"Studies in Conservation", T. 21, 1976; T. 22, 1977 : [recenzja]

(1)

Piotr Rudniewski

"Studies in Conservation", T. 21, 1976;

T. 22, 1977 : [recenzja]

Ochrona Zabytków 32/1 (124), 82-85

(2)

rycznych zgromadzonych w ciągu badań obiektu i badań archiwal nych — głównie inwentarzy.

Ch. D e r o u e t , Grandes demeures angevines au X IX siècle: L'oeuvre de René H odé entre 1840 et 1870 (Wielkie siedziby ande

gaweńskie w XIX w. : dzieło René Hodé między 1840 a 1870), ss. 49— 64, 25 il. Tematem artykułu jest dorobek prowincjonalnego archi tekta René H cdé, czynnego w latach 1840— 1870 na terenie Ande- gawenii, twórcy czternastu „zam ków ” — rezydencji wiejskich, otoczonych rozległymi parkami, autora przebudów wielu innych siedzib szlacheckich i restauratora trzech zamków. Dane biogra ficzne, wnikliwa analiza twórczości R. H odé, architekta i dekora tora, poparta bogatym materiałem dokumentacyjnym.

H. E n g u e h a r d , Château d ’Angers (Zamek w Angers), ss. 65— 80, 25 il. Studium m onograficzne zamku ujęte w trzech rozdziałach: I. D zieje zamku od czasów założenia przez Ludwika Świętego na murach gallo-rom ańskich do m omentu wpisania obiektu do re jestru zabytków w 1875 r.; 2. Krótkie wyliczenie działań restaura- torskich podjętych od 1945 r.; 3. Opis katalogowy poszczególnych części zamku.

D ziałalność Caisse N ational M HS, s. 81, 1 il.

B. F o n q u e r n i e , Les architectes français et la с onservation des

monuments anciens en E gypte (Architekci francuscy i konserwacja

zabytków w Egipcie), ss. 82— 85, 10 il. Wyliczenie badań prowadzo nych przez Francuzów w Egipcie od czasów N apoleona po apel UN EŚC O w sprawie ratowania zabytków Nubii, ogłoszony w 1960 r. Szczegółow a relacja udziału ekip francuskich w tej międzynarodo wej akcji.

Aktualności, s. 86, 1 il.

Lista nieruchomości sklasyfikowanych jako zabytki historyczne w ciągu roku 1975, ss. 87— 96, 20 il.

Oprać. Wanda Ożarowska

ST U D IE S IN C O N SER V A TIO N . W yd. International Institute for Conservation o f Historie and Artistic Works (IIC), Londyn. Ukazuje się cztery razy w roku.

Tom 21 (1976)

Zeszyt 1, stron 50, ilustracje

S. W a l t s o n , J. D o l a n s k i , Two Painted and Egraved Sandstone Sites in Australia (Dwa obszary zabytkowe malowanych

i rytowanych piaskowców w Australii), ss. 1— 17, 15 il. Opis zespo łów dekoracji skalnych położonych w New South Wales. Wyniki przeprowadzonych oznaczeń pigm entów i skalnych podłoży. O m ó wienie stanu zachowania dekoracji i przyczyn zniszczenia. D otych czas wykonane prace zabezpieczające oraz projekty dalszych za mierzeń konserwatorskich.

E. L. R i с h t e r, H. H a r 1 i n, The ,.Stuttgarter Kartenspiel" —

Scientific Examination o f the Pigments and Paint Layers o f M edieval Playing Cards („Stuttgarter Kartenspiel” — badanie pigmentów

i warstw malarskich średniowiecznych kart do gry), ss. 18— 24, 6 il. Podłoże kart składa się z sześciu warstw klejonego papieru, dato wanego na podstawie filigranów na lata 1427— 1431. Oznaczenia m ikroskopowe, spektograficzne i metodą dyfrakcji rentgenowskiej wykazały występowanie następujących pigmentów: bieli ołowiowej, kredy, cynianu ołow iu, zielonego zasrdow ego siarczanu miedzi (Cu4S 0 4(O H )6 • H 20 ) , azurytu, cynobru, minii, węgla drzewnego, sadzy, ochry oraz bliżej nieokreślonych żółcieni i czerwieni orga nicznych. Partie złocone wykonane są pięcioma różnymi technika mi, m.in. złotem „m ozaik ow ym ” (SnS2).

R. A. C. C o b b e , Examination o f M odern Paintings: Technical

Informations Precieved from A rtists (Badanie współczesnych malowi

deł: informacje techniczne uzyskiwane od artystów), ss. 25— 33, 10 il. Przy konserwacji dzieł sztuki konieczna jest znajom ość wystę pujących w nich materiałów. Aby uniknąć wielu kosztownych ba dań, w Miejskim M uzeum i w Galerii Sztuki w Birmingham opra cow ano metody pozyskiwania informacji od autorów dzieł współ czesnych. Informacje uzyskane z wypełnianych przez artystów an kiet oraz z indywidualnie kierowanych pytań szczegółowych oka zały się użyteczne.

