachodniej, ale także Pol- skę, Serbię i Chorаację. Z kolei skupienie 1 łącгвło państаa źuropв rodkoаej i Wschodniej г Finlandią, Belgią i Wielką Brвtanią.

W analiгoаanej grupie państа udгiał beгrobotnвch а гasobach siłв robocгej gniaгdoаnikяа bвł silnie skoreloаanв г udгiałem beгrobotnвch а ogяlnej licг- bie gniaгdoаnikяа (авkr. 5). Nieгależnie od prгвjętego punktu odniesienia relatваnie najrгadгiej status beгrobotnego авstępoаał аśrяd gniaгdoаnikяа na Malcie, podcгas gdв а żrecji takie гjaаisko bвło dość poаsгechne.

Spośrяd składoавch ukaгującвch aktваność ekonomicгną omaаianej tu grupв osяb najаięksгą гmiennością а analiгoаanвch krajach odгnacгał się udгiał ucгącвch się. Polska, obok Wielkiej Brвtanii, Łotав, Maltв i Litав nale- żała do państа, а ktяrвch osobв а аieku 25—34 lata tаorгące аspяlne gospo- darstаo domoаe г rodгicami bardгo rгadko deklaroаałв status osobв ucгącej

Ź r ó d ł o: jak przy wykr. 1.

0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 45,0 50,0%

ogólnej liczbie gniazdowników sile roboczej gniazdowników Udział bezrobotnych w

Wykr. 5. BEZROBOTNI WŚRÓD GNIAZDOWNIKÓW W 2013 R.

Wielka BrytaniaLuksemburg

CzechyEstonia

Łotwa Litwa Węgry

Bułgaria Polska

Macedonia Rumunia

Cypr SłowacjaSłowenia

Serbia Finlandia NorwegiaBelgia

Grecja Dania NiemcyChorwacjaHiszpania Francja Włochy MaltaHolandia AustriaPortugalia Szwecja SzwajcariaIslandiaIrlandia

się — bвłв to 2—3 osobв na 100 gniaгdoаnikяа. Znacгąco rяżniła się pod tвm агględem sвtuacja а Islandii i Niemcгech, gdгie niemal co 4 gniaгdoаnik аskaгваał, że się ucгв.

W analiгoаanej grupie państа аśrяd gniaгdoаnikяа авstępoаała także bier- ność гaаodoаa, determinoаana innвmi poаodami niż edukacja. W Polsce, po- dobnie jak а Holandii cгв Francji, taka sвtuacja dotвcгвła co 10 gniaгdoаnika.

Ten rodгaj bierności гaаodoаej najcгęściej авstępoаał аśrяd gniaгdoаnikяа Finlandii (16,6%), podcгas gdв sporadвcгnie а Źanii (0,4%).

Analiгując podobieństаo państа europejskich pod агględem аskaźnika gniaгdoаnictаa oraг strukturв aktваności ekonomicгnej gniaгdoаnikяа г ав- korгвstaniem metod aglomeracвjnвch авdгielono 3 skupienia państа. Skupie- nie 2 obejmujące państаa źuropв Południoаej авrяżniał najавżsгв poгiom gniaгdoаnictаa oraг авsoki udгiał beгrobotnвch аśrяd gniaгdoаnikяа (tabl. 2). Skupienie 1, ktяre авkaгało podobieństаo państа źuropв Wschodniej oraг Wielkiej Brвtanii, Belgii, Luksemburga i Maltв odгnacгało się średnio nieco niżsгвm niż а skupieniu 2 аskaźnikiem gniaгdoаnictаa oraг najавż- sгвm udгiałem pracującвch gniaгdoаnikяа. Jednocгeśnie а państаach tego

Ź r ó d ł o: jak przy wykr. 1.

Wykr. 6. SKUPIENIA PAŃSTW EUROPEJSKICH PODOBNYCH POD WZGLĘDEM WSKAŹNIKA GNIAZDOWNICTWA ORAZ STRUKTURY AKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ GNIAZDOWNIKÓW W 2013 R.

1 3 2 Skupienia

skupienia średnio najrгadгiej авkaгваano status osobв ucгącej się. Z kolei skupienie 3 łącгв państаa źuropв Pяłnocnej i Zachodniej. rednio а tej grupie państа gniaгdoаnictаo авstępoаało najrгadгiej, jak аe аsгвstkich analiгo- аanвch krajach rяаnież i а tвch należącвch do skupienia 3 gniaгdoаnicв а аięksгości pracoаali. rednio udгiał pracującвch gniaгdoаnikяа bвł гbliżo- nв jak а skupieniu 2 — a гnacгąco niżsгв niż а skupieniu 1. Państаa tego sku- pienia od poгostałвch авrяżniał prгede аsгвstkim najавżsгв аśrяd авdгielo- nвch skupień udгiał ucгącвch się gniaгdoаnikяа (tabl. 2).

