dr hab. inż. arch. Elżbieta Raszeja, prof. UAP Poznań, 16.02.2021 Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu
Wydział Architektury i Wzornictwa Katedra Architektury i Urbanistyki
RECENZJA
dorobku naukowego, dydaktycznego i organizacyjnego oraz osiągnięcia naukowego
pt. Miara krajobrazu. Obiektywizacja oceny widoków i panoram wspomagana narzędziami komputerowymi
w postępowaniu habilitacyjnym dr inż. arch. Agnieszki Ozimek
Podstawa opracowania recenzji:
• Pismo Pani Prodziekan ds. Nauki Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej dr hab. inż. arch. Magdaleny Jagiełło-Kowalczyk, prof. PK z dnia 26.10.2020 (dostarczone 15.11.2020) z prośbą o opracowanie recenzji, wystosowane zgodnie z decyzją Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z dnia 18.09.2020;
• Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U. z 2003 r. nr 65 poz. 595, z późniejszymi zmianami);
• Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 11 września 2011 r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego (Dz.U. z 2011 Nr 196, poz. 1165);
Otrzymane materiały:
• monografia: Agnieszka Ozimek, Miara krajobrazu. Obiektywizacja oceny widoków i panoram wspomagana narzędziami komputerowymi, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 2019, 172 strony, ISBN 978-83-65991-68-3
• dokumentacja w wersji drukowanej oraz na płycie CD
- autoreferat w języku polskim (26 stron) i angielskim (25 stron), - opis dorobku habilitacyjnego (19 stron),
- kopie 13 wybranych publikacji zawarte w jednym tomie, - oświadczenia współautorów wybranych publikacji,
1. Podstawowe informacje o Habilitantce
Dr inż. arch. Agnieszka Ozimek w 1994 r. uzyskała tytuł magistra inżyniera architekta (dyplom z wyróżnieniem) na Wydziale Architektury Politechniki
Krakowskiej na kierunku architektura i urbanistyka. Pracę dyplomową pt. Projekt teatru w Tarnowie wykonała pod kierunkiem prof. dr hab. inż. arch. Andrzeja Skoczka. W latach 1994 – 1999 odbyła na swoim macierzystym wydziale studia doktoranckie, pracując w Katedrze Projektowania Architektury w Regionie kierowanej przez Promotora Jej pracy dyplomowej. W październiku 2000 roku została zatrudniona na Wydziale Fizyki Technicznej i Modelowania Komputerowego Politechniki Krakowskiej, w Instytucie Modelowania Komputerowego, w Pracowni CAD (Komputerowego Wspomagania Projektowania). Pracowała tam do 2015 roku, początkowo jako asystent, potem jako adiunkt.
Pani Agnieszka Ozimek podnosiła swoje kwalifikacje dydaktyczne, uczestnicząc w zajęciach Studium Pedagogicznego dla Asystentów przy Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki i w 2002 roku uzyskując. dyplom ukończenia Studium (z wyróżnieniem). Doskonaliła również umiejętności językowe na kursach języka angielskiego prowadzonych przez Studium Doskonalenia Językowego Nauczycieli Akademickich Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W 1998 r. uzyskała First Certificate in English, a w 2002 r. Certificate of Proficiency in English. Posiada też wiele certyfikatów ukończenia kursów z zakresu obsługi programów komputerowych i grafiki komputerowej.
W roku 2003 na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej obroniła dysertację doktorską pt. Idea organiczności w architekturze – analiza, systematyka oraz perspektywy rozwoju, uzyskując stopień naukowy doktora nauk technicznych w dyscyplinie architektura i urbanistyka. Promotorem Jej pracy doktorskiej był dr hab.
inż. arch. Zbigniew Radziewanowski, prof. PK, a recenzentami: prof. zw. dr hab. inż.
arch. Andrzej Niezabitowski i prof. dr hab. inż. arch. Aleksander Böhm.
Istotnym etapem Jej rozwoju naukowego był czteromiesięczny staż naukowy w 2004 roku we Francji w Ecole Nationale Supérieure d’Architecture de Marseille, dokąd pojechała na zaproszenie Le Centre National de la Recherche Scientifique, UMR MAP-GAMSAU, Groupe de Recherche pour l’Application des Methodes Scientifiques a l’Architecture et a l’Urbanisme.
Od 1.03.2015 do chwili obecnej dr inż. arch. Agnieszka Ozimek jest zatrudniona jako adiunkt naukowo-dydaktyczny na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, w Instytucie Architektury Krajobrazu, w Zakładzie Kompozycji i Planowania Krajobrazu.