S. P r o f i , L. W e i e r , S. E. F i l i p p a k i s , X -ray Analysis o f

Greek Bronze Age Pigments from Knossos (Analiza rentgenowska

pigmentów epoki brązu w Grecji z Knossos), ss. 34— 39, 2 tab. Wyniki oznaczeń 24 próbek pigm entów pobranych z malowideł ściennych w Knossos, datowanych 1700— 1400 p.n.e. Oznaczenia wykonano za pom ocą rentgenowskiej analizy fluorescencyjnej, dyfrakcji rentge nowskiej i m ikroskopowo. Stwierdzono występowanie dwóch ro dzajów błękitów: błękitu egipskiego i glaukofanu-mineralu z grupy amfiboli (N a 2M g3A l2(Si80 2) 2( 0 H ) 2.

K. H e m p e 1, An Improved M ethod fo r the Vacuum Impregnation

o f Stone (Ulepszona metoda próżniowej impregnacji kamienia),

ss. 40— 43, 4 il. Prosta i skuteczna m etoda impregnacji próżniowej polegająca na uformowaniu nieprzepuszczalnego dla powietrza płaszcza w okół elementu nasyconego. Pod płaszczem u podstaw elementu umieszcza się rurkę polietylenową do wprowadzenia środka nasycającego, w najwyższej części płaszcza wstawia się prze w ód do pompy próżniowej. Podano materiały do wykonania płasz cza, średek stosow any do nasycania oraz warunki przeprowadzania impregnacji.

R. E. M. H e d g e s , On the Occurence o f Bromine in Corroded

Silver (O występowaniu bromu w skorodowanym srebrze), ss. 44— 46,

2 tab. W obiektach srebrnych pochodzących z wykopalisk stwier dzono występowanie oprócz chlorku również i bromku srebra. Wzajemne stosunki obu soli są różne. O m ówienie w yników ozna czeń z punktu widzenia procesów chemicznych i zależności od w a runków otoczenia, w których znajdował się obiekt przed wydoby ciem.

Recenzje

(N .J.S., rec.), Centre National de la Recherche Scientifique. Col

loques Internationaux No. 548. Les techniques de laboratoire dans l ’etude des manuscripts (Techniki laboratorium w badaniu rękopisów),

Paris 13— 15 septembre, Centre National de la Recherche Scien tifique, 1974, 270 ss., ilustracje.

(N .J.S ., rec.), H. W y n t e r, A. T u r n e r, Scientific Instruments (instrumenty naukowe). Studio Vista, London 1975, 239 ss., ilu stracje.

Streszczenia artykułów w jęz. francuskim i niemieckim, ss. 49— 50.

S. B a l t o y i a n n i s , Conservation and Restoration o f the Wall

Paintings in the Church o f the Protolhronos, Naxos. Part /, Remowal o f the Paintings (Konserwacja i restauracja malowideł ściennych

w kościele Protothronosa, Naksos. Część I. Zdejmowanie malowideł), ss. 51— 62, 15 il. Kopuła kościoła ma dwie warstwy dekoracji ma larskich wykonanych w technice bizantyjskiej. Stan malowideł wy magał konserwacji, jednak ze względu na obecność wcześniejszego m alowidła pod spodem oraz wartość m alowidła późniejszego nie zdecydowano się na konserwację in situ ani też na zdejmowanie malowidła fragmentami. Opisano technikę zdjęcia malowidła póź niejszego w całości z powierzchni kopuły.

W. A. O d d y , H. L a n e , The Conservation o f W aterlogged Shale (Konserwacja przesyconych wodą łupków), ss. 63— 66. Łupki

były w starożytności materiałem wykorzystywanym do produkcji ozdób i przedmiotów użytkowych. M imo różnic w składzie che micznym, w wydobywanych ze środowiska wodnego łupkach, p o dobnie jak w drewnie, zachodzą takie zjawiska, jak deformacja i spękania. Opis zastosowania poliglikoli etylenowych 4000 i 6000 przy konserwacji obiektów wykonanych z łupków. W ieloletnia obserwacja zabezpieczonych łupków wykazała stabilność obiektów. N ie stw ierdzono, aby obecność siarczków żelaza i innych soli żela za w łupkach była przeciwwskazaniem do stosowania poliglikoli etylenowych.

J. R i e d e r e r , The Rathgen Research L aboratory at Berlin (L a boratorium badawcze imienia Rathgena w Berlinie), ss. 67— 73, 5 il. Laboratorium pow stało w 1975 r. jako oddział Staatliche Museen Preussicher Kulturbesitz. W yposażone jest w now oczesny sprzęt, m.in. w elektronowy mikroskop skaningow y, spektrofotometr w podczerwieni, do oznaczeń dyfrakcji rentgenowskiej, fluores- cencji rentgenowskiej, termoluminescencji, neutronowej analizy aktywacyjnej. G łównym zadaniem tej placówki są badania metali, ceramiki, barwników tkanin. Ponadto wymagane są od laborato rium porady i informacje dla konserwatorów i doskonalenie tech nik konserwacji.