TABL. 2. WSKAŹNIK GNIAZDOWNICTWA I STRUKTURA AKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ GNIAZDOWNIKÓW W SKUPIENIACH PA STW

Skupienie Wskaźnik

gniaгdoаnictаa

Struktura aktваnвch гaаodoаo gniaгdoаnikяа

pracującв ucгącв się beгrobotni poгostali bierni гaаodoаo

1 ... 34,3 73,3 5,6 12,8 8,2

2 ... 39,0 57,8 8,5 29,5 4,3

3 ... 15,2 59,9 17,4 13,2 9,5

r я d ł oŚ jak prгв tabl. 1.

Prгeproаadгone analiгв аskaгują, że а Polsce, podobnie jak а poгostałвch państаach europejskich, аśrяd osяb а аieku 25—34 lata cгęściej аe аspяl- nвm gospodarstаie domoавm г rodгicami poгostają mężcгвźni. W źuropie гjaаisko gniaгdoаnictаa mężcгвгn jest гrяżnicoаane terвtorialnie i а 2013 r.

аahało się od 2,6% а Źanii do 87,3% а Macedonii.

Prгedstaаionв na авkr. 7 аskaźnik gniaгdoаnictаa аśrяd mężcгвгn poгаa- la гauаażвć, że а 2013 r. natężenie гjaаiska bвło najmniejsгe а państаach źuropв Pяłnocnej i Zachodniej i narastało а kierunku południoаo-аschodnim.

W Polsce i położonвch na południe państаach oraг а państаach аokяł Morгa Adriatвckiego ponad połoаa mężcгвгn а аieku 25—34 lata poгostaаała аe аspяlnвm gospodarstаie domoавm г rodгicami.

W prгвpadku kobiet roгstęp międгв skrajnвmi аartościami аskaźnika gniaг- doаnictаa bвł гnacгnie mniejsгв niż аśrяd mężcгвгn, авnosił 47,9 p.proc.

Niżsгв bвł też minimalnв poгiom гjaаiska — а Źanii niespełna 0,4% kobiet а аieku 25—34 lata poгostaаało аe аspяlnвm gospodarstаie domoавm г rodгicami. Z kolei geograficгnв roгkład natężenia gniaгdoаnictаa kobiet bвł гbliżonв do obserаoаanego а prгвpadku mężcгвгn. Więcej młodвch kobiet tаorгвło gospodarstаo domoаe г rodгicami а południoаo-аschodniej źuropie

— najаięcej а Chorаacji i Słoаacji (nieco ponad 48%).

Pomiędгв gniaгdoаnictаem kobiet i mężcгвгn а analiгoаanвch państаach гachodгiła silna dodatnia гależność korelacвjna (r=0,94). Należв podkreślić, że rяżnice międгв poгiomem gniaгdoаnictаa mężcгвгn i kobiet narastałв а ujęciu geograficгnвm, podobnie jak агrastał аskaźnik gniaгdoаnictаa kobiet i męż- cгвгn. Najmniejsгe bвłв а państаach skandвnaаskich (ok. 2—3 p.proc), a najаięksгa а Macedonii (52,3 p.proc.).

Ź r ó d ł o: jak przy wykr. 1.

Wykr. 7. WSKAŹNIK GNIAZDOWNICTWA MĘŻCZYZN I KOBIET W 2013 R.

Mężczyźni

Kobiety

45,1—48,3 15,1—30,0 30,1—45,0 0,4—15,0 45,1—87,3 15,1—30,0 30,1—45,0 2,6—15,0

%

%

BIERNOŚĆ SPOŁECZNA OSÓB MŁODYCH

Zjaаisko aktваności osяb młodвch na rвnku pracв oraг а sferгe edukacji należв а ostatnich latach do cгęsto porusгanвch гagadnień а odniesieniu do tej grupв. Znacгna ich cгęść poгostaje boаiem poгa sferą гatrudnienia i sferą edu- kacji. Skalę гjaаiska obraгuje аskaźnik bierności społecгnej młodгieżв⁵. Od- гаierciedla on odsetek osяb а аieku 15—34 lata, ktяre nie pracują oraг nie ucгestnicгą а ksгtałceniu i sгkoleniu (а badaniu są to osobв nieucгestnicгące а żadnej formie edukacji а ciągu 4 tвgodni poprгedгającвch badanie). W da- nвch publikoаanвch prгeг źurostat аskaźnik ten określanв jest jako NźźT (not in employment and not in any education and training). Stanoаi on dopełnienie miar obraгującвch udгiał osяb młodвch а rвnku pracв, np. гatrudnienia i beгro- bocia, ktяre coraг cгęściej są nieавstarcгające do analiгв гłożonej kondвcji prгedstaаicieli młodego pokolenia. Analiгa bierności społecгnej tej grupв umożliаia odniesienie skali гjaаiska do ogяłu osяb młodвch (rяаnież г uагględnieniem grup аieku), a nie tвlko do cгęści aktваnej гaаodoаo. Jest to o tвle аażne, że tak а skali źuropв, jak i śаiata odsetek młodвch osяb, ktяre г rяżnвch prгвcгвn jednocгeśnie nie ucгą się, nie pracują oraг nie prгвgotoаują do гaаodu ucгestnicгąc а rяżnвch formach samoksгtałcenia prгestał bвć mar- ginalnв.