2. Ocena dorobku naukowego
Autoreferat dr Agnieszki Ozimek przedstawia etapy i kierunki Jej rozwoju naukowego, wskazując elementy i doświadczenia kluczowe dla krystalizowania się Jej zainteresowań, formowania warsztatu badawczego, dojrzewania postawy naukowej. Przed doktoratem na wybór problematyki duży wpływ miało środowisko, w którym rozpoczęła swoją karierę naukową. W latach 1995-1999 uczestniczyła w dwóch grantach badawczych KBN realizowanych pod kierunkiem Profesora Andrzeja Skoczka w Katedrze Projektowania Architektury w Regionie na Wydziale
Architektury PK. Obejmowały one badania przestrzenne i architektoniczne obszarów górskich dla potrzeb turystyki, wypoczynku i lecznictwa uzdrowiskowego w aspekcie ożywienia gospodarczego terenów o wysokim wskaźniku bezrobocia oraz wykorzystania niekonwencjonalnych nośników energii.
Po obronie pracy doktorskiej obszar zainteresowań Habilitantki ewoluował i poszerzył się o kolejne zagadnienia. Najpierw skoncentrowała się na problematyce wsparcia procesu projektowego z użyciem struktur grafowych. Zaproponowała utworzenie grafu funkcjonalnego (czynności) i grafu formalnego (pomieszczeń, w których użytkownicy wykonują te czynności), a następnie wymodelowała go w półformalnym języku UML (ang. Unified Modelling Language). Na tej podstawie został skonstruowany program komputerowy sprawdzający poprawność układu funkcjonalnego budynku. Wyniki badań Agnieszki Ozimek, uznane za innowacyjne, zostały opublikowane we współautorskim artykule w międzynarodowym czasopiśmie Lecture Notes in Computer Science znajdującym się w bazie Journal Citation Reports (JRC).
W 2007 roku rozpoczął się najbardziej znaczący etap rozwoju naukowego dr inż. arch. Agnieszki Ozimek, związany z zastosowaniem technik cyfrowych w architekturze krajobrazu. Tym zagadnieniom poświęciła kilkanaście kolejnych lat, analizując różne aspekty związane z tym obszarem badań. Szczególne miejsce w Jej poszukiwaniach zajęły analizy widoczności oraz studia ekspozycji czynnej i biernej obiektów istotnych dla fizjonomii krajobrazu. Badania Agnieszki Ozimek są zakorzenione w tradycji „krakowskiej szkoły” architektury krajobrazu. Jest to oczywiste nie tylko z tego względu, że Habilitantka tam właśnie studiowała, zdobywała stopnie naukowe i rozwijała swoją karierę naukową, ale też dlatego, że ten ośrodek akademicki stworzył najsilniejsze podstawy architektury krajobrazu w Polsce, zarówno teoretyczne, jak i metodologiczne. Koncepcja wnętrz architektoniczno-krajobrazowych (WAK) i jednostek architektoniczno-krajobrazowych (JARK) Profesora Janusza Bogdanowskiego, analizy panoram Profesor Krystyny Dąbrowskiej-Budziło, synergia wnętrz krajobrazowych oraz analizy kompozycji i oceny krajobrazu Profesora Aleksandra Böhma – to zagadnienia, które wyznaczały ramy i kierunki badań prowadzonych w wielku ośrodkach akademickich w Polsce, zajmujących się kształtowaniem krajobrazu.
Szczególnym obszarem zainteresowań naukowych dr inż. arch. Agnieszki Ozimek stały się analizy fotografii cyfrowych, prowadzone dla potrzeb waloryzacji krajobrazu oraz oceny oddziaływania nowych inwestycji na krajobraz. Okazją do poszukiwania i testowania nowych metod oraz komputerowych narzędzi badań krajobrazu, a także do implementacji założeń teoretycznych w konkretnych sytuacjach przestrzenno-krajobrazowych były dla Niej wykonywane w zespołach opracowania naukowe i ekspertyzy. Współpracowała przede wszystkim z dr inż. arch. Pawłem Ozimkiem, a także z prof. dr hab. inż. arch. Aleksandrem Böhmem i dr inż. Piotrem Łabędziem. Wyniki przeprowadzonych badań zostały opublikowane w jej artykułach indywidualnych oraz współautorskich (w większości wspólnie z Pawłem Ozimkiem). W latach 2009-2013 Habilitantka uczestniczyła w projekcie badawczym NCN nr N N527: Planowanie przestrzeni o wysokich
walorach krajobrazowych przy użyciu cyfrowych analiz terenu wraz z oceną ekonomiczną, wykonywanym pod kierunkiem dr. inż. arch. Pawła Ozimka. Rezultaty badań zostały podsumowane w dwujęzycznej monografii wydanej w 2013 roku przez Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej: Ozimek P., Böhm A., Ozimek A., Wańkowicz W., Planowanie przestrzeni o wysokich walorach krajobrazowych przy użyciu cyfrowych analiz terenu wraz z oceną ekonomiczną / Planning spaces with high scenic values by means of digital terrain analyses and economic evaluation.