(3)

D. J. V a n d y k e - L e e , The Conservation o f Tandu (Konserwacja „tandu” ), ss. 74— 78, 2 il. W zbiorach etnograficznych pochodzą cych z zachodniej Afryki znajdują się tzw. „tar.du” — naczynia wyrabiane w północnej Nigerii z błon żołądków wielbłądów i części skór krowich. Omówienie przyczyn powstawania uszkodzeń w tych naczyniach oraz zalecenia postępowania konserwatorskiego.

T. J. С o 1 1 i n g s, F. J. Y o u n g , Improvements in Some Tests

and Techniques in Photograph Conservation (Ulepszenie niektórych

prób i technik w konserwacji fotografii), ss. 79— 85. Opis prób pozw a lających określić wpływ na srebro środków stosowanych przy pra cach konserwatorskich oraz identyfikacji żelatyny w emulsji foto graficznej. Omówienie usuwania naklejonych fotogram ów oraz sposobów m ontowania ich na podłożach. U d oskonalony sposób postępowania przy dagerotypach.

A. C o b b e , Colourmen’s Canvas Stam ps as an A id to Dating

Paintings: a Classification o f Winsor and Newton Canvas Stam ps from 1839— 1920 (Stemple sprzedawców farb na tkaninach jako po

moc w datowaniu obrazów: klasyfikacja stempli na tkaninach firmy Winsor and Newton od 1839 do 1920 r.), ss. 85— 94, 19 il., 1 tab. Om ówienie znaczenia stempli w datowaniu obrazów; 16 przykła dów stempli stosowanych przez Winsora i N ew tona w różnych okresach istnienia firmy.

Recenzje

(P. T. Craddock, rec.), 1). S t r o n g , D. В r o w n (Ed)., Roman

Craft (Rzymskie rzemiosła), Duckworth, London 1976, 256 ss.,

ilustracje.

Streszczenia artykułów w jęz. francuskim i niemieckim, ss. 98— 99.

H. J ę d r z e j e w s k a , A Corroded Egyptian Bronze: Cleaning

and Discoveries (Skorodowany brąz egipski: oczyszczanie i odkrycia),

ss. 101— 114, 19 il. Silnie skorodowana brązowa figurka Am ona została oczyszczona przez ręczne usunięcie naleciałości. Po oczysz czeniu okazało się, że składa się ona z sześciu oddzielnych odlewa nych części. Wydaje się, że takie wypadki m ogą występować częś ciej, lecz są rzadko notowane ze względu na staranne wykonanie połączeń, trudnych przez to do zaobserwowania. Podano techniczne szczegóły mechanicznych m etcd czyszczenia oraz krytyczną ocenę m etod chemicznych i elektrochemicznych. Zwrócono uwagę na za gadnienia analityczne związane z oznaczeniami obiektów niejed norodnych.

G. A. B e r g e r , Unconventional Treatments fo r Unconventional

Paintings (Niekonwencjonalne zabiegi przy niekonwencjonalnych ma

lowidłach), ss. 115— 128, 18 il. Zabiegi konserwatorskie przeprowa dzone 7 użyciem Beva 371 jako spoiwa na trzech obrazach: „Jasno w idz” (Adolph G ottlieb, olej na podłożu bawełnianym, zdublowa ny na Mylar), „L a Partie des Cartes” (Jean Balthus, tempera ka zeinowa na podłożu tekstylnym przeklejonym klejem króliczym, zdublowany na sztywne podłoże), „Pieśń arabska” (Paul Klee, gwasz na surówce płóciennej, zdublowany na przezroczyste podłoże z jedw abnego szyfonu). Zarówno technika wykonania, jak i stan obiektów uniemożliwiały zastosow anie innego spoiwa.

E. S c h a f f e r , The Preservation and R estoration o f Canadian

Ethnographic B asketry (Zabezpieczanie i konserwacja kanadyjskich

etnograficznych wyrobów koszykarskich), ss. 129— 133, 4 il. Opis konserwacji wyrobów koszykarskich wykonanych z kory i korzeni. D o nasycania stosow ano poliglikol etylenow y 600 z gliceryną, roz puszczony w mieszaninie etanolu i wody. Od czasu przeprowadze nia zabiegów w 1970 r. obiekty wykazują dobry stan zachowania. J. C l a r k e , Two Aboriginal Rock A rt Pigments from Western

Australia: their Properties and D urability (Dwa pigmenty używane

przez tubylców w dekoracjach skalnych w zachodniej Australii, ich własności, zastosowanie i trwałość), ss. 134— 142, 8 il., 1 tab. Wyniki badań mikroskopowych, spektrograficznych i sondą elektronową próbek białych i czerwonych pigm entów pobranych z malowideł skalnych oraz pochodzących z kopalń eksploatowanych przez lud ność tubylczą. Pigment czerw'ony, głównie hematyt — F e20 3, wy kazuje skład podobny do pigmentów z wyrobisk kopalni czerwonej ochry eksploatowanych przez ludność tubylczą do końca lat trzy dziestych X X w. Biały pigment „hu ntit” — M g3C a (C 0 3)4 p o zyskiwany jest i wykorzystywany do dziś przez ludność tubylczą. Om ówienie zależności pomiędzy własnościami pigmentów i ich trwałością.