Poаstaаanie klasв młodгieżв biernej społecгnie to гjaаisko, o ktяrвm а źuropie mяаi się coraг poаsгechniej. Jest to obecnie jeden г najаażniej- sгвch problemяа społecгnвch авmagającв interаencji. W grupie młodгieżв niepracującej i nieucгestnicгącej а ksгtałceniu гnajdują się nie tвlko osobв młode, ktяre spełniają krвteria osobв beгrobotnej, lecг także osobв końcгące edukację, niesгukające pracв, poгostające — cгasem г авboru, a cгasem г ko- niecгności — na utrгвmaniu rodгicяа lub angażujące się а dгiałalność nieak- ceptoаaną społecгnie (Serafin-Jusгcгak, 2014).

W 2014 r. analiгa гjaаiska bierności społecгnej аśrяd młodгieżв а państаach europejskich аedług 5-letnich grup аieku авkaгała, że а аięksгości krajяа naj- авżsгв poгiom аskaźnika bierności społecгnej prгвpadał na osobв а аieku 25—

—34 lata. W 2014 r. skala omaаianego гjaаiska średnio а państаach Uź i а Polsce bвła гbliżona. Wskaźnik bierności społecгnej młodгieżв авnosił odpoаiednio 19,0% i 20,4%, prгв cгвm jego гrяżnicoаanie а krajach europej- skich bвło гnacгące. Wskaźnik ten аahał się od 5,0% а Luksemburgu do 36,8%

а żrecji.

5 Licгnik аskaźnika odnosi się do osяb, ktяre spełniają dаa аarunkiŚ nie pracują (cгвli są beг- robotne lub bierne гaаodoаo) oraг nie ucгestnicгвłв а żadnej formie edukacji а ciągu 4 tвgodni poprгedгającвch badanie. Mianoаnikiem аskaźnika jest dana grupa аiekoаa, ktяrej dotвcгв аskaźnik, г авłącгeniem osяb, ktяre nie udгieliłв odpoаiedгi na pвtania dotвcгące ucгestnictаa а regularnej edukacji i sгkoleniu (STRATźż, 2015).

żeograficгnв roгkład аskaźnika bierności społecгnej гapreгentoаanв na авkr. 8 pokaгuje, że brak гaangażoаania analiгoаanej grupв ludności гarяаno а sferę edukacji i sferę pracв а najmniejsгвm stopniu авstępuje а państаach źuropв Pяłnocnej oraг Sгаajcarii i Austrii, a najpoаsгechniej na południu źu- ropв.

Bierność społecгna młodгieżв, jak i gniaгdoаnictаo а ujęciu аedług płci ав- stępoаałв а analiгoаanвch państаach г rяżnвm natężeniem (авkr. 9), prгв cгвm pomiędгв poгiomem аskaźnika bierności społecгnej аśrяd mężcгвгn i kobiet гachodгiła dość silna dodatnia гależność (r=0,72). We аsгвstkich pań- stаach udгiał młodвch kobiet, ktяre г rяżnвch prгвcгвn nie ucгвłв się, nie prгв- gotoаваałв do гaаodu oraг nie pracoаałв bвł авżsгв niż аśrяd mężcгвгn.

Najаięksгe rяżnice а poгiomie tego аskaźnika dla kobiet i mężcгвгn а аieku 25—34 lata авstąpiłв а Cгechach (o 26,1 p.proc.), na Słoаacji (o 21,7 p.proc.) i na Węgrгech (o 21,1 p.proc.).

Ź r ó d ł o: jak przy wykr. 1.

Wykr. 8. WSKAŹNIK BIERNOŚCI SPOŁECZNEJ W GRUPIE OSÓB W WIEKU 25—34 LATA W 2014 R.

30,1—36,8 10,1—20,0 20,1—30,0 5,0—10,0

%

Ź r ó d ł o: jak przy wykr. 1.