Autorzy monografii otrzymali za nią w 2014 roku nagrodę zespołową 1. stopnia Rektora Politechniki Krakowskiej.
Poza wyżej wymienioną monografią oraz wcześniej wspomnianym artykułem opublikowanym w czasopiśmie znajdującym się w bazie JCR, w dorobku Pani Agnieszki Ozimek zgromadzonym po uzyskaniu stopnia doktora są się jeszcze 24 publikacje naukowe, w tym 5 indywidualnych i 19 współautorskich (w dokumentacji dołączonej do wniosku znajdują się oświadczenia wybranych współautorów, potwierdzające ich udział procentowy w opracowaniu publikacji).
Obejmują one 10 artykułów naukowych opublikowanych w czasopismach między- narodowych i krajowych, 12 rozdziałów w monografiach naukowych, a także 2 podręczniki akademickie napisane wspólnie z Pawłem Ozimkiem: CAD dla studentów architektury krajobrazu (2012) oraz Analizy krajobrazu przy użyciu narzędzi cyfrowych (2015).
Na szczególną uwagę zasługują publikacje Habilitantki w czasopiśmie Journal of Digital Landscape Architecture, które do 2015 roku miało formę recenzowanych materiałów z międzynarodowych konferencji – Peer Reviewed Proceedings Digital Landscape Architecture. Dr inż. arch. Agnieszka Ozimek jest członkiem rady redakcyjnej tego czasopisma od 2007 roku (w latach 2007-2015 Peer Reviewed Proceedings Digital Landscape Architecture, od 2016 JoDLA Journal of Digital Landscape Architecture). Publikowała również w liczących się polskich czasopismach naukowych wymienionych na liście MNiSW, w tym: Technical Transactions / Czasopismo Techniczne, Space & Form / Przestrzeń i Forma, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, Nauka Przyroda Technologie.
Przedstawiona przez Habilitantkę analiza bibliometryczna określa sumaryczny impact factor według listy Journal Citation Reports (JCR), zgodnie z rokiem opublikowania. Wynosi on odpowiednio: Według WoS – brak, Według SCImago – 0,41. Liczba cytowań publikacji według bazy Web of Science (WoS) wynosi 8, natomiast Indeks Hirscha według bazy Web of Science (WoS): 2.Powyższe wartości nie są wysokie, ale, zdaniem recenzentki, wystarczające dla ubiegania się o stopień doktora habilitowanego. Analiza wybranych publikacji dołączonych do wniosku pozwala na stwierdzenie, że Habilitantka dysponuje dobrym warsztatem naukowym, jej autorskie badania są prowadzone przy użyciu odpowiednio dobranych metod i nowoczesnych narzędzi badawczych, a wyniki jasno i precyzyjnie opisane. Trzeba też podkreślić, że jest postacią rozpoznawalną i cenioną w środowisku naukowym zajmującym się problematyką badań krajobrazu, zwłaszcza wśród tych naukowców polskich i zagranicznych, którzy badają krajobraz przy użyciu narządzi cyfrowych.
Dr inż. arch. Agnieszka Ozimek od lat aktywnie uczestniczy w życiu naukowym, prezentując wyniki swoich badań i wzbogacając swoje doświadczenia.
Brała udział w 13 krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych, 8 konferencjach tematycznych i 5 warsztatach tematycznych. Wygłosiła łącznie 21 referatów - 10 w różnych ośrodkach naukowych kraju i 11 za granicą (Francja, Niemcy, Malta, Czechy, Ukraina).
Na podstawie przedstawionej dokumentacji można stwierdzić widoczną aktywność naukową dr Agnieszki Ozimek, a przede wszystkim jej konsekwencję w podejmowaniu problemów badawczych oraz dobrze zaprogramowany własny rozwój naukowy. Większość przedstawionych przez Nią publikacji i projektów badawczych jest współautorskich, ale udział w nich Habilitantki jest zawsze wyraźnie określony i spójny z jej profilem naukowym. Dorobek naukowy zgromadzony przez Panią Agnieszkę Ozimek w ciągu 16 lat po obronie pracy doktorskiej jest w mojej ocenie wystarczający dla ubiegania się o stopień doktora habilitowanego, zgodnie z ustawowymi wymaganiami.