S. B. F i l i p p a k i s , B. P e r d i k a t s i s , T. P a r a d e l l i s ,

An Analysis o f Blue Pigments from the Greek Bronze Age (Analiza

błękitnych pigmentów z epoki brązu w Grecji), ss. 143— 153, 4 il., 3 tab. Analiza błękitnych pigmentów pobranych z malowideł ścien nych w M ykenach, Knossos, Tirynsie, Pylos i Terze. Oznaczenia wykonywano metodą fluorescencji rentgenowskiej, dyfrakcji rent genowskiej i mikroskopowo. Stwierdzono występowanie dwóch błękitów: błękitu egipskiego i glaukofanu, minerału występującego na Krecie i Santorynach. Glaukofan występował tylko w próbkach z K nossos i Tery. N a podstawie przeprowadzonych badań można sądzić, że w Kr.cssos glaukofan stosowany był w okresie 1700— 1500 p.n.e.

B. L. S t a r k , W aterlogged W ood Preservation with Polyethylene

G lycol (Zabezpieczenie za pomocą poliglikclu etylenowego drewna

przesyconego wodą), ss. 154— 158, 2 il. Efekt zastosowania poligli- kolu etylenowego Carbowax 1540 do zabezpieczenia przesyconych wodą fragmentów m alowanego i rzeźbionego drewna, datowanego na ok oło 300 r. n.e., pochodzącego z wykopalisk w Meksyku. Streszczenia artykułów w jęz. francuskim i niemieckim, ss. 159— 160.

V. A l u n n o - R o s s e t t i , M. M a r a b e l l i , Analysis o f the

Patinas o f Gilded Horse o f St. M ark's Basilica in Venice: Corrosion Mechanisms and Conservation Problems (Analiza patyny z pozłaca

nego konia bazyliki Św. Marka w Wenecji: mechanizmy korozji i problemy konserwacji), ss. 161— 170, 9 il., 2 tab. Pobrane z różnych miejsc próbki poddano następującym analizom: rentgenostruktu- ralnej — dla wykrycia faz krystalicznych, konduktometrycznej wodnych ekstraktów prób — dla określenia procentowej zawar tości soli rozpuszczalnych w wodzie, chemicznej — dla określenia obecności rozpuszczalnych i nierozpuszczalnych soli. N a podstawie uzyskanych wyników oznaczeń stwierdzono występowanie różnych produktów korozji, ustalono mechanizmy destrukcji oraz sprecy zowano problemy związane z konserwacją obiektu eksponow anego w warunkach zewnętrznych.

J. M. F l e t c h e r , A Group o f English Royal Portraits Painted

Soon after 1513. A Dendrochronological Study (Grupa angielskich

portretów królewskich namalowanych wkrótce po 1513 r. Badania dendrochronologiczne), ss. 171— 178, 7 il., 1 tab. Pomiary prostokąt nych dębowych podobrazi trzech portretów przedstawiających Henryka VII i Henryka VIII wykazały, że podłoża wykonane zosta ły z pnia tego samego drzewa. Oznaczenia dendrochronologiczne upoważniają do określenia przybliżonej daty użycia tych podłoży. Istnieje prawdopodobieństwo, że czwarty obraz, poprzednio uwa żany za portret Artura — księcia Walii, jest kopią wczesnego port retu Henryka VIII.

A. M o n c r i e f f , The Treatment o f D eteriorating Stone with Silicone Resins: Interim Report (Zastosowanie żywic silikonowych

do zniszczonych kamieni: sprawozdanie wstępne), ss. 179— 191, 4 il. 1 tab. Opis zastosow ania silanów do wzmacniania rzeźb marmuro wych. Użyty w próbach trójmetoksysilan, sieciujący w obecności wody, wydaje się przydatny do wzmacniania kamienia. Opis prac doświadczalnych z użyciem preparatu X54-802 produkcji Rhone- -Poulenc, jak również informacje o zastosowaniu tego m onomeru do innych rodzajów kamieni. Krótka charakterystyka podobnych silanów innych firm zachcdnich. •

N . N o r t h , M. O w e n s , C. P e a r s o n , Thermal Stability

o f C ast and Wrought M arine Iron (Termiczna stabilność lanego i ku

tego żelaza wydobywanego z morza), ss. 192— 197, 7 il., 1 tab. O kreślono zmiany w mikrostrukturze lanego i kutego żelaza pod wpływem działania termicznego. Próbki pochodziły z wraków statków z X V II i początku XVIII w. Stosowane w badaniach cykle ogrzewania odpowiadały warunkom występującym przy termicznej stabilizacji obiektów żelaznych wydobywanych z morza. N a p od  stawie przeprowadzonych obserwacji stwierdzono, że oryginalną mikrostrukturę można zachować, jeśli temperatura przy zabiegach nie przekracza 400°C.

P. C. van G e e r s d a e l e , A Design fo r Large Plaster Piece

M oulds M ade in the Field (Projekt wielkowymiarowych, gipsowych

form składanych, wykonywanych w warunkach polowych), ss. 198— 201, 8 il. Opis ulepszonej m etody sporządzania składanej formy gipsowej.

Recenzje, ss. 202— 204.