Wykr. 9. WSKAŹNIK BIERNOŚCI SPOŁECZNEJ MĘŻCZYZN I KOBIET W GRUPIE OSÓB W WIEKU 25—34 LATA W 2014 R.

Mężczyźni

Kobiety

% 30,1—32,2 10,1—20,0 20,1—30,0 2,9—10,0

30,1—41,5 10,1—20,0 20,1—30,0 7,2—10,0

%

EDUKACJA

Źahlman (2004) аskaгał агrost гnacгenia edukacji, podnosгenia kаalifikacji siłв robocгej oraг nauki prгeг całe żвcie jako jeden г siedmiu elementяа tга.

reаolucji аiedгв, ktяrв ma klucгoаe гnacгenie dla poгвcji jednostek na rвnku pracв. Osobв г авżsгвm авksгtałceniem i dośаiadcгeniem гaаodoавm nie tвlko otrгвmują авżsгe авnagrodгenia гa pracę, ale także mają аięksгą sгansę na гatrudnienie (Cгapiński i Panek, 2009; Liаiński i Sгtanderska, 2006). Wśrяd osяb młodвch beг авksгtałcenia cгв dośаiadcгenia гaаodoаego obserаuje się авsokie гagrożenie beгrobociem (Kotoаska, Sгtanderska i Wявcicka, 2007;

MPiPS, 2007). źdukacja, а tвm edukacja dorosłвch, uгnaаana jest obecnie гa jeden г klucгoавch cгвnnikяа аpłваającвch na агrost gospodarcгв oraг roг- аяj społecгnв. źdukacja korгвstnie аpłваa boаiem na dobrostan ludгi, а sгcгegяlności na ich гdroаie i poгiom kapitału społecгnego (OźCŹ, 2010).

źdukacja dorosłвch może bвć realiгoаana jako formalna, poгaformalna oraг nieformalna (Uź, 2006). Zaangażoаanie ludгi а аieku 25—34 lata а edukację гapreгentoаano а artвkule na podstaаie ich ucгestnictаa а ksгtałceniu for- malnвm i poгaformalnвm.

Ź r ó d ł o: jak przy wykr. 1.

Wykr. 10. UDZIAŁ OSÓB W WIEKU 25—34 LATA W KSZTAŁCENIU FORMALNYM W 2014 R.

15,1—22,8 5,1—10,0 10,1—15,0 2,9— 5,0

%

Ksгtałcenie formalne obejmuje naukę а sвstemie sгkolnвm i odbваa się гgodnie г гatаierdгonвmi programami naucгania. Proаadгone jest prгeг instв- tucje sгkolne i edukacвjne, publicгne i niepublicгne, upraаnione do naucгania аedług standardяа prгвjętвch а sвstemie ośаiatв i авchoаania oraг sгkolnic- tаa авżsгego гatаierdгonвm oboаiąгującвmi ureguloаaniami praаnвmi.

Proаadгi to do uгвskania kаalifikacji potаierdгonвch śаiadectаem, гaśаiad- cгeniem o ukońcгeniu sгkołв, certвfikatem cгв dвplomem.

W 2014 r. гaangażoаanie а ksгtałcenie formalne аśrяd osяb а аieku 25—34 lata а państаach europejskich bвło гrяżnicoаane (авkr. 10). Wahało się od 2,9% а Rumunii do ponad 20% а Finlandii, Źanii i Islandii. W Polsce edukację formalną podejmoаała średnio co 18 osoba а analiгoаanej grupie ludгi. Roгkład odsetka młodвch ludгi ucгestnicгącвch а ksгtałceniu formalnвm а państаach europejskich аedług płci bвł podobnв (r=0,92).

Biorąc pod uаagę status na rвnku pracв można гauаażвć, że а 2014 r. а Uź аśrяd osяb а аieku 25—34 lata а edukację formalną średnio гaangażoаanвch bвło 5,0% pracującвch i 4,4% niepracującвch. W państаach europejskich гmienność гjaаiska podejmoаania edukacji formalnej bвła аięksгa а grupie pracującвch niż niepracującвch. Wśrяd pracującвch а аieku 25—34 lata edu- kację formalną cгęściej niż а innвch regionach źuropв podejmoаali miesгkań- cв źuropв Pяłnocnej — najcгęściej а Islandii (14,3%). Polska należała do gru- pв państа, а ktяrвch udгiał młodвch ludгi pracującвch i podejmującвch naukę а sвstemie sгkolnвm bвł гnacгnie poniżej średniej а Uź (3,7%). W 2014 r.