3. Ocena działalności dydaktycznej
Dr inż. arch. Agnieszka Ozimek od 2000 roku prowadzi zajęcia dla studentów kierunku Architektura Krajobrazu na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej.
Jest to blok przedmiotów informatycznych: Technologia informacyjna, Komputerowe wspomaganie projektowania, Wizualizacja komputerowa dzieł architektury krajobrazu. Współpracowała przy opracowaniu treści programowych i materiałów dydaktycznych do tych zajęć, początkowo była osobą współprowadzącą, a od 2016 roku prowadzi je samodzielnie. Od 2015 roku prowadzi autorski przedmiot wybieralny LIM (Landscape Information Modeling) – Modelowanie danych o terenie. Zajęcia z przedmiotów: grafika komputerowa, grafika inżynierska, techniki multimedialne i techniki komputerowe prowadzi również dla studentów innych kierunków – informatyki, fizyki technicznej i technologii chemicznej. W ramach programu Erasmus prowadzi zajęcia w języku angielskim (wykłady, laboratoria, projekt) z przedmiotu Computer Image Processing.
Poza zajęciami kursowymi, kilkakrotnie organizowała i prowadziła wakacyjne warsztaty multimedialne, których uczestnicy rozwijali pod jej kierunkiem umiejętności modelowania i animacji komputerowej. W latach 2015-2017 angażowała się w organizację Festiwali Nauki i Nocy Naukowców, realizując wraz ze studentami artystyczne widowiska multimedialne. Od 2007 roku (z krótką przerwą w latach 2010- 2012) opiekuje się studenckim Kołem Naukowym Grafiki Komputerowej „Visgraph”.
Dr inż. arch. Agnieszka Ozimek wypromowała 58 magistrów i 14 inżynierów na kierunku informatyka oraz 2 inżynierów na kierunku architektura krajobrazu.
Była współpromotorem 4 prac magisterskich na kierunku fizyka techniczna.
18 spośród prowadzonych przez Nią prac dyplomowych zostało wyróżnionych.
Sprawowała również opiekę naukową nad dwójka doktorantów. Była promotorem pomocniczym pracy doktorskiej Piotra Łabędzia, Algorytmy fraktalne
w cyfrowej analizie obiektów przestrzennych, Politechnika Krakowska, obronionej na Politechnice Krakowskiej w 2016 (promotorem pracy był prof. dr. hab. inż.
T. Burczyński, praca została obroniona w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki w 2017 roku). W 2018 r. został otwarty przewód doktorski Jolanty Gintowt, Wnętrze krajobrazowe a parametry energetyczne budynku. Optymalizacja wielokryterialna i wielopoziomowa w projektach architektury krajobrazu, Politechnika Krakowska, w którym Habilitantka pełni funkcje promotora pomocniczego (promotorem jest dr hab. inż. arch. Sabina Kuc, prof. PK).
Analiza przedstawionych w dokumentacji materiałów pozwala na pozytywną ocenę działalności dydaktycznej Pani Agnieszki Ozimek, jako doświadczonego i zaangażowanego dydaktyka, o dużej samodzielności w tworzeniu programów i prowadzeniu zajęć, a także widocznej pasji do przekazywania studentom swojej wiedzy i umiejętności.
4. Ocena działalności projektowej, eksperckiej, organizacyjnej i popularyzatorskiej oraz współpracy krajowej i zagranicznej
Głównym polem działalności zawodowej Pani Agnieszki Ozimek są ekspertyzy widokowe. W Jej dorobku jest 13 takich ekspertyz wykonanych w kilkuosobowych zespołach autorskich na zamówienie instytucji (m. in. Wojewódzki Konserwator Zabytków i Biuro Planowania Przestrzennego w Krakowie), samorządów lokalnych, przedsiębiorstw i inwestorów prywatnych. Te opracowania dotyczą w większości ocen oddziaływania wizualnego planowanych inwestycji (zespołów mieszkaniowych, stacji elektroenergetycznych, hal magazynowych) na krajobraz. Trzy z nich z nich obejmują badanie chłonności widokowej i określenie wytycznych krajobrazowych dla budowy elektrowni wiatrowych, zaś dwa stanowią studia krajobrazowe dla potrzeb zmiany planów miejscowych.
Ważnym doświadczeniem zawodowym był dla Habilitantki udział w 2000 r.
w opracowaniu Planu koordynacyjnego dla III Kampusu UJ wraz z Parkiem Technologicznym – Etap II. Rozszerzenie planu o tereny "Parku Jagiellońskiego”
w zespole pod kierunkiem prof. dr hab. inż. arch. Aleksandra Böhma. Jej udział w tym projekcie polegał na pracy przy modelach trójwymiarowych oraz przygotowywaniu materiałów graficznych.