(G. Stanfield, rec.), R. L. L e w i s , M anual fo r Museums (Pod ręcznik dla muzeów), N ational Park Service, United States Depart ment o f the Interior, Washington 1976, 234 ss.

(4)

(J. H. Frantz, rec.), J. C. S с u 1 1 y , The Fundamentals o f Corro

sion (Podstawy korozji), 2 wyd., Pergamon Press Ltd., Oxford 1975,

234 ss.

Streszczenia artykułów w jęz. francuskim i niemieckim, ss. 205—• 206.

Tom 22 (1977)

A. M o n c r i e f f , K. F. В. H e m p e 1, Conservation o f Scul

ptural Stonework: Virgin and Child on S. M aria dei M iracoli and the L oggetta o f the Campanile, Venice (Konserwacja rzeźbionej ка—

mieniarki: Madonny z Dzieciątkiem na S. Maria dei M iracoli i ma lej loggii kampanili, Wenecja), ss. 1— U , 10 il. Opis przebiegu prac konserwatorskich wykonanych w 1972 r. przy dekoracjach rzeź biarskich zewnętrznego wystroju obiektów architektury. W zależ ności od rodzaju kamienia stosow ano różnego typu żywice epoksy dow e, silikony i wosk mikrokrystaliczny.

J. S. M i l l s , R. W h i t e, N atural Presins o f Art and Archeo

logy. Their Sources, Chemistry and Identification (Naturalne żywice

w sztuce i archeologii. Ich pochodzenie, chemia i identyfikacja), ss. 12— 31, 3 il., 1 tab. Om ówienie botanicznego pochodzenia i składu chemicznego naturalnych żywic występujących w dziełach sztuki i obiektach archeologicznych. Usystem atyzowanie żywic w zależności cd obecności w ich składzie dwu- i trójterpenów. Skład chemiczny ulega zmianie z czasem i w zależności cd warunków otoczenia, co ma bezpośredni wpływ na d o k k d ią identyfikację żywic. Zamieszczone przykłady identyfikacji m etcdą chrom ato grafii gazowej.

L.* B a c o n , Kulapantandu Janposri. The Thai Bronze Project (Tajlandzki program ochrony brązów), ss. 32— 39, 4 il., 2 tab. Taj landzki program konserwacji brązów opracowany został przez Fine Arts Department Tajlandii przy współudziale Freer Gallery o f Art w W aszyngtonie i Fundacji Rockefellera. W ciągu rocznej współpracy opracowano system dokumentacji obiektów z brązu, odbyło się szkolenie pracowników konserwatorskich w dziedzinie now oczesnych m etcd inwentaryzacji obiektów w 17 muzeach (11 134 obiekty), zainicjowano kontrolę warunków' mikroklimatu otoczenia obiektów, zorganizowano wystawę poświęconą proble m om konserwacji brązów.

C. M. S e m c z a k , A Comparison o f Chloride Tests (Porównanie prób na obecność chlorków), ss. 40— 41, 3 il. Porównanie stopnia wykrywalności chlorków za pom ocą reakcji z azotanem srebra i metodą instrumentalną.

K orespondencja, ss. 42— 44. Recenzje, ss. 45— 47.

(J. Winter, rec.), S. J. F 1 e m i n g , Authenticity in Art : The Scien

tific Detection in Forgery (Autentyczność w sztuce: naukowe wykry

wanie fałszerstwa), The Institute o f Physics, London and Bristol, and Crane, Russack and Co. Inc. New York 1975, 164 ss., ilustracje. ([. Bristow, rec.), S. T. M a d s e n , Restoration and A nti-R esto

ration (Restauracja i antvrestauracja), Universitet Forlaget, Oslo

1976, 180 ss.

E. H o k e , I. P e t r a s c h e k - H e i m , M icroprobe Analysis

o f Gilded Silver Threads from M edieval Textiles (Analiza sondą elek

tronową nici srebrnych, pozłacanych, pochodzących ze średniowiecz nych tkanin), ss. 49— 62, 11 il., 6 tab. Określenie pochodzenia tka nin średniowiecznych opiera się na analizie stylistycznej. W pracy zastosow ano instrumentalną analizę chemiczną dla ustalenia, czy tkaniny są pochodzenia europejskiego czy orientalnego. D o badań użyto metalowych, srebrnych i pozłacanych oplotów przędzy z trzy nastowiecznych tkanin, znalezionych w grobach na terenie Ka- ryntii. Uzyskane wyniki badań przeprowadzonych sondą elektro nową częściow o potwierdzają ustalenia poczynione przez history ków, w jednym wypadku są sprzeczne z dotychczasowymi opiniami.

E. M a r t i n , Som e Improvements in Techniques o f Analysis o f

Paint M edia (Ulepszenia w technice analizy spoiw malarskich),

ss. 63— 67, 2 tab. Identyfikacja spoiw za pom ocą barwnych reakcji na cienkich przekrojach próbek została udoskonalona przez w pro

wadzenie nowych odczynników, charakterystycznych dla żywic i protein. D o oznaczania spoiw białkowych zastosow ano ,,czerń am idow ą” .