а grupie analiгoаanвch państа najrгadгiej ksгtałcili się formalnie pracującв młodгi ludгie а Rumunii (0,7%). Według płci гjaаisko а analiгoаanвch pań- stаach ksгtałtoаało się bardгo podobnie (r=0,92).

Nieco innв bвł roгkład гaangażoаania а ksгtałcenie formalne osяb niepracu- jącвch а аieku 25—34 lata (авkr. 11). W 2014 r. roгstęp tej гmiennej а anali- гoаanej grupie państа авniяsł 7,5 p.proc. i bвł гnacгnie mniejsгв niż аśrяd pracującвch — 13,6 p.proc. Aktваność а tвm гakresie bвła najmniejsгa а pań- stаach będącвch аschodnią granicą Uź oraг аe Francji (poniżej 3,0%). Roг- kład odsetka młodвch ludгi niepracującвch i ucгestnicгącвch а ksгtałceniu formalnвm а państаach europejskich аedług płci bвł гasadnicгo podobnв (r=0,85).

W 2014 r. а państаach europejskich гnacгnie cгęściej аśrяd osяb а аieku 25—34 lata авkorгвstваana bвła edukacja poгaformalna — średnio ucгestni- cгвło а niej 90% osяb. Ksгtałcenie poгaformalne definioаane jest jako każda гorganiгoаana i ciągła dгiałalność edukacвjna, ktяra nie odpoаiada całkoаicie definicji ksгtałcenia formalnego. Ksгtałcenie poгaformalne może гatem odbв- аać się гarяаno а obrębie instвtucji edukacвjnвch, jak i poгa nimi, mogą а nim także ucгestnicгвć osobв гe аsгвstkich grup аiekoавch. Może ono obejmoаać programв edukacвjne гаalcгające niepiśmienność dorosłвch, ksгtałcenie podstaаoаe dгieci nieucгęsгcгającвch do sгkołв oraг ksгtałtoаanie umiejętności żвcioавch, гaаodoавch i kulturв ogяlnej. Programв ksгtałcenia poгaformalnego mogą mieć rяżnв cгas trаania (Uź, 2006). W dokumentach Uź podkreśla się аażność tej formв ksгtałcenia jako łącгącej ksгtałcenie ustaаicгne г ksгtałceniem prгeг całe żвcie.

Ź r ó d ł o: jak przy wykr. 1.

Wykr. 11. UDZIAŁ W KSZTAŁCENIU FORMALNYM PRACUJĄCYCH I NIEPRACUJĄCYCH OSÓB W WIEKU 25—34 LATA W 2014 R.

9,1—14,3 3,1— 6,0 6,1— 9,0 0,7— 3,0

%

brak danych

9,1 3,1—6,0 6,1—9,0 1,6—3,0

%

brak danych

Pracujący

Niepracujący

Ź r ó d ł o: jak przy wykr. 1.

Wykr. 12. UDZIAŁ W KSZTAŁCENIU POZAFORMALNYM PRACUJĄCYCH I NIEPRACUJĄCYCH OSÓB W WIEKU 25—34 LATA W 2014 R.

75,1—80,0

30,1—42,0 59,1—67,0

15,1—22,0 67,1—75,0

22,1—30,0 50,7—59,0

10,3—15,0

%

%

Niepracujący Pracujący

Biorąc pod uаagę status na rвnku pracв osяb а аieku 25—34 lata гauаażвć można, że а 2014 r. а państаach europejskich ksгtałcenie poгaformalne bвło bardгiej popularne аśrяd pracującвch (авkr. 12). Udгiał а nim авkaгało od 50,7% а Macedonii do 80,0% osяb а Luksemburgu а analiгoаanej grupie аiekoаej. W Polsce aktваność młodвch ludгi а tвm гakresie авniosła 73,5%

i bвła o 4,1 p.proc. авżsгa niż średnio а Uź. Należв jednak гauаażвć, że skłonność do edukacji poгaformalnej аedług płci rяżniła się гnacгąco, cгęściej podejmoаali ją mężcгвźni niż kobietв. Najаięksгa rяżnica а aktваności pracu- jącвch osяb а аieku 25—34 lata а гakresie edukacji poгaformalnej авstąpiła а Cгechach, gdгie а 2014 r. podjęło ją odpoаiednio 85,4% mężcгвгn i 58,4%

kobiet. Jedвnie na Cвprгe а omaаianej grupie аieku odsetek ksгtałcącвch się poгaformalnie pracującвch kobiet bвł o 0,8 p.proc. авżsгв niż аśrяd ksгtałcą- cвch się poгaformalnie pracującвch mężcгвгn (odpoаiednio 72,3% i 71,5%).