W 2017 r. uczestniczyła w projekcie rewitalizacji Zagórza w Rumi, w zespole pod kierunkiem Izabeli Sykty (Izabela Sykta IDeeS Architektura i Krajobraz).
Projekt, obejmujący koncepcję zagospodarowanie przestrzeni publicznych na osiedlu z lat 30. XX w. (5,5 ha) oraz projekt parku leśnego na Wzgórzu Markowca (1,5 ha) zdobył 1. miejsce w konkursie ogólnopolskim.
Działalność organizacyjna Habilitantki przejawia się w różnych formach.
Od wielu lat jest aktywnym członkiem Stowarzyszenia Polskich Architektów Krajobrazu, a obecnie jest członkiem Głównej Komisji Rewizyjnej SPAK. W 2017 roku była sekretarzem komitetu organizacyjnego XX Forum Architektury Krajobrazu w Krakowie. Oryginalną, a przy tym bardzo atrakcyjną formą Jej działalności
organizacyjnej i popularyzatorskiej jest realizacja widowisk multimedialnych w postaci mappingu 3D na zabytkowych obiektach Krakowa i innych miast Małopolski, co jest okazją do promocji Uczelni i współpracy z lokalnymi społecznościami.
Współpraca międzynarodowa jest bardzo ważnym aspektem rozwoju naukowego, a także swego rodzaju sprawdzianem umiejętności otwierania się na wiedzę i doświadczenia z zewnątrz, przekazywania własnych idei i nawiązywania kontaktów. Poza wspomnianym już wcześniej stażem naukowym we Francji, dr Agnieszka Ozimek uczestniczyła w różnych przedsięwzięciach o charakterze międzynarodowym. Były to m.in. warsztaty tematyczne na temat komputerowego modelowania i wizualizacji w Czechach (Opava 2008) i we Francji (Frejus 2012) oraz sieć tematyczna Le:Notre (Wiedeń 2008-2010). W ramach współpracy międzynarodowej jest od kilkunastu lat recenzentem abstraktów oraz referatów przesyłanych na międzynarodową konferencję Digital Landscape Architecture.
Od 2016 roku jest stałym recenzentem czasopisma JoDLA (Journal of Digital Landscape Architecture).
Widoczna znacząca aktywność dr inż. arch. Agnieszki Ozimek w działalności eksperckiej, organizacyjnej i popularyzatorskiej oraz zróżnicowane formy współpracy krajowej i zagranicznej pozwalają na pozytywną ocenę Jej dorobku w tym zakresie.
5. Ocena wskazanego osiągnięcia naukowego
We wniosku o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego dr inż. arch.
Agnieszka Ozimek wskazała jako swoje osiągnięcie naukowe monografię zatytułowaną: Miara krajobrazu. Obiektywizacja oceny widoków i panoram wspomagana narzędziami komputerowymi. Publikacja stanowi podsumowanie wieloletnich badań naukowych Habilitantki, które doprowadziły Ją do sformułowania autorskiej metody oceny elementów widoku z zastosowaniem narzędzi komputerowych, użytecznej zwłaszcza dla planowania i projektowania nowych obiektów. Motywacją do napisania monografii była chęć usystematyzowania Jej doświadczeń zgromadzonych w ramach wykonywanych ekspertyz krajobrazowych, które zwróciły Jej uwagę na istotne problemy, z którymi spotykała się w praktyce.
Z jednej strony Autorka podkreśla konieczność poszukiwania skutecznych sposobów przeciwdziałania obserwowanym współcześnie deformacjom i degradacji krajobrazu, powodowanym przez nowe inwestycje, często lokalizowane w sposób przypadkowy i bezrefleksyjny, na podstawie decyzji nie poprzedzonych rzetelnymi analizami.
Z drugiej zaś strony podejmuje próbę stworzenia zobiektywizowanej metody analizy i oceny krajobrazu, „uwolnionej” od często zarzucanego architektom krajobrazu subiektywizmu, determinowanego indywidualnymi odczuciami i emocjami.
Jak stwierdza Autorka, w architekturze krajobrazu „brakuje narzędzi badawczych, które (…) gwarantowałyby powtarzalność otrzymywanych wyników”, zaś stosowanie takich narzędzi ma, Jej zdaniem, zapewnić „obronę w konfrontacji z innymi czysto praktycznymi przesłankami, czy też nawet chęcią szybkiego zysku reprezentowaną przez deweloperów”.
Monografia Agnieszki Ozimek wydana w 2019 roku przez Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej w nakładzie 200 egzemplarzy liczy 172 strony formatu A4 (10 arkuszy wydawniczych). Recenzentami wydawniczymi były: dr hab. inż. arch.