W. A. O d d y , The Conservation o f P yritic Stone Antiquities

(Konserwacja zabytków kamiennych zawierających piryty), ss. 68— 72, 3 il. W ystępowanie i identyfikacja destrukcji kamieni sp ow odo wanych obecnością siarczków żelaza. Sposoby stabilizacji i utrwa lania.

A. M a c t a g g a r t , P. M a c t a g g a r t , Some Problem s En

countered in Cleaning two Harpsichord Soundboards (Niektóre prob

lemy przy oczyszczaniu pudeł rezonansowych dwóch klawesynów), ss. 73— 84, 8 il. Om ówienie sposobów usuwania zanieczyszczeń, werniksu i pleśni z dekoracji malarskich wykonanych w technice wrażliwej na wodę.

G. T h o m p s o n , Stabilization o f R H in Exhibition Cases: H ygrom étrie H a lf Time (Stabilizacja wilgotności względnej w gablo

tach wystawowych: higrometryczny „półokres” ), ss. 85— 102, 7 il., 4 tab. N a podstawie przeprowadzonych doświadczeń w yprow adzo no wzór dla przewidywania zmian wilgotności względnej wewnątrz gablot zawierających żel krzemionkowy. W ykazano, że w dobrze skonstruowanej gablocie, zawierającej około 20 kg żelu krzem ion kow ego w przeliczeniu na 1 m 3 objętości, następuje dostateczna stabilizacja.

Recenzje, ss. 103— 106.

(P. Cannon-Brooks, rec.), S h a r o n T i m m o n s (Ed), P reser

vation and Conservation: Principles and Practices (Zabezpieczanie

i konserwacja: zasady i praktyki), The Preservation Press and the Smithsonian Institution Press, W ashington 1976, 547 ss.

Materiały z konferencji, która cdbyła się we wrześniu 1972 r. w USA .

S. P r o f i , B. P e r d i k a t s i s , S. E. F i l i p p a k i s , X-ray

Analysis o f Greek Bronze Age Pigm ents fro m Thera (S an torini)

(Analiza rentgenowska pigmentów epoki brązu w Grecji pochodzących z Tery (Santoriny), ss. 107— 115, 1 tab. Próbki pochodzące z ma lowideł ściennych odkrytych na wyspie Tera (1600—1500 p.n.e.) poddano oznaczeniom m etodą fluorescencji rentgenowskiej, dy frakcji rentgenowskiej i mikroskopowo. Stwierdzono występowanie trzech rodzajów błękitów: błękitu egipskiego, glaukofanu oraz m ie szaniny tych dw óch. Pozostałe pigmenty są bardzo podobne do poprzednio badanych, pochodzących z Myken i Knossos.

M. J. D. L o w , N. S. B a e r , Application o f Ifrared Fourier

Transform Spectroscopy to Problem s in Conservation. I. General Principles (Zastosowanie w konserwacji spektroskopii w podczerwieni

z przekształceniami Fouriera. I. Ogólne zasady), ss. 116— 128, 14 il., 1 tab. D otychczas stosow ane w' konserwacji oznaczenia za pom ocą spektrofotometrii w podczerwieni są utrudnione ze względu na małe ilości badanego materiału i występowanie wielu składników jed n o cześnie. Opisano zasady działania spektroskopii w podczerwieni z przekształceniami Fouriera oraz różnice w stosunku do spektros kopii absorpcyjnych w podczerwieni. Zam ieszczono widma niektó rych badanych substancji.

F. R i e b e r, R. E. S t r a u b , The H er lin Altarpiece a t Bop-

fingen (1474). Technique and Condition o f the Painted Wings (Ołtarz

Herlina w Bopfingen (1474). Technika i stan zachowania polichromo wanych skrzydeł), ss. 129— 145, 12 il. Technika wykonania i mate riały polichrom owanych skrzydeł głów nego ołtarza kościoła w Bop- fingen. Stan zachowania zabytku wyjątkowo dobry; pewne zmiany spow odow ane pracami restauracyjnymi, przeprowadzonymi w X IX w.

N . A. N o r t h , С. P e a r s o n , Thermal Decomposition o f FeO Cl and M arine C ast Iron Corrosion Products (Termiczny rozkład

FeOCl i produkty korozji żelaznych odlewów wydobytych z morza), ss. 146—157, 3 il., 2 tab. Badania rozkładu FeOCl przy zastosowaniu termicznej analizy różnicowej w atmosferze obojętnej, utleniającej i redukującej. N a podstawie tych badań stw ierdzono, że do stabi lizacji termicznej obiektów żelaznych wydobywanych z wody mor skiej najkorzystniejsza jest atmosfera suchego wodoru. Aby całko wicie usunąć szkodliwie działające na metal chlorki, trzeba stoso wać temperatury wyższe od tych, przy których pierwotna mikro struktura m etalu nie ulega zmianie.

(5)

P. A 1 a g n a , The Construction o f the Treatment Tanks Used in

Conservation o f W ood o f the M arsala Punic Ship (Konstrukcja

zbiorników użytych przy konserwacji drewna statku punickiego z Marsali), ss. 158— 160. Odkryte fragmenty statku punickiego z III w. n.e. poddano konserwacji za pom ocą nasycania w kąpieli w roztworze poliglikolu etylenow ego 4000. Wymiary elem entów, różne rodzaje drewna i długi czas trwania zabiegów wymagał sp o rządzania do tego celu specjalnych zbiorników. Opis zbiorników, ich konstrukcji i materiałów, z których zostały wykonane.