Zainteresoаanie edukacją poгaformalną аśrяd osяb niepracującвch а аieku 25—34 lata bвło гnacгnie mniejsгe, авnosiło ok. 20%. Najrгadгiej, bo średnio co 9—10 osoba niepracująca г omaаianej grupв аieku podejmoаała taką ak- tваność а Sгаecji, Luksemburgu, Sгаajcarii cгв Islandii. Niemal 4-krotnie cгęściej ksгtałcenie poгaformalne miało natomiast miejsce а Macedonii.

W Polsce aktваność а tвm гakresie młodвch niepracującвch osяb oscвloаała аokяł średniej dla Uź (ok. 21%). W prгвpadku osяb niepracującвch to kobietв cгęściej ucгestnicгвłв а poгaformalnвch formach edukacji. Zależność międгв udгiałem korгвstającвch г edukacji poгaformalnej pracującвch i niepracującвch mężcгвгn а analiгoаanвch państаach bвła silna, ale jej kierunek ujemnв (r=–0,74). Źla kobiet гależność ta bвła jesгcгe silniejsгa (r=–0,84). Wśrяd nie- pracującвch młodвch osяb najаięksгe rяżnice а podejmoаaniu edukacji poгa- formalnej аedług płci авstąpiłв а Cгechach. W 2014 r. podjęło ją 7,8% niepracu- jącвch mężcгвгn а аieku 25—34 lata oraг 34,6% niepracującвch kobiet а tвm аieku. Na najbardгiej гbliżonвm poгiomie гainteresoаanie edukacją poгaformalną niepracującвch młodвch kobiet i mężcгвгn bвło na Cвprгe (od- poаiednio 22,7% i 21,4%). W Polsce rяżnica ta авniosła 14,6 p.proc. źdukację poгaformalną podjęła niemal co 3 niepracująca kobieta i co 7 niepracującв męż- cгвгna а аieku 25—34 lata.

Podsumowanie

Artвkuł stanoаi prяbę гarвsoаania sвtuacji osяb а аieku 25—34 lata а pań- stаach europejskich, ktяre гавkle а tвm аieku podejmują аażne decвгje dotв- cгące аejścia а dorosłość. Prгeproаadгone analiгв аskaгują, że uаarunkoаania а państаach europejskich tаorгenia prгeг młode osobв аłasnвch gospodarstа domoавch, ucгestnictаa а rвnku pracв cгв doksгtałcania się są bardгo rяżne.

Zachoаania badanej grupв osяb determinoаane są rяаnież położeniem geogra- ficгnвm. W państаach źuropв Pяłnocnej i Zachodniej cгęstotliаość tаorгenia prгeг młode osobв аspяlnвch gospodarstа domoавch г rodгicami jest гnacгnie rгadsгa niż а państаach położonвch na południoавm аschodгie źuropв. Skupi- ska geograficгne гasadnicгo авłoniłв się także podcгas diagnoгoаania aktваno-

ści ekonomicгnej takich osяb. W аięksгości państа gniaгdoаnicв pracoаali, ale państаa źuropв Południoаej авrяżniał najавżsгв poгiom gniaгdoаnictаa oraг авsoki udгiał beгrobotnвch аśrяd tвch osяb. W państаach źuropв Wschodniej oraг Wielkiej Brвtanii, Belgii, Luksemburgu i na Malcie nieco niżsгв poгiom gniaгdoаnictаa аiąгał się г авsokim udгiałem pracującвch gniaгdoаnikяа.

Jednocгeśnie а państаach tego skupienia średnio najrгadгiej авkaгваali oni status osobв ucгącej się. Państаa źuropв Pяłnocnej i Zachodniej, а ktяrвch gniaгdoаnictаo авstępuje najrгadгiej, charakterвгoаał prгede аsгвstkim авso- ki udгiał ucгącвch się gniaгdoаnikяа. Roгkład гjaаiska gniaгdoаnictаa аedług płci bвł гasadnicгo гbliżonв do аartości ogяłem, prгв cгвm rяżnice międгв po- гiomem gniaгdoаnictаa mężcгвгn i kobiet narastałв а układach geograficгnвch podobnie, jak агrastał аskaźnik gniaгdoаnictаa kobiet i mężcгвгn. Najmniejsгe rяżnice gniaгdoаnictаa kobiet i mężcгвгn obserаoаano а państаach skandв- naаskich, a najаięksгą а Macedonii.

W relacji г roгkładem gniaгdoаnictаa poгostaаał roгkład udгiału а badanej grupie młodвch osяb biernвch społecгnie, ktяre г rяżnвch prгвcгвn jednocгeś- nie nie ucгвłв się, nie prгвgotoаałв do гaаodu oraг nie pracoаałв. W najmniej- sгвm stopniu гjaаisko to авstąpiło а krajach źuropв Pяłnocnej oraг Sгаajcarii i Austrii, a najpoаsгechniejsгe bвło na południu źuropв.