Aleksandra Sas-Bojarska, prof. PG i dr hab. inż. arch. Krystyna Dąbrowska-Budziło, prof. PK. Monografia składa się z trzech wyodrębnionych części określonych przez Autorkę jako: analityczno-teoretyczna, techniczna i praktyczna. Treść książki została więc rozdzielona na trzy części o wyraźnie różnym charakterze, co ma swoje konsekwencje w ich zawartości, a nawet przeznaczeniu dla różnych grup odbiorców.
Na każdą z tych części składają się kolejne rozdziały podzielone na podrozdziały, przy czym ich numeracja ma układ ciągły, tak więc część analityczno-teoretyczna zawiera cztery rozdziały (2 – 5), część techniczna dwa rozdziały (6 i 7), natomiast część praktyczna – jeden rozdział (8). Większość rozdziałów (nie wszystkie) kończy podsumowanie. Trzy zasadnicze części monografii (rozdziały 2 – 8) poprzedza 8-stronicowe wprowadzenie w podjętą problematykę badawczą, pzredstwiajace cel, przedmiot i zakres opracowania, a także wyjaśnienie kluczowych pojęć z zakresu badań krajobrazu. Po rozdziale 8. następują wnioski końcowe, umieszczone w odrębnym rozdziale, który nie ma jednak numeru, co wydaje się błędem z uwagi na spójność konstrukcji pracy. Po wnioskach następuje słownik specjalistycznych pojęć używanych w pracy oraz spis literatury, zawierający 174 pozycje, a także streszczenie w językach: polskim, angielskim i niemieckim. Dodatkowo na końcu książki został zamieszczony opis autorskiego programu „7S” wraz z instrukcją jego obsługi.
Pierwsza część pracy „analityczno-teoretyczna” złożona z jest z czterech rozdziałów. Pierwszy z nich (rozdział 2.) przedstawia stan badań w zakresie ocen krajobrazu, analiz widoczności oraz studiów widoków i panoram, a także zastosowania wskaźników numerycznych w pomiarach krajobrazu. Zawarte w nim syntetyczne omówienie wybranych metod oceny krajobrazu jest bardzo istotne dla osadzenia monografii w aktualnym stanie badań. Dokonany przez Autorkę przegląd zagranicznych i polskich metod świadczy o Jej dobrej orientacji w tym obszarze wiedzy. Jednocześnie jest okazją do podkreślenia dostrzeżonej przez Nią potrzeby badań w zakresie możliwości stosowania numerycznych parametrów charakteryzujących składowe kompozycji krajobrazowej, postrzeganej z wysokości patrzenia człowieka.
Kolejny rozdział tej części (3.) zawiera podstawowe informacje na temat fizjologii widzenia i percepcji krajobrazu, z odniesieniem do widoków reprezentowanych za pomocą fotografii cyfrowej. Tekst ilustrują autorskie rysunki Agnieszki Ozimek, a także ryciny zapożyczone z cudzych publikacji (każdorazowo z podaniem źródeł).
Następny rozdział (4.) poświęcony jest strukturze widoku. Rozpoczyna go opis budowy wnętrza krajobrazowego, po którym następuje omówienie rodzajów widoków i ich części składowych, dalej natomiast definicje motywów widoku – dominanty, subdominanty i akcentu. Autorka słusznie odnosi się do badań twórców
„szkoły krakowskiej”, przede wszystkim Janusza Bogdanowskiego i Krystyny Dabrowskiej-Budziło, a także innych autorów, podkreślając w podsumowaniu
rozdziału, że jej metoda stanowi kontynuację tych badań. Tym niemniej, moim zdaniem, forma tego rozdziału wydaje się bardziej odpowiednia dla podręcznika akademickiego niż dla naukowej monografii.
W rozdziale 5.następuje opis autorskiej Metody Komputerowej Parametryzacji Składowych Widoku „7S”, której prezentacja jest zasadniczym celem monografii.
Nazwa metody pochodzi od angielskich określeń siedmiu parametrów, dla których, zdaniem Autorki, powinny być. ustalane i analizowane wskaźniki numeryczne. Jest to pięć cech obiektów: barwa (Shade), kształt (Shape), pole powierzchni (Surface area), wysokość (Size), procentowy udział w widoku (Share) oraz dwie relacje pomiędzy nimi: ingerencja w sylwetę lub linie nieba (Silhouette/Skyline) i struktura widoku (Structure). W tym rozdziale został zaprezentowany schemat metodologiczny zastosowany w projekcie badawczym, realizowanym w latach 2010-2013 przez zespół pod kierunkiem Pawła Ozimka, w którym uczestniczyła Autorka.