D. G. D u f f , R. S. S i n c l a i r , D. S t i r l i n g , Light I

n-duced Colour Changes o f Natura! D yes (Światło wywołujące zmiany

koloru naturalnych barwników), ss. 161— 169, 5 il., 2 tab. Próbki wełny ufarbowanej dziewięcioma barwnikami pochodzenia natural nego poddaw ano badaniom na płowienie w urządzeniu Microscal. Zm iany zabarwienia określano wizualnie oraz instrumentalnie. W y niki zestaw iono ze stosowanymi ogólnie skalami płowienia. Różne m etod y wyrażania zmian koloru dostarczają ilościowych danych co do wpływu światła na barwniki naturalne.

D. G. D u f f , R. S. S i n c l a i r , D. S t i r l i n g , The Fast

ness to Washing o f Som e N atural Dyestuffs on Wool (Odporność na

pranie wełny farbowanej barwnikami naturalnymi), ss. 170— 176, 5 tab. Ocena odporności na pranie wełny ufarbowanej dziew ięcio ma naturalnymi barwnikami. W iele z przebadanych barwników wykazało wyraźne zmiany barwy, których stopień zależny był od ilości alkaliów w kąpieli piorącej. Podkreślenie konieczności ozna czania odczynu (pH ) kąpieli, w których czyszczone są tkaniny far bow ane barwnikami naturalnymi.

M . F. M e c k l e n b u r g , J. E. W e b s t e r , Aluminium H oney

comb Supports: their Fabrication and Use in Painting Conservation

(Aluminiowe podłoża komórkowe: ich sporządzanie i użycie w kon serwacji malowideł), ss. 177— 189, 10 il. O pis przygotowania i zasto sowania sztywnych podłoży z alum iniowym rdzeniem kom órko wym do m alowideł na płótnie. M ożliwości użycia stołu próżniow e go do naklejania obrazów na podłoże alum iniowe przy użyciu spoiw woskowo-żywicznych lub innych termoplastycznych. Infor macje techniczne o dostępnych materiałach mogących znaleźć za stosowania w przygotowywaniu inaczej konstruowanych podłoży.

E. D e W i t t e , P. H u g e t , P. van d m B r o e c k , A Com pa

rative Study o f Three Consolidation M ethods on Limestone (Badania

porównawcze trzech metod wzmacniania wapienia), ss. 190— 196, 4 il., 2 tab. D o badań użyto wapienia organogenicznego o dużej porow atości, pochodzącego z Maastrichtu. Próbki o wymiarach 5 x 5 x 5 cm nasycano pod zm niejszonym ciśnieniem roztworem Paraloidu В 72 w toluenie oraz mieszaniną m onom erów metakry- lanu metylu i akrylanu etylu. Próbki nasycone monomerami poli m eryzowano następnie w podwyższonej temperaturze i metodą radiacyjną. Najlepsze wyniki uzyskano przy nasycaniu monomerem polim eryzowanym termicznie.

N . A. N o r t h , Determination o f the W ater Content o f Acetone

Solutions (Oznaczanie zawartości wody w roztworach acetonu),

ss. 197— 198, 1 tab. Opis oznaczania zawartości w ody przez pomiar przewodnictwa nasyconego roztworu NaCl w badanej mieszaninie aceton — woda.

Recenzje, ss. 199— 202.

(N . S. Brommelle, rec.), G. L. S t o u t (ed), Technical Studies in

the Field o f Fine A rts. Fascimile Edition, Editorial Advisor W olf

gang M. Freitag, Garland Publishing Inc., N ew Y ork 1975, 2535 ss. (10 tom ów za lata 1932— 1942).

(G. F. Stucker, rec.), A. F. R i x o n , Fossil Anim al R em ains:

Their Preparation and Conservation (Skamieniałości zwierząt: pre

parowanie i konserwacja), The A thlone Press, London 1976, 304 ss.

Oprać. P iotr Rudniewski

C H U D O Ż E S T W IE N N O JE N A SL E D IJE . Wyd. Ministerstwo K u l tury ZSR R . Wsiesojuznaja Cientralnaja N auczno-Issledowatiel- skaja Łaboratorija po Konserwach i Restawracii Muziejnych Chu- dożestwiennych Cennostiej (W C N IŁK R ). M oskwa. W ydawnictwo ciągłe, nieperiodyczne.

Tom 2 (1977), stron 208, ilustracje

N . G. B e l e n s k a j a , T. V. A l e k s i e j e w a , Issledowanije

dolgowiecznosti p isczej bumagi № 1 mietodom uskorennogo tieplo- wogo i swietowogo starenija (Badanie trwałości papieru piśmiennego

nr 1 za pomocą urządzenia do prób przyspieszonego starzenia pod działaniem światła i ciepła), ss. 3— 14, lit. Badaniu poddano papier z celulozy siarczanej marki B l w następujących odmianach: 1) z czys tej celulozy bez dodatku wypełniacza i kleju, 2) klejony dimerem heksadecylketenu, wypełniony kaolinem, 3) klejony dimerem heksa decylketenu, wypełniony kredą, 4) klejony klejem kalafoniowym , wypełniony kaolinem. Stwierdzono, że papier klejony dimerem jest trwalszy niż klejony klejem kalafoniowym. Spośród papierów kle jonych dimerem heksadecylketenu trwalszy jest papier z wypełnia czem kredowym niż kaolinowym.