Niemal odаrotnie prгedstaаiał się roгkład гaangażoаania młodвch ludгi а ksгtałcenie formalne. Osobв а аieku 25—34 lata najcгęściej podejmoаałв naukę а sвstemie sгkolnвm а państаach skandвnaаskich, najrгadгiej а Rumu- nii oraг na Węgrгech i Słoаacji. Należв prгв tвm гauаażвć, że а гależności od statusu na rвnku pracв udгiał młodвch ludгi а ksгtałceniu formalnвm roгkładał się rяżnie. Źo państа, а ktяrвch relatваnie cгęściej г ksгtałcenia formalnego korгвstali pracującв niż niepracującв należałв m.in. Malta cгв Sгаajcaria, prгв cгвm а Sгаajcarii rяżnica międгв udгiałem korгвstającвch г ksгtałcenia formal- nego pracującвch i niepracującвch osяb а аieku 25—34 lata bвła najавżsгa.

Z kolei prгeаaga udгiału ucгącвch się formalnie аśrяd niepracującвch nad udгia- łem ucгącвch się formalnie аśrяd pracującвch bвła najавżsгa аe Włosгech.

Roгkład odsetka młodвch ludгi niepracującвch i ucгestnicгącвch а ksгtałceniu formalnвm а państаach europejskich аedług płci ksгtałtoаał się podobnie.

Znacгnie cгęściej авkorгвstваaną formą doksгtałcania аśrяd osяb а аieku 25—34 lata bвła edukacja poгaformalna. W 2014 r. średnio ucгestnicгвło а niej ok. 90% osяb а tвm аieku гarяаno аśrяd kobiet, jak i mężcгвгn. Biorąc pod uаagę status na rвnku pracв гauаaża się, że ksгtałcenie poгaformalne bвło bardгiej popularne аśrяd pracującвch, prгв cгвm skłonność do edukacji poгa- formalnej bвła гnacгąco rяżna аedług płci. Zasadnicгo а analiгoаanej grupie państа omaаiane formв edukacji cгęściej podejmoаali mężcгвźni niż kobietв.

Postaав młodвch ludгi а Polsce bвłв гbieżne г гachoаaniami а państаach sąsiadującвch. Boni (2013) авsoki аskaźnik gniaгdoаnictаa а nasгвm kraju postrгegał negatваnie i аiąгał г niemożnością гnaleгienia taniego, dostępnego miesгkania (MPiPS, 2013). Istniejącв deficвt miesгkanioав poаoduje boаiem, że poаsгechne jest а Polsce гjaаisko аspяłгamiesгkiаania. Wpłваa to rяа-

nież na opяźnianie аieku usamodгielniania się młodвch ludгi (efekt „gniaгdoа- nika”) oraг na decвгje dotвcгące гałożenia rodгinв i posiadania potomstаa.

Boni (2013) аskaгваał, że trudności miesгkanioаe proаadгą аśrяd młodвch ludгi do гjaаiska, ktяre można określić niepeаnością co do chęci posiadania dгieci. Źoаodгił, że młodгi ludгie nie decвdują się na dгieci nie dlatego, że nie chcą ich mieć, ale dlatego, że brakuje im odpoаiednich аarunkяа do startu żвcioаego, połącгenia aspiracji гaаodoавch, żвcioавch, konsumpcвjnвch г aspiracjami o charakterгe rodгinnвm.

Problematвka poгostaаania młodвch ludгi а jednвm gospodarstаie domoавm г prгвnajmniej jednвm rodгicem oraг bierności społecгnej młodгieżв гostała ujęta а strategii roгаoju Polski do 2030 r. (MAiC, 2013). Zakłada się а niej гnacгne obniżenie аskaźnika gniaгdoаnictаa i аskaźnika bierności społecгnej młodгieżв.

Z prгeproаadгonвch analiг авnika, że аskaźnik bierności społecгnej а Polsce bвł podobnв do średniej а Uź — obejmoаał ok. 1/5 populacji ludгi а аieku 25—34 lata i а гbliżonвm stopniu dotвcгвł mężcгвгn i kobiet. W Polsce młodгi ludгie аchodгącв а dorosłość relatваnie rгadko podejmoаali edukację formalną.

W 2014 r. udгiał młodвch ludгi podejmującвch naukę а sвstemie sгkolnвm гa- rяаno аśrяd pracującвch, jak i niepracującвch bвł гnacгnie poniżej średniej а Uź, natomiast udгiał а ksгtałceniu poгaformalnвm oscвloаał аokяł średniej а Uź.

dr Wiesława Gierańczyk — Urząd Statystyczny w Bydgoszczy

LITERATURA

Arnett, J. J. (1997). Young People’s Conception of Transition to Adulthood. Youth &Society, Vol. 29, No. 1.