W monografii został on przyjęty jako podstawa metody kompleksowych badań krajobrazu. Według przyjętego schematu badań, metodą „7S” można posługiwać się na etapie analiz widokowych w fazie inwentaryzacji zasobów krajobrazowych oraz w fazie oceny odziaływania wizualnego planowanych inwestycji.
Część „techniczna” monografii, która można też nazwać „operacyjną”
poświęcona jest zagadnieniom warsztatowym. W rozdziale 6. zostały omówione te, które są związane z zapisem i przygotowaniem fotografii cyfrowej do przeprowadzenia analiz. Została także wskazane występujące w tym procesie problemy natury technicznej. Tu również pojawia się forma „podręcznikowa”, co w tym miejscu jest jednak uzasadnione ze względu na konieczność precyzyjnego opisu procedury i narzędzi badawczych. Rozdział 7. zawiera opis wskaźników używanych w metodzie „7S” oraz sposobów ich obliczania za pomocą dość skomplikowanych wzorów matematycznych. We wprowadzeniu Autorka stwierdza, ze „dla czytelników z kręgu architektów krajobrazu może to być fragment trudny w odbiorze, ponieważ dotyczy informatyki i matematycznych podstaw autorskich badań naukowych. Opuszczenie tej części nie powinno jednak uniemożliwić zrozumienia całości metody i jest zalecane czytelnikom, którzy nie są zainteresowani szczegółami warsztatowymi” (s. 12). Tak więc metoda wydaje się przystępna i możliwa do zastosowania dla dość wąskiego i dobrze przygotowanego grona specjalistów, co w żaden sposób nie umniejsza jej wartości. Przy zastosowaniu skomplikowanych nowoczesnych narzędzi komputerowych tego typu specjalizacja wydaje się nieunikniona w złożonych zespołach badawczych.
Część „praktyczna” obejmuje w zasadzie jeden obszerny rozdział 8., zawierający przykłady zastosowania metody, pochodzące z wcześniejszych prac Autorki. Zostały one dobrane w taki sposób, aby ukazać całe spektrum możliwości zastosowania metody „7S” w procesie kształtowania krajobrazu, a więc: dobór adekwatnej barwy obiektu, porównywanie widoków pod kątem ich atrakcyjności, ocena stopnia dopuszczalnej zmiany struktury widoku, konfrontowanie projektu z realizacją obiektu, inwentaryzacja widoków ze wskazaniem dominant krajobrazowych, wybór najkorzystniejszego wariantu przekształcenia widoku.
Przedstawione różne sytuacje przestrzenno-krajobrazowe wymagały zastosowania
różnej liczby parametrów, a także każdorazowo dokonywania wyboru czynników istotnych ze względu na cel prowadzonych badań. Przykłady zastosowania autorskiej metody są niezbędnym i bardzo istotnym elementem monografii. Autorka deklaruje, że „jako materiał testowy wybrano sytuacje klarowne, które mogą być łatwo zweryfikowane. Był to zabieg celowy, służący ułatwieniu oceny rezultatów osiągniętych przy użyciu nowej metody”. Można się jednak zastanowić, czy nie są one zbyt proste i oczywiste. Jet to prawdopodobnie wynikiem tego, że metoda jest wciąż w fazie rozwoju i doskonalenia. Należy więc oczekiwać, że, zgodnie z deklaracją Autorki, Jej metoda będzie w przyszłości testowana na bardziej złożonych przykładach, które potwierdzą nie tylko jej przydatność, ale również tkwiący w niej potencjał. W podsumowaniach większości przykładów pojawiają się dość zaskakujące stwierdzenia: „to potwierdziło intuicyjne odczucie” lub „wynik zgodny z intuicją”. Czy analizy prowadzone metodą „7S” maja służyć potwierdzeniu ocen intuicyjnych? Po co więc stosować tak skomplikowane narzędzia i obliczenia, aby dojść do wniosków, które można uzyskać przy zużyciu tradycyjnych metod, w znacznym stopniu opartych na intuicji i wrażliwości, ale też wiedzy i doświadczeniu architekta krajobrazu? Te pytania zadaję nie po to, aby dyskredytować Metodę „7S”. Moim zdaniem bowiem dowodem wartości metody jest właśnie jej osadzenie w „twardych” regułach i niepodważalnych obliczeniach matematycznych, co może sprzyjać uznawaniu wyników badań krajobrazowych w procesie podejmowania decyzji przestrzennych i lokalizacyjnych. Zastosowane narzędzia komputerowe gwarantują powtarzalność procedur badawczych, a także możliwość weryfikacji wyników i włączenia ich do informatycznych baz danych, obejmujących dzisiaj wiele różnych informacji o przestrzeni dla potrzeb jej planowania i projektowania. Oczywiście, stosowanie metody „7S” wymaga specjalistycznej wiedzy i przygotowania, ale analizy wykonywane przy jej użyciu będą jednym z elementów złożonych i kompleksowych badań, realizowanych zwykle przez wieloosobowe zespoły. Istotną kwestią pozostaje zawsze odpowiednie wykorzystanie narzędzi i interpretacja uzyskanych wyników. Autorka słusznie podkreśla, że wyniki badań za pomocą metody „7S” „powinny zostać uzupełnione wieloma innymi przesłankami poza wizualnymi. Badania widoków nie powinny także stanowić działania per se, ale raczej być etapem kompleksowych studiów”. Autorka słusznie proponuje uzupełnienie stosowanych powszechnie w architekturze krajobrazu ocen opisowych i jakościowych o kryteria ilościowe, co nabiera szczególnego znaczenia przy sporządzaniu audytów krajobrazowych, gdzie dominują obecnie geograficzne metody ilościowe i statystyczne. Wzbogacenie warsztatu architektów krajobrazu o zobiektywizowane metody i narzędzia komputerowe może wzmocnić ich pozycję w procesie sporządzaniu audytów.