T. I. B e r l i n , Spektrochem iczeskij m ietod analiza małych prob

wziatych iz bronzowych predm ietow prikladnogo iskusstwa i skul- ptury (Analiza widmowa małych prób pobranych z brązowych obiek

tów rzemiosła artystycznego i rzeźby), ss. 15— 18, lit. Opracowana metoda opiera się na analizowaniu serii po 10 widm z prób (0,5— 1,0 mg) brązu rozpuszczonego w stężonym kwasie azotowym. Próba pcdawana jest na elektrodę spektrografu ISP 30 kroplami ze specjalnie skonstruowanej biurety. Załączono tabele z porówna niami wyników analizy klasycznej i widmowej oraz wykaz par linii analitycznych widma.

W. J. B i r s z t e j n , N iekotoryje woprosy tiechnołogii Srednie-

aziatskich i Priczernomorskich stiennych rozpisiej anticznogo wre- mieni (Niektóre próby technologii średnioazjatyckiego i czarnomor

skiego starożytnego malarstwa ściennego), ss. 19— 32, lit. Orga niczne składniki fragmentów malowideł ściennych ze Środkowej Azji, datowanych cd II w. p.n.e. do III w. n.e., oznaczono m eto dami biochemicznymi. Poszczególne aminokwasy rozdzielono na kolumnach chromatograficznych D ovex 5 0 x 2 . Stwierdzono, że spoiwem była żelatyna w próbach pochodzących z Mansur Tepe, natomiast w próbach z Kara Tepe spoiwem były gumy roślinne (widma podczerwone wielocukrów podobne do widm gum z drzew wiśniowych). Obie techniki znane były na Środkowym W schodzie i opisane przez dawnych autorów indyjskich. W próbach starożyt nej polichromii koloru czerwonego, pochodzącej znad Morza Czarnego, oznaczono wosk pszczeli.

A. W. I w a n o w a , M ietodika ispytan ij ukrieplennych obrazcow

izwiestkowych sztùkaturok (M etodyka badania wzmocnionych prób

zapraw wapiennych), ss. 33— 41. M etoda badania obejmuje ozna czenia absorpcji i odparowania wody, poddawanie cyklom m ocze nia, suszenia, mrożenia i rozmrażania, drastycznych zmian tempe ratury, naparowania i ścierania. Badano również zachowanie się warstw malarskich na próbach. Niezależnie od tego określano od porność prób na działanie światła, czynników biologicznych i ścis kanie. •

M. K. K a l i s z , Techniczeskie tricbowanija к iskusstwiennoj pa-

tinie monumientalnych brom owych i miednych pamiatnikow i mie- tody jeje issledowanija (Warunki techniczne sztucznego patynowania

brązowych i miedzianych obiektów zabytkowych i metody ich bada nia), ss. 42— 54, lit. O m ówiono własności fizyczne i chemiczne, ja  kim winna odpowie dać sztucznie wytworzona patyna. Winna ona skutecznie zabezpieczać zabytki z brązu i miedzi przed niszczącym działaniem różnych czynników atmosferycznych. Podano m etody badania patyny.

Issledowanije i riestawracija latinskoj biblii X III M’. iz sobranija Naucznoj B iblioteki im. Gorkogo p r i M oskowskom Gosudarstwien- nom Uniwersitietie (Badanie i konserwacja biblii łacińskiej z Х Ш w.

ze zbiorów Naukowej Biblioteki im. Gorkiego przy Państwowym Uniwersytecie Moskiewskim):

I. P. M о к г e с o w a, Istoriko chudożestwiennoje swiedenija o ru-

k opis i (Historyczno-artystyczne źródła do rękopisu), ss. 55— 70, lit.

Biblia pochodzenia francuskiego została podarowana Uniwersyte towi M oskiewskiemu w 1803 r. przez P. G . D em idowa. O m ówiono zachowane źródła i literaturę, przeprowadzono próbę atrybucji mi niatur. D o artykułu załączono spis 71 miniatur znajdujących się w rękopisie oraz tłumaczenie z języka francuskiego artykułu o biblii, który ukazał się w X IX w.

W. L. R o m a n o w a , Paleograficzeskoje issledowanije rukopisi (Badanie paleograficzne rękopisu), ss. 71— 75. Próba datowania rę kopisu na podstawie analizy paleograficznej.

M. P. W i k t u r i n a , Rientgenograficzeskoje issledowanije m i

niatur rukopisi (Rentgenograficzne badanie miniatur rękopisu),

ss. 76— 81. Na podstawie badań rentgenograficznych stwierdzono, że miniatury rękopisu zostały wykonane przez trzech autorów.