Arnett, J. J. (2000). źmerging adulthoodŚ A theorв of development from the late teens through the tаenties. American Psychologist, Vol. 55, No. 5. Pobrane гŚ httpŚ//dx.doi.org/10.1037/0003- -066X.55.5.469.

Boni, M. (2013). Wвstąpienie Pana dra Michała Boniego Ministra Administracji i Cвfrвгacji — а imieniu Preгesa Radв Ministrяа, Pana Źonalda Tuska. WŚ Z. Strгelecki (red.), ź. Koаal- cгвk, Polska w Europie — przyszłość demograficzna II Kongres Demograficzny, 2012. Rгądo- аa Rada Ludnościoаa, Warsгaаa. Pobrano гŚ httpŚ//stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/POZ_Polska_

_а_źuropie.pdf.

Brгeгińska, A.I., Kacгan, R., Piotroаski, K., Rękosieаicг, M. (2011). Odrocгona dorosłośćŚ fakt cгв artefakt? Nauka, nr 4.

Cгapiński, J., Panek, T. (2009). Diagnoza społeczna 2009 — warunki i jakość życia Polaków.

Rada Monitoringu Społecгnego, Wвżsгa Sгkoła Finansяа i Zarгądгania, Warsгaаa.

Źahlman, C. (2004). The Challenge of the Knowledge Economy for Countries of Eastern and Central Europe. World Bank Institute, preгentacja podcгas Knoаledge źconomв ForumŚ Im- proving Competitiveness Through a Knoаledge Based źconomв, Budapest.

źverit, B.S., Landau, S., Leese, M., Stahl, Ź. (2011). Cluster Analysis. Wileв Series in Probabilitв and Statistics, Wileв 5th źdition, Chichester.

Kotoаska, I.ź., Sгtanderska, U., Wявcicka, I. (red.) (2007). Aktywność zawodowa i edukacyjna a obowiązki rodzinne w Polsce — w świetle badań empirycznych. Wвdaаnictаo Naukoаe SCHOLAR, Warsгaаa.

Liаiński, J., Sгtanderska, U. (2006). Analiza sytuacji na wybranych powiatowych rynkach pracy oraz stworzenie metodologii badania lokalnego rynku pracy w Polsce. MPiPS, Warsгaаa.

MAiC (2013). Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczes- ności”. Ministerstаo Administracji i Cвfrвгacji, Warsгaаa.

MPiPS (2007). Zatrudnienie а Polsce 2007. WŚ M. Bukoаski (red.), Bezpieczeństwo na elastycz- nym rynku pracy. Warsгaаa.

MPiPS (2013). Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020. Monitor Polski г dnia 7 sierpnia 2013 r., poг. 640, Warsгaаa.

OźCŹ (2010). Improving Health and Social Cohesion through Education. Paris.

Robbins, A., Wilner, A. (2001). Quartelife Crisis. The Unique Challenges of Life in Your Twen- ties. Jeremв P. Tarcher/Penguin.

Serafin-Jusгcгak, B. (2014). NźźT — noаa kategoria młodгieżв гagrożonej авklucгeniem spo- łecгnвm. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Sociologica 49, Łяdź.

STRATźż (2015). Sвstem Monitoroаania Roгаoju. Pobrano гŚ httpŚ//strateg.stat.gov.pl/Home/

/Strateg (dostępŚ 15.10.2015 r.).

Sгafraniec, K. (2012). Młodość jako авłaniającв się problem i noаa politвcгna siła. Nauka, nr 1.

Uź (2006). Klasyfikacja zaj ć edukacyjnych. Biuro Urгędoавch Publikacji Wspяlnot źuropej- skich, Luksemburg.

Summary. The article attempts to present the situation of young people aged 25—34, which — in general — take important life decisions. For this purpose, the author studied spatial conditions for the creation by these people own household as well as participation in the labor market and further training. The relationship between these phenomena is discussed. The study was conducted for the European countries (with particular emphasis on the situation in Poland) based on data for the years 2013 and 2014 from the EU Statistics on Income and Living Conditions (EU-SILC) and the Labour Force Survey (LFS). As a result, groups of similar countries have been determined in terms of living conditions of young people.

Keywords: вoung adults аith parents, social passivitв of вouth, formal educa- tion, non-formal education, аorking, unemploвed.

Резю е. С -

, — — 25—34

. С -

,

. Б

. (

) 2013 . 2014 .

Е (EU-SILC),

(BAEL).

К ючевые с ова: . , ц ,

ф , ф , щ , -

.