Konstrukcja monografii, wynikająca z przyjętych przez Autorkę założeń, jest spójna, a wywód naukowy czytelny i logiczny, chociaż kilka wyżej wskazanych elementów budzi pewne zastrzeżenia. Praca napisana jest poprawnym językiem, użyta w niej terminologia naukowa nie budzi zastrzeżeń. Bibliografia pracy jest obszerna i dobrze dobrana. Dużą jej część stanowią pozycje zagraniczne, anglojęzyczne. Zestaw literatury jest w pełni aktualny, co świadczy o dobrym
rozeznaniu Autorki w najnowszych badaniach. W pracy widoczna jest dbałość o autoryzację odniesień bibliograficznych. Zwraca uwagę pewne ograniczenie terytorialne badań – wszystkie dotyczą Krakowa i regionu Małopolski, który jest dla Autorki podstawowym obszarem badawczym i przytaczanym przykładem dla ilustracji omawianych zagadnień. Jest to w jakimś stopniu uzasadnione tym, że stanowi dobrze przez Nią rozpoznany teren, ale nieco brakuje szerszej perspektywy i pogłębionych studiów porównawczych.
Podsumowując tę część recenzji dotyczącą monografii, stwierdzam, że zarówno wybór tematu, jak też sformułowanie problemu naukowego i założeń badawczych należy uznać za trafne, aktualne i ważne dla kształtowania krajobrazu oraz planowania i zarządzania przestrzenią. Monografię dr Agnieszki Ozimek uważam za interesujące i oryginalne opracowanie naukowe. Wyżej wskazane uwagi i wątpliwości nie podważają faktu, że praca stanowi cenny wkład w badania krajobrazowe.
6. Wniosek końcowy
Aktywność naukowa, dydaktyczna i organizacyjna dr inż. arch. Agnieszki Ozimek zasługuje na pozytywną ocenę, a jej dorobek po uzyskaniu stopnia doktora jest wystarczający dla ubiegania się o stopień doktora habilitowanego w dziedzinie nauk technicznych w dyscyplinie architektura i urbanistyka. Jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym o wyraźnie ukierunkowanych zainteresowaniach badawczych. Konsekwencja, spójność tematyczna i samodzielność w podejmowaniu zadań badawczych świadczą o dojrzałości Jej warsztatu naukowego. Wskazane przez Habilitantkę osiągnięcie naukowe jakim jest monografia Miara krajobrazu.
Obiektywizacja oceny widoków i panoram wspomagana narzędziami komputerowymi stanowi znaczący wkład w rozwój dyscypliny naukowej i wnosi do niej nowe, oryginalne wartości. Zaproponowana przez dr inż. arch. Agnieszkę Ozimek autorska metoda badawcza, wyposażona w dobrze opisane, nowoczesne narzędzia i zweryfikowana na licznych przykładach, jest możliwa do zastosowania w praktyce na różnych etapach analiz i ocen krajobrazowych. Przedstawione powyżej uwagi polemiczne nie zmniejszają wagi naukowej tego dzieła.
Stwierdzam, że wskazane osiągnięcie naukowe oraz istotny dorobek dr inż. arch.
Agnieszki Ozimek spełniają wymagania określone w Ustawie z dnia 14 marca 2003 r.
o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, a także w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 11 września 2011 r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego. Wnioskuję o dopuszczenie dr inż. arch.
Agnieszki Ozimek do dalszych etapów przewodu habilitacyjnego